REFERAT SOCJOLOGIA

Struktura klasowa współczesnych społeczeństw zachodnich

Autorami najpoważniejszych i najbardziej znanych teorii stratyfikacji są Marks i Weber. Marks kładł główny nacisk na system klasowy, który uważał za obiektywnie daną charakterystykę struktury ekonomicznej społeczeństwa. Dostrzegał fundamentalny podział między właścicielami kapitału a pracownikami, którzy kapitału nie posiadają. Weber myślał podobnie, ale wyróżniał jeszcze dwa aspekty stratyfikacji – status i partyjność. Status odnosi się do właściwego jednostkom i grupom poczucia godności albo „honoru społecznego”, partyjność dotyczy czynnej mobilizacji grup w celu osiągania określonych celów.

Stratyfikacja społeczna, czyli uwarstwienie, oznacza podział społeczeństwa na warstwy. Wówczas zwracamy uwagę na nierówności pozycji zajmowanych przez jednostki w społeczeństwie. Występują one we wszystkich społeczeństwach.

Można wyróżnić cztery główne typy stratyfikacji: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy. Trzy pierwsze opierają się na nierównościach usankcjonowanych prawnie bądź religijnie a podziały klasowe nie są „oficjalnie” uznawanie i są efektem działania czynników ekonomicznych.

Za wskaźnik przynależności klasowej przyjmuje się często zawód.

Klasa wyższa:

Klasę wyższą stanowi nieznaczna mniejszość ludzi posiadających zarówno majątek, jak i władzę, oraz mogących przekazać te przywileje następnemu pokoleniu.

Niektórzy bogaci ludzie urodzili się w rodzinach od pokoleń zamożnych. Inni zaczynali skromniej i sami doszli do pieniędzy. Obok potomków majętnych rodzin są wśród nich gwiazdy muzyki i filmu, sportowcy i reprezentanci „nowej elity”, którzy zbili fortuny na produkcji i upowszechnianiu komputerów, urządzeń telekomunikacyjnych i Internetu. Bogactwo podobnie jak biedę, należy widzieć w kontekście cyklów życiowych.

W Wielkiej Brytanii w ostatnich latach pojawiło się kilka wartych odnotowania tendencji:

 Po pierwsze: wśród najzamożniejszych więcej jest ludzi, którzy do wielkich pieniędzy doszli sami.

 Po drugie: wśród ludzi bogatych jest coraz więcej kobiet.

 Po trzecie: wielu najzamożniejszych to ludzie młodzi, dwudziesto- i trzydziestolatkowie.

Klasa średnia:

Do klasy średniej należą, ogólnie rzecz biorąc, białe kołnierzyki, to znaczy nauczyciele, lekarze i osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach. W większości krajów uprzemysłowionych klasa średnia stanowi dziś większość społeczeństwa, ponieważ stale przybywa zawodów inteligenckich, kierowniczych i administracyjnych.

Dzieje się tak z kilku przyczyn:

 Po pierwsze: wzrosło znaczenie w społeczeństwach nowoczesnych wielkich organizacji. Lekarze czy prawnicy, którzy kiedyś prowadziliby własną działalność gospodarczą, dziś częściej znajdują zatrudnienie w instytucjach.

 Po drugie: powstanie państwa opiekuńczego przyczyniło się do popularyzacji zawodów związanych z pełnieniem tej funkcji, takich jak pracownicy społeczni, nauczyciele i lekarze.

 Po trzecie: postępujący rozwój gospodarczy i przemysłowy tworzy coraz większe zapotrzebowanie na usługi ekspertów w dziedzinie prawa, finansów, księgowości, technik i systemów informacyjnych.

Klasa robotnicza:

Do klasy robotniczej należą jednostki pracujące jako niebieskie kołnierzyki, czyli pracownicy fizyczni. W XX wieku wraz z zanikiem przemysłu wytwórczego klasa robotnicza znacznie się zmniejszyła. Członkowie klasy robotniczej są zamożniejsi niż sto lat temu.

Socjologowie są zgodni, że wraz z upadkiem przemysłu wytwórczego i rozwojem konsumeryzmu dawna tradycyjna robotnicza podzieliła się lub zgoła przestała istnieć. To, jak silne jest jej rozproszenie pozostaje jednak kwestią otwartą.

Klasa a styl życia

Współcześnie uważa się, że podstawową miarą przynależności klasowej jednostek nie powinny być tylko ich warunki materialne i zatrudnienie, ale także czynniki kulturowe, jak style życia i wzory konsumpcji. W coraz większym stopniu podstawą tożsamości jednostek staje się wybór stylu życia, czyli sposób ubierania się, odżywiania, dbałość o własne ciało, smak kulturowy oraz sposób spędzania wolnego czasu. Pod pewnymi względami społeczeństwo konsumpcyjne jest „społeczeństwem masowym”, w którym różnice klasowe do pewnego stopnia zacierają się. Osoby o różnym pochodzeniu społecznym oglądają te same programy telewizyjne i robią zakupy w tych samych centrach handlowych. Niezależnie od tego przez zróżnicowanie stylów życia i „gustów” różnice klasowe mogą się pogłębiać.

Podklasa:

Termin podklasa stosuje się często w odniesieniu do części społeczeństwa znajdującej się na samym dole drabiny społecznej. Warunki życia członków podklasy są zdecydowanie gorsze niż warunki, w jakich żyje większość społeczeństwa. Wielu jej członków nie ma pracy, niektórzy są bezdomni, a także przez długi czas są uzależnieni od pomocy społecznej. Podklasa jest grupą wykluczoną z życia, jakie prowadzi reszta społeczeństwa.

Stratyfikacja a płeć:

Analizy stratyfikacji są niezmiennie przeprowadzanie z męskiego punktu widzenia, co po części wynika z założenia, że kulturowe nierówności płci są odzwierciedleniem nierówności klasowych, ale prawomocność tego założenia jest wątpliwa. W nowoczesnych społeczeństwach płeć kulturowa wpływa na stratyfikację społeczną do pewnego stopnia nie zależnie od klas.

Ruchliwość społeczna:

Pozycja klasowa jednostki jest przynajmniej częściowo jej własnym osiągnięciem, nie jest po porostu dana przy urodzeniu. Ruchliwość społeczna to zjawisko dość powszechne, którym określa się przemieszczanie jednostek i grup między różnymi pozycjami socjoekonomicznymi. Ruchliwość pionowa oznacza ruch w górę i w dół drabiny społecznej. O jednostkach, których dochody i status wzrastają, mówimy, że wykazują ruchliwość w górę, a o jednostkach które poruszają się w przeciwnym kierunku mówimy, że wykazują ruchliwość w dół. W społeczeństwach nowoczesnych duża jest też ruchliwość pozioma, dotycząca przemieszczania się jednostek, przeprowadzających się do innych dzielnic, miast, regionów. Obie te ruchliwości krzyżują się ze sobą jak na przykład, gdy osoba pracująca w danym mieście, dla danej firmy otrzymuje awans na wyższe stanowisko w filii tej firmy, w innym mieście, albo nawet w innym kraju.

Rozróżnia się ruchliwość wewnątrzpokoleniową i międzypokoleniową. Pierwsza dotyczy ruchu w górę lub w dół drabiny społecznej, skali kariery zawodowej jednostki. Druga dotyczy ruchu między pokoleniami, na przykład gdy córka lub syn robotnika zdobywa zawód inteligencki.

Mimo, że tradycyjny podział klasowy pod wieloma względami zaznacza się coraz słabiej, szczególnie jeśli chodzi o poczucie własnej tożsamości jednostek, to podziały klasowe pozostają podstawą nierówności ekonomicznych panujących w nowoczesnych społeczeństwach. Klasa wciąż wywiera przemożny wpływ na nasze życie, a przynależność klasowa jest skorelowana z wieloma nierównościami, od średniej długości życia i ogólnego stanu zdrowia, do dostępu do edukacji i dobrze płatnych zawodów. Trzeba jednak pamiętać, że nasze działania nigdy nie są w całości zdeterminowane przez podziały klasowe.

Najważniejsze punkty: klasa a styl życia i definicja podklasy

Nowe formy życia małżeńskiego i rodzinnego

Takie założenie stanowi para małżonków i ich dzieci. "Rodzina to nuklearny związek oparty na prawnie zawartym małżeństwie i biologicznym rodzicielstwie" - Kwak. Alternatywne formy życia to takie, które nie są usankcjonowane prawnie lub nie posiadają biologicznego rodzicielstwa, zalicza się do nich niezamężną kohabilitację, życie w samotności, monoparentalność i związki homoseksualne, ale również bezdzietne małżeństwa, które świadomie zrezygnowały z potomstwa, rodziny rekonstruowane (jak potocznie mówimy "przyszywany" rodzic), rodziny niepełne.

Niezamężna kohabitacja jako alternatywa dla instytucji małżeństwa.

Kohabitacja - naturalny związek dwóch osób, podobny do małżeństwa, jednak nieformalny z uwagi na brak rejestracji cywilnej bądź bez religijnego usankcjonowania związku. Kohabitacja ma wiele form. Poprzedza ona decyzję o małżeństwie stanowiąc przedłużenie okresu "chodzenia ze sobą", jest bezpośrednim przygotowaniem do bycia mężem czy żoną przeważnie wtedy, gdy mamy do czynienia z zamieszkiwaniem przyszłych małżonków ''pod jednym dachem''. Wiele młodych osób zaczyna wspólne życie seksualne kohabitując, a nie zakładając małżeństwo. Kohabitacja może również być alternatywną formą życia rodzinnego dla osób, które nie planują się pobrać lub owdowiałych lub rozwiedzionych.

Częściej jest ona akceptowaną niż praktykowaną formą życia małżeskiego i rodzinnego. Z jednej strony jest bardzo popularna, z drugiej jednak nietrwała np. osoby, które trwały w kohabitacji mają tendencję do tworzenia krótkotrwałych związków formalnych lub nieformalnych. Im dłuższy czas trwania kohabitacji, tym większe prawdopodobieństwo rozpadu małżeństwa.

Samotność życiowa wg. A. Żurka - jest to sytuacja, w której człowiek posiada względną samodzielność materialną, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, nie pozostaje w trwałych relacjach społecznych wynikających ze wspólnego zamieszkiwania oraz ma status osoby niezamężnej.

- istnieją różne określenia samotności życiowej, np: singiel, osoba prowadząca osobowe gospodarstwo domowe czy osoby niezamężne.

- własny i świadomy wybór, styl życia na który człowiek został skazany np. rozwód, śmierć współmałżonka

- osoby młode pozostają samotnymi, gdyż pragną wolności, samodzielności, życia na własny rachunek

- osoby młode duży nacisk kładą na aktywność zawodową, co ogranicza lub wyklucza życie towarzyskie

- w średnim i starszym wieku żyją samotnie ze względu na doświadczenie rozwodu, separacji, rozstania czy śmierci współmałżonka

- cechami społeczno-demograficznymi, kojarzonymi z syndromem samotności życiowej to najczęściej młody wiek (25-35lat), wzmożona aktywność zawodowa, uzyskiwanie dochodów powyżej średniej krajowej, posiadanie średniego lub wyższego wykształcenia, zamieszkiwanie terenów miejskich

Cztery kategorie osób samotnych:

- tęskniący (osoby samotne pragnące posiadać partnera życiowego)

- ambiwalentni (pragnący mieć partnera, ale jednocześnie deklarujący pozytywną opinię wobec życia samotnego)

- ubolewający (chcący być samotni ale mający negatywną opinię o samotnym życiu)

- zadowoleni (pragnący żyć w samotności i mający pozytywną opinię o tej formie życia)

Monoparentalność - rodzina, w której dziecko jest wychowywane przez jedną osobę dorosłą, na której spoczywa odpowiedzialność za gospodarstwo domowe. W świadomości społecznej "samotny rodzic" to przede wszystkim kobieta ponosząca odpowiedzialność za wychowanie dziecka. Najczęstszymi przyczynami monoparentalności są: śmierć małżonka, rozwody, separacje czy urodzenie dziecka przez kobietę poza małżeństwem. Ludzie zapobiegając takim sytuacjom, często planują powrót do poprzedniego współmałżonka lub partnera, powtórne małżeństwo, decyzja o wspólnym mieszkaniu z partnerem. Giddens wymienia również: śmierć rodzica samotnie wychowującego dzieci czy koniec opieki nad nimi wskutek uzyskania pełnoletniości.

Monoparentalni rodzice często borykają się z ekonomicznymi problemami i często potrzebują pomocy społecznej.

Pomimo tego, iż w ponowoczesnym społeczeństwie obserwuje się wzrost mężczyzn wychowujących samotnie dzieci, można uznać, że alternatywna forma życia rodzinnego wciąż pozostaje domeną kobiet.