BALANS BIELI

Człowiek, a właściwie ludzkie oczy, są w stanie poprawnie rozpoznać określone kolory, bez względu na warunki oświetleniowe. W świetle świecy, żarówki, słońca w samo południe, lub wieczorem dany przedmiot będzie postrzegany jako mający tę samą barwę. Aparat nie jest w stanie osiągnąć zdolności ludzkiego wzroku i mózgu, może je jedynie symulować. Aby kolory na zdjęciach odpowiadały barwom rzeczywistym, postrzeganym przez człowieka, nieodzowna jest umiejętność fotografującego posługiwania się balansem bieli i rozumienie terminu temperatury barwowej.

Co to jest balans bieli?

Na wstępie warto zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku fotografii tradycyjnej konieczne jest użycie odpowiedniej błony światłoczułej celem uzyskania odpowiedniego odwzorowania kolorów. Oznacza to, że każdorazowa zmiana oświetlenia wymusza zmianę stosowanej błony. W sposób oczywisty obniża to elastyczność i komfort pracy tradycyjnym aparatem fotograficznym. Używając aparatu tradycyjnego i błony do światła dziennego, w oświetleniu sztucznym uzyskalibyśmy radykalnie niewłaściwe kolory na zdjęciu.

Inaczej jest w przypadku fotografii cyfrowej. Przed wykonaniem każdego zdjęcia użytkownik może na ogół szybko i sprawnie dokonać zmian w aparacie tak zwanego balansu bieli, czyli parametru, który odpowiada za równoważenie kolorystyki fotografii. Ujmując sprawę najprościej – dzięki balansowi bieli w każdych warunkach oświetleniowych biel na zdjęciu pozostanie biała, a szarość– neutralnie szara.

Należy mieć świadomość pewnych ograniczeń funkcji balansu bieli, które wynikają z właściwości podzespołów aparatu, jak również charakterystyki oświetlenia. Równoważenie barw odnosi się nie tyle do bliżej nieokreślonej harmonii czy hierarchizowania kolorów, co do neutralności tychże. Sfotografowana scena powinna wyglądać nie tylko jakby była oświetlona światłem białym, pozbawionym jakichkolwiek domieszek, ale również zdjęcie powinno być miłe w odbiorze, wiarygodne. Cóż bowiem po poprawnej bieli, jeśli zdjęcie wygląda w sposób istotnie odstający od widoku, który każdy z nas zna i w konsekwencji spodziewa się określonego efektu, choćby z pewną domieszką żółci? Warto też zwrócić uwagę na fakt, że na ogół człowiek woli obrazy nieco „cieplejsze”. Nie potępiajmy naszego aparatu, jeśli efekt nie jest absolutnie idealny. Niekiedy owa wadliwość może się okazać zbawienna w skutkach. Jeśli jednak na etapie fotografowania nie uzyskamy upragnionych rezultatów, zawsze możemy dokonać stosownej korekty w programie graficznym.

Temperatura barwowa

Aby zrozumieć, na czym polega balans bieli, niezbędna jest znajomość terminu temperatury barwowej. Temperatura barwowa odnosi się do koloru światła i określana jest w stopniach Kelvina (na cześć dziewiętnastowiecznego, szkockiego fizyka, odkrywcy zera absolutnego temperatury). Znając dokładną temperaturę barwową oświetlenia danej sceny, można bez trudu wykonać zdjęcie o poprawnej kolorystyce.
Sceny oświetlone światłem płomieni (świec, lamp) dają światło, które subiektywnie oceniamy jako ciepłe. Jest w tym fakcie swoista pułapka, ponieważ wbrew pozorom miarą tego typu „ciepłego” oświetlenia nie jest wysoka temperatura barwowa, lecz niska. Niższe wartości temperatury barwowej (1000-3400 K) odpowiadają cieplejszym kolorom. Światło dzienne i lampy błyskowej ma temperaturę około 5500 K. Wyższym wartościom odpowiadają barwy chłodne.

1000 K – światło świecy, ognia
2000 – 3000 K – zachód słońca
3200 K – żarówka
4000 K – żarówka fotograficzna
5500 – 6000 K – światło dzienne w południe, lampa błyskowa
6000 – 8000 K – zachmurzone niebo
10000 – 20000 K – niebieskie niebo bez słońca

Ustawienie balansu bieli w aparacie

Jeśli widzimy, że w danym oświetleniu zdjęcie wykonywane aparatem cyfrowym ma nieprawidłową, to jest odbiegającą od rzeczywistości kolorystykę, należy posłużyć się funkcją balansu bieli.
Zrównoważenie barw przebiega w czworaki sposób. Po pierwsze użytkownik może wybrać automatyczny balans bieli, co w wielu przypadkach sprawdza się bardzo dobrze. Jednak nie we wszystkich.
Drugim sposobem jest wybór jednego z predefiniowanych ustawień balansu bieli. W przypadku doboru określonych ustawień należy bezwzględnie pamiętać o konieczności każdorazowego wybrania właściwej opcji, zależnie od oświetlenia otoczenia, w którym fotografujemy. Częstym błędem fotoamatorów jest zapominanie o wyborze właściwego balansu. Wprawdzie program graficzny umożliwia korektę zdjęć, ale zdecydowanie korzystniej jest uzyskać od razu przyzwoite zdjęcie. Oszczędza się w ten sposób czas oraz nie naraża zdjęć na utratę jakości wskutek obróbki cyfrowej. Najpowszechniej występujące predefiniowane opcje balansu bieli to:

• słońce (światło dzienne, scena dobrze nasłoneczniona, około 5500 K)
• cień (scena zacieniona, około 7000 K)
• zachmurzenie (zachmurzone niebo, około 6000 K)
• światło żarówek (około 3200 K)
• światło lamp fluorescencyjnych (około 4000 K)
• światło błyskowe (około 6000 K)

Trzecią metodą ustawiania balansu bieli jest wprowadzenie konkretnej wartości temperatury barwowej. Możliwość ta jest dostępna dla posiadaczy aparatów wyższej klasy. Zwykle opcja ta umożliwia wybranie wartości z konkretnego przedziału – na przykład Canon EOS 20D pozwala wprowadzić temperaturę barwową w zakresie od 2800 K do 10000 K, co 100 K. Wprawdzie posługując się tą metodą najlepiej jest posiadać przyrząd, którym zmierzymy temperaturę barwową światła w danym otoczeniu, ale nawet bez niego można metodą prób i błędów uzyskać poprawny balans bieli. Funkcja ta przydatna jest oczywiście głównie w warunkach nietypowych, gdy predefiniowane ustawienia nie całkiem spełniają oczekiwania użytkownika.

Wreszcie jest także czwarty sposób – zrównoważenie barw w oparciu o wzorzec. Funkcję tę posiadają wyłącznie zaawansowane aparaty, a jest ona szczególnie przydatna w przypadku scen oświetlonych światłem pochodzącym z różnych źródeł (wówczas bowiem żadna predefiniowana opcja nie spełnia oczekiwań). Ręczne ustawienie balansu bieli polega na umieszczeniu przed obiektywem białego przedmiotu, na przykład zwykłej kartki papieru, który posłuży do zdiagnozowania wpływu oświetlenia danej sceny, i sfotografowaniu go. Istnieje przy tym konieczność precyzyjnego doboru ekspozycji, ponieważ błędne naświetlenie może doprowadzić do przekłamań na etapie odczytu balansu bieli. Następnie podczas wybierania balansu bieli, wykonane zdjęcie wskazuje się jako wzorcowe, a aparat dokonuje obliczeń i właściwych ustawień.

Korekcja barw w programie graficznym

Czasami zdarza się, że nie do końca prawidłowo posłużyliśmy się balansem bieli i nasze zdjęcia cechują pewne przebarwienia. Jeżeli kolorystyka zdjęć jest nieprawidłowa, zawsze można próbować dokonać korekcji w programie graficznym. Na ogół większość przebarwień można z dużym powodzeniem usunąć, a wymagana do tego jest zaledwie podstawowa znajomość posługiwania się takimi funkcjami, jak na przykład Wariacje.

 

Używając w Photoshopie polecenia Obrazek - Dopasuj - Wariacje, wywołujemy okno dialogowe, które zawiera szereg kolorystycznych wariacji zdjęcia, na którym aktualnie pracujemy.

 

Wariacje pozwalają na stosunkowo łatwy i szybki sposób dokonać korekty kolorystyki, a nawet jasności zdjęcia. Wystarczy kliknąć kursorem myszy w jedną z dostępnych wersji zdjęcia, aby postąpić krok w określoną stronę korekcji. Operacja ta przebiega niezwykle prosto – wskazujemy te obrazy, które są bliższe pożądanemu przez nas efektowi. Niekiedy już w pierwszym kroku (po wejściu do okna Wariacji) okazuje się, że korekta jest wystarczająca. W takim przypadku należy kliknąć przycisk OK, aby nastąpiła stosowna obróbka obrazu. Warto zwrócić uwagę na fakt, że użytkownik może pracować w obszarze cieni, półcieni, świateł, a nawet korygować nasycenie.

Twórcze wykorzystanie balansu bieli

Cechą charakterystyczną fotografii cyfrowej jest możliwość uzyskania interesujących efektów na drodze wykorzystania różnych narzędzi niezgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem. Dotyczy to zarówno narzędzi w programie graficznym, jak również funkcji aparatu cyfrowego. I tak balans bieli może zostać użyty do wpływania na ogólną kolorystykę wykonywanego zdjęcia, co sprzyja uzyskaniu określonego klimatu.
Na przykład, aby wyeksponować bujną kolorystykę jesiennych liści, warto użyć predefiniowanego ustawienia „Cień” zamiast „Słońce”, nawet gdy scena jest dobrze oświetlona światłem słonecznym. Barwy będą nieco cieplejsze – czerwienie i żółcie wyraźnie nabiorą nasycenia.

Fotografując scenę dobrze oświetloną światłem słonecznym, można użyć opcji Cień dla balansu bieli, aby uzyskać cieplejsze kolory na zdjęciu. Jeżeli zależy nam na podkreśleniu błękitu nieba, opcja Słońce jest dobrym rozwiązaniem.

Chcąc natomiast uzyskać efekt wieczornej poświaty lub bardzo wczesnego poranka, można posłużyć się opcją „Światło żarowe” fotografując za dnia. Wskutek tego obraz staje się jasnoniebieski, chłodny, co w świadomości widza będzie równoznaczne ze zmierzchem lub świtaniem. W takim przypadku należy uważać na położenie słońca, ponieważ łatwo jest zatracić wiarygodność, która w przypadku fotografii bywa bardzo restrykcyjnie oceniana przez widza, o ile nie zawiera jawnych elementów obróbki cyfrowej.

Należy się uważnie zastanowić, zanim użyje się balansu bieli do wpływania na kolorystykę obrazu. Z poprawnego zdjęcia można w programie graficznym z łatwością uczynić nastrojową fotografię. Sytuacja odwrotna jest bardziej drastyczna i wymaga więcej umiejętności. Niekiedy jednak świadome wykorzystanie balansu bieli teoretycznie niewłaściwego dla danych warunków oświetleniowych, daje ciekawe rezultaty.