Prawo ochrony środowiska

Wykład I

Dlaczego prawo ochrony środowiska jest potrzebne?

Stosowne przepisy przewidują, że szkoły wszelkich szczebli i wszelkiej maści mają obowiązek uwzględniać w programach nauczania problematykę ochrony środowiska oraz kształcić w zakresie prawa, a więc naturalne, że będzie mowa o prawnych aspektach tego problemu.

• Prawo ochrony środowiska jest dyscypliną stosunkowo młodą, aczkolwiek niesłychanie modną, do której następują liczne nawiązania w życiu codziennym.

• Człowiek wykorzystuje liczne elementy środowiska dla zaspokojenia czasami niezbędnych, a czasami zbędnych potrzeb.

• Początkowo ludzi na kuli ziemskiej było bardzo mało i mieli oni bardzo niewielkie umiejętności wykorzystywania tych elementów środowiska, które mogłyby służyć do zaspokojenia ich potrzeb( przykład człowieka pierwotnego). Natomiast doskonalenie umiejętności w zakresie wykorzystywania różnych elementów środowiska przełożyło się na wzrost populacji człowieka.

• Problem zaczął się pojawiać pod koniec XIX wieku, a z całą jaskrawością w pierwszej połowie XX wieku, ponieważ ogromna masa ludzi, która zamieszkiwała kulę ziemską musiała zużywać ogromne ilości różnych elementów środowiska. Wtedy też zaczęły pojawiać się obawy, że ten rosnący proces zagraża stanowi środowiska, przede wszystkim jego nieodnawialnym elementom.

• Środowiska trzeba chronić przede wszystkim przez:

1. oszczędne wykorzystywanie jego elementów

2. eliminację zanieczyszczeń

3. ograniczenie tempa wykorzystywania nieodnawialnych elementów środowiska

Cel ten można osiągnąć poprzez m.in.:

• instalowanie urządzeń oczyszczających, zapobiegających zanieczyszczeniom( np. zanieczyszczeniom wód)

• prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów

• prowadzenie działań w celu powtórnego odzysku odpadu

Natomiast to wszystko łączy się z kosztami, czy też z koniecznością podjęcia różnych, dość kłopotliwych obowiązków.

• Syndrom NIMB( NOT IN MY BACKGROUND- nie na moim podwórku)→i tu właśnie pojawia się rola prawa, które może wymusić pewne postawy, ponieważ jeżeli norma prawna przewiduje nakaz, zakaz albo jakiś mechanizm regulacyjny a zobowiązany się do tego nie zastosuje to przynajmniej teoretycznie można wdrożyć jakieś środki egzekucyjne, przymuszające do tego rodzaju zachowań.

Geneza prawa ochrony środowiska

• Początków prawa ochrony środowiska można poszukiwać w różnych rozwiązaniach, nawet bardzo starych, nawet starożytnych. Chociażby przykład w zakresie reglamentacji łowiectwa czy też górnictwa.

• Natomiast o prawie ochrony środowiska we współczesnym znaczeniu tego słowa można mówić właściwie dopiero w drugiej połowie XX wieku. Taką przełomową datą jest rok 1969 kiedy to z inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ opracowano raport Człowiek i Środowisko, którego celem była identyfikacja zagrożeń dla środowiska spowodowanych rozwojem gospodarczym.

• Z kolei w roku 1972w Sztokholmie odbyła się tzw. Konferencja sztokholmska, w której uczestniczyli delegaci praktycznie wszystkich ówcześnie istniejących państw na kuli ziemskiej. Efektem jej prac jest tzw. Deklaracja sztokholmska, która jest uchwałą delegatów poszczególnych państw biorących udział w konferencji. Deklaracja zaliczana jest do kategorii tzw. soft law, a więc jest pomocniczym źródłem prawa międzynarodowego, nie ma charakteru bezpośrednio wiążącego.

• Deklaracja sztokholmska składa się 26 zasad uważanych za fundament współczesnego prawa ochrony środowiska.

• Do jej podstawowych rozwiązań należy potrzeba ochrony środowiska jako całości, a nie jego poszczególnych elementów.

łącznie z jej wzajemnymi oddziaływaniami

• Deklaracja sztokholmska wyraźnie przewiduje, że znaczącym czynnikiem ochrony środowiska musi być system prawa, który może wymusić pewne pożądane postawy człowieka w stosunku do środowiska.

• Deklaracja sztokholmska również zwraca uwagę na to, że znaczącym czynnikiem ochrony musi być również system planowania i programowania działań w zakresie ochrony środowiska.

Data 1972 uważana jest za przełomową, po tym roku zaczyna się żywiołowy wzrost norm regulujących OŚ, m.in. poprzez różnego rodzaju umowy międzynarodowe, jak również w postaci rozwoju ustawodawstw narodowych.

Sytuacja Polski

• Przed 1972 r. mieliśmy pewne regulacje prawne dotyczące OŚ, ale nakierunkowane na ochronę poszczególnych jego elementów.Zwraca się uwagę, że w socjalizmie z przyczyn pozaprawnych, politycznych niektórych rozwiązań prawnych w ogóle nie stosowano i m.in. taki spektakularnym przykładem była OŚ.

• Polska nie była w stanie wyprodukować własnych urządzeń chroniących środowisko, a na nabycie ich z zachodu nie było nas stać.

Przykład zanieczyszczonego Górnego Śląska, kolejny przykład: Podkrakowska Skawina: Huta Aluminium. (emitowała ogromne ilości fluoru, który wymieszany z wodą powodował kwaśnie deszcze. Kwas fluorowy → który niszczył zabytki.)

• W 1992r. odbyła się w Rio de Janeiro konferencja NZ „ Środowisko i Rozwój”( określana jako szczyt Ziemi”).Wydźwięk tej konferencji był o wiele bardziej pesymistyczny niż konferencji sztokholmskiej, ponieważ uświadomiono sobie paskudną zależność:

do ochrony środowiska potrzeba ogromnej ilości pieniędzy

Trzeba też sobie uświadomić głęboką zależność pomiędzy ochroną środowiska, a polityką!

Konstytucyjne podstawy ochrony środowiska

• Stosownie do art. 5 Konstytucji Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Może to być rozumiane w ten sposób, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

• Konstytucja ponadto przewiduje, że potrzeby ochrony środowiska mogą uzasadniać wprowadzenie ustawowych ograniczeń w zakresie konstytucyjnych praw i wolności ( art.31ust.3).np. ograniczenie prawa własności czy prowadzenia działalności gospodarczej.

• Konstytucja przewiduje nakaz wprowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

nakaz programowania i planowania działań w zakresie ochrony środowiska

• Ważnym konstytucyjnym prawem jest powszechne prawo do informacji o środowisku i jego ochronie, ale z zastrzeżeniem, że tego prawa można dochodzić tylko w granicach wynikających ze zwykłego ustawodawstwa.

• Konstytucja przewiduje obowiązek skierowany do władz publicznych, a mianowicie obowiązek wspierania działań na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska, również z zastrzeżeniem, że szczegóły ma określić zwykłe ustawodawstwo → wyrazem tego może być instytucja postępowań z udziałem społeczeństwa.

Kwestie egzaminu

Przedmiot nie jest łatwy do opanowania, ponieważ regulacja jest drobiazgowa i zróżnicowana. Wykaz zagadnień jest w gablocie przy 1.33.