likwidacja spółki

Jakie są etapy postępowania w przypadku procedury likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Likwidacja spółki to proces trwający najczęściej od sześciu do 12 miesięcy, który rozpoczyna się uchwałą zgromadzenia wspólników o otwarciu likwidacji, a kończy postanowieniem sądu rejestrowego o wykreśleniu spółki z Krajowego Rejestru Sądowego.

Po otwarciu likwidacji, zgodnie z art. 281 k.s.h., likwidatorzy mają obowiązek sporządzenia bilansu otwarcia likwidacji. Na tym etapie należy ustalić należności i trwające procesy sądowe. Likwidacja nie może zostać zamknięta przed rozliczeniem należności i zakończeniem wszystkich procesów.

Obowiązkiem likwidatorów jest spłacenie wszystkich długów spółki oraz ściągnięcie wierzytelności. Wierzytelności mogą zostać również zbyte lub potrącone, a w niektórych sytuacjach umorzone.

Następnym zadaniem jest spieniężenie majątku spółki. Jeżeli chodzi o nieruchomości, są zbywane w drodze publicznej licytacji. Zbycie nieruchomości może nastąpić również z wolnej ręki, ale jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej.

Po spieniężeniu majątku następuje zaspokojenie wierzycieli. Najpierw zaspokajani są wierzyciele, których wierzytelności są wymagalne i nie są sporne. Będą to wierzyciele, którzy zgłosili wierzytelności w ciągu trzech miesięcy od ogłoszenia o otwarciu likwidacji, oraz wierzyciele, którzy byli spółce znani i przyjęli należne im świadczenia. Likwidatorzy są zobowiązani do złożenia do depozytu sum niezbędnych do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy zgłosili je lub których wierzytelności nie są wymagalne albo sporne. Wierzyciele, którzy nie zgłosili roszczeń w terminie trzech miesięcy ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia należności z majątku jeszcze niepodzielonego.

Majątek pozostały po zaspokojeniu i zabezpieczeniu wierzycieli dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów. Możliwe jest też po rozliczeniu zobowiązań i należności przekazanie całości lub części majątku spółki wspólnikom tytułem podziału majątku polikwidacyjnego.

Likwidatorzy sporządzają sprawozdanie likwidacyjne na dzień poprzedzający podział majątku między wspólników. Przekłada się je zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów. Po zakończeniu likwidacji sprawozdanie powinno być ogłoszone w siedzibie spółki i złożone sądowi rejestrowemu wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. Pozostaje już tylko zgłoszenie przez likwidatorów do sądu rejestrowego wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. Wówczas z chwilą wykreślenia spółki z rejestru ustaje jej byt prawny.

Powstanie przyczyny rozwiązania spółki, co do zasady, pociąga za sobą jej przejście w stan likwidacji i rozpoczęcie postępowania likwidacyjnego (art. 272 Kodeksu spółek handlowych [K.s.h.] – ustawy z dnia 15 września 2000 r.). Artykuł 270 tej ustawy określa te sytuacje: przewidziane w umowie spółki, uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę (stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza), ogłoszenie upadłości spółki oraz inne przyczyny przewidziane prawem.

Od reguły tej istnieje co prawda kilka wyjątków np. w przypadku łączenia się spółek, przejmowana w wyniku inkorporacji spółka lub spółki łączące się w razie fuzji zostają rozwiązane bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w dniu wykreślenia z rejestru (art. 493 K.s.h.). W przypadku spółki z o.o. – przekształcanej w inną spółkę – traci ona byt prawny z chwilą jej wykreślenia z rejestru, co następuje jednocześnie z wpisaniem spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia) – art. 552 K.s.h., które jednak co najwyżej potwierdzają przytoczoną w poprzednim zdaniu zasadę.

Obligatoryjność etapu likwidacji spółki podyktowana jest bezpieczeństwem obrotu. Celem tego postępowania jest bowiem rozdysponowanie majątkiem podmiotu prawnego i zakończenie jego działalności (art. 270-290 K.s.h.).

Należy podkreślić, co jeszcze do niedawna było kwestią wątpliwą, nawet spółka z o.o., która nie rozpoczęła prowadzenia swego przedsiębiorstwa, ani nie zaciągała zobowiązań, może być wykreślona z rejestru handlowego dopiero po przeprowadzeniu likwidacji w całości (tak w szczególności uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18.01.1994 r., III CZP 178/93).

W okresie likwidacji mają zastosowanie przepisy dotyczące organów spółki z o.o. oraz praw i obowiązków wspólników. Chyba że przepisy o likwidacji stanowią inaczej lub co innego wynika z celu likwidacji (art. 275 K.s.h.).

Do wyjątków od zacytowanej zasady z art. 275 K.s.h. zaliczyć należy w szczególności wyłączenie możliwości wypłacania wspólnikom zysków (w całości lub części) w okresie likwidacji oraz dokonywania podziału majątku przed spłaceniem wszystkich zobowiązań. W ten sposób ustawa chroni słuszne interesy wierzycieli. Nadto w okresie likwidacji dopłaty mogą być uchwalane tylko za zgodą wszystkich wspólników.

Dopłaty, jak wynika z art. 177 i 178 K.s.h., zasilają kapitał obrotowy i z reguły są przeznaczane na normalną działalność spółki (np. działalność inwestycyjną). W toku likwidacji ten cel nie zachodzi, stąd trafne postanowienie art. 275 § 3 K.s.h. W okresie likwidacji nie działa w spółce zarząd, ponieważ jego funkcję pełnią likwidatorzy.

Natomiast inne organy spółki z o.o., jak rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, istnieją i funkcjonują w dalszym ciągu, z tym jednak, że ich rola i funkcje zmieniają się – stosownie do celu likwidacji. Formalnie nie byłoby bowiem podstaw do przyjęcia, że organy te tracą rację bytu. Także uprawnienia kontrolne wspólników, przewidziane w art. 212 K.s.h. nie tracą swojej mocy.

Jak wspomniano, w okresie likwidacji nie działa zarząd, ponieważ jego funkcje pełnią likwidatorzy. Likwidatorem może być tylko osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 18 § 1 K.s.h.). Nie może być to osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa wymienione w art. 18 § 2 K.s.h., z zastrzeżeniem art. 18 § 2-3 K.s.h., oraz członek rady nadzorczej i komisji rewizyjnej (art. 214 § 1 K.s.h.). Przepis wprawdzie mówi o „likwidatorach”, lecz nie ma przeszkód, aby ustanowiony został tylko jeden.

Kodeks spółek handlowych normuje cztery sposoby ustanowienia likwidatorów:

Odwołanie likwidatorów, w przypadku gdy są oni ustanowieni wolą wspólników lub w inny sposób (z wyłączeniem ustanowienia przez sąd), odbywa się uchwałą wspólników. Jednakże umowa spółki z o.o. może ustanowić inne reguły odwołania likwidatorów (np. odwołanie w drodze losowania, ustąpienie po upływie pewnego okresu, wskazywać podmiot uprawniony do odwołania).

Kompetencję do odwołania likwidatorów ustanowionych nie przez siebie ma również sąd rejestrowy, gdy osoby mające interes prawny (wspólnicy, spadkobiercy wspólników, wierzyciele osobiści wspólnika, którzy uzyskali zajęcie jego udziału, syndyk masy upadłościowej wspólnika) złożą taki wniosek (art. 276 § 4 K.s.h.). Powinny jednak zachodzić ważne powody, które uniemożliwiają pełnienie funkcji likwidatora. W przypadku likwidatorów ustanowionych przez sąd – wyłącznie sąd może ich odwołać (art. 276 § 2 zd. 2 K.s.h.).

Stosownie do art. 280 K.s.h. „do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej”. Stosowanie przepisów dotyczących członków zarządu musi być jednak w tym zakresie odpowiednie, bowiem nie wszystkie przepisy rozdziału 3, oddział 1 możemy stosować do likwidatorów.

Z pewnością zastosowanie mieć będzie art. 201 § 1-3, art. 202 § 4-5, art. 203, 204, 205, 206, 207, 209-211 K.s.h. Jedynie zmodyfikowany charakter mogą mieć zasady wyrażone w art. 208 K.s.h. odnoszące się do prowadzenia spraw. Przyjąć należy, że zastosowanie mają art. 208 § 2-5 K.s.h., choć prowadzenie spraw przez likwidatorów podporządkowane jest celowi likwidacji.

Natomiast nie mają zastosowania art. 208 § 6-7 K.s.h., gdyż prokura wygasa i nie można udzielić nowej (art. 284 K.s.h.). Nie obowiązuje również zasada podejmowania decyzji głosem „superlikwidatora” – na wzór prezesa zarządu. Nie jest wykluczona, ale z reguły nie występuje, zasada prawnego podporządkowania likwidatorów. Są oni realizatorami celu likwidacji i mają równe prawa i obowiązki.

W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników, zaś ci ustanowieni przez sąd – są obowiązani stosować się jedynie do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustanowienie, zgodnie z art. 276 § 4 K.s.h. cytowanym powyżej (art. 282 § 2 K.s.h.).

W sferze stosunków zewnętrznych art. 283 § 1 K.s.h. potwierdza zasadę, że do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu. Likwidatorzy zatem, tak jak członkowie zarządu, mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Różnica polega na granicach kompetencji, które w odniesieniu do likwidatorów wyznaczają czynności likwidacyjne sensu stricto zakreślone w art. 282 § 1 K.s.h.

Ograniczenie kompetencji likwidatorów dokonane przez zgromadzenie wspólników, aczkolwiek prawnie dopuszczalne, wywołuje skutki jedynie wewnątrz spółki, natomiast nie wywiera ich wobec osób trzecich. W ten sposób ustawa zapewnia pewność i bezpieczeństwo obrotu.

Fakt otwarcia likwidacji, ustanowienia likwidatora czy likwidatorów, ich imiona i nazwiska oraz adresy, a nadto sposób reprezentowania spółki (jak również każda zmiana w tym zakresie) wymaga zgłoszenia na urzędowym formularzu (druk KRS-Z61 oraz KRS-ZR) do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) oraz ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (obecnie łączny koszt to 650 zł).

Do KRS należy nadto złożyć notarialnie poświadczone wzory podpisów likwidatora albo likwidatorów, jeżeli osoby pełniące tę funkcję nie uczyniły tego wcześniej chociażby z racji zasiadania w zarządzie likwidowanej spółki. Prawo i obowiązek takiego zgłoszenia ma każdy z likwidatorów.

Spółka w likwidacji zachowuje osobowość prawną. Proces likwidacji przebiega pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.

Likwidatorzy powinni następnie ogłosić o otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia (art. 279 K.s.h.). Dla dokonania ogłoszenia właściwy jest Monitor Sądowy i Gospodarczy (koszt to 70 groszy za każdy znak w ogłoszeniu, nie mniej jednak niż 60 zł za ogłoszenie).

Po podjęciu uchwały o rozwiązaniu spółki, likwidatorzy powinni sporządzić, zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości, bilans otwarcia likwidacji (bez rachunku zysków i strat). Bilans ten podlega zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników (forma aktu notarialnego nie jest tu już wymagana). Jeżeli likwidacja potrwa dłużej niż rok, likwidatorzy powinni nadto po upływie każdego roku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe.

Do zadań likwidatorów należą: zakończenie interesów bieżących spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki (art. 282 K.s.h.). Nowe interesy mogą oni wszczynać tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku.

Nie zostało zatem bezwzględnie wykluczone zawieranie nowych umów, byleby służyło to zakończeniu bieżących spraw spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i spieniężeniu majątku spółki. Z dokonanych czynności wyłączone zostały te, które mają wymiar strategiczny, wieloletni. W szczególności korzystne dla procesu może okazać się dokonanie niewielkich inwestycji (remontu) celem nadania odpowiedniego standardu budynkom, aby można je było sprzedać z zyskiem większym, niż gdyby sprzedaż miała objąć stan dotychczasowy.

Do czynności likwidacyjnych zalicza się również upłynnienie majątku spółki. Obecnie nie budzi wątpliwości, że możliwe jest – poza spieniężeniem majątku, do czego zobowiązywał dawny art. 271 § 1 K.h. – również inny sposób rozliczenia się z wierzycielami, np. za pomocą wydania im składnika majątku spółki.

Najkorzystniejsze jest oczywiście zbycie całego przedsiębiorstwa. Ważnym zastrzeżeniem poczynionym przez ustawodawcę w tym zakresie jest to, iż nieruchomości spółki winny być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki mogą być zbywane jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników. Zbycie nieruchomości spółki z wolnej ręki, bez zgody wyrażonej uchwałą wspólników, albo zbycie za cenę niższą niż minimum ustalone w takiej uchwale prowadzi do nieważności czynności prawnej – art. 17 § 1 K.s.h.

Ściągnięcie wierzytelności oraz wypełnienie zobowiązań dotyczy zarówno osób trzecich jak i wspólników. W tym celu likwidatorzy mogą doprowadzać do procesów sądowych, w których spółka może występować po stronie powodowej jak i pozwanej. Możliwe jest jednak wykreślenie z rejestru spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną niewypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 53).

Stwierdzić należy, że obowiązek likwidatorów spółki w zakresie wypełnienia jej zobowiązań poprzez ich bezpośrednie zaspokojenie odnosi się wyłącznie do bezspornych oraz wymagalnych wierzytelności przysługujących wobec tej spółki innym podmiotom (bez względu na to, czy te podmioty zgłosiły swoje wierzytelności czy też nie, gdy spółka posiada o nich wiedzę).

Stosownie bowiem do art. 285 K.s.h. „sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego”. Zakres tego ostatniego przepisu obejmuje znanych spółce wierzycieli, którzy:

Wniosek o wykreślenie spółki z KRS na druku KRS-X2 (łączny koszt dokonania wpisu o wykreśleniu spółki z rejestru wraz z ogłoszeniem w Monitorze Sądowym i Gospodarczym to 550 zł) można złożyć dopiero po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli i po zakończeniu likwidacji (co z kolei nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli – art. 286 K.s.h.).

Majątek, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów, chyba że umowa spółki stanowi w tym zakresie inaczej. Wspólnicy, którzy po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli otrzymali w dobrej wierze przypadającą na nich część majątku spółki, nie są obowiązani do jej zwrotu w celu pokrycia należności wierzycieli, którzy ujawnili się później. Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności wyłącznie z majątku spółki, który nie został jeszcze podzielony.

Przyjęte sprawozdanie likwidatorzy powinni wywiesić w siedzibie spółki i złożyć je sądowi rejestrowemu, wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru.

Sprawozdanie likwidacyjne, przewidziane w art. 288 § 1 K.s.h., nie jest jednak ostatnim sprawozdaniem finansowym w toku likwidacji spółki. Nie jest to bowiem sprawozdanie na dzień zakończenia likwidacji, a sporządzenie takiego dokumentu jest również wymagane, zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 45 ust. 1 ustawy o rachunkowości, i powinno być wykonane w ciągu trzech miesięcy zakończenia procesu podziału kwot likwidacyjnych pomiędzy wspólników. Sprawozdanie to winno zostać również zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników, ogłoszone i przesłane do KRS.

Byt prawny spółki zlikwidowanej kończy się definitywnie nie z chwilą wykreślenia spółki z rejestru, ale z uprawomocnieniem się postanowienia zarządzającego to wykreślenie (art. 6945 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego).

Po wykreśleniu spółki z rejestru koniecznym jest:

Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy (art. 288 § 3 K.s.h.).

Wszystkich wymaganych prawem czynności likwidatorzy mogą dokonywać przez pełnomocnika. Udzielenie odpowiedniego pełnomocnictwa wymaga jednak uprzedniego prawidłowego ustanowienia likwidatorów, co stanowi prawną podstawę ich umocowania do działania w imieniu spółki.


Wyszukiwarka