Na którymś terminie coś takiego:

1. Czynniki wpływające na podaż pieniądza.
2. Funkcje banku centralnego.
3. Inflacja - przyczyny i rodzaje.
4. Cykle koniunkturalne - klasyczny i po II wojnie światowej.
5. Rachunek dochodu narodowego z zagranicą.

... i 30 minut na napisanie

z innego terminu:
proces rozwoju zrównoważonego
inflacja
bank komercyjny(wpływ na podaż pieniądza)
cykl koniunkturalny ????
PKB

na egzamin:
- wskaźniki makroekonomiczne - rachunek makroekonomiczny (liczenie i definicje)
- determinanty dochodu narodowego
- system bankowy (bank centralny, banki komercyjne, zadania, funkcje)
- popyt na pieniądz
- przyczyny współczesnego kryzysu
- wzrost i rozwój gospodarczy
- rozwój zrównoważony
- koniunktura gospodarcza
- różnice do II WŚ i po II WŚ
- rodzaje cyklu
- równowaga w gospodarce rynkowej
- konsekwencje braku równowagi
- makroekonomia gospodarki otwartej
- procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej
- rola państwa w gospodarce rynkowej
- globalizacja

Koniunktura gospodarcza- cykl koniunkturalny klasyczny i sprzed II wojny św

Opisać proces inflacji w latach 70tych ( jakoś tak)

Instrumenty ekologiczne zrównoważonego rozwoju

Rola Banku Centralnego w państwie

dochód narodowy jako miernik makroekonomiczny

PKN jako miernik makroekonomiczny

Podaż pieniądza to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek wymiany. Obejmuje ona ilość gotówki, będącej w obiegu poza bankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie, czyli aktywa, które są płynne, a więc które bez problemu można zamienić na gotówkę (aktywa najbardziej płynne), sprzedając je na rynku finansowym, przy minimalnym koszcie tej operacji.
Na wielkość podaży pieniądza wpływają przede wszystkim:
- wartość wyemitowanych przez bank centralny znaków pieniężnych (baza monetarna);
- wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów w formie gotówkowej i bezgotówkowej.
- ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty. Stosunek ten rośnie, gdy zwiększa się udział konsumpcji w PNB (gotówka zależy od konsumpcji, a depozyty od dochodu)
Polityka monetarna powinna być dostosowana do potrzeb gospodarki, gdyż zarówno nadmierna, jak i niedostateczna podaż pieniądza wpływa niekorzystnie na przebieg procesów gospodarczych w kraju.
Bank centralny w pełni kontroluje ilość znajdujących się w obiegu banknotów i bilonu, które sam emituje. Nie oznacza to jednak, że panuje nad ilością krążącego pieniądza. Problem tkwi bowiem w jego definicji. Tak więc, pieniądzem jest nie tylko gotówka, czyli banknoty i monety, ale wszystko, co jest powszechnie akceptowaną zapłatą za dobra i usługi. Wiele różnych przedmiotów odgrywało w ciągu stuleci rolę pieniądza, od złota po walutę papierową na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. Obecnie trwają spory o uznanie pewnych rzeczy za pieniądz bądź nie. Ogólna zasada jest jednak powszechnie uznawana: pieniądzem są te aktywa finansowe, które bez trudu można zamienić na gotówkę, bez utraty części wartości. Decydującym kryterium zatem jest ich płynność. Zaliczamy do nich całą gotówkę w obiegu, czeki podróżne, bankowe depozyty na żądanie, a także terminow e. Również posiadanie weksli i obligacji jest równoznaczne z dysponowaniem gotówką.

Na podaż pieniądza wpływają

• ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty. Stosunek ten rośnie, gdy zwiększa się udział konsumpcji w PNB (gotówka zależy od konsumpcji, a depozyty od dochodu);

• banki, które określają stosunek swoich rezerw do posiadanych pieniędzy: ; stosunek ten zależy od: poziomu rezerw obowiązkowych, rynkowej stopy procentowej (im jest wyższa, tym większe straty ponosi bank trzymając niedochodowe rezerwy), stopy dyskontowej (wysoka stopa dyskontowa zmusza banki do utrzymywania wysokich rezerw nadwyżkowych, aby nie narażać się na konieczność pożyczki w banku centralnym), stopnia niepewności banku co do dopływów i odpływów depozytów (im wyższa niepewność, tym wyższe rezerwy), a także od popytu na pożyczki;

• bank centralny, który decyduje o wielkości bazy monetarnej, składającej się z gotówki oraz rezerw banków komercyjnych trzymanych w banku centralnym: H=CU+RE.

Czynniki wpływające na popyt na pieniądz:

1. dochód (bogactwo);

2. stopy procentowe od różnych aktywów;

3. oczekiwania co do zmiany stóp procentowych w przyszłości;

4. stopień ryzyka różnej liczby aktywów;

5. ceny;

6. oczekiwania co do zmiany cen w przyszłości (inflacja).

Rodzaje popytu na pieniądz:
-popyt transakcyjny - dążenie do posiadania pieniądza w związku z planowanymi zakupami
-popyt przezorności owy - związany z nieprzewidywanymi zakupami
-popyt spekulacyjny - dążenie do posiadania pieniądza w celu dokonywania korzystnych lokat

Bank Centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Bank centralny w systemie bankowym spełnia następujące funkcje:

• banku emisyjnego (emisja pieniądza gotówkowego);

• banku banków i innych instytucji finansowych,

Jako bank banków spełnia on następujące funkcje:

- reguluje cyrkulacje pieniądza bankowego

- reguluje płynność całego systemu

- określa możliwości kredytowe banków operacyjnych poprzez odpowiednie instrumenty pieniężne

• jest bankiem Skarbu Państwa – prowadzi rozrachunki inst. państwowych,

• banku gospodarki narodowej i banku państwa,

Głównymi sferami działalności banku centralnego jako banku państwa są następujące dziedziny:

- organizacja i obsługa płatności zagranicznych;

- kształtowanie kursu walutowego;

- pośrednictwo w kupnie i sprzedaży złota i dewiz;

- utrzymywanie na określonym poziomie rezerw międzynarodowych środków pieniężnych;

• formułuje cele polityki pieniężnej państwa,

• utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,

• reguluje podaż pieniądza w obiegu.

Inflacja to zjawisko monetarne wywołane szybkim wzrostem cen na rynku, czego skutkiem jest gwałtowny spadek wartości pieniądza (obniżenie się siły nabywczej pieniądza).

Może być mierzona na 2 sposoby: poprzez indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) lub indeks cen producentów (PPI) – jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej.

Nie każdy wzrost cen jest procesem inflacji; dopiero gdy wzrost utrzymuje się ponad rok i jest to proces powszechny.

Przyczyny:

• nadmierna emisja pieniędzy – nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:

• dodruk banknotów nie mających pokrycia,

• oprocentowanie pieniędzy

• działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza"),

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży,

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwa struktura gospodarki,

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, co powoduje wzrost cen),

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem),

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę),

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze.

Skutki:

Negatywne:

• realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji (w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe; emeryci) – można je w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań,

• niechęć przedsiębiorców do inwestycji → spadek innowacji w firmach,

• dewaluacja waluty handlowej,

• zakłócenia na giełdzie,

• tzw. koszty zdartych zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu – wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć,

• tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Pozytywne:

• zyskują osoby przewidujące i skłonne do ryzyka, zaciągające kredyty hipoteczne w czasie inflacji,

• zyskuje rząd, bo dodrukowuje pieniądz, ale ubożeje społeczeństwo.

Rodzaje inflacji:

Ze względu na przejawianie się oraz skutków:

• Inflacja jawna – wzrost cen,

• Inflacja ukryta – ceny niezmienne, ale zaczyna brakować towarów.

Ze względu na przyczyny:

• Inflacja kosztowa – spowodowana wzrostem kosztów,

• Inflacja popytowa – spowodowana wzrostem popytu na pewne towary przy niedostatecznej podaży; zachodzi gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług.

• Inflacja strukturalna – zmiana formy własności, struktury gospodarczej.

Ze względu na tempo:

• pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,

• krocząca – do 5 do kilkunastu %, dwucyfrowe → niepokojące

• galopująca – powyżej 20 % - narastanie zakłóceń w procesach gosp., osłabienie systemu motywującego do działania gosp.→ zahamowanie. tempa wzrostu gosp.,

• hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza 50% - uniemożliwia racjonalne gospodarowanie, prowadzenie/planowanie rachunku ekonomicznego → anarchizacją życia społecznego.

Ze względu na zależność od innych kategorii ekonomicznych:

• stagflacja – stagnacja (zerowe lub ujemne tempo wzrostu gosp.) gospodarki połączona ze wzrostem cen.

• slumpflacja – wzrost cen połączony ze spadkiem PKB, co oznacza, że wraz z bezrobociem i inflacją występuje recesja (wyst. od połowy lat 50 XX wieku)

Inflacja inercyjna (oczekiwana) – jest to oczekiwana stopa inflacji, która zostaje wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne oraz założenia polityki fiskalnej i pieniężnej; ma tendencję do utrzymywania się przez dłuższy czas na określonym poziomie; jej obniżenie jest bardzo drogie.

Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałanie jej występowaniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).

Obecnie cykle koniunkturalne są znacznie łagodniejsze dzięki antycyklicznej polityce

gospodarczej rządów. Polityka antycykliczna prowadzi jednak równieŜ do osłabienia wzrostu. Od II wojny światowej cykle są

spłaszczone i obejmują zwykle dwie fazy:

• recesji

• ekspansji

- Obecnie cykle koniunkturalne są znacznie łagodniejsze dzięki antycyklicznej polityce

gospodarczej rządów. Jego charakterystyczną cechą jest brak głębokich kryzysów, co jest spowodowane antycyklicznym oddziaływaniem państwa.

- Od II wojny światowej cykle są spłaszczone i obejmują zwykle dwie fazy:

• recesji

• ekspansji

Natomiast przed II WŚ składały się z dwoch faz podstawowych oraz czterech podokresów. Na fazę spadku składa się kryzys i depresja. Fazę wzrostu obejmuje ożywienie i rozkwit. Cykl koniunkturalny zawiera również punkty zwrotne, w których gospodarka osiąga najwyższe lub najniższe punkty swej aktywności. Pozwalają one określić w czasie momenty początkowe i końcowe poszczególnych faz.

- po II Wojnie Światowej miejsce 8-10-letnich (tzw. średnich) cykli gospodarczych zajęły 2-4 letnie cykle (tzw. krótkie). Związane są one z wahaniami stanów zapasów.

PRZYCZYNY OSŁABIENIA OSTROŚCI WAHAŃ CYKLICZNYCH
Po II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Współczesny cykl koniunkturalny składa się z dwóch faz: ekspansji i recesji, co jest wynikiem spłaszczenia i skrócenia wahań cyklicznych po II Wojnie Światowej.
Przyczyny osłabienia ostrożności wahań:
+ Szybki rozwój postępu technicznego po II Wojnie Światowej (elektronika, automatyka, komputeryzacja) oraz interwencjonizm państwowy był przyczyną stosunkowo wysokiego wzrostu gospodarczego oraz zmieszonej amplitudy wahań cyklicznych i jej spłaszczenia
+ stale rosnące wydatki konsumpcyjne trwałego użytkownika indywidualnych konsumentów
- budownictwo mieszkaniowe
- kupno samochodów
- kupno sprzętu RTV i komputerów
- itp.
Zakupy tych dóbr niewiele się zmniejszają w warunkach recesji gosp., bo konsumenci pragną podtrzymywać swój stan posiadania tych dóbr i dokonują wymiany egzemplarzy zużytych technicznie lub przestarzałych na bardziej nowoczesne. Sprzyjają temu nagromadzone oszczędności oraz łatwa dostępność kredytu.
Te zachowania konsumentów ( ich inwestycje) zmniejszają amplitudę wahań cyklu i stabilizują gospodarkę.
+ po II Wojnie Światowej miejsce 8-10-letnich (tzw. średnich) cykli gospodarczych zajęły 3-4 letnie cykle (tzw. krótkie). Związane są one z wahaniami stanów zapasów.
Gdy wielkość zapasów wzrasta ponad przeciętne normy, następuje zmniejszenie zamówień, czemu towarzyszy pewien spadek produkcji, który trwa do wyczerpania się zapasów. Wówczas następuje nowy wzrost zamówień, czego wynikiem jest ożywienie w produkcji.
Czynniki zewnętrzne:
- skala inwestycji dokonywana przez międzynarodowe korporacje
- zmiany kursów walut i związana z tym polityka handlowa dotycząca eksportu i importu.
Ale nie zdołano całkowicie wyeliminować zjawiska cykliczności, ponieważ niestabilność wzrostu jest nieodłączną cechą gosp. rynkowej.

CYKL KONIUNKTURALNY WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE

We współczesnym cyklu można wyróżnić następujące fazy: kryzys, ożywienie i stabilizację koniunktury. Na taki przebieg wpłynął cały szereg czynników związanych ze zmianami strukturalnymi współczesnej gospodarki kapitalistycznej. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

• synchronizację cyklu związaną ze skutkami drugiej wojny światowej

• rewolucję naukowo-techniczną i wynikające z niej zmiany strukturalne w gospodarce światowej

• antycykliczną działalność państwa (interwencjonizm światowy)

We współczesnej gospodarce dominuje tendencja wypierania starych gałęzi wytwarzanych przez nowe. Powstawanie nowych gałęzi zmienia strukturę popytu na siłę roboczą. Przeobrażenia w strukturze popytu na rynku pracy pod wpływem doskonalenia technik produkcji znacznie wyprzedzają zmiany w strukturze kwalifikacji, a więc podaży siły roboczej. Te procesy powodują istotne przyspieszenie tempa wzrostu bezrobocia strukturalnego.

Stały wzrost produkcji nowy gałęzi w tworzeniu produktu społecznego ma niejednoznaczny wpływ na przebieg cyklu koniunkturalnego.

Ogólne pojęcie cyklu koniunkturalnego

Cyklem koniunkturalnym, nazwiemy proces gospodarczy o określonej dynamice wewnętrznej, zbudowany z dwóch faz podstawowych oraz czterech podokresów.

Na fazę spadku składa się kryzys i depresja. Fazę wzrostu obejmuje ożywienie i rozkwit.

Kryzys jest przejawem dynamicznego spadku cen, ogólnej aktywności gospodarczej i zatrudnienia.

Depresja jest najniższym punktem cyklu koniunkturalnego, w którym ceny oraz ogólny poziom aktywności gospodarczej stabilizuje się.

Ożywienie cechuje powolny wzrost cen i aktywności gospodarczej, następuje wzrost zatrudnienia.

Rozkwit dotyczy sytuacji, gdy początkowo ceny i ogólny poziom aktywności gospodarczej rośnie nad przeciętnie natomiast później przestaje rosnąć i stabilizuje się.

Cykl koniunkturalny zawiera również punkty zwrotne, w których gospodarka osiąga najwyższe lub najniższe punkty swej aktywności. Pozwalają one określić w czasie momenty początkowe i końcowe poszczególnych faz.

Po II wojnie światowej klasyczny cykl koniunkturalny ustąpił miejsca tzw. współ­czesnemu cyklowi koniunkturalnemu, który trwa 2-4 lata i w zasadzie składa się z dwóch faz, tj. recesji i ekspansji.

Klasyczny cykl koniunkturalny składał się z 4 faz: kryzysu, depresji, ożywienia i rozkwitu. Analizę cyklu przeważnie rozpoczyna się od kryzysu, czyli gwałtownego spadku aktywności gospodarczej. Przyczyną kryzysu było „ogólne przesycenie” (T. Malthus), nazywane przez K. Marksa nadprodukcją. W okresie bezpośrednio poprzedzającym kryzys, podaż dóbr oraz usług była większa od popytu. Początkowo powodowało to narastanie zapasów. Gdy rozmiary zapasów stały się nadmierne, nie akceptowane przez dostawców, podejmowali oni decyzję o ograniczeniu produkcji. Uruchamiało to ujemne sprzężenia zwrotne w gospodarce. Zmniejszenie zatrudnienia powodowało dalsze zmniejszenie popytu, to z kolei — dalsze ograniczenie produkcji i zatrudnienia itd. Zmniejszaniu produkcji i zatrudnienia towarzyszyły zmiany cen: spadały ceny dóbr i usług oraz płace. Spadek cen powodował zmniejszanie się zysków oraz bankructwa najmniej efektywnych przedsiębiorstw. Po kryzysie gospodarka wchodziła w fazę depresji — stabilizacji aktywności gospodarczej na niskim poziomie. Charakterystyczną cechą tej fazy był niższy poziom produkcji niż konsumpcji. Po wyprzedaniu zapasów popyt przewyższał podaż. Dawało to impuls do przejścia do kolejnej fazy — ożywienia. W celu zrównoważenia rynku należało zwiększyć produkcję. Wymagało to zwiększenia zatrudnienia, co z kolei powodowało wzrost popytu. W gospodarce zaczynały działać dodatnie sprzężenia zwrotne. W miarę zbliżania się do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych, czyli do szczytu poprzedniego cyklu, zaczynały rosnąć ceny, płace oraz zyski. Przewidywania przedsiębiorców stawały się optymistyczne, co powodowało podejmowanie decyzji o inwestycjach. Skutkiem inwestycji było dalsze zwiększanie zatrudnienia i popytu. Ceny i płace rosły; wzrastał również optymizm przedsiębiorców. Projektowali oni dalsze inwestycje. Dla ich sfinansowania niezbędne było zwiększenie zysków, co oznaczało zmianę podziału na niekorzyść płac; skutkiem tego była nadprodukcja — podaż stała się większa od popytu. Powodowało to narastanie zapasów oraz kolejny kryzys (przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego pokazuje tabela, uwidacznia ona różnorodność przyczyn wywołujących kryzysy gospodarcze). Zmianie ulegała również długość poszczególnych cykli. Początkowo liczyły one ok. 11 lat. Następnie występowały coraz częściej. Na początku XX w. kryzysy pojawiały się już co 6–7 lat. Średnio w omawianym okresie kryzysy występowały co 8 lat. Największe załamanie nastąpiło 1929 i przeszło do historii pod nazwą wielkiego kryzysu (kryzys ekonomiczny, wielka depresja).

Współczesny cykl koniunkturalny składa się z 2 faz: ekspansji i recesji. Jego charakterystyczną cechą jest brak głębokich kryzysów, co jest spowodowane antycyklicznym oddziaływaniem państwa. Przybiera ono postać aktywnej polityki gospodarczej i automatycznych stabilizatorów koniunktury.

Dochód narodowy lub też Produkt Narodowy Netto (PNN) w cenach czynników wytwórczych, to miara produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego kraju (niezależnie od miejsca ich użycia), wyrażona w cenach tych czynników, uwzględniająca inwestycje netto. Dochód narodowy liczony jest jako różnica Produktu Narodowego Brutto i amortyzacji.

Punktem wyjścia do obliczenia wielkości dochodu narodowego jest wartość produktu krajowego brutto (PKB) w cenach rynkowych. PKB w cenach rynkowych jest sumą wartości dodanych powstałych w danym okresie w poszczególnych procesach produkcyjnych. Stosując jako kryterium podmiot nabywający wytworzoną produkcję, PKB w cenach rynkowych, powstały w danym czasie (t), dzieli się na 4 części:

PKB_(t) = C_(t) + I_(t) + G_(t) + EN_(t),

gdzie:

C_(t) to wartość dóbr i usług nabytych przez krajowe gospodarstwa domowe dla celów konsumpcyjnych (indywidualna konsumpcja, faktyczna konsumpcja);

I_(t) (inwestycje brutto, faktyczne inwestycje) to suma wartości dóbr (elementy kapitału trwałego) i usług nabytych przez krajowe podmioty prowadzące działalność gospodarczą (planowane inwestycje) oraz wartości zmiany poziomu zapasów (produktów gotowych, produkcji niezakończonej), w okresie dla którego wyznacza się PKB (nieplanowane inwestycje);

G_(t) to wydatki państwa na zakup dóbr i usług, finansowane z przychodów sektora budżetowego, czyli ta część dóbr tworzących PKB, która została nabyta przez państwo;

EN_(t) (eksport netto) to różnica między eksportem oraz importem.

Do PKB nie zalicza się wydatków transferowych państwa, np. emerytur i rent, zasiłków dla bezrobotnych, dotacji dla przedsiębiorstw państwowych, kosztów obsługi długu publicznego. Dokonując tych wydatków, państwo nie powiększa bowiem wielkości popytu globalnego. Do PKB nie wliczamy też m.in. transakcji nierynkowych (tzn. dotyczących produktów nie mających ceny rynkowej), transakcji nietowarowych (tzn. produkcji nie przeznaczonej do obrotu rynkowego, wytworzonej dla realizacji potrzeb własnych producenta), transakcji nieproduktywnych (np. transakcji odsprzedaży, transakcji finansowych, czyli np. obrotu papierami wartościowymi, transferów, np. prywatnie ufundowana renta).

Pomniejszając PKB w cenach rynkowych o kwotę podatków pośrednich (np. podatek od wartości dodanej, podatek akcyzowy) oraz powiększając go o państwowe dopłaty do cen niektórych dóbr i usług, otrzymuje się PKB w cenach czynników produkcji. Jest to strumień dochodów z czynników produkcji w danym okresie na terytorium danego kraju (suma płac, zysków, procentów, rent, dochodów gospodarstw domowych prowadzących działalność gospodarczą, dochodów z wykonywania tzw. wolnych zawodów), powiększony o amortyzację (wartość ekonomiczną zużycia kapitału trwałego). Ta miara produkcji znacznie precyzyjniej niż PKB w cenach rynkowych odzwierciedla wartość wytworzonego produktu. Korygując PKB w cenach czynników produkcji o tzw. dochody netto z tytułu własności i pracy za granicą, otrzymuje się produkt narodowy brutto (PNB) w cenach czynników produkcji. Pomniejszając PNB w cenach czynników produkcji o amortyzację, osiąga się PNN w cenach czynników produkcji, czyli dochód narodowy. Jest on zatem sumą dochodów z czynników produkcji uzyskanych przez obywateli danego państwa w kraju i poza jego granicami. W praktyce w wielu krajach matematyczna różnica między dochodem narodowym a produktem krajowym netto w cenach czynników produkcji jest niewielka. Pomniejszając dochód narodowy osiągnięty w danym okresie o podatki socjalne, czyli obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne (np. emerytalne, zdrowotne) oraz różnego rodzaju fundusze, zyski zatrzymane w przedsiębiorstwach i kwotę podatków od zysków przedsiębiorstw, a ponadto powiększając o tę część wydatków transferowych państwa, która trafia do gospodarstw domowych, można uzyskać poziom bieżących dochodów gospodarstw domowych (dochody osobiste). Pomniejszając z kolei dochody osobiste o kwotę podatków osobistych (o podatki o charakterze bezpośrednim np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatki majątkowe) oraz o bieżące wydatki konsumpcyjne (C_(t)), uzyska się poziom bieżących oszczędności gospodarstw domowych, będących częścią oszczędności tworzonych w gospodarce w danym czasie. Aby odnieść poziom dochodu narodowego z roku t do poziomu z roku t−1 należy dla roku t wyznaczyć tzw. realny dochód narodowy (dochód narodowy w cenach stałych). Aby to zrobić, należy nominalną wartość dochodu narodowego (dochód narodowy w cenach bieżących) z roku t podzielić przez przeciętny poziom cen w gospodarce w roku t, a następnie otrzymaną wielkość pomnożyć przez przeciętny poziom cen z roku t–1 (tzw. rok bazowy). Jeżeli otrzymana liczba jest większa od 100 można mówić o powiększeniu się w roku t bogactwa narodowego w danym kraju. Dla analiz porównawczych w skali międzynarodowej liczy się dochód narodowy na jednego mieszkańca.

Rozwój zrównoważony – polega na dążeniu do wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego przy poszanowaniu środowiska naturalnego oraz zachowania sprawiedliwości międzypokoleniowej.

Polega na właściwym zużywaniu we właściwych proporcjach trzech kapitałów: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego (ekologicznego).

W Konstytucji jest zapisane, że Polska rozwija się zgodnie z rozwojem zrównoważonym.

Zasady zrównoważonego rozwoju:

• zasada ekorozwoju:

• równorzędne traktowanie polityki gospodarczej, ekologicznej i społecznej i ich współgranie,

• harmonizacja procesów gosp. z przyrodą,

• trwały, stabilny, samopodtrzymujący się rozwój,

  • zasada integralności środowiska (ekosystemu)

„Myśleć globalnie, działać lokalnie”,

• zasada kooperacji w ochronie środowiska – współpracy podmiotów na rożnych szczeblach zarządzania,

• zasada ekonomizacji (zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci, zasada wspólnej odpowiedzialności),

• zasada etapowania i wyboru priorytetów,

• zasada uwzględnienia,

• zasada prewencji (zapobieganie zanieczyszczeniom),

• zasada obowiązku reagowania na istniejące/pojaw. się zagrożenia ekol.,

• zasada partycypacji publiczna (prawo od roszczeń i informacji o stanie środowiska),

• zasada regionalizacji polityki ekol.,

• zasada praworządności,

• zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej – jednakowe prawo do korzystania ze środ. wszystkich i obowiązek dbania o nie,

• zasada subsydiarności (pomocniczości) – wyższy szczebel zarządzania wyłącznie gdy niższe są wykorzystane.

Instrumenty polityki ekologicznej (w Polsce):

• opłaty za zanieczyszczenie,

• opłaty za korzystanie (np. woda),

• kary pieniężne,

• subsydiowanie ekol. źródeł energii,

• opłaty produktowe i depozyty ekolog.,

• opłaty użytkowe za korzystanie z przyrządów ekol.

Banki komercyjne – są to wyspecjalizowane instytucje finansowe trudniące się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między wszystkimi jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń w obrocie krajowym i zagranicznym.

Są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady (na ich rachunek mogą być wystawiane czeki).

Bank komercyjny kreuje pieniądz kredytowy, ma prawo do kreacji/zwiększania kredytowego pieniądza (ale w określonej ilości).

Aktualnie nie ma w obiegu banknotów (można je wymienić na określoną ilość złota), a jedynie pieniądze papierowe.

Do funkcji banków komercyjnych należą:
a) funkcja kredytowa, polegająca na udzielaniu kredytów,
b) funkcja depozytowa, polegająca na przyjmowaniu depozytów; zarządzanie aktywami finansowymi i majątkiem na rzecz i w imieniu klientów, a także czynności polegające na pośrednictwie banków w obrocie papierami wartościowymi,
c) funkcja płatnicza, polegająca na dokonywaniu płatności.

Zadania banku
-gromadzenie środków pieniężnych
-udzielenie kredytów i pożyczek pieniężnych
-dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym.

Zakres działalności banku:
-przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych
-wykonywanie operacji czekowych i wekslowych
-dokonywanie obrotu dewizami i prowadzenie rozliczeń z zagranicą
-obsługa pożyczek państwowych
-emitowanie i obrót papierów wartościowych
-przechowywanie wartościowych przedmiotów i papierów wartościowych
-udostępnianie skrytek sejmowych
-udzielanie gwarancji bankowych
-udzielanie poręczeń
-wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu
-nabywanie i zdobywanie wierzytelności pieniężnych

Produkt krajowy brutto - [PKB]- miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PKB = C + I

[C] – konsumpcja; [I] – inwestycje.

Główne źródła kryzysu w Polsce:

1. Uzależnienie od handlu z państwami ogarniętymi kryzysem

2. Słaby pieniądz, podatny na wrogie działania

3. Niedokończona prywatyzacja

Główne źródła kryzysu na świecie:

- Nadmierne kreowanie pieniądza przez banki — zwłaszcza kredytów

- Nadmierny rozrost firm, zajmujących się wszystkim

- Upadek etyki biznesu

Przyczyny kryzysu w polsce

ograniczenie akcji kredytowej przez banki, atak spekulacyjny na polską walutę i znaczne obniżenie wartości złotego oraz problemy finansowe w przedsiębiorstwach z opcjami walutowymi.

Równowaga gospodarcza to stan gospodarki, w którym zachowana jest równowaga globalnego popytu i globalnej podaży na wszystkich rynkach: dóbr i usług oraz czynników wytwórczych, a także w wymianie z zagranicą – jest równoczesne występowanie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Osiągnięcie i utrzymanie równowagi gospodarczej jest bardzo trudne, z uwagi na ogromną liczbę czynników, które oddziałują na popyt i podaż na każdym z rynków, wytrącając je stale z ukształtowanego stanu równowagi.

W przypadku nadwyżkowego popytu, zagregowany popyt przekracza lub zbliża się do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych gospodarki. W takiej sytuacji mogą wystąpić dwa zjawiska lub ich kombinacja: wzrost cen (inflacja), ograniczający realny popyt do możliwości jego zaspokojenia, lub wzrost deficytu handlowego i deficytu obrotów bieżących zwiększający podaż dóbr dzięki ich importowi z zagranicy.
• W przypadku nadwyżkowej podaży, zagregowany popyt jest znacznie niższy od zdolności produkcyjnych gospodarki. W takiej sytuacji część zasobów czynników produkcji jest niewykorzystana, czego najbardziej widocznym efektem jest utrzymywanie się wysokiego bezrobocia.

Skala nierównowagi w gospodarce jest przedmiotem uwagi polityki makroekonomicznej, dążącej zazwyczaj do przywrócenia w niej stanu równowagi. Nadmierny poziom nierównowagi stanowi bowiem zagrożenie dla procesów wzrostu gospodarczego. Przykładowo, wysoka inflacja prowadzi do pojawienia się w gospodarce szeregu niekorzystnych zjawisk, określanych jako koszty inflacji. Z kolei wysoki deficyt handlowy i deficyt obrotów bieżących grozi wybuchem kryzysu walutowego.

Makroekonomia gospodarki otwartej zajmuje się badaniem wpływu na gospodarkę krajową powiązań z zagranicą; głównymi kanałami ich transmisji są: wymiana handlowa, kurs walutowy i przepływy kapitału.

Najczęściej stosowanym miernikiem otwartości gospodarki jest udział eksportu (importu) w PKB. Obecnie coraz większego znaczenia nabierają powiązania gospodarcze z zagranicą za pośrednictwem rynków finansowych.

Rynek walutowy jest to taki rynek, na którym jedna waluta krajowa może być wymieniona na inną.

Gospodarka otwarta – gospodarka zamknięta otwiera się , gdy zaczyna prowadzić wymianę handlową (eksport netto) oraz kapitałową (odpływ netto) z zagranicą.

Gospodarka otwarta to nie tylko import towarów z kraju za granicę, ale także otwarcie rynku krajowego na towary z zagranicy. Ponadto w gospodarce otwartej następuje włączenie się w międzynarodowy podział pracy, czyli pełnienie przez handel zagraniczny funkcji aktywnej i realizowanie funkcji efektywnej.

Eksport netto-jest różnicą między eksportem a importem. Gdy eksport jest wyższy od importu występuje nadwyżka handlowa, i na odwrót - jeżeli eksport jest niższy od importu występuje deficyt handlowy.

Wpływ eksportu na PKB przedstawiono na poniższym wzorze: </div> PKB = C + I + G + X

• gdzie:

• C - konsumpcja

• I - inwestycje

• G - wydatki rządowe

• C + I + G - zakupy krajowe

• X - export netto

Gospodarka otwarta to nie tylko import towarów z kraju za granicę, ale także otwarcie rynku krajowego na towary z zagranicy. Ponadto w gospodarce otwartej następuje włączenie się w międzynarodowy podział pracy, czyli pełnienie przez handel zagraniczny funkcji aktywnej i realizowanie funkcji efektywnej.

Zjawisko otwierania się gospodarek jest zjawiskiem stosunkowo dawnym, jednak nasila się w ostatnich czasach. Obecnie każdy kraj prowadzi wymianę międzynarodową nie tylko towarów, ale także usług i kapitału. Wymiana międzynarodowa ma ogromne znaczenie dla większości gospodarek.

Oprócz wywierania wpływu na produkcjię i konsumpcję, przedsiębiorczość i konkurencję, równowagę i wzrost gospodarczy, otwarcie sie gospodarki wpływa także na pozostałe warunki i przejawy życia społeczeństw.

Integracja gospodarcza to proces scalania się gospodarek ( z łac. integratio – łączenie się pewnych elementów w jedną całość). Podaje się zwykle dwa podejścia traktowania integracji:
uniwersalistyczne – traktuje integrację jako formę współpracy gospodarczej czyli połączenie dwóch lub więcej jednostek ekonomicznych w jedną całość (F.Perg)
Drugie podejście traktuje integrację jako całkowicie nową jakość – integracja jako proces prowadzący do zamierzonego stanu (Balass)

Literatura wyróżnia również dwie tendencje we współczesnych procesach integracyjnych:

• proces globalizacji

• proces współpracy regionalnej – jest przyczyną powstawania ugrupowań integracyjnych we wszystkich regionach. Powszechność tych zjawisk nie ułatwia definiowania tego zjawiska ze względu na różnorodność rozwoju gospodarczego.

Proces integracji polega na rozwijaniu takich powiązań gospodarczych, które wszystkim krajom należącym do danego ugrupowania integracyjnego przynoszą korzyści większe od tych możliwych do uzyskania w przypadku braku integracji. Kraje integracyjne szacują co mogą uzyskać, czyli biorą pod uwagę rachunek ekonomiczny.

Formy instytucjonalne w procesie integracji

• STREFA WOLNEGO HANDLU ( AFTA, NAFTA, CEFTA, EFTA, BFTA):
  kraje integrując się znoszą wszelkie ograniczenia handlowe między sobą , ale prowadzą własną politykę handlową względem krajów 3- ich.

• UNIA CELNA – kraje integrujące się znoszą wszelkie bariery względem siebie, ale prowadzą wspólną politykę handlową względem krajów trzecich. Stawka celna – ad waloren (od wartości). Wspólna polityka handlowa zakłada m.in. unifikację stawek celnych (Czechy – Słowacja, Szwajcaria, Lichtenstein, Andean Group, MERCOSUR.

• WSPÓLNY RYNEK ( EWWS, Euratom) – posiada cechy unii celnej oraz dodatkowo istnieje swoboda przepływu czynników produkcji ( kapitału, technologii, ziemi, siły roboczej, towarów)

• UNIA GOSPODARCZA ( UE) – zawiera elementy wspólnego rynku oraz prowadzona jest wspólna polityka gospodarcza. Kraje wchodzące w skład UG dobrowolnie rezygnują ze swej suwerenności ( częściowo). Ustalają wspólną politykę lub polityki.

• UNIA WALUTOWA – wprowadzana jest wspólna waluta na terenie krajów zintegrowanych UE.

• UNIA POLITYCZNA – jest to na razie sytuacja docelowa. Bo jest to zlanie w 1 organizm, powstaje 1 rząd itd., układ monolityczny.

Rodzaje integracji

• Integracja krajów suwerennych – ograniczają się do strefy wolnego handlu, unii celnej lub wspólnego rynku

• Integracja krajów ograniczających suwerenność – unia gospodarcza

• Integracja krajów nie równoprawnych politycznie – kraje kolonialne np. W. Brytania i jej kolonie

• Integracja krajów nie równoprawnych gospodarczo – np. USA – Meksyk, USA – Kanada, ASEAN, USA – kraje Ameryki Środkowej

Struktury gospodarcze krajów integrujących się muszą być rzeczywiście lub przynajmniej potencjalnie komplementarne. Przeciwieństwem komplementarności jest konkurencyjność. Kraje są względem siebie bardziej lub mniej konkurencyjne. Zakłada się, że po upływie pewnego czasu te gospodarki staną się komplementarne ( potencjalne komplementarność). Rzeczywista komplementarność nastąpi, gdy gospodarki są faktycznie komplementarne, ale zazwyczaj przynajmniej trochę konkurencyjne. Musi istnieć nadzieja, że gospodarki staną się komplementarne.

rola państwa w gospodarce rynkowej:

• zapewnienie podaży dóbr tzw. publicznych, a wiec takich, których rynek nie dostarczyłby w należytej ilości,

• zapewnienie ładu i porządku wewnętrznego,

• organizacja systemu pieniężnego.

• stabilizacja gospodarki przy użyciu dostępnych narzędzi polityki fiskalnej i monetarnej,

• stymulowanie wzrostu gospodarczego,

• protekcjonizm socjalny i gospodarczy,

• redystrybucja dochodu,

• utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych w celu zapewnienia podaży niektórych dóbr prywatnych (np. w Polsce hutnictwo, górnictwo),

• interwencje ingerujące w mechanizm rynkowy (np. w Polsce, ale również w UE władze często interweniują na rynku rolnym).

Do funkcji banków komercyjnych należą:
a) funkcja kredytowa, polegająca na udzielaniu kredytów,
b) funkcja depozytowa, polegająca na przyjmowaniu depozytów; zarządzanie aktywami finansowymi i majątkiem na rzecz i w imieniu klientów, a także czynności polegające na pośrednictwie banków w obrocie papierami wartościowymi,
c) funkcja płatnicza, polegająca na dokonywaniu płatności.

Zadania banku
-gromadzenie środków pieniężnych
-udzielenie kredytów i pożyczek pieniężnych
-dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym.

Zakres działalności banku:
-przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych
-wykonywanie operacji czekowych i wekslowych
-dokonywanie obrotu dewizami i prowadzenie rozliczeń z zagranicą
-obsługa pożyczek państwowych
-emitowanie i obrót papierów wartościowych
-przechowywanie wartościowych przedmiotów i papierów wartościowych
-udostępnianie skrytek sejmowych
-udzielanie gwarancji bankowych
-udzielanie poręczeń
-wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu
-nabywanie i zdobywanie wierzytelności pieniężnych