Ca-klabindyna:syntetyzowana w m.
in.w jelitach,nerkach,mózgu,jej rolą
jest wiązanie ca,jelitowa uczestnicz.
w jego wchłanianiu, nerkowa w res
orpcji z przesączu kłębuszkowego,
w neuronach zabezpiecza przed wz
rostem st.Ca,chroni przed aportozą,
Ca a impulsy nerwowe: białka wiąż
ąceCa:kalretinina(wyst.w neuronac
h korowych i podkorowych)aneksy
na(pośrednik we wpływie Ca na fuz
ję błon,wiąże fospolipid w obecnoś
ci Ca)synaptotagmina(wyst.wpęche
rz.synaptycznych zaangażowane w
endocytozę i uwalnianie neuroprze
kaźników)kalmodulinaCr-transport
do tk:przez transferrynę, insulina s
tymuluje przemieszczanie receptor
a transferynowego do bł.kom, z ko
mpleksu transferryna-receptor Cr
jest uwalniany po zakwaszeniu pę
cherz.endocytotycznego (w bł.pęch
er.znajduje się ATPaza tłocząca H+
do wew.pęcherz.,Cr wiąże się z apo
chromoduliną(bezCr)Cr-insuli-
Insulina stymuluje przemieszczanie
receptora transferynowego do bł.
kom.,chromodulina po zw.Cr,wiąże
się z receptorami insulinowymi, sty
muluje jego aktyw.kinazową, hamu
je fosfatazę receptora i tą drogą wz
macnia sygnał insulinowy.Cu:defekt
genu ATP7B-ch.Wilsona-autosomal
na recesywna toksykoza miedziowa,
gromadzenie Cu w wątrobie i innych
tk.,uszkodzenie wątroby i ukł.nerw.
ATPaza7B w wątrobie dostarcza Cu
do ceruloplazminy i żółci,wzrastają
ce st. Cu w hepatocytach indukuje
przemieszczenie ATPazy z a.Golgie
go do bł.od str.kanalik.żółCu-wchła
nianie:w dwunastnicy i począt.odc.
j. czczego,transport błonowy przez
DMT1 i Ctr1 (Ctr1 tylko Cu+, koniec
zna reduk.przez reduktazę w bł.ent
erocytu, symulowany przez niskie
st. pH), wew.szybkie zw. z chapero
nami i transportCu do miejsc przez
naczenia, wyjście z enterocytu ATP
aza miedziowa.Fe-wchłanianie:w
dwunastnicy i począt.odc.j.czczego.
Fe hem.- transport do enterocytów
za pośred.receptorów błon.,nie zal
eży od pH,hamow.przez blokadę ka
tabolizmu hemu przez inhibitor ok
sygenazy hemowej,Fe niehem.-red
ukcja Fe3+przez reduktazę,transport
do wew.enterocytów przez transp
orterMe2+(NRAMP2 lub DMT),zw.
z chaperonami i dostarczen.Fe do
odpow.białek,transport Fe2+przez
ferroportynę przez bł. podstawno-
boczną(w niej białko HFE zabezpie
cza przed nadmiernym wchłaniani
emFe),utl.przez ceruloplazminę.Fe-
homeostaza regulowana przez:czy
nniki regul. translację mRNA białek
zaw.Fe lub zw. z metabolizm.Fe(np.
syntazy kw.delta-aminolewulinowe
go,dehydrogenazy bursztynianow
ej,akonitazy,ferrytyny receptorów
transferyny)i IRP-1i 2.Fe+IRP:uniec
zynnienie ich,odblokowanie syntez
y ferrytyny i synteza kw.delta-amin
olewulinowego, zahamow.syntezy
receptorów transferyny. Mg-wchła
nianie :w j.czczym i krętym, liniowo
proporcjolanie do spożycia,tylko pr
zy niskim spożyciu wzrasta absorpc
ja względna, na drodze transportu
aktywnego, wysycalnego transcelul
arnego, biernego, paracelularnego,
w bł.apikalnej transporterTRPM6 a
w bł.podstawno-bocznej antysport
z Na+-gradient Na wytwarzany prz
ez ATPazę Na-K.Mg-buforujące dzi
ałanie:odp.st.w osoczu jest utrzym
ywane przez uwalnianie z zew.war
stwy kości i wzrost reabsorpcji w n
erkach, w przypadku niedoboru m
oże nastąpić obniżenie st.w osoczu
przy niezmienionym poziomie wew
kom.,Mg w kościach zaadsorbowan
y w warstwie zew.pozostaje w rów
nowadze z zew.kom.,opuszcza kości
w stanach niedoboru Mg i w zakwa
szeniu.Mg-reabsorpcja w kanalikac
h bliższych:na drodze transp.trance
lularnego, receptory rejestrujące p
oziomCa i Mg przy wysokim poziom
ieMg w osoczu inicjują reakcje ham
ujące odp.na takie hormony jakPTH,
kalcytonina, glukagon, wazopresyn
a argininowa,które stymulują reabs
orpcjię Mg.Mg-skutki mutacji genó
w receptorów:aktywujące(niedoczy
nność przytarczyc, spadek st.PTH i
reabsorpcji Ca i Mg,hipokalcemia, hiperkalciuria,hypomgnezemia),uni
eczynniające (wzrost st.PTH, hypoc
alciuria,hiperkalcemia,hypermagne
zemia).Selen:peroksydazy glutation
owe, reduktazy tioredoksyny, dejon
idazy jodotyronin, selenoproteid W,
P. Se a tarczyca:ważny dla jej aktyw
ności ,Se wchodzi w
skł.dejodynaz i peroksydaz glutatio
nowych chroniących ją przed uszko
dzeniem oksydatywnym, niedostat
eczne spożycie Se powoduje obniż
enie aktywności dejodynaz i st T3
w osoczu, uszkodzenie oksydatyw
ne tk.tarczycy, szkodliwe działanie
ma niedobór Se i I, prowadzi do po
wstania kretynizmu śluzakowatego.
ZnT-1:ekspresja w bł.kom.w wielu
tk. zapobiega nadmiernemu wzrost
owi st.Zn w kom. w mózgu zmniejsz
a toksycz.Zn w neuronach i astrocyt
ach,ekspresja regulowana przez czy
nnik transkrypcyjny MTF-1-indukcja
przy wzroście poziomuZn w kom.Zn
T- 2:transp.Zn do pęcherz.ER i lizoso
mów w m.in.j.cienkim, nerkach, łoż
ysku.ZnT-3:transp.Zn do pęcherz.sy
naptycznych w neuronach glutamin
ergicznych mózgu, modulowanie sy
gnału-neurony gluzinergiczne, regul
ator glutaminergicznyAMPA. ZnT-5,
6:transp.Zn do pęcherz.zaw. insulin
ę i pęcherz. aparatuGolgiego, ekspr
esja m.in. w kom B trzustki, jelicie,
se rcu, mózgu, niezbędny do fałdo
wania i wydziel.enzymów zaw. Zn.
ZnT- 8:ekspresja tyko w kom B trz
ustki,Zn jest niezbędny do wydziel
ania insuliny,jej umieszczania w pę
cherz.wydzielniczych i uwalniania,
polimorfizm ZnT-8 u ludzi jest zw.
z podatnością na cukrzycę typu II.
Zn-transportery ZIP:transp. Zn z p
rzestrzeni zew.kom lub pęcherz.cy
toplazm.do cytosolu.Zn-metalotio
neina:buforuje poziom wolnego Zn,
białko aktywne oksydoredukcyjnie,
uwalniaZn w obecności oksydantó
w,przenosi do mitochondr.gdzie ha
muje utl.mitochondr.,zapobiega po
wst. wolnych rodników, wyst.w tk.
tł.,zapobiega zagrożeniu oksydacyj
nemu ze str.WNKT.Zn gromadzi się
w neuronachgluzinergicznych(gluta
minergiczne neurony zaw.Zn), two
rzą sieć obejmuj.perykariony w kor
ze mózg.i ciele migdałowat.wysyłaj
ące aksony do innych struktur mózgu.
WITAMINY
B1-wchłanianie:w bliższej cz.j.cien
kiego,przeniesienie do wew.entero
cytów przez specyficzne transporte
ry,antyport z H+,fosforylacja do pir
ofosforanu tiaminy(TPP),de fosfory
lacjaTPP i powstanie tiaminy(90%)
i monofosforanu tiaminy(10%),tran
sport do krwi,symport z Na+aktywn
ie wyrzucanymi do krwi przez ATPa
zę Na-K.B1 a alkohol:alko i jego me
tabolit(aldehyd octowy)ingerują w
każdy etap metabol.tiaminy(transp
ort dokom.,fosforylację i wiązanie z enzymami),niewystarczają. poziom
tiaminy dla utrzymania normalnego
funkcjonowania neuronów,wiązanie
TPP do transketolazy wymaga obec
ności Mg2+,których niedobór wyst.p
rzy chronicznym spoż.alko.,zmiany
w metabol.glukozy, upośledzenie sy
ntezy mieliny wynikające z ogranicz
enia wbudowywania KT. B3-funkcja:
tworzyNAD i NADP(koenzymy dehyd
rogenaz),NADPH(synteza KT),obniża
st.cholesterolu w krążeniu i hamuje
uwalnianieKT z tk.tł. powoduje zmn
iejszenie zapasów glikogenu i tł. w
mięśniach szkieletowych i m.sercow
ym,podwyższenie st.glukozy i kw. m
oczowego we krwi.B3-niedobór:nie
dobór w diecie niacyny i tryptofanu,
w schorzeniach Hartnupa(zaburzeni
a transportu tryptofanu),ch.nowotw
or.,(intensywna synteza serotoniny
z tryptofanu),alkoholizmie i przy sto
sowaniu leków np. przeciwgruźliczy
ch. B5-wchłanianie:w pożywieniu w
yst.jako CoA lub białko transportują
ce acyl(ACP),przed wchłonięciemCo
A jest hydrolizowany stopniowo do kw.pentotenowego,wchłanianie prz
ez transportery zależne od Na,trans
port wysycalny B7-wchłanianie:
w bliższej cz.jcienkiego, za po
średnictwem przenośników zależny
ch od gradientu Na+,specyficznych
także w stosunku do kw.pentoteno
wego i liponowego,transport z ente
rocytu do krwi z wykorzystaniem pr
zenośników,ale niezależny od Na+.
B12-wchłanianie:absorpcja przez k
om. śluzówki,po uwolnieniu B12 se
krecja białekR-haptakoryny i kobala
filiny,które tworzą kompleksy zB12,
w dwunastnicy wolna B12wiąże się
z IF,kompleks B12/IF wiąże się ze sp
ecyficznymi receptorami(kubilina)n
a enterocytach końcow. odc.jelita
krętego.,po wchłonięciu do krążenia
wrotnegoB12 zostaje przekazana do
białka transportującego – transkoba
laminy,kompleks B12/TC II wiąże się z
receptorami w bł.kom.i ulega endoc
ytozie.TC II jest degradowana w lizos
omach,a wolna B12 uwalniana jest do
cytoplazmy
B12-megalina: multifunkcjonalny r
eceptor endocytotyczny,nie ograni
cza się do reabsorpcji nerkowej,wy
st też m.in.w nabłonku oka,tymocy
tach pneumocytach typu II, entero
cytach, endometrium i jajowodach,
kom.ucha wew,macicy,nerkach.
C-wchłanianie:kw.askorb.(symport
z Na+,napędzany przez gradient st.
Na+,gradient utrzymywany przez
ATP-azę Na/K,kw.dehydroaskorb.
(przez transportery glukozy,kw.ask
or. kw.dehydro.,przenoszenie pr
zez przenośniki,redukcja kw.dehyd
ro.wewkom.do kw.askorb.,transzo
rt kw.askorb.do wew.enterocytów
jest regulowany przez jego st.
E-regulacja trans kryp
cyjna tokoferoli:indukcja:geny zaa
ngażowane w wychwyt i degradac
ję tokoferoli (αTPP), w detoksykację
i obronę antyoksyd.(cytochrom p45
0,syntetaza gamma glutamylocyste
inowa,S-transferaza glutationowa),
geny białek tk.łacznej i czynników regulujących(tropomiozyny,kolage
nu,czynnika wzrostu tk.łącznej)repr
esja-geny białek zw.z powstaw.r.za
palnych(E-selektyny,integryn,glikop
rotein,TFG-β),z przeniesieniem info.
wew kom. i regulacją cyklu kom.(cy
kliny,PPAR-gamma, Bcl2-L1(czynnik
antyapoptyczny), w wychwyt lipidó
w i aterogenezę(działanie antyater
ogenne).E-α tokoferol a metab.tk
łącznej-wi. E indukuje transkrypcję
genów białek tk.łacznej i czynników
regulujących-tropomiozyny, kolage
nu, czynnika wzrostu tk.łącznej.E-d
ziałanie antynowotw.:bursztynian
α tokoferolu(α TOS)wywołuje proc
es apoptozy kom.nowotw.TOS odb
udowuje w kom.utraconą podczas
transformacji nowotw.zdolność do
syntezy aktywnych cząst. czynnika
transformującego β(TGF β) i ich rec
eptorów.Receptor śmierciFas, w ko
m. nowotw.schowany w cytoplazm
ie,ulega pod wpływemTOSprzemie
szczeniu do bł. kom,co przywraca j
ego funkcjonow.jako inicjatora kas
kady apoptotycznej.TOS stymuluje
także ekspresję liganduFas.E-α tok
oferol a monocyty:hamując.wpływ
α tokoferolu na aktywność kinazy
białkowej C i kinazy fasfatydyloino
zytolu, prowadzący do działania an
typroliferacyjnego wykazano w wie
lu kom.:monocytach,makrofagach,
neutrofilach,fibroblastach i miocyt
ach. Foliany-cAMP i kinaza tyrozyn
nowa:bakterie jelitowe produkują
gł.monoglutaminian,system transp
ortujący w j.grubym ma cechy wyst.
w j.cienkim,obydwa systemy transp
ortujące są regulowane przez wewk
om. ścieżki angażujące kinazę tyroz
ynową i cAMP,mutacje transporter
ów folianu w j.powodują złe wchłan
ianie.K-wchłanianie:w enterocytac
h jest wbudowywana do chylomikr
onów,do tk.dociera z CR i innymi li
poproteinami,wychwyt kom.witK
zachodzi za pośrednictwem recept
orów lipoprotein,wychwyt CR gł.w
wątrobie i kościach,w okresie inte
nsywnej mineralizacji w osteoblast
tach znaczna indukcja genu apoE.
K-antycukrzycowo-za pośrednictw
em osteokalcyny może wpływać na
wydzielanie insuliny i jej działanie
w tk.docelowych.osteokalcyna sty
muluje wydzielanie insuliny i zwięk
sza insulinowrażiwość tk.K a białka
-posttranslacyjna modyfikacja biał
ek-gamma karboksylacja glutamini
anu i regulacja transkrypcyjna.Utl.
witK-przejście z postaci hydrochin
onu do epoksydu.Utl.i karboksylac
ja glutaminianiiu przez karboksyla
zę glutaminianu.Redukcja epoksyd
u do chinonu i hydrochinonu(redu
ktaza epoksydowa)K-potrzebna do:
posttranslacyjnej modyfikacji(karb
oksylacji) białek syntetyzowanych
w wątrobie,tj.protrombina, czynn
ik krzepnięcia krwi VII,IX,X i białka
S,C,ZK a kości: hamuje resorpcję
kości indukując apoptozę osteokl
astów,hamując apoptozę osteobl
astów i indukując różnicowanie ko
m. progenitorowych w komórki ko
ściotwórcze, hamuje syntezę pros
taglandyny E2, czynnika indukują
cego resorpcję kości, uczestniczy
w karboksylacji,uaktywnieniu oste
okalcyny,pośredniczącej we budo
wywaniu Ca do hydroksyapatytu
stanowiącego 70%masy kostnej.
Bariera antyoksyd.:katalaza, pero
ksydaza glutationowa, dysmutaza
ponadtlenkowa, dehydrogenaza
glukozo-6-fosforanu, endogenne(g
lutation zredukowany) i dostarczan
e z pożyw. zw.antyoksyd.(Se,polife
nole,witC,E).
Chaperony-funkcje:wiążąc się z bia
łkami kierują je do odp.przemian tj.
pofałdowanie łańcucha oligomery
acja, transport do innego przedziału
lub degradacja,pomagają przy fałdo
waniu poprzez blokowanie niedozw
olonych interakcji między cząst.,prz
eciwdziałają agregacji białek charak
terystycznej dla ch.AlzheimeraMikr
oautofagia-małe porcje cytoplazmy
tworzą wgłębienia na pow.lizosom
ów, odpowiedzialna za ciągłą degra
dację długozyjących białek,Makroa
utofagia-duże fr cytosolu lub całe
organelle zostają otoczone przez w
akuole,powst.autofagosomy,po fuz
ji z lizosomami następuje proteoliza
Krinofagia-pochłanianie przez lizos
omy pęcherzyków aparatuGolgiego,
ograniczenie wchłaniania.Proteoliza
proteosomalna obejmuje m.in.:bia
łka zmutowane,uszkodzone,krótko żyjące,regulatorowe,enzymy kluczo
we,długożyjące białka kurczliwe,bia
łka błonowe Proteoliza zależna od
Ca2+obejmuje białka długozyjące n
ormalne,błonowe i cytoszkieletu,e
nzymy zw.z błonami,czynniki trans
krypcyjne.Apoptosom:CytC,Apaf-1,
ATP,kaspaza9.
Antyapoptyczne działanie wirusów:
opryszczki(wytwarza białko E6 blok
ujące białko p53 indukujące apopto
zę),Epsteina-Barra:wytwarza białko
zwiększające syntezę Bvl-2 w atako
wanej kom.Działanie proapoptoty
czne:likopen,luteolina,polifenol,kwe
rcetyna,sulfotlenek S-metylocystein
y,sulforafan,izotiocyjaniany,lakton kw.glukonowego,rezweratrol,selen,
polifenol kurkumina,katechiny,glute
n u chorych na celiakię,niedobór fo
lianów i B12.ChREBP:b.wiążące odp.
za glukozę,cAMP i AMPK uaktywniaj
ą kinazę fosforyzującą ChREBP,defos
forylacja w miejscu P1umożliwia prz
eniesienie do jądra,wiązanie ChREBP
zChRE w promotorze docelowego ge
nu i indukcja transkrypcji. Receptory
PPAR gamma powod.:wzrost wrażli
wości na insulinę,gromadzenieKTw
kom,adipogenezę,wzrost biogenezy
mitochondriów.Genów docelowych
dla SREBP1c:zw.z synteząKT i tragic
erydów:liaza cytrynianowa,karboksy
laza acetyloCoA,synteza KT,desatur
aza stearolilo CoA,acylotransferaza
3fosforanu glicerolu.Cholesterol-wc
hłanianie:z miceli do wew enterocy
tu przez kanał NPC1L1,estryfikacja
przez transferazę acylo CoA-cholest
erol-ACAT,przeniesienie do lipoprot
eid HDL dzięki transporteromABCA1
w błonie podstawno bocznej entero
cytów,estry cholesterolu umieszcza
ne są w chylomikronach przez mikro
somalne białko transportujące trioli
cerydy MTP.,z limfą do krwi. Hamo
wanie wchłaniania cholesterolu pr
zez fitosterole w jelicie:fitosterole
łączą się z receptorami kom.jelitow.
i blokują wchłanianie cholest.Więks
za cz.cholest.zostaje wydalona z ust
roju i zmniejsza się jego st.we krwi.
Połączone z receptorami kom.jelito
wych fitosterole są wchłaniane w b.
małej ilości (0,1% - 5%), a poza tym
wydalane są z ustroju, nie powoduj
ąc żadnych niepożądanych objawó
w.Białka PHEX:metaloproteazy um
ieszczone w bł.odgrywają rolę w ak
tywacji/ inaktywacji peptydów regu
lujących mineralizację kości, transp
ort nerkowy P i metabol.kalcytriolu.
Ekspresja PHEX zachodzi w kościach,
zębach,mózgu,mięśniach,gonadach,
przytarczycach,ale nie w nerkach.PH
EX inaktywuje czynnik fosfaturemicz
ny.Defekt genu PHEX powoduje hipo
fosfatemię.