Vilém Flusser (ur. 12 maja 1920, zm. 27 listopada 1991) - filozof urodzony w Pradze (w Czechosłowacji). Żył przez długi czas w Brazylii, potem we Francji. Swoje prace pisał w kilku językach. Był pod wpływem Martina Heideggera. Inspirował się zarówno egzystencjalizmem jak i fenomenologią. Zakres filozoficznych, i nie tylko, zainteresowań czeskiego myśliciela był bardzo szeroki: językoznawstwo, literatura, sztuka, teoria i filozofia komunikacji („komunikologia”), pismo, wideo, telewizja, design, teoria informacji i – last not least – fotografia1.
Fotografia jest niejako wpisana w naszą kulturową pamięć, jest opowieścią wizualną o przeszłości: zdarzeniach wyrwanych z czasu, o ludziach z ich wyglądem, historią, a nawet psychologią. R. Barthes twierdzi, że zdjęcie z fenomenologicznego punktu widzenia - będąc śladem, odciskiem lub symbolem wszystkiego, co minęło, ma również większą moc dokumentowania faktów niż moc reprezentacji, gdyż tę moc dowodową zawdzięcza przede wszystkim temu, że „wcina się”, zatrzymuje pewien moment czasowy i jest migawkową funkcją czasu. Fotografia, będąc swoistym signum temporis tj. świadectwem minionej rzeczywistości, jest równocześnie zawsze również dowodem intencji fotografa, jego zamiarów, ale także porażek i błędów. W jakimś stopniu każdy fotograf jest, więc mitologiem, ponieważ świat poznaje i doznaje go, a także interpretuje w ramach własnej wyobraźni i wiedzy, czasami fotograf – poetyzuje na jego temat, więc za sprawą fotografii tworzy o tym świecie pewną opowieść2.
Słów kilka o książce autorstwa Flussera.
Niewiele pozycji z dziedziny teorii fotografii ukazuje się w Polsce, dlatego na dużą uwagę zasługuje jedno z podstawowych dzieł mających duży wpływ na rozwój fotografii w szerszych kontekstach. Mowa o skromnie wydanej przez wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach publikacji Ku filozofii fotografii autorstwa Viléma Flussera3. Flusser swoje rozważania w przedmiotowej książce, zaczyna od analizy fotografii (pod kątem filozofii), jako aktu komunikacji. Konsekwentnie, w konwencji hipotetycznego namysłu utrzymany jest cały esej.
W swym wprowadzeniu do filozofii fotografowania, Flusser wychodząc od analizy narzędzia: aparatu, podejmuje się analizy fenomenu fotografii, charakteryzując przy tym znaczenie nowoczesnych mediów komunikacyjnych w kontekście kultury współczesnej. Źródła tego eseju tkwią w koncepcjach fenomenologii (Husserla) oraz żydowskich tradycjach filozoficzno-literackich (np. M. Buber, F. Kafka, E. Levinas). W punkcie wyjścia do interpretującej fenomen fotografii - teorii, Vilem uwagę skupia na fakcie wynalezienia (obok pisma, obrazu technicznego) - technicznego aparatu oraz uzyskiwanego za jego pomocą obrazu fotograficznego. Andreas Müller-Pohle napisał, że analiza aparatu jest jądrem Flusserowskiej analizy fotografii. Analiza fotografii jest jądrem jego analizy kultury4. Aparat zajmuje, zatem centralne miejsce w koncepcji filozofii fotografii Vilema Flussera. Autor podkreśla, że szczególna jest rola aparatu, jako narzędzia, które symuluje myślenie, a jednocześnie umożliwia prowadzenie swoistej gry z otoczeniem wizualnym. Współczesne aparaty (aparaty cyfrowe), są w pełni zautomatyzowane i w efekcie wyręczają ich użytkownika od myślenia. W starciu z automatycznym programem aparatu, użytkownik zawsze jest na przegranej pozycji, jedynie użytkownik-artysta, który potrafi narzucić aparatowi swój zamiar, potrafi odpowiednio ustawić go oraz wykorzystać zgodnie z własnymi intencjami, uzyskuje zamierzony obraz. Akt uzgadniania kompetencji artystycznych i własnych autorskich intencji z programem maszyny Fussler określa - gestem fotograficznym. Gest ten, Flusser uznaje za działania mimo programu aparatu oraz za pewien efekt wykorzystania właściwości projekcyjnych aparatu, a nawet w swoich rozważaniach porównuje go do aktu polowania, w którym fotograf posługując się grą kombinacyjną i strukturą gry z właściwościami aparatu, skrada się lub czyha na okazję, by wreszcie móc zdecydować się na jakąś odpowiednią kombinację kategorii tj. na wybór odpowiedniego oświetlenia czy kadru. Flusser podkreśla przy tym, że wybór tych parametrów jest także zaprogramowany, tj. określony technicznymi warunkami danego aparatu. Każde, zgodne z intencjami autora, nastawienie aparatu jest, więc gestem technicznym i jako takie służy programowi. Nie istnieje, zatem niewinne fotografowanie...
Ku filozofii fotografii - analiza książki.
W pierwszym rozdziale swojej książki, zatytułowanym I The image, Flusser stwierdza, że każdy obraz jest znaczącą powierzchnią, złożoną z symboli zorganizowanych w rodzaj kodu, będącą rodzajem mediacji pomiędzy człowiekiem i światem. Flusser pisze, że nasze oko poddaje skanowaniu powierzchnię obrazu, czyli abstrakcji, stanowiącej dwuwymiarowe przekształcenie świata czterowymiarowego. Zarówno w obrazach tradycyjnych – starego typu – jak i w obrazach technicznych jest dokonywane te przekształcenie. W tym samym rozdziale Vilem pisze, że obrazy mają znaczenie magiczne. Jeśli zdjęcia mają być poprawnie odczytane, ich magiczny symbol (przesłanie) również musi być brane pod uwagę. Błędem jest rozszyfrowywać obrazy, jako tylko zamrożone wydarzenia. Obrazy są mediacją między człowiekiem a światem oraz mają za zadanie uczynić świat bardziej dostępny dla człowieka…
Chcesz uzyskać dostęp do całej pracy? Napisz podając kod pracy na chomikujpracepisemne@gmail.com
http://www.zawojski.com/2006/04/19/czlowiek-i-aparat-vilema-flussera-filozofia-fotografii/↩
Saj Andrzej , Gest Orfeusza: fotografia, Dyskurs. Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu, 2013, Str.18↩
Vilém Flusser - Ku filozofii fotografii, tytuł oryginału: Fuer eine Philosophie der Fotografie. Przełożenia dokonał: Maniecki Jacek; wstępem i redakcją naukową zajął się: Piotr Zawojski. Folia Academiae 2004, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach; Nakład: 700 egz. ISBN 83-916157-7-4↩
Müller-Pohle A., Philosopher of the Apparatus. European Photography 2001/2002, nr 2, vol. 22, s. 5.↩
Wyszukiwarka