System nauczania w Szwecji

W Szwecji organizacją kształcenia zajmuje się państwo. System zarządzania oświatą jest scentralizowany i o większości spraw - programach, dotacjach, siatkach godzin - decyduje rząd i parlament, a nad wykonywaniem ustaw i rozporządzeń czuwa Ministerstwo Edukacji. Za organizowanie i prowadzenie szkół oraz sprawy kadrowe odpowiadają gminy. Przy każdej radzie gminy i hrabstwa powołano komitety zajmujące się sprawami oświaty. Ich głównym zadaniem jest czuwanie nad tym, by szkoły realizowały centralnie określone wytyczne. Gminy wyznaczają plany pracy szkół.

Państwo nie finansuje szkół bezpośrednio. Jednostki administracji terenowej dysponują środkami na działalność szkolną, przyznając globalnie budżet na potrzeby każdej szkoły. W gestii państwa są "fundusze kompetencyjne", aby wyrównywać różnice między gminami oraz pieniądze na doskonalenie nauczycieli i środki specjalne dla uczniów upośledzonych umysłowo.

Nauka w szkołach państwowych jest bezpłatna. Ani uczniowie, ani ich rodzice nie ponoszą kosztów materiałów dydaktycznych, posiłków w szkole, opieki medycznej, transportu do szkoły itd. Wszyscy uczniowie w wieku od 16 do 20 lat uczący się w szkole średniej korzystają z państwowego stypendium naukowego.

Szkołami zarządzają dyrektorzy. Wszystkie decyzje ważne dla szkoły konsultują oni z uczniami i rodzicami. Prawa uczniów są zagwarantowane w ustawie o kształceniu.

Szwedzki system szkół państwowych obejmuje szkołę obowiązkową i różne rodzaje nauki nadobowiązkowej. Obowiązkowa jest nauka w szkole podstawowej, w tym szkole dla Lapończyków z północnej Szwecji i szkole specjalnej (dla dzieci z wadami wzroku, słuchu lub mowy). Szkoła ponadobowiązkowa obejmuje szkołę średnią i edukację dorosłych organizowaną przez gminę.

Szkoły prywatne stanowią zaledwie ok. 1,5% wszystkich szkół. Na ogół są to placówki wyznaniowe lub realizujące specjalne programy. Gminy pokrywają około 80% kosztów ich działalności.

Obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku od 7 do 18 lat.

Ustawa o szkolnictwie

Szwedzka ustawa o szkolnictwie gwarantuje dzieciom i młodzieży dostęp do edukacji na równych prawach. Wszyscy uczniowie korzystają z tego prawa, niezależnie od płci, miejsca zamieszkania, warunków ekonomicznych i socjalnych. Ustawa precyzuje, iż edukacja powinna "wyposażyć uczniów w wiedzę i zdolności, odbywać się przy współpracy z rodzinami uczniów, dążyć do harmonijnego rozwoju młodych ludzi, aby stali się odpowiedzialnymi członkami społeczeństwa". Uczniów o specjalnych potrzebach otacza się szczególną troską.

Ustawa o szkolnictwie zapewnia prawo do kształcenia także i dorosłym. Jest ono realizowane poprzez szkoły samorządowe dla dorosłych (komvux) oraz szkoły specjalne dla dorosłych (särvux).

Programy narodowe, cele i strategie szkolnictwa państwowego w Szwecji wyznacza parlament (Riksdag) i rząd. Budżet narodowy zawiera subwencje dla zarządów miast, przeznaczane są one na różne cele.

Poza celami i strategiami przyjętymi przez parlament i rząd, każda gmina może decydować o sposobie prowadzenia szkół. Plan edukacji musi zawierać informacje na temat sposobu finansowania, organizacji i rozwoju nauczania, a także jego oceny. Dyrektor każdej szkoły ma za zadanie sporządzenie planu pracy szkoły w oparciu o cele państwowe, program nauki i plan edukacji. Przy jego tworzeniu dyrektorzy zobowiązani są do współpracy z nauczycielami i innymi pracownikami.

Zadaniem Skolverket jest rozwijanie, ocenianie, sprawdzanie i nadzór nad państwowymi szkołami w Szwecji. Co trzy lata Skolverket musi przedstawić parlamentowi i rządowi całościowy raport o szwedzkim szkolnictwie. Raport ten jest podstawą krajowego planu rozwoju szkolnictwa. Równolegle Skolverket nadzoruje respektowanie praw każdego ucznia i przestrzeganie postanowień ustawy o szkolnictwie.

Rok szkolny w Szwecji zaczyna się zazwyczaj pod koniec sierpnia i kończy na początku czerwca, łącznie trwa około 40 tygodni. Dzieli się na dwa semestry. Dokładne terminy rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego ustalają gminy.

Tydzień nauki jest pięciodniowy.

Najdłuższe ferie podczas roku przypadają na Boże Narodzenie. Nauka religii prowadzona jest w szkołach.

ystem nauczania w Szwecji - Szkolnictwo obowiązkowe

Wychowanie przedszkolne

Choć edukacja przedszkolna w Szwecji nie jest obowiązkowa, gminy muszą zapewnić opiekę dla wszystkich dzieci, których rodzice pracują lub uczą się.

Mają one obowiązek zorganizowania zajęć przedszkolnych dla wszystkich dzieci w wieku od sześciu lat do rozpoczęcia szkoły. Realizacja tego uzależniona jest od warunków lokalnych. Placówkami sprawującymi opiekę nad dzieckiem mogą być ośrodki całodzienne (czynne przez cały rok pięć dni w tygodniu od 6.30 do 18.00), grupy zabawowe działające po trzy godziny dziennie, otwarte placówki przedszkolne, ośrodki wypoczynku dla dzieci od 6 do 12 lat (czynne po zakończeniu zajęć lekcyjnych oraz w czasie wakacji). Dziećmi zajmują się także we własnych domach opiekunki rodzinne, zatrudniane przez gminy. W programie placówek przedszkolnych są zajęcia kulturalne, przyrodnicze, przygotowujące do życia w społeczeństwie. Bardzo ściśle współpracują one z rodzicami, którzy często uczestniczą w zajęciach. Opieką przedszkolną objętych jest ponad 95% sześciolatków.

Szkoła obowiązkowa (do 16 roku życia)

Od roku 1995/96 szkolnictwo obowiązkowe przechodzi gruntowną reformę programową. Jej realizacja zaplanowana jest na 9 lat.

Szkoła jest obowiązkowa dla dzieci pomiędzy siódmym a szesnastym rokiem życia. Obejmuje dziewięcioletnią szkołę podstawową, szkołę dla Lapończyków z północnej Szwecji, szkołę specjalną (dla dzieci z wadami wzroku, słuchu lub mowy) i szkołę dla dzieci upośledzonych umysłowo. Na życzenie rodziców dzieci mogą zacząć naukę w wieku sześciu lat.

7. Kształcenie specjalne

Uczniowie z niepełnosprawni fizycznie uczęszczają na ogół do szkół ogólnodostępnych. Na poziomie

szkoły podstawowej i średniej ok. 1, 6 % uczniów uczęszcza do szkół innych niŜ ogólnodostępne tj.

szkół dla dzieci z upośledzeniem umysłowym (särskolan) lub szkół specjalnych (specialskolan). Od

czasu do czasu uczniowie särskolan odbywają zajęcia wspólnie z uczniami szkół podstawowych czy

średnich. W roku 2008 kształceniem specjalnym objętych było 22 500 uczniów.

Kształcenie dorosłych z upośledzeniem umysłowym (särvux) ma na celu pomoc osobom mającym

trudności z przyswajaniem wiedzy w zdobyciu wiedzy i umiejętności podobne do tych, które nabywają

uczniowie odbywający naukę w särskolan.

Kształcenie na poziomie podstawowym i średnim moŜliwe jest równieŜ w państwowych szkołach

specjalnych dla dzieci z upośledzeniem wzroku, słuchu, wrodzonymi niepełnosprawnościami

sprzęŜonymi (congenital deafblindness) czy powaŜnym upośledzeniem mowy. Większość dzieci z

tego typu niepełnosprawnością uczęszcza jednak do szkół ogólnodostępnych. W 2008 r. do

państwowych szkół specjalnych uczęszczało 500 dzieci.

Według obowiązującego prawa, uczelnie wyŜsze zobowiązane są do aktywnego popierania równych

praw studentów i kandydatów niezaleŜnie od płci, pochodzenia etnicznego, orientacji seksualnej i

stopnia niepełnosprawności.

8. Nauczyciele

Warunkiem zatrudnienia nauczyciela na czas nieokreślony jest ukończenie studiów pedagogicznych na

uniwersytecie lub w kolegium uniwersyteckim. Program studiów umoŜliwia studentom uzyskanie

przygotowania pedagogicznego (wspólnego dla wszystkich przyszłych nauczycieli), który połączony jest

ze specjalizacją w nauczaniu określonego przedmiotu/grupy przedmiotów i/lub grup wiekowych. Studia

pedagogiczne trwają od 3 do 5,5 roku. Nauczycielski tytuł zawodowy mogą otrzymać osoby, które

posiadają odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe w zakresie przedmiotów związanych z

profilem szkoły oraz ukończyły specjalny 1,5-roczny kurs pedagogiczny. Kandydata, który nie posiada

nauczycielskiego tytułu zawodowego, moŜna zatrudnić na okres maksimum 12 miesięcy.

Nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach, klasach zerowych, szkołach obowiązkowych i szkołach

średnich II stopnia są przewaŜnie pracownikami gmin, choć niektórych nauczycieli zatrudniają szkoły

niezaleŜne. Decyzje o zatrudnieniu nauczycieli podejmuje się na szczeblu szkoły. Kwestie czasu pracy,

wynagrodzeń i innych warunków pracy są uregulowane w umowach zbiorowych, zawieranych przez

pracodawców i nauczycielskie związki zawodowe. Wysokość wynagrodzenia nauczycieli ustala się

indywidualnie, w drodze negocjacji pomiędzy pracodawcą i nauczycielem (przewaŜnie reprezentowanym

przez nauczycielski związek zawodowy) na szczeblu szkoły.

Kadra nauczycielska w uniwersytetach i kolegiach uniwersyteckich jest podzielona na następujące

podstawowe kategorie: profesorowie, wykładowcy, młodsi wykładowcy i asystenci naukowi. Pracownicy

7

państwowych uniwersytetów i kolegiów uniwersyteckich są urzędnikami państwowymi. Kandydaci na

stanowiska wykładowców i młodszych wykładowców muszą mieć przygotowanie pedagogiczne do

zatrudnienia w szkolnictwie wyŜszym lub równorzędne kwalifikacje. Znajomość metod dydaktycznych

stosowanych w szkolnictwie wyŜszym jest wymagana od studentów podyplomowych zatrudnianych na

stanowiskach nauczycielskich w uczelniach.

9. Aktualne reformy i priorytety w dziedzinie edukacji

(a)

Lapońskie dzieci mają prawo do edukacji podkreślającej ich pochodzenie. Obejmuje ona pierwszych sześć lat szkoły podstawowej.

Szkoła specjalna przygotowuje dzieci z wadami wzroku i słuchu oraz dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym. Obowiązkowa szkoła dla upośledzonych umysłowo składa się ze szkoły podstawowej i szkoły przygotowującej do życia.

Określono minimalną liczbę godzin, jaka powinna być przeznaczona na nauczanie poszczególnych przedmiotów. Władze gminy mogą przyjąć minimalną lub rozszerzoną wersję programu. Uczniowie mają zajęcia m.in. z wychowania artystycznego, gospodarstwa domowego, języka angielskiego, drugiego języka obcego (gmina moze właczyć także trzeci język obcy), higieny i wychowania dziecka, odbywają staże w zakładach pracy oraz mają przedmioty wybierane przez gminę.

Ewaluacja opiera się na wyznaczeniu katalogu umiejętności, jakie musi posiadać uczeń na określoną ocenę. Stopnie końcowe, respektowane w całym kraju, są wystawiane w ósmym roku nauki. Porównywalność ocen mają zapewnić krajowe testy osiągnięć. Wszystkie szkoły przeprowadzają testy czytania, pisania i rachowania pod koniec drugiej klasy; testy z języka szwedzkiego, angielskiego i matematyki pod koniec piątej i dziewiątej klasy. Po dziewięciu latach nauki uczniowie otrzymują świadectwo ukończenia szkoły, na którym podane są wyniki ze wszystkich przedmiotów oraz wyniki testów państwowych. Na tym etapie edukacji skala ocen jest trzystopniowa: zaliczony (G), zaliczony z wyróżnieniew (VG) lub zaliczony ze specjalnym wyróżnieniem (MVG).

Każdy absolwent szkoły podstawowej ma prawo kontunuowania nauki w wybranej przez siebie szkole średniej (gymnasienskolan).

Pismo konspekt

Elżbieta M. Minczakiewicz

Kształcenie niepełnosprawnych w Danii i Szwecji

Żeby mierzyć drogę przyszłą,

Trzeba wiedzieć, skąd się wyszło

Cyprian Kamil Norwid

S

łowa Cypriana Kamila Norwida są doskonałym tłem dla prezentacji tego, co dzieje się poza naszym krajem w zakresie prób rozwiązania problemu kształcenia niepełnosprawnych, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Swoją wypowiedź opieram na osobistych doznaniach i spostrzeżeniach, jakie zebrałam podczas seminarium szkoleniowego przewidzianego dla dyrektorów i nauczycieli szkół specjalnych, które odbyło się w Centrach Edukacyjnych Danii i Szwecji w marcu 2006 r. W seminarium uczestniczyło około 50 osób reprezentujących zarówno wybrane ośrodki akademickie Polski (np. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytet Śląski), jak również ośrodki kształcenia specjalnego zlokalizowane na terenie Polski, od Zielonej Góry po Białystok, od Świnoujścia po Ustrzyki Dolne, od Bałtyku po Tatry.

Program obejmował zagadnienia z zakresu organizacji kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Szczególnie zaś kształcenia uczniów z trudnościami w uczeniu się, będącymi następstwem pojawiających się u nich wad rozwojowych i dysfunkcji narządowo-tkankowych powstałych w wyniku uszkodzeń centralnego lub/i obwodowego układu nerwowego (np. z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego, z wadami i zaburzeniami mowy i innymi, bardzo poważnymi dysfunkcjami narządowotkankowymi) oraz zagadnienia z zakresu kształcenia nauczycieli (w tym pedagogów specjalnych). Szczególnym punktem moich zainteresowań - jako przedstawiciela naszej Uczelni - była przestrzeń tranzycjonalna, definiowana jako sacrum dziecka niepełnosprawnego, będąca swoistą, intencjonalnie tworzoną, przyjazną i bliską jego naturze przestrzenią komunikacyjną. W toku czynionych obserwacji skoncentrowałam się głównie na relacjach zachodzących między dorosłymi i dziećmi oraz dziećmi i ich rówieśnikami a możliwościami poznawczymi tych ostatnich. Próbując - chociażby w przybliżeniu określić wielkość posiadanych przez nie potencjałów indywidualnych (np. fizyczny, intelektualny, emocjonalny, społeczny, wolicjonalny oraz często niedoceniany potencjał duchowy), determinujących aktywność poznawczą interesujących nas osób.

Do udziału w realizacji zamierzeń badawczych zachęcił mnie przede wszystkim obiecujący program zaproponowany przez Unię Europejskich Federalistów - UEF-Polska z siedzibą w Łodzi.

Program seminarium obejmował zagadnienia związane z edukacją dzieci i młodzieży poprzez różne formy kształcenia (np. w ośrodkach szkolno-wychowawczych, szkołach ogólnodostępnych o charakterze integracyjnym, kształcenie dzieci i młodzieży od stopnia elementarnego do zawodowego). Drugim torem moich zainteresowań było kształcenie wychowawców, nauczycieli (tzw. przedmiotowców) oraz pedagogów specjalnych. Celem programu było zorientowanie się w potrzebach osób niepełnosprawnych (zwłaszcza osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, tj. z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym; ustalenie wielkości populacji tychże osób, ustalenie rodzaju i rozległości wad i zaburzeń rozwoju, określenie ich możliwości poznawczych, wydolności fizycznej, określenie stopnia wewnątrzsterowności oraz stopnia ich samodzielności i odpowiedzialności), by przygotować dla nich odpowiednią bazę kształcenia (rodzaj i charakter szkoły, określić czas szkolenia, miejsce nauki oraz miejsce dla odbywania praktyk zawodowych nauczycieli, a także uczniów). Zwiedzanie obiektów oświatowych i opiekuńczych, hospitacje zajęć szkolnych i pozaszkolnych pozwoliły zauważyć, iż władze oświatowe Danii i Szwecji bardziej łaskawym okiem spoglądają na osoby niepełnosprawne niż odpowiadające im ośrodki w Polsce. W centrum uwagi znajduje się tu przede wszystkim człowiek potrzebujący wsparcia i pomocy. Uderzające dla nas było to, że placówki szkolne są tam przestronne, dobrze wyposażone w pomoce dydaktyczne oraz specjalistyczny i wielofunkcyjny sprzęt rehabilitacyjny.

Program wyjazdu pozwolił mi na zapoznanie się z modelem skandynawskim (Dania i Szwecja stawia sobie podobne założenia i cele) kształcenia niepełnosprawnych dzieci i młodzieży, z zasadami organizacji oświaty specjalnej i integracyjnej w Danii i Szwecji oraz ze sposobem kształcenia nauczycieli dla potrzeb tamtejszej oświaty, w tym pedagogów specjalnych oraz doradców zawodowych. Ponadto wizyta w Danii (Helsingor) i Szwecji (Hesingborg) pozwoliła na bezpośrednią wymianę doświadczeń zawodowych polskich i duńskich nauczycieli, nawiązanie kontaktów z kadrą pedagogiczną szkół duńskich i szwedzkich, wymianę poglądów i żywą, w pełni owocną, obustronną dyskusję.

Edukacja w Szwecji

W dniach 16 - 20 listopada 2003 r. przebywała z wizytą studyjną w Tychach grupa dyrektorów szkół szwedzkich. Wizyta zorganizowana była dzięki współpracy prof. Doroty Ekiert-Oldroyd z Centrum Kształcenia Dyrektorów Szkół przy Uniwersytecie w Uppsali. Odwiedzający odbywali trzeci i ostatni rok kształcenia. Mieli możliwość wymiany doświadczeń z dyrektorami szkół w Polsce: podstawowej, (Szkoły Podstawowej nr 10 w Tychach), gimnazjum (Gimnazjum nr 3 im. Jana Pawła II w Tychach) oraz szkolnictwa niepublicznego (Zespół Szkół STO w Tychach).

Informacje zawarte w referacie pochodzą z rozmów z dyrektorami oraz materiałów o systemie edukacji w Szwecji pozostawionych gospodarzom.

SYSTEM SZKOLNICTWA W SZWECJI

System szwedzkich szkół publicznych składa się z nauczania obowiązkowego i nieobowiązkowego. W skład szkolnictwa obowiązkowego wchodzą: powszechna szkoła publiczna, szkoła mniejszości narodowych, szkoła specjalna oraz programy dla uczniów niepełnosprawnych. Nieobowiązkowe szkolnictwo to grupy przedszkolne, szkoły po szkole średniej, szkoły po szkole średniej dla uczniów niepełnosprawnych, edukacja dorosłych oraz edukacja dorosłych niepełnosprawnych. Nauka we wszystkich typach szkół jest bezpłatna. Zwykle nie obarcza się uczniów ani ich rodziców kosztami przyborów szkolnych, posiłków w szkole, opieki medycznej i dowozu dzieci do szkół.

Ustawa o edukacji.

Zgodnie z ustawą o edukacji, wszystkie dzieci i młodzież powinny mieć jednakowy dostęp do szkolnictwa. Wszystkie dzieci powinny korzystać z tego prawa, niezależnie do miejsca zamieszkania czy warunków ekonomicznych. Ustawa mówi, że "edukacja powinna dostarczać uczniom wiedzy przy współudziale środowiska rodzinnego, harmonijnie rozwijać ich w odpowiedzialnych ludzi i członków społeczeństwa". Szczególna uwaga powinna także być poświęcona uczniom ze specjalnymi potrzebami. Ustawa rozszerza prawo do nauki dorosłych. Może być ono realizowane poprzez system edukacji dorosłych Komvux lub Särvux.

Wytyczne do programów nauczania dla szkolnictwa ustalane są przez państwo. Gminy są zaopatrywane w środki potrzebne do różnorakich aktywności. Same decydują o sposobach prowadzenia szkół. Mogą opracować lokalny plan organizacji i oceny działań szkoły. Opierając się na zatwierdzonym programie nauczania, narodowych wytycznych i lokalnym planie, dyrektor może opracować własny plan roboczy po konsultacjach z pracownikami szkoły.

Narodowa Agencja Edukacji nadzoruje i ocenia system szkół publicznych w Szwecji. Co 3 lata przekazuje rządowi raport.

Rok szkolny i organizacja pracy szkoły.

Zaczyna się pod koniec sierpnia i kończy na początku czerwca następnego roku. Trwa ok. 40 tygodni. Nauka realizowana jest przez 5 dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku. Dłuższa przerwa to czas od ok. 20 grudnia do początku stycznia. W ramach wynagrodzenia, nauczyciele realizują 1360 godz. w szkole i 400 godz. w domu. Jednocześnie doskonalą się zawodowo mając do dyspozycji 100 godz. płatnych w roku. Nie ma awansów zawodowych. Stawkę wynagrodzenia nauczyciel ustala wraz z dyrektorem opierając się na kwocie bazowej. Liczebność klas to 30 - 33 uczniów. Lekcje rozpoczynają się o 8:10. Uczeń wypoczywa ok. 14.:00. Zajęcia pozalekcyjne ma ujęte w planie. Przerwy międzylekcyjne trwają 15-20 minut, obiadowa 60 minut.

Dyrektor to jest menedżerem. Zarządza, nie uczy. Jego czas pracy to 40 godz. w tygodniu. Moi rozmówcy podkreślali:

- istotę swojej pracy: CEL a nie metody pracy,

- pracę zespołową nauczycieli,

- życzliwe relacje między członkami społeczności szkolnej,

- indywidualizację nauczania,

- powszechną znajomość języka angielskiego,

- spokój i ciszę w szkole.

W ramach współpracy z rodzicami odbywają się spotkania:

- dyrektora z wychowawcami i przedstawicielami rodziców z każdej klasy - 1 raz w miesiącu,

- wychowawcy z rodzicami - 2 razy w roku,

- ucznia, rodzica i wychowawcy - 1 raz w semestrze.

Oddziały przedszkolne.

To nieobowiązkowa forma edukacji, ale gminy muszą zapewnić bezpłatne miejsca w oddziałach przedszkolnych wszystkim dzieciom 6 - cio letnim. Większość sześciolatków jest zapisywana do klas przedszkolnych. Program powinien zawierać min. 525 godzin rocznie, stymulować rozwój każdego dziecka i dawać podstawy do dalszej nauki w szkole podstawowej. W Szwecji działają także prywatne oddziały przedszkolne podlegające szczególnemu nadzorowi.

Szkoły obowiązkowe.

Program 9 - cio letniej szkoły publicznej obejmuje dzieci w wieku 7 - 16 lat. Na życzenie rodziców dziecko może rozpocząć naukę w wieku 6 lat. Dzieci mniejszości narodowych uczą się w swoich szkołach, które obejmują klasy 1 - 6. Ten rodzaj szkół odpowiada pierwszym sześciu latom nauki w powszechnej szkole publicznej. Szkoły specjalne oferują 10 - cio letni program dla dzieci głuchych i niedosłyszących.. Program dla dzieci niepełnosprawnych zawiera część obowiązkową oraz program usprawniający.

Szkolnictwo średnie.

Prawie wszyscy uczniowie kontynuują naukę po ukończeniu obowiązkowej szkoły w szkołach średnich. Szkolnictwo jest podzielone na 17 narodowych programów. Wszystkie powinny oferować szeroki zakres edukacji ogólnej oraz profile stanowiące podstawę do kontynuowania nauki na studiach. Obok programów narodowych istnieją indywidualne programy autorskie. Szkolnictwo po szkole średniej dla niepełnosprawnych oferuje przygotowanie do zawodu w formie specjalnie opracowanych lub indywidualnych programów. podobnych do tych dla uczniów pełnosprawnych. Jest ich jednak mniej i są bardziej ukierunkowane na naukę zawodu. Nauka trwa 4 lata.

Edukacja dorosłych.

Po szkole średniej uczeń ma prawo do rozpoczęcia nauki w szkole programowo wyższej w normalnym trybie, jeżeli nie ukończył 20 lat. Potem może skorzystać z programu Komvux lub Särvux. Dorośli, którzy nie mogą studiować w swoim mieście mają możliwość realizować program na odległość, część regularnie odwiedza szkołę i uzyskuje instrukcje od nauczycieli. Szwedzki dla imigrantów (SFI) jet utworzony, aby dostarczyć im wiedzy na temat społeczeństwa szwedzkiego, nauczyć języka. Gminy mają obowiązek oferować SFI nowym dorosłym imigrantom.

Uniwersytet i edukacja wyższa.

Ponad jedna trzecia uczniów kontynuuje naukę na poziome edukacji wyższej w ciągu trzech lat od ukończenia szkoły średniej. Uniwersytety oferują specjalne programy oraz kursy indywidualnej nauki. Większość tych instytucji w Szwecji jest prowadzona przez państwo i są one usytuowane w 20 miastach w całym kraju.

Prawo do wyboru szkoły oraz szkoły prywatne.

Większość uczniów uczęszcza do szkół blisko swego domu. Mają jednak prawo wyboru innej szkoły, także prywatnej (uczęszcza blisko 4% uczniów). Szkoły prywatne są dostępne dla wszystkich, muszą mieć akceptację Ministerstwa Edukacji. Gmina, w której uczeń przebywa płaci szkole grant na ucznia na rok. Nauka ma te same założenia programowe co szkoły publiczne, ale może mieć profil, który odróżnia je od innych szkół.

SZKOLNE PROGRAMY NAUCZANIA

Ostatni program szkolnictwa obowiązkowego wszedł w życie w 1994 r.. W 1996 r. wniesiono do niego poprawki uwzględniające przedszkola i domy kultury. Program określa fundamentalne wartości szkoły i jej główne założenia. Istnieją także zatwierdzone programy nauczania poszczególnych przedmiotów. Dyrektorzy, nauczyciele, uczniowie poszczególnych szkół dostosowują zawartość, organizację i metody pracy do warunków lokalnych. Planowanie tych elementów odbywa się podczas planowania pracy szkoły. Liczba godzin przeznaczona na dany przedmiot może być zredukowana o max. 20 %, stąd jest możliwość adaptacji własnych opcji. Szkoła może w ramach ustalonych limitów poświęcić więcej godzin na przedmiot niż to jest w planie. To umożliwia szkole stanie się szkołą o określonym profilu czy specjalizacji. Godziny przeznaczone na "wybory" uczniów mają na celu umożliwienie indywidualnemu uczniowi bardziej zaawansowane zgłębianie wiedzy z jednego lub kilku przedmiotów.

OPIEKA NAD DZIEĆMI UCZĄCYMI SIĘ

Opieka obejmuje uczniów do 12 roku życia, którzy uczęszczają do szkoły lub zerówki. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie opieki dzieciom, których rodzice pracują lub studiują, a także nad dziećmi ze specjalnymi potrzebami. Opieka powinna być zorganizowana niezwłocznie po wystosowaniu prośby rodziców. Obejmuje ona różnorodne zajęcia odbywające się poza szkołą. Przyjmuje różne formy: centrum wolnego czasu, opieki rodzinnej lub ogólnodostępnych zajęć w wolnym czasie.

Centrum wolnego czasu obejmuje zajęcia poza godzinami lekcyjnymi lub w czasie wakacji, są otwarte cały rok. Godziny otwarcia są dostosowane do godzin nieobecności rodziców lub potrzeb dziecka. Centra często znajdują się przy szkołach, które zapewniają lokale, kadrę oraz programy zajęć.

Opieka rodzinna sprawowana jest najczęściej w domach opiekunów dzieci, których rodzice aktualnie przebywają w pracy.

Zajęcia w wolnym czasie (dla dzieci do lat 10) są alternatywą dla centrum wolnego czasu. Mogą stanowić też uzupełnienie zajęć dla dzieci, które obejmuje opieka rodzinna. Za jakość zajęć, kwalifikacje i doświadczenie prowadzących, właściwy dobór grup, miejsce, w których zajęcia się odbywają leżą w zakresie obowiązku gminy. Może ona nakładać na rodziców opłaty, które nie przekraczają rzeczywistych kosztów.

Gmina może przyznać pozwolenie na prowadzenie centrum wolnego czasu prywatnemu podmiotowi jeśli zajęcia odpowiadają standardowi bezpieczeństwa i jakości.

Dziecko w wieku szkolnym przebywające w szpitalu powinno mieć szansę udziału w zajęciach porównywalnych do prowadzonych w centrach wolnego czasu. Obowiązkiem ośrodka, w którym przebywa jest ich zapewnienie.

Jesienią 2001 roku 63% dzieci w wieku 6-9 lat zostało zapisanych do centrów wolnego czasu. W przypadku dzieci w wieku 10 - 12 lat, było to 7%.

OCENIANIE

Wraz z wprowadzeniem programu nauczania obowiązkowego i nieobowiązkowego został wprowadzony nowy system oceniania. Osiągnięcia ucznia są oceniane w ścisłym związku z celami przedstawionymi w programach nauczania. Oceny otrzymuje się za każdy semestr w 8 klasie, na koniec semestru jesiennego w 9 klasie oraz na koniec obowiązkowego etapu nauki. Przyznawane są z przedmiotów uczonych w zakresie szkolnictwa obowiązkowego. W przypadku bloków przedmiotowych dotyczą całych bloków. W skład przedmiotów humanistycznych wchodzą: geografia, historia, religia i wos. W skład ścisłych: biologia fizyka i chemia. Oceny to: zaliczony (G), zaliczony z wyróżnieniem (VG), zaliczony ze szczególnym wyróżnieniem (MVG). Oceny VG i MVG otrzymuje się po spełnieniu ogólnokrajowych dla nich kryteriów. Jeśli uczeń nie spełnia wymagań oceny pozytywnej, nie otrzymuje żadnej. Rodzice mają prawo otrzymać pisemną ocenę postępów dziecka.

Egzaminy i testy diagnostyczne.

Na koniec klasy 8 uczniowie zdają egzaminy z: j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, j. angielskiego, matematyki, których wynik ma wpływ na ocenę końcową. W niektórych rejonach lokalne przepisy ustalają obowiązkowe egzaminy także po zakończeniu nauki w klasie 5. Testy diagnostyczne przeprowadzane są z j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, matematyki do klasy 6. W klasach 6-9 przeprowadza się także testy z j. angielskiego. Ich celem jest ocena uczniów i zapewnienie właściwej pomocy w nauce. Testy w klasach niższych opierają się na wiedzy z zakresu języka i podstawowych zagadnień matematycznych. Nie ma egzaminów wstępnych, matur. O przyjęciu do liceum decydują oceny uzyskane w 8 i 9 klasie. Na wymarzoną uczelnię można się dostać uzyskując wymaganą liczbę punktów po przeliczeniu na nie otrzymanych ocen.

Szkolnictwo obowiązkowe.

Spotkania z rodzicami.

Przynajmniej raz w semestrze odbywa się spotkanie nauczyciela z uczniem i rodzicami lub opiekunami. w celu omówienia postępów w nauce i zachowania. W jego trakcie rodzice otrzymują niezbędne informacje dotyczące głównych założeń i organizacji pracy szkoły, uczeń zabiera głoś w sprawie swojego stosunku do nauki i planów na przyszłość. Nauczyciele mogą zapoznać się ze zdaniem uczniów i rodziców, ocenić skuteczność własnej pracy.

Pomoc uczniom słabszym.

Uczniowie z problemami w nauce mają prawo do zajęć wyrównawczych. Niekiedy wymaga to specjalnych planów pracy. Są one przygotowywane przez nauczycieli po konsultacjach z uczniami i ich rodzicami.

Szkoły specjalne.

Nauka w szkołach specjalnych dla dzieci głuchych i niedosłyszących trwa 10 lat. Szkoły takie mają własne plany zajęć, specjalne programy nauczania. Oceny semestralne przyznaje się od 9 klasy. Zasady oceniania są takie same jak w innych szkołach.

Szkolnictwo obowiązkowe dla uczniów z problemami w nauce.

Uczniowie z problemami w nauce realizują specjalny tok nauczania (nawet do 10 lat). Po ukończeniu nauki otrzymują świadectwo. Na proś be rodziców do świadectwa może być dołączona pisemna ocena osiągnięć dziecka.

Szkolnictwo nieobowiązkowe.

Szkoła średnia.

Uczeń otrzymuje oceny po zakończeniu nauki z danego przedmiotów a także za wykonane projekty. Zbyt niska frekwencja ucznia na zajęciach może skutkować brakiem oceny. Jeżeli uczeń otrzymał oceny z większej liczby przedmiotów niż jest to wymagane, może się starać o ich zaliczenie do oceny końcowej. Na ocenę końcową wpływają oceny z przedmiotów i projektów. Oceny: niedostateczny (IG), (G), (VG) i (MVG). Kryteria wymagań są ustalone przez Narodową Agencję Edukacji. Przed wystawieniem ocen uczniowie zdają państwowe egzaminy z j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, j. angielskiego i matematyki, których wyniki są podstawą do oceny.

Uczniowie z problemami w nauce maja prawo do zajęć wyrównawczych. Jeśli uczeń nie otrzymał pozytywnej oceny z jakiegoś przedmiotu może go powtarzać drugi, a nawet trzeci raz.

Szkoły średnie dla uczniów z dysfunkcjami.

Oceny przyznawane są po zakończeniu nauki z danego przedmiotu. Nie przyznaje się ocen za praktyki zawodowe. Możliwe stopnie: zaliczony (G), zaliczony z wyróżnieniem (VG). Kryteria ich przyznawania ustalane są przez Narodową Agencję Edukacji. Uczniowie, którzy nie otrzymali oceny pozytywnej, otrzymują świadectwo uczestnictwa w tych zajęciach. Na ocenę końcową wpływają oceny ze wszystkich zaliczonych przedmiotów.

KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH (KOMVUX)

Kształcenie podstawowe.

Odbywa się z następujących przedmiotów: j. szwedzki, j. szwedzki jako drugi język, j. angielski, matematyka, wos, religia, historia, geografia, fizyka, chemia, biologia. Po zakończeniu nauki wystawia się ogólną ocenę, ale w przypadku zaliczenia wszystkich przedmiotów. Oceny: IG, G, VG.

Kształcenie średnie.

Oprócz zaliczenia przedmiotów wymagane są także projekty. Uczeń, który zaliczył wszystkie przedmioty oraz projekty otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły średniej. Zarówno oceny jak i egzaminy są takie same jak w typowej szkole średniej.

Kształcenie dorosłych z dysfunkcjami (Särvux).

Oceny przyznawane są za zaliczenie każdego semestru odpowiadającego szkole podstawowej i średniej. Uczniowie, którzy nie otrzymali oceny pozytywnej dostają świadectwo uczestnictwa w zajęciach. PO zakończeniu nauki przyznaje się ocenę całościową (G, VG).