Ballady i romanse - streszczenie
1.DO PRZYJACIÓŁ
Wiersz powstał w grudniu 1819 roku. Adam Mickiewicz pracował wówczas, jako nauczyciel w Kownie. Utwór stanowi wstęp do ballady „To lubię”.
Podmiotem lirycznym w wierszu jest sam poeta. Zegar wybija północ, dookoła panuje cisza. Podmiot wspomina chwile spędzone z Marylą Wereszczakówną, które już nigdy nie powrócą. Postanawia więc napisac balladę o strachach i o Maryli. Dowiadujemy się także, iż kobieta
nie była zbyt wylewna i rzadko mówiła chocby „lubię”.
2. TO LUBIĘ
Podmiot opowiada Maryli o niewyjaśnionych zjawiskach w okolicach cerkwi. Jak twierdzi sam uważał te opowiastki za brednie, jednak gdy znalazł się o północy w tym miejscu usłyszał bicie dzwonów, a drzwi
samoistnie otworzyły się. Dookoła nie było jednak nikogo. Nagle pojawiły się upiory i widma. Narrator wypowiada słowa: „To lubię”. Nieoczekiwanie z wody pojawiła się zjawa i dziękując za ocalenie opowiedziała swoją historię. Zjawą okazała się być Maryla. Kobietę otaczali za życia liczni adoratorzy, którzy wciąż ją rozpieszczali. Ona jednak udawała obojętną. Zwodziła biednego Józia doprowadzając go do rozpaczy tak wielkiej, że młodzieniec popełnił samobójstwo. Duch Józia powrócił na ziemię i porwał Marylę. Teraz kobieta w postaci zjawy musi straszyc ludzi. Wybawic mogą ją tylko słowa „To lubię” wypowiedziane przez
kogokolwiek na jej widok. Te słowa wypowiedział podmiot liryczny.
3. ŚWITEŹ
Na dnie pewnego jeziora znajdowały się ruiny zatopionego miasta. Podczas badań prowadzonych nad dziwnymi zjawiskami mającymi miejsce w okolicach jeziora, z wody wyciągnięto córkę Tuhana, dawnego władcy Świtezi.
Litwie groziły wojska carskie. Tuhan wraz ze wszystkimi mężczyznami w sile wieku opuścił miasto Świteź, aby pomóc Mendogowi, władcy państwa. Oddziały rosyjskie napadły na Świteź, w której pozostały jedynie kobiety i dzieci
. Matki modliły się do Boga, który wysłuchał ich modlitw i zatopił miasto,
Matki modliły się do Boga, który wysłuchał ich modlitw i zatopił miasto, natomiast mieszkańców zamienił w piękne kwiaty. Żołnierze ruscy w mieście nie zastali nikogo. Zrywali jedynie kwiatki i ozdabiali nimi swoje szyszaki. Następnie każdy z żołnierzy zapadał na nieznaną chorobę
, która kończyła się śmiercią. Z tego też powodu nikt nie może zrywac kwiatów o nazwie „cary” ani zakłócac spokoju mieszkańców. Kobieta
zakończyła swoją opowieśc i zniknęła w głębinach.
4. ŚWITEZIANKA
Para zakochanych spotkała się na skraju lasu
w pobliżu brzegu jeziora. Młodzieniec wyznał ukochanej uczucie, jakim ją darzy. Składał miłosne przysięgi i zapewniał o swojej miłości. Nieufna dziewczyna nie uwierzyła w zapewnienia i opuściła chłopca. Ten szukał ukochanej, jednak nigdzie jej nie było. Zauważył jednak w jeziorze piękną nimfę wodną. Uległ wdziękom kobiety zapominając o złożonych przed chwilą przysięgach. Gdy podszedł bliżej, nimfą okazała się ukochana. Młodzieniec został zamieniony w modrzew stojący nieopodal brzegu. Utwór kończy morał „kto przysięgę naruszy,/ Ach biada jemu, za życia biada!/ I biada jego złej duszy!”
5. ROMANTYCZNOŚĆ
Utwór został podzielony na dwie części. Pierwszą część stanowi opowiadanie o obłąkanej dziewczynie, Karusi, która popadła w obłęd z powodu zmarłego przed laty ukochanego Jasia. Dziewczyna wierzy, że chłopiec jest wciąż przy niej i nadal mogą być razem. Mieszkańcy wsi i poeta również wierzą, że świat ludzi żywych i umarłych przenikają się wzajemnie.
W drugiej części utworu pojawia się starzec, który szydzi z dziewczyny i prostych ludzi. Starzec wierzy jedynie w to, co można naukowo udowodnic za pomocą „szkiełka i oka”.
Utwór uważany jest za programowy polskiego romantyzmu. „Miej serce i patrzaj w serce” tymi słowami Mickiewicz manifestuje swoje poglądy, uważa, że świat można poznac dzięki uczuciu i duszy.
Ballady i romanse - Ballada
1. gatunek synkretyczny, to znaczy z pogranicza epiki i liryki, czasem z elementami dramatu (namiastka dialogu), pochodzący z średniowiecza (ballada celtycka), do polskiego romantyzmu wprowadzony na skutek fascynacji utworami niemieckimi – Goethego i Schillera
2. ballada romantyczna – pod silnym wpływem poetyki sentymentalnej
3. motywy pochodzenia ludowego, ludowe (proste) pojmowanie
moralności: wina – kara; dobro – zło
4. gatunek nastrojowy: nastrój grozy, cudowności, niesamowitości
5. rozpiętość stylistyczna między powagą a grozą
6. wprowadzenie postaci fantastycznych obok realnych
7. sięganie do wierzeń ludowych, łączenie ich z elementami
chrześcijańskimi i nawiązywanie do prostej formy pieśni ludowej.
Ballady i romanse - Sonet
Gatunek liryczny o rygorystycznie przestrzeganej budowie; różnorodność tematów i motywów.
Utwór czternastowersowy; dwie pierwsze zwrotki najczęściej o charakterze opisowym, dwie ostatnie – refleksyjne
Układ zwrotek: 2 kwartyny (czterowersowe) i 2 tercyny (trzywersowe) lub 3kwartyny i 1 dystych (dwuwiersz)
Ballady i romanse - Geneza utworu
„Ballady i romanse” weszły w skład debiutanckiego tomu Mickiewicza pt. „Poezje”. Książka ukazała się w roku 1822, w tak zwanym wileńsko-kowieńskim okresie poety. Młody wieszcz po odbyciu studiów zajął się pracą nauczycielską. Mniej więcej w tym czasie poznał
Marylę Wereszczakównę, której nazwisko w literaturze polskiej funkcjonuje na prawach symbolu miłości czystej i niespełnionej. Mówi się, że właśnie to uczucie było jednym z ważniejszych źródeł „Ballad…” („oficjalnie” wspomina o tym sam Mickiewicz w wierszu „Do przyjaciół”, choć odnosi to tylko do utworu „To lubię”).
W sposób pośredni do powstania cyklu przyczyniło się dzieciństwo Mickiewicza, czas zapoznawania się z ludowymi podaniami i baśniami. One powróciły, zwłaszcza że poeta często wędrował po okolicznych wsiach i słyszał je na nowo. A zatem z jednej strony
mamy zawód miłosny, z drugiej klimat ówczesnej Wileńszczyzny, z jej niezwykłymi krajobrazami i legendami, które ludzie opowiadali sobie po wsiach.
Niektóre utwory zostały przez
Mickiewicza po prostu przetłumaczone, jak
na przykład „Rawiczka” z Schillera. Inne zaczerpnięte wprost z ludowych podań lub legend, czy też ze zbioru „Ze śpiewu gminnego” – „Rybka” i „Lilije”.
Ballady i romanse - Problematyka
Świat w romantycznej
poezji pełen jest miłości, śmierci i nieszczęścia
, przez które tylko czasami przebija jaśniejsze światło. Nie dziwią upiory ani zjawy, niewierni kochankowie ani dziewczyny krzywdzące swoich zalotników. Przyroda, która otacza ludzi, jest zachwycająca, ale jednocześnie budzi grozę i niepokój. Człowiek mający kontakt z nadprzyrodzonymi siłami to człowiek jeden z wielu, a nie wybrany.
Ten kto zaprzedaje duszę diabłu jest tak samo ludzki jak ten co się modli. Pieśniarze śpiewają, kochankowie kochają i zdradzają, zbójcy napadają. Świat jest fantastyczny i irracjonalny. Prawa metafizyki, jeśli w ogóle istnieją, są pewniejsze niż prawo grawitacji. Najlepiej wiedzą to prości ludzie, dla
których odczuwać znaczy wiedzieć. Pełno tu postaci z legend, podań i baśni. Są tak samo prawdziwe jak rybacy pływający po jeziorze, biesiadnicy z karczmy i oszalałe z miłości dziewczyny.
Wszystko to rozgrywa się jednak w pewnych ramach. Tworzy je ludowy system
moralny, który bardzo jasno określa co jest dobre, a co złe. Każda zbrodnia prędzej czy później zostanie ukarana. Większość ballad odwołuje się do tej elementarnej sprawiedliwości. Ludzie grzeszą, ale zaraz potem muszą za to odpokutować. Nie jest to jednak literatura dydaktyczna. Przykazania te wynikają z najgłębszych przekonań ludu, nie są narzucone tak jak danina czy podatki.
Mickiewicz w „Balladach i romansach” rozprawia się także z filozofią oświeceniową, z klasycyzmem w literaturze. Próbuje nobilitować pieśni gminne, intuicję i uczuciowość.
Ballady i romanse - Czas i miejsce akcji
Akacja wszystkich utworów zawartych w tym cyklu rozgrywa się w ściśle określonej przestrzeni - na terenie obecnej Białorusi, w rejonie dawnych rejonów nowogródzkiego i korelickiego, na brzegach
tamtejszych jezior (Świtezi) i w okolicznych miejscowościach (np. Płużyny). Czasem akcji jest z pewnością epoka współczesna Mickiewiczowi, trudno jednak mówić o konkretnych ramach zwłaszcza, że akcja kilku utworów przenosi czytelnika w sferę nierealną, pozbawioną jakichkolwiek ograniczeń.