Ćwiczenie 1 04.10.2011
Charakterystyka środowiska hodowlanego
Środowisko naturalne - zespół czynników biotycznych i abiotycznych kształtowanych zgodnie z prawami przyrody bez ingerencji człowieka , oddziałuje na zwierzęta wolnożyjące a środowisko sztuczne oddziałuje na zwierzęta hodowlane
Środowisko hodowlane może być zbliżone do środowiska naturalnego:
Wybiegi i pastwiska
gospodarstwa ekologiczne
amatorskie hodowle np. drobiu
opór środowiska nie jest groźny
Opór środowiskowy-suma niekorzystnie oddział. na zw. czynników środ. hod. ograniczających prawidłowe funkcje fizjologiczne oraz behawioralne
Mikrośrodowisko hodowlane- Środowisko w którym zw. mają własny mikroklimat i mini ekosystem
Środowisko bytowania :
miejsce przebywania zw. towarzyszących lub mieszkających w pomieszczeniach razem z ludźmi
gat. zw. wolnożyjące w środowisku naturalnym
Części składowe środowiska naturalnego:
Czynniki abiotyczne = nieożywione(powietrze, światło, parametry mikroklimatu, gleba, woda)
Czynniki biotyczne – grupa czyn. ożywionych kształtujących środowisko naturalne (rośliny, zwierzęta, drobnoustroje)
Środowisko hodowlane
Cz. Środ Nat wyodrębnione przez człowieka
Czynnik wiodący-człowiek nieustannie modelujący je , od wiedzy i umiejętności i wzg. Ekonom. Zależy jego przygotowanie
Parametry charakter. środowisko naturalne:
A System utrzymania:
Żywienie
Pojenie
Użytkowanie
Zabiegi pielęgnacyjne
Prewencja
B System użytkowania
C Mikroklimat pomieszczenia :
Temp.
Wilgotność
Ochłodzenie i ruch powietrza
Skład powietrza
Oświetlenie
D budynek inwentarski
E pastwisko:
Rodzaj gleby
Zaw. Pierwiastków
Zbiorniki wodne
F wybieg
siedliska hodowlane:
EKISTYKA - nauka o osiedlach ludzkich, lokalizacji siedlisk hod.m.in. obiektów inwentarskich, obejmująca planowanie na poziomie regionalnym, miejskim i gminnym
Funkcja bud inwentarskiego:
Specyficzny mikrobiotop dla stworzenia dogodnego środ. dla przebywających tam zwierząt
Urządzenie klimatyczne niezbędne do wytw. mikroklimatu optymalnego dla gat. grupy technolog.
Jest wielkością wypadkową zależna od:
Zewn. Czynników meteorologicznych
Właściwości izolacyjnych budynku
Obsady zwierzęcej, produkującej ciepło i metabolity(silny czynnik mikroklimatyczny)
Higiena zwierząt:
Interdyscyplinarna dziedzina z pogranicza nauk wet. i zootech. , a jej główny kier. Badań to relacje zwierze-środ-człowiek
Nauka badająca warunki środ. życia zw. i opracowująca normy utrzymania zw. tak by zw. było zdrowe i miało dobrą odporność
Zoohigiena:
Określa zasady utrzymania i pielęgnowania zw. gosp w różnych warunkach gosp., porach roku, w zależności od gat., rasy itp.
Zasady utrzymania zw. w warunkach zbliżonych do nat.
Ustanawia przepisy:
Usytuowania i rozmieszczenia bud inw
Wielkość budynku do obsady i technologii prod
Metody wentylacji i…
Podłoga i ściółka
Sposoby użytkowania
Prewencja wet.:
p/działa spadkowi odporn. Ogólnej i elim. Stadium zagrożenia spadkowi produkcji
przeciwdziała wystąpieniu choroby
Profilaktyka:
niedopuszcza do wystąpienia choroby i utrzymuje organizm w zdrowiu
zabezpieczenie odporności siarowej
immunoprofilaktyka swoista
działania zapobiegawcze dot. zw. w obrębie grup technologicznych np.:
prof. Okresu noworodka
okresu okołoporodowego
okresu około odsadzeniowego
profilaktyka cyklu laktacji, tuczu, opasu
System utrzymywania zwierząt
zależy od:
obsady
gat., wieku, płci, rasy
stanu fizjologicznego
Rodzaju podłoża
Sposobu podaży paszy
W zależności od osady system:
Ekstensywny ≤ 50
Półintensywny 150 opasów, 300-500 tuczników
Intensywny > 300-500 do kilku tysięcy
Rodzaje podłogi:
Ściołowy (10 kg słomy /krowę/dzień)
Płytka i głęboka ściółka
Spadek ryzyka urazów
Spadek zapadalności na choroby zakaźne
Obory są bardziej suche niż bezściołowe
Słoma może oczyszczać racice –kał na nich nie zasycha
Podłogi muszą być gładkie, nie śliskie, twarde, równe i stabilna pow.
Podłogi ażurowe
Bezściołowy
Szczelinowy(Łączna pow. Belek>od łącznej pow szczelin)
Rusztowy(pow belek<pow szczelin)
Podłogi rusztowe
Ruszty nad kanałami stosuje się przy kanałach wąskich bezp. Za stanowiskami
Nie są miejscem stałego przebywania zwierząt
Podłogi szczelinowe:
Nad kanałami szerokimi
Mogą być miejscem stałego przebywania
Posadzka w korytarzach komunikacyjnych
*Tuczniki:
Szer. Szczelin 17 mm
Optym. czystość poprzez większy udział szczelin
M.c zw. <250 kg
Beton B 45-B 55
Norma DIN 18908
Wysokie
*Bydło:
3-3,5 cm szer. Szczeliny
Wys. Bezpieczeństwo
Łatwo czyszcząca
Kryteria podłóg:
Materiał
Wytrzymałość na obciążenie
Szer. Szczelin i elementów pełnych i ich stosunek
Jakość wykonania
Kształt belek trapezowe nie okrągłe(uszkodzenia kończyn)
Rodzaje obór
Uwięziowe
Krótko-
Średnio-
Długo- stanowiskowe
Wolnostanowiskowe
Pomieszczenia wolnowybiegowe
Wymiary stanowisk uwięziowych:
Krowa do 500 kg i jałówka cielna> 7 m-ca cielności……
Wys tylniej krawędzi legowisk boksowych w stosunku do posadzki……………..
Cielęta:
Siara(pierwsze 5-7 dni)-pojedyncze klatki
Po oddojeniu siarą(do10-12 tyg życia)-kojce grupowe
Bydło na głębokiej ściółce
Pow. Na 1 zw. powiększona o min 30%
Utrzym. Bydła ras mięsnych najczęściej stosowane
Wybieg:
Ogrodzony teren
Przylega bezp. Do bud. Inw.
Pow. Utwardzoana, wyprofilowana i skanalizowana
Min. Pow –krowa 4-4,5m2 na szt.
Konie:
Stanowiskowe(dł. 3m szer. 1,6 m)
Boksowe-porodówka 4x4m
Biegane:
Bezsłupowe stajnie, których konie poruszają się luzem
5-7m2 /szt.
Gł klacze za źrebięciem i młodzieżą
Drób:
Klatki przejściowe 550 cm2/szt.
Klatki udoskonalone(umeblowane) 750 cm2 /szt
Alternatywne- wybiegi, woliery
Trzoda:
Ekstensywny(przydomowy)
Przemysłowy(specjalne budynki produkcyjne, pom. Porodowe, warchlakarnie, tuczarnie)
Lochy:
Indywidualny
Produkcja wielkostadna
Stresujące dla zwierząt
Brak Nat. Instynktów
Grupowe- ściółkowe/bezściółkowe
Kojce porodowe
Kojce 1,6 m2
System bezściołowy:
Stopniowo adaptować zw.
Podłogi szczelinowe: cielęta, opasy
Korekcja racic 3x w roku
Wady:
Wysoka urazogenność
Nadmierne stęż. Gazów( CO2, amoniak,H2S)
Ograniczenie naturalnych instynktów zw. np. zachowanie poszukiwawcze
Cechy dobrego mat. Ściółkowego:
Chłonność
Musi być suchy
Słoma zbóż ozimych żytnia najlepsza
Gorsza jest słoma jęczmienna ponieważ jest krucha i słabiej wchłania płynne odchody
W owczarniach nie słoma za zbóż jarych-zanieczyszcza runo
Wilgotna nie wchłania moczu i wzrost wilg. Powietrza
Nie: słoma stęchła, zepsuta, spleśniała, porażona grzybami, rdzą->jedzą->schorzenia p. pokarmowego
Wysuszony torf:
Duża wartość ściółkowa
Sprężysty-idealny dla zw. chorych i rekonwalescentów-brak odleżyn
Trociny:
Trzoda chlewna
Nie dla koni(zjadana-morzyska)
Uboczne produkty ściółkowych i bez systemów utrzymania
Obornik-ściółkowy
Gnojowica- bezsciółkowy
Systemy składowania odchodów
Wykorz. Jako nawozy org.
Budowanie płyt obornikowych i zbiorników na gnojówkę i gnojowice
Zbiorniki na gnojówkę i wody gnojowe mogą być wspólne
Rurociągi takie by gnojowica w nich nie zamarzała
Naziemne ,podziemne, częściowo wyniesione
Min. 6 m-cy muszą być przetrzymywane gdyż wtedy odchody ulegają dezaktywacji
Musi być zabezp. Przed przesiąkaniem do wód gruntowych
TMR
Pełnoporcjowa mieszanka pasz treściwych i obj. Zmielonych i wymieszanych za sobą
U krów w laktacji jak i u krów zasuszonych-różny skład mieszanki
Zalety:
Zwiększona zaw. SM(4-8 tyg wcześniej niż w zyw tradycyjnym)
Wzrost prod mleka 0 5-8%
Utrzym. Praw. pH żwacza 6,2-6,8
Wzrost namnażania trawienia celulozy
Lepsza kontrola żywienia
Laktacja:
B. wczesna 0-21 dni
Wczesna 21-120 dni
Środkowa 120-220 dni
Późna >220 dni
Ćwiczenie 2 18.10.2011
MECHANIZACJA W SYSTEMACH UTRZYMANIA
Ogólne zasady:
Urządz. Wydajne
+ wpływ na warunki hig
Szybka i cicha praca
Szybka i cicha praca
Prosta obsługa
Łatwe do naprawy
Tanie
ergonomia zootechniczna- Zależność miedzy org zw a urządzeniem mechanicznym
Przystosowanie urządzeń do anatomii i psychiki zw.
Uwzględniają poziom inteligencji zw
Np. :
Zmiana poidełek miskowych na smoczki u prosiąt
Mech. Dozowniki paszy i wody
Mech. Systemy udoju
Wentylacja mech.
MIKROKLIMAT POMIESZCZEŃ
Mechanizmy termoregulacji:
Termoreg.-regulacja temp. Ciała przez żywy org., umożliwiając utrzymanie stałej ciepłoty wew. Org., niezależnej od temp. Otoczenia. Zwierzęta stałocieplne
Zw. zmiennocieplne- niskie tempo metabolizmu
Zw. przemiennocieplne
Właściwości stało- i zmiennocieplnych
Hibernacja(sen zimowy/ estywacja( sen letni)
Ekto-(do podwyższenia temp. Ciała) wykorzystują ciepło otoczenia i endotermy (temp. Ciała w wyniku procesów metabolicznych)
Endodermy maja sierść, pióra i tk. Tł chroniacą przed niską temp.
Mechanizmy termoregulacji
Behawioralne
Nagrzewanie ciała/ chłodzenia przez przebywanie w określonym miejscu np. przyjmowanie odpowiedniej postawy ciała
Termoregulacja socjalna
Anatomiczne
Mechanizmy naczynioruchowy
Termo geneza bezdrżeniowa:
Wzrost metabol. Pod wpływem hormonów- wzrost wytw. Ciepła
Brunatna tk tł u ssaków-ciepło wytw. Jest kosztem spadku prod ATP w utlenianiu kom dzieki”rozprężeniu”metabolizmu przez białko termo geniny
Termo geneza drżeniowa:
Stroszenie piór i siersci
Zianie i pocenie się
Zmiana barwy skóry z ciemnej na jasną przy wzroście temp(jaszczurki
Ruch
Unikanie zamarzania poprzez przechłodzeniu lub tolerancja na zamrożenie:
Np. owady
W płynach ustrojowych glicerol(do 50% m.c owada),który pozwala obniżenie punktu zamarzania i przechłodzenia
Stan przechłodzenia do -60 ̊C
*ryby polarne :db rozwinięty system krążenia, zredukowana l. krwinek w osoczu, proporcjonalnie zwiększenie serca, niskie temp. Wzrost rozp. Tlenu
Strefa obojętności cieplnej:
Zakres temp. Srod., przy których straty ciepła z org. Są w równowadze z min produkcja ciepła
Temp. Krytyczna dolna(dtk) i górna)gtk)
U zw homojotermicznych=stałocieplnych
Poza temp. Kryt. rozciągają się strefy temp. fizjol. Niskich i wysokich- hipo i hipertermia
Zależy od:
Gat
Wieku
M.c
Stanu fizj.
Kondycji
Żywienia żw
Ewaporacyjna temp. Krytyczna(ETK)
Strefa komfortu termicznego
Powyżej ETK wzrost straty ciepła
Między TDK-ETK najmniejszy wysiłek termoregulacyjny
TDK
Najniższa efektywna temp. Strefy termo obojętnej
Określają ją:
M.c
Gr. Okrywy szerstnej i/lub tk. Tł podskórnej
Wlk.dawki pokarm(wielokrotność zpotrzebowania bytowego)
L.zw w grupie
Rodzaju posadzki ruch powietrza
Wilgotność powietrza
Źródła wilgotności:
Ewaporacja fiz.(parowanie ze wszystkich mokrych pow wew. Pomieszczenia)
Ewaporacja fizj.(nieustanny proces parowania z powłok zewn i dróg oddech.)
Para wodna zawarta w powietrzu wentylacyjnym
Wskaźniki higrometryczne wilg. Powietrza:
Wilgotnośc Bezwzględna- Bezwzględna zawartość pary wodnej powietrzu w g/m3
aktualna prężność pary wodnej-ciśn. parcjalne jakie wywiera para wodna w powietrzu w Pa/mmHg
wilgotność maksymalna(absolutna)-max. Prężność pary wodnej jaka musi się zmieścić w powietrzu przy danym ciśnieniu atmosferycznym
Wilg. Względna- % stosun. Wilg. Bezwzgl. Do max, wskazuje stopień wysycenia para wodną
Niedosyt fizyczny wilgotności - ........
wilg max-wilg-bezwg, informuje o intensywności parowania org. W Pa
Punkt rosy- temp. przy której wilg aktualna = wilgotność max
Miarą rzeczywistą zawartości pary wodnej w powietrzu jest wilgotność bezwzględna
Stres cieplny- objawy:
Ospałość i spadek aktywności ruchowej
Poszukiwanie cienia
Dyszenie, ślinienie się (>600/min)
Wilg. > 80% parowanie z powierzchni ciała niemożliwe
Wilg <50 % dyskomfort(suchość bł. Śluz)
Świnia b. wrażliwa na wys. temp.
Wzrost T i O
Wysoka temp.-nadmierne wydalanie moczu
Temp ciała 42-43̊C-smierć
Hipertermia gdy temp >25̊C w systemie ściółkowym i >35̊C przy podłodze betonowej
Nurzanie w wodzie i błocie- wzrost strat ciepła w org.
1 kg wody wyparow. Ze skóry związane jest z pobraniem 580 kcal ciepła-wzrost różnicy temp. M-dzy skórą a wnętrzem org. Oraz skóra i otoczenia
2-3 x wzrost spożycia wody latem
Skutki łagodzą Wit. C
Pasze natłuszczone zaleca latem gdyż metabolizm tł nie powoduje wydzielenie dużej il ciepła
Ochrona przed przegrzaniem:
Zmiana pór żywienia-wys. Temp-spadek pobrania SM
Zmiana dawek żywieniowych-dodatkowa dawka tł. Chronionego i białka chronionego przy spadku Sm
Wzrost K w dawce
Dostępność do wody
Mniejsza obsada
Dostępność zacienionych miejsc
Właściwa wentylacja obiektu
Zastosowani nawilżaczy w systemie wentylacyjnym(chłodzącym
Kontrola środowiska
Obowiazkowa:
Zabezp. Właściwy mikroklimat
Parametry:
Oświetlenie
Temp i wilg
Poziom hałasu
Przyrządy pomiarowe:
Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne
Termografy
Termometry minimalno –maksymalne-pomiar wahań temp.
Wilgotność względna:
Psychrometr
Higrometr
Higrograf
Termohigrometr
Ćwiczenie 3 8.11.2011
RUCH POWIETRZA, OCHŁADZANIE
Ruch powietrza- przemieszczanie się mas powietrza pod wpływem zmian ciśnienia wyrażonych zmianami temp.i ciśnienia
Wiatr- ruch powietrza w płaszczyźnie równoległej do powierzchni ziemi, opisuje się go podając siłę i kierunek
Róża wiatrów
Ruch powietrza:
przeważnie poziomy
pionowy – burze trąby powietrzne i zawirowania tzw turbulencje
anemometry i wiatromierze
fumigator i pary chlorku amonowego do mierzenia w pomieszczeniach
określenie kierunku ruchu ma na celu sprawdzenie funkcjonalności urządzeń wentylacyjnych
rozkład ciśnienia w pomieszczeniu decyduje o kierunku ruchu
powietrze wewnątrz budynku jest cieplejsze a tym samym lżejsze ( unosi się w kierunku stropu)
Cechy ruchu powietrza :
kierunek
V= m/sek
Wieje równolegle do izobar
Tendencja płynięcia w kierunku niższego ciśnienia
Najsilniejszy wiatr występuje w miejscach zagęszczenia izobar
Wpływ na organizm:
procesy oddawania ciepła i oziębienie skóry
wiatr zachodni – zmiana V łagodna temp.
hartuje
zwęża i rozszerza naczynia podskórne
usprawnia termoregulację
wzrost ilości erytrocytów
Przeciąg- ruch powietrza w pomieszczeniach inwentarskich powyżej 0,3 m/s
Halny- wzrost temp spadek wilgotności jako oznaki nadejścia
Pomiar ruchu powietrza:
pomiar anometryczny:
statyczne
dynamiczne
elektryczne
jonowe
pomiar katatermometryczny
katatermometr Hilla
Wielkość ochładzania: (H)
siła oziębiająca powietrza określa straty ciepła z jednostki powierzchni w jednostce czasu ( miliwaty na 1 cm kw.)
oddawanie ciepła bez zmiany temp ciała – dochodzi do ochładzania gdy zmiana choć jednego parametru tj ruch powietrza temp promieniowanie parowanie wilgotność
wypadkowa temp wilgotności ruchu powietrza ciśnienia atmosferycznego i promieniowania
H= F/s (mcal/cmkw/s) x 41,87 aby uzyskać wynik w SI (mw/s)
Energia produkowana przez zwierzęta zużywana jest na :
utrzymanie ciepła
ruch
produkcję mleka
oddawana do otoczenia
Zjawisko termoregulacji:
ograniczenie dopływu krwi do naczyń obwodowych
jeżenie sierści
zmniejszenie powierzchni ciała- zwijanie
skupienie się w stadzie
Promieniowanie, konwekcja, przewodzenie, parowanie- drogi oddawania ciepła
40-50% ciepła oddawane jest przez promieniowanie:
jeżeli temp powietrza pow 25 stopni to drogi oddawania ciepła olegają zmniejszeniu
Parowanie:
z powierzchni błon śluz ukł odd i z powłok ciała
może być ciepło zużywane na ogrzanie pokarmu
Konwekcja:
kontakt skóry z otaczającym powietrzem
do 40 % ciepła
za pomocą naturalnej różnicy temperatur
wymuszona – gdy pojawi się ruch powietrza- wzrost unoszonego powietrza
Przewodzenie- kondukcja:
kontakt z chłodnym wilgotnym podłożem
5-10 %
Prędkośc ruchu powietrza
W = (A /T – 0,20 kw) / 0,40
W- V ruchu pow w m/s
A – wielkośc ochładzania
T różnica temperatur między śr katatermometru a temp pow w chwili badania
OŚWIETLENIE
Źródła światła:
naturalne
sztuczne
280- 400 nm ma znaczenie
Światło- cześć promieniowania słonecznego o dł 400- 700 nm widzialne dla oka
Promieniowanie UV:
wnika na 2 mm w głąb skóry
przenika przez szkoło
wit D w D3
powoduje rozpad białka w skórze
UVB – wzrost procesów rozpadu w komórkach skóry i stanów zapalnych
Działanie bakteriobójcze i karcenogenne
Fotouczulenia
rośliny z furanokumaryną- gryka lucerna dziurawiec
kwasy żółciowe w krwioobiegu
diklofenak propranolol diuretyki leki p/ depresyjne
Światło powoduje wzrost przemiany materii i przyswajalności pokarmu
Wpływ na rozród- siatkówka- podwzgórze- FSH LH (zwierzęta dnia krótkiego długiego asezonowośc rozrodu)
Zastąpienie światła białego światłem czerwonym:
przyspiesza tucz
zmniejsza kanibalizm
zmniejsza walki
Promienie podczerwone- wnikają 7- 20 nm w głąb ciała i zamieniane są na energię cieplną :
łagodzi ból
przyspiesza gojenie ran
zastosowanie w schorzeniach reumatoidalnych
Oświetlenie:
zachowanie stosunku natężenia padającego promienia świetlnego do pola powierzchni oświetlanej przez niego
naturalne zależy od: położenia geograficznego, pory dnia i roku, stanu pogody, usytuowania budynku
pomiar fotometryczny- fotometr wizualny fotoelektryczny fotochemiczny
metody kolorymetryczne : aktynometr ( pyrheliometr), solarymetr
Heliograf do pomiaru usłonecznienia – okres w którym słońce nie przysłonięte chmurami oświetla dane miejsce
W pomieszczeniach pomiar metodami pośrednimi ew za pomocą luksomierza
Współczynnik oświetlenia= powierzchnia okien/ powierzchnia podłogi
Kąt padania światła nie mniejszy niż 27 stopni
Kąt otworu okiennego nie mniejszy niż 50 stopni
Metoda bezpośrednia
WOP = Ow/ Oz x 100%
WOP współczynnik oświetlenia pomieszczeń
Ow natęzenie oświetlenia wewn
Oz natęzenie oświetlenia zewn
Nie powinien być mniejszy niż 1%
Oświetlenie sztuczne powinno odpowiadać dziennemu w godzinach 9-17
Oświetlenie nocne 3-5
Oświetlenie dzienne 20-30 ( 50 w porodówkach halach udojowych paszarniach przechowalni mleka)
ZAPYLENIE POWIETRZA
Obecność drobnych cząsteczek w powietrzu pochodzenia organicznego lub nieorganicznego
Pył gruby- > 10 mikro m
Drobny 1-10
Najdrobniejszy < 1
>5 usuwane są z ukł odd
0,1-5 przechodzą do pęcherzyków płucnych
Ćwiczenie 4 22.11.2011
Oznaczenie stopnia zapylenia:
Met. Wagowa
Met. Obliczeniowa:
Pyłomierz rzutowy Owensa
Konimetr Zeissa
Konimetr Sartoriusa
W budynkach inwentarskich < 400 cząstek / 1 cm3 powietrza przy ozn. Konimetrycznymi
i 3 mg w dm3 powietrza przy ozn met. Wagowymi
Skala zapylenia | Stan zanieczyszczenia pomieszczenia | L. czastek pyłu/cm3 |
---|---|---|
I | Prawidłowe | <50 |
II | Słabo zaniecz | 50-100 |
III | Średnio zanieczyszczone | 100-200 |
IV | Znacznie zaniecz | 200-300 |
V | Silnie | 300-400 |
VI | Bardzo silnie | >400 |
Aerozol biol: bakterie, wirusy, zarodniki grzybów. Może byś saprofityczny i patogenny
Faza gruboziarnista(kropla 100 mikro m)
Zakaź ukl oddech
Szybko sedyment uje-ok. 03m/s
Faza płynna drobnoziarnista(50-100 mikro m)
Zakaż. Erogenne
Sedymentacja 0,08 m/s
Faza płynna jadrowo-kropelkowa(1-50 mikro m)
Nie opada nawet przy nie wielkich ruchach powietrz- przenoszona za wielkie odległości
0,00003 m/s
Faza płynu bakteryjnego-cząste stałych (01-50 mikro m)
Formułuje się poprzez rozrywanie np. cząstek obornika wyschniętych kropel zakaż śliny / śluzu
Mikroorg. Wytw przetrwalniki
Met. Osadzania(sedymentacji):
Płytki Petriego z podłożem w różnych miejscach budynku na 5-30 s
Inkubacja 37̊C, min. 18h
Liczenie koloni
Met. Filtracyjne(saczenie)
Filtry w stałym podłożem
Met. Syfonizacji(rozpylania)
Filtry z płynnym podłożem
Met zderzeniowe z wykorzystaniem podłoży na płytkach petriego-Aeroskopy
Met elektroprecypitacji
Gazy:
Co2, H2s, CH4, NH3, N2o,Co
Gazy śladowe:aldehydy,aminy,węglowodory aromatyczne, kw. Organiczne, zw, siarki
Elektroniczne czujniki Co2:
Wykorzystują absorpcję fal prom. podczerwonych
Prawo absorpcji Lamberta –Beera
Elektr. Czujniki Co i O2- wykorz. Elektrochem. Reakcje
Czujniki:
Gaz wybuchowy(metan: katalityczny/dyfuzyjny/podczerwień)
Tlen i gazy toks. :elektroch
Co2-podczewień
METODY POMIARU SKŁ. MIKROKLIMATU
Technika pomiarów:
Temp.(termometria,termografia)
Wilg. Względna(higrometria,higrografie,s\psychrometria)
Ruch powietrza(kata termometria,anometria)
Wlk. Ochłodzenia( j.w)
Zapylania(konimetria)
Ogródek meteorologiczny
Klatka meteo.:
Psychrometr
Termograf
Higrometr
Higrograf
Termo higrometr
Stacja meteorom:
Wokół ogrodzenia-elim wiatru
Otwarta przestrzeń-elim drzew
Widzialnościomierz
Laserowy miernik podstawy chmur
Poletko z termometrami gruntowymi
Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne
Termometry min-max
Termografy
Psychrometry Augusta i Assman
Ochłodzenia(H)-katatermometr np. Hilla
Obl wlk. Ochłodzenia:
H=F/S
F-cecha katatermometru
S-czas schładzania
Barograf :
Zewn 75s ->223W/m2
Wew. 385s->43,46
Temp-14,5̊C
Term. 9,5 ̊C -różnica 5%
Mat pomiarów pyłu:
Grawimetryczne(wagowe)
Konimetryczne(obliczeniowe np.pyłomierz Owena, konimetr Zeissa
ĆWICZENIE 5- BRAK 06.12.2011
Ćwiczenie 6 20.12. 2011
Konimetr : do pomiaru zapylenia
Konsekwencja stresu:
zaburzenia rozrodu u samic i samców
hypo lub agalakcja
spadek wartości immunologicznej siary
spadek odporności
choroby wywołane przez drobnoustroje oportunistyczne
owrzodzenia żołądka
spadek przyrostów mc
gorsze wykorzystanie paszy
śmierć
Ocena systemów utrzymania:
indywidualny (maciory)
2,4 % kulawizna
21,4 % przerośnięte racice
41,7 % norośla okostnowe
grupowe
5,3% kulawizna
8,3% przerośnięte racice
18,2% narośla okostnowe
Stare obory (5-10letnie) namnożenie się szczepów bakteryjnych antybiotykoopornych, często przy poidłach, ciągach komunikacyjnych ( brak dokładnego oczyszczania)
Podłoże jest siedliskiem bakterii grzybów wirusów i wylęgu much
Mastitis:
niewłaściwe procedury zarządzania na fermie
nieodpowiedni przebieg doju
wadliwy sprzęt udojowy
niewłaściwe warunki utrzymania zwierząt
niski poziom higieny
niepowodzenia w prowadzeniu skutecznych metod kontrolowania występowania mastitis
zwracanie uwagi jedynie na wzrost wydajności mlecznej
Zbyt wysokie temperatury:
spadek apetytu
spadek tempa wzrostu
spadek produkcyjności
zaburzenia metaboliczne
spadek masy jaj i nieprawidłowe tworzenie skorupki
spadek wchłaniania Ig z siary
spadek odporności stada i wzrost zachorowalności
spadek efektywności szczepień
świnie a wysoka temperatura
zaburzenia w termoregulacji zwłaszcza przy wysokiej wilgotności
przy temp powyżej 25 stopni – brak/ osłabienie objawów rui, utrudniona implantacja, spadek przeżywalności zarodków w 2-3 tyg ciąży
przegrzanie jąder – zaburzenia spermatogenezy, osłabienie aktywności seksualnej
niepłodność u samców może występować nawet po 2 tyg od wystąpienia stresu cieplnego i utrzymuje się przez kilkanaście dni
Zbyt niska temperatura
wzrost przemian metabolicznych przy niedoborze substancji energetycznych
spadek odporności
niedotlenienie i niedokrwienie skóry
biegunki spowodowane zaburzeniami homeostazy flory saprofitycznej
hipoglikemia przy nadmiernym spalaniu węglowodanów prowadzące do śpiączki
szczególni wrażliwe prosięta
Stres termiczny u krów:
spadek wcieleń
spadek liczby inseminacji
wzrost częstotliwości wczesnej śmiertelności zarodków
przedłużenie przestoju poporodowego i okresu międzywycieleniowego
spadek poziomu progesteronu we krwi
słabiej wyrażone objawy rui
Niska temperatura i wysoka wilgotność:
wzrost utraty ciepła ( przewodzenie i promieniowanie)
choroby krzywicze i reumatoidalne
Wysoka temperatura i niska wilgotność
intensywne parowanie powoduje wysychanie , pękanie skóry i bł śluzowych
Wzrost CO2
trudności w oddychaniu
utrata apetytu
spadek macy ciała oraz przyrostów
demineralizacja kości
norma 0,3 % (3% spadek przyrostów, 4% spadek produkcji, 4-10% duszność, >25% narkoza)
CO
210x większe powinowactwo do Hb od tlenu
zatrucia przewlekłe- objawy ze strony układu nerwowego bądź układu pokarmowego
zatrucia ostre- 20-30% HbCO śmierć 60% HbCO
Amoniak:
drażni błony śluzowe
spadek wskaźników rozrodu
hamuje dojrzewanie płciowe
norma 0,026%
zamienia Hb w hematyne alkaiczną
śmierc w skutek obrzęku głośni, porażenia ośrodka oddechowego lub ostrej niewydolności krążenia
H2S
norma 0,01% lub 0,015mg/l
wydzielany przez przewód pokarmowy zwierząt przy spożyciu dużej ilości białka
drażni spojówki i nabłonki rogówki
sulfhemoglobiina
blokuje działanie enzymów oddechowych
Pyły
skóra:
świąd i objawy zapalne
zatkanie gruczołów potowych
osłabienie zdolności czucia
oczy
zapalenie spojówek
drogi oddechowe
pyły <5 mikro m zatrzymane w płucach
> 10 całkowicie zatrzymane w górnych drogach odd
400 cząsteczek / 1 m3 powietrza dopuszczalne
Ćwiczenie 7 10.01.2012
BIOASEKURACJA
sposób postępowania lub filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie lub poprawę stanu zdrowia z jednoczesną jego ochroną przed wtargnięciem nowych patogenów- zespół przedsięwzięć natury organizacyjnej
biologiczna ochrona fermy, program zdrowotny, działania zmierzające do ochrony populacji przed transmisją czynników zakaźnych
czynności podjęte w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych, transmiterów (martwych wektorów) i gryzoni
ma zastosowanie już na etapie projektowania i budowania obiektów oraz przy ich zasiedlaniu
Korzyści:
optymalizacja programów zdrowotnych
lekarz weterynarii jako osoba zarządzająca zdrowiem stada
zwiększone możliwości eksportowe
zmniejszenie użycia leków, mniejsza opornośc na antybiotyki
poprawa warości ekonomicznej stada
poprawa warunków produkcji i wydajności produkcyjnej , większe korzyści finansowe
lepszy dobrostan zwierząt
Aspekty prawne np. wymogi, dok transportu, importu zwierząt
lokalizacja ferm
organizacja kwarantanny
dezynfekcja pomieszczeń
przestrzeganie systemu całe pomieszczenie pełne całe pomieszczenie puste
stosowanie dobrych praktyk
LOKALIZACJA
planowana wielkośc produkcji
system utrzymania
zabezpieczenia p/pożarowe
sozologiczne
epizoootyczne fermy- czy nie zagraża innym fermom i czy sama nie jest narażono
fizjografia terenu- nie może być zalewany , względy hydrologiczne- łatwy dostęp do dużej ilości wody
hydrogologia terenu
ekonomiczne względy
odległości:
od innych ferm trzody- 5 km
ubojnie i zakłady przemysłu mięsnego – 5 km
cmentarzyska zwierząt- 2 km
wysypiska śmieci- 1 km
zakłady utylizacji- 2 km
fermy innych zwierząt- 100 m
dobre są pasy zieleni- bufor dla zagrożeń
prywatne drogi dojazdowe
usytyuowanie dł.osi budynku w stosunku do stron śwaita- północ- południe z odcyleniem do 30 stopni – korzystne oświetlenie
konstrukcja budynku- warunki dobrostanu, dobrze izolowany, moskitiery
system czarno biały- czysto brudny: obiekty podzielone na czyste ( zw, zakład) i brudne ( silosy, administracja, bud.oaczające), wejście na strefę białą za pomocą śluz, też samochodowych, nikt nieupoważniony nie może wejśc na strefę białą ( tylko lek wet- bada mięso, kontroluje trzodę) ( inaczej potrzebna zgoda lek. Powiatowego)
Ogrodzenie fermy:
oznaczenie zakazu wstępu
wymusza bezpieczne rozwiązania komunikacyjne dla transportu
chroni zwierzęta np. przed dzikami, lisami
uniemożliwia wchodzenie osobom niepożądanym
Kontrola transportu:
mycie i dezynfekcja po każdym rozładunku zwierząt
właściwe wyposażenie kierowcy w odzież ochronną
Rampa :
z części czystej i cz.brudnej od strony środka transportowego
zwierzęta które zetknęły się z częścią brudną w lażdym wypadku nie mogą się dostac znów do części czystej
odpowiednie łatwo zmywalne materiały
możliwośc odpływu na zewnątrz fermy
KONTROLA NAD LUDŹMI
sposób przemieszczania się pomiędzy obiektami, gospodartwami
odpowiednie przepisy wewnętrzne (rejestracja wejśc wyjsc)
w fermach trzody chlewnej powienien obowiązywac bezwzględny zakaz kontaktu z innymi świniami poza tymi na fermie
piechotą, śluzy sanitarne, szatnia prysznic, szatnia wewnętrzna
goście:
ograniczeni do minimum
zapewnienie zmiany odzieży, obuwia
naczynia dezynf. Do rąk
nie mogą być wpuszczani do obiektu hodowlanego ludzie, którzy w ciągu ostatnich 1-3 dni wizytowali inne fermy lub rzeźnie
lekarze wet. Powinni przyjąć zasadę wchodzenia do ferm o najwyższym statusie zdrowotnym w poniedziałki ( po dwudniowej przerwie)
na końcu ferma o najniższym statusie zdrowotnym
Zwierzęta towarzyszące:
niewskazane jest utrzymywanie szczególnie w chlewniach psów czy kotów
jeżeli istnieją powody- zwierzęta nigdy nie opuszczają chlewni, jeżeli wyjdą nie powinny być wprowadzane ponownie
KWARANTANNA – ścisła izolacja zwierząt nowozakupionych od zwierząt stada przyjmującego przez okres min. 4 tyg
Cele:
ochrona stada przyjmującego przed ew. zawleczeniem groźnych chorób z zewn. przez włączenie do stada podstawowego nabytych zwierząt
ochrona po transporcie
dopuszczenie do rozwinięcia się objawów klinicznych
Stacja kwarantannowa
50- 100 m od fermy
wszystko pełne/ wszystko puste (mycie dezynfekcja, wolne od ptaków i gryzoni)
osoby oddzielenie zatrudnione, ostatecznie stali pracownicy – wtedy zwierzęta w stacji będą obsługiwane pod koniec dnia ( osobne ubrania i buty)
sprzęt- tylko do kwarantanny
w trakcie kwarantanny pobranie dwukrotne od świń próek krwi ( tuż po wprowadzeniu i po 3 tyg.) – w celu oceny poziomu przeciwciał
Zwierzęta podczas kwarantanny muszą zbliżyć się swoim statusem immunologicznym do statusu stada. Podczas kwarantanny należy również przeprowadzić aklimatyzację.
AKLIMATYZACJA
nazywamy przystosowanie się zwierząt do środowiska, do warunków klimatycznych. Umożliwia to wysoką produktywność, dobrą zdrowotność, i płodność
powolna kontrolowana adaptacja zwierząt nowowprowadzonych do warunków statusu zdrowotnego obiektu przyjmującego
rozpocząć już w kwarantannie- nie wcześniej niż po 4 tygodniu- i powinna trwac minimum 3 tygodnie ( aż do stwierdzenia aklimatyzacji)
sposoby:
podawanie kału ( 2 tyg od początku kwarantanny- 3 razy w tyg od odsadzonych prosiąt lub warchlaków
umożliwienie kontaktu nos w nos (w drugim tyg aklimatyzacji 1 szt stara 3 szt nowe)
immunoprofilaktyka
metafilaktyka
BIOASEKURACJA WEWNĘTRZNA
Każdy budynek ma własny mikroklimat i florę bakt.- przemieszczanie się powinno by ograniczone do minimum
Całe pomieszczenie puste/ całe pełne- niedopuszczenie do przeniesienia się zakażenia z jednego cyklu produkcyjnego na drugi, między cyklami czyszczenie i dokładne odkażanie
Przemieszczania się choroby z jednego cyklu na drugi :
wektory stałe- po usunięciu zwierząt np.budynki systemy pojenia
wektory ruchome- np. ludzie gryzonie czynniki przenoszone drogą powietrzną ( odkażanie ciągłe
wektory żywieniowe- woda pasza (odkażanie ciągłe)
Odkażanie okresowe:
usunięcie zwierząt i zanieczyszczeń organicznych
mycie wstępne gorącą wodą pod ciśnieniem i dod.detergentu
dezynf systemu wodnego
dezynf sprzętu ruchomego
dezynf właściwa
dezynf powietrza
okres odpoczynku- minimum 3 dni
dostępność tylko dla obsługi i osób związanych z produkcją
zwierzęta z jednego źródła
jednorazowy zakup całej partii
bezpośrednio do chlewni ( z jednego źródła) jako miejsce kwarantanny
kwarantanna i aklimatyzacja przy każdym kolejnym wprowadzaniu ( w sumie min 8 tyg)
Dezynfekcja ciągła:
w obecności zwierząt
niedopuszczenie drobnoustrojów na fermę oraz niedopuszczenie do rozprzestrzeniania i namnażania wewnątrz fermy
dezynfekcja sucha w chlewni zamgławianie
Utylizacja zwierząt padłych – składowanie poza gospodarstwem w szczelnie zamykanych, najlepiej schłodzonych pomieszczeniach, pojazdy – oczyszczone i każdorazowo zdezynfekowane
Zabiegi lek-wet:
zebranie informacji na temat sytuacji zdrowotnej w stadzie i najbliższej okolicy
ocena wyników produkcji ( status zdrowotny danego stada)
wywiad dot.rozrodu
śmiertelnośc w sektorze tuczu, tuż przed i po odsadzeniu , % żywo i martwo urodzonych oraz mumii
kontrola zużycia szczepionek i antybiotyków
Dezynfekcja:
zapobiegawcza- profilaktyczna- przed wystąpieniem choroby, w miejscach przebywania zwierząt
bieżąca-podczas podejrzenia lub stwierdzenia choroby zakaźnej – pomieszczenia i sprzęty
końcowa- przed zakończeniem kwarantanny lub po likwidacji choroby zakaźnej
stosujemy te same preparaty ale w różnych stężeniach
PREWENCJA – TRZODA CHLEWNA
Po 21 dniach spada odporność matczyna – luka immunologiczna do 28 dnia życia
Koszty choroby
- padnięcia świń
- obniżona produkcyjność loch, zmniejszone przyrosty i większe zużycie paszy
- większe koszty weterynaryjne: leki, szczepionki, wizyty lek. Wet.
- duże zróżnicowanie świń
- długi okres tuczu = nieefektywne wykorzystywanie pomieszczeń, większa pracochłonność i koszty paszy
- konfiskata narządów. Jakość mięsa
Czynniki wpływające na zachorowania świń w stadzie
- obecność czynnika chorobowego (PRRS, App, Mhp) w populacji w formie aktywnej, powodującego zachorowania w stadzie o różnym nasileniu
- natężenie zachorowań jest uzależnione od stopnia patogenności danego zarazka oraz jego potencjału epizootycznego
- równoczesne występowanie wielu bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów w stale rezydujących w populacji, szczególnie w ciągłym systemie produkcji. Nie SA one w stanie same wywołać choroby, jednak mogą mieć znaczenie w zachorowaniach o charakterze wieloczynnikowym (wtórne zakażenia).
Kategorie statusu zdrowotnego świń
- Germ free – akseniczne – wolne od jakichkolwiek zarazków
- gnotobiotyczne – zakażone tylko znanymi, określonymi drobnoustrojami
- pierwotny system – SPF – program kontroli zdrowia, uwzględniający brak specyficznych zarazków w organizmie świń
- wtórny system SPF – oparty na zwierzętach, uzyskanych z pierwotnego systemu SPF – Dania, Szwajcaria, USA. Oparty na monitoringu w kierunku specyficznych patogenów świń (App, Pm typ A, D, Mhp, PRRS etc.)
Monitoring statusu zdrowia świń w stadzie
- analiza wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, obecność prosiąt zmumifikowanych, liczba prosiąt żywo urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)
- ocena stanu klinicznego – kaszel, biegunki, śmiertelność, kulawizny, poronienia
- badanie sekcyjne
- badanie poubojowe
Czynniki wpływające na zachorowania świń w stadzie:
- system utrzymania i warunki środowiskowe – ciągły system produkcji wpływa na powstanie wysokiego potencjału epizootycznego wielu różnych zakażen oraz ich przetrwania w środowisku, doprowadzając w efekcie do zachorowań o przebiegu przewlekłym. Złe warunki środowiskowe ułatwiają uaktywnienie się wtórnych zakażeń bakteryjnych
- struktura wiekowa stada – wprowadzanie loszek remontowych w systemie ciągłym może wpływać na destabilizację statusu immunologicznego fermy, co ma szczególne znaczenie w aspekcie PRRS.
- poziom PC pobranych z siarą oraz moment pierwszej ekspozycji na zachorowanie
Kategorie statusu zdrowotnego świń
- Minimal disease – termin oparty na fakcie braku objawów klinicznych choroby w stadzie, ale niekoniecznie samego patogenu
- High health status – wysoki status zdrowotny – stosowany przez niektóre firmy genetyczne
- Defined high health status – określony wysoki status zdrowotny – określa wyraźnie brak specyficznych chorób w stadzie na podstawie wywiadu, obserwacji klinicznych, wyników produkcyjnych
Identyfikacja patogenu:
- jednoznaczne ustalenie pierwotnej przyczyny choroby, na podstawione wyników badań laboratoryjnych. Dokładna identyfikacja czynnika oraz określenie jego właściwości chorobotwórczych pozwalają lekarzowi i hodowcy na podjęcie właściwych metod postępowania.
Dobór właściwego pod względem zdrowotnym materiału zarodowego
- określenie statusu zdrowotnego Świn stada przyjmującego i macierzystego
- określenie warunków izolacji oraz aklimatyzacji dla nowo wprowadzanych zwierząt
Minusy dnia pierwszego – waga pourodzeniowa <0,8kg – śmiertelność tej grupy najwyższa 56,6% wśród newbornów.
Noworodki:
- brak PC
- niewielka 1-2% zawartość tkanki tłuszczowej
- ograniczona zdolność glukoneogenezy
- niewielka zdolność do regulacji temperatury ciała
Sposoby odsadzania
- tradycyjne – wiek 3-5tyg (waga 5-10kg)
- wczesne odsadzanie do 10 dni do 3tyg (waga 4-5kg)
- SEW (Segregated Early Weaning) wiek poniżej 18 dni
- MEW (Medicated Early Weaned) odsadzenie w wieku 5 dni I otrzymują od urodzenia do 10 dni podobne antybiotyki jak maciora. Maciory przed porodem są przemieszczane do dobrze izolowanych porodówek. Z warchlakarni przenoszone do tuczarni, a następnie tworzą stado nowych loch.
Wczesne odsadzanie prosiąt wraz z segregacją
Odsadzanie w 5 dniu życia do dobrze izolowanych od dorosłych świń pomieszczeń pozwalało na ich uwolnienie od zakażeń M. hyopneumoniae a nawet Act. Pleuropneumonia. Metoda przydatna w tworzeniu nowych stad, szczególnie, gdy chcemy zachować wartościowy materiał genetyczny. Wczesne odsadzenie nie ma natomiast większego zastosowania w eliminacji zarazka ze stad już funkcjonujących.
Zabiegi u prosiąt
- dezynfekcja pępowiny
- obcinanie kiełków
- obcinanie ogonków
- wyrównywanie liczby prosiąt w miocie
- kastracja
Osłona antybiotykowa powyższych zabiegów.
- operacje przepuklin
- podawanie Ferrodexu
Czynniki uosabiające do występienia biegunek po odsadzeniu
- zbyt niska temperatura
- duża amplituda
- niewłaściwa konstrukcja kojców
- nadmierne zagęszczenie
- niewłaściwa dezynfekcja
- nieprzestrzeganie zasady cpp/cpp
- nieprawidłowa organizacja karmienia
- niewłaściwy poziom żelaza i cynku
- zła jakość lub niedostateczna ilość wody
- nadwrażliwość na soję
Cel aklimatyzacji
- powolna, kontrolowana adaptacja świń do warunków statusu zdrowotnego fermy przyjmującej. Proces aklimatyzacji można rozpocząć już na kwarantannie, jednak nie wcześniej niż po upływie 2 tyg., i powinien trwać w zależności od statusu zdrowotnego stada przyjmującego od 3 do 12 tygodni w przypadku zakażenia wirusem PRRS.
W pierwszym etapie przez 7-10 dni należy umożliwić zwierzętom nowo wprowadzonym trzykrotny kontakt z kałem świń s fermy przyjmującej
Alternatywa dla aklimatyzacji
- Mykoplazmowe zapalenie płuc
- Pleuropneumonia swiń -
- Zakaźne zanikowe zapalenie nosa – dwukrotnie w odstępie 3-4tyg
- Zespół rozrodczo – oddechowy – PRRS – dwukrotnie w odstępie 3 tygodni
Choroby wirusowe, w profilaktyce których można stosowac szczepionki
- Chroba Aujeszkiego
- Zakażenie parwowirusowe świń
- Grypa świń
- Rozrodczo – oddechowy zespół chorobowy świń – PRRS
- Pomór klasyczny świń
- Zakaźne zapalenie żołądka i jelit
Choroby bakteryjne, w których można stosować szczepionki:
- Zakaźne zanikowe zapalenie nosa
- Pleuropneumonia świń
- Kolibakterioza
- Mykoplazmowe zapalenie płuc
- Różyca
- Chroba Glasera
- Leptospiroza
- Salmonelloza
- Zakażenie na tle beztlenowców
- Zakażenie na tle Streptococcus suis typ 2
- inne choroby bakteryjne, w przypadku których mogą być stosowane autoszczepionki
BIOASEKURACJA
Bezpieczeństwo biologiczne – systemy zarządzania, które zmniejszają ryzyko wprowadzenia choroby zakaźnej do stada.
Praktyki zarządzania, które uniemożliwiają wprowadzenie lub rozprzestrzenienie się choroby w gospodarstwie.
Praktyki zarządzania, które zmniejszają szanse wprowadzenia chorób zakaźnych do fermy, co spowalnia rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.
Sposób postępowania, filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie lub poprawę życia zwierząt
Lokalizacja
- ukształtowanie terenu
- koncentracja hodowli danego gatunku w regionie
- odległość od innych ferm – min 3km-8km typ chowu w sąsiedztwie
- odległość od głównych dróg przejazdowych (droga do rzeźni) min. 500m
- odległość od rzeźni, zakładów utylizacyjnych, wysypisk śmieci, miejsc utylizacji zwierząt padłych i odpadów poubojowych
Kryteria oceny statusu zdrowotnego:
- szczegółowy wywiad
- analiza wyników produkcyjnych
- badania kliniczne
- badania sekcyjne
- badanie poubojowe
- badanie laboratoryjne
Ogrodzenie fermy
- uniemożliwia wchodzenie osobom niepożądanym
- oznaczenie „zakaz wstępu”
- chroni przed zwierzętami – dziki, ptaki
- wymusza „bezpieczne” rozwiązania komunikacyjne dla transportu (rozładunek paszy z zewnątrz, konieczność usytuowania rampy na granicy ogrodzenia)
- zabezpieczenie przez przestrzeganie strefy „czystej” i „brudnej”
Program monitorowania statusu zdrowia stada:
- analiza wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, liczba prosiąt zywo urodzonych, odsetek prosiąt zmumifikowanych oraz martwo urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)
- ocena stanu klinicznego świń w róznych grupach produkcyjnych (śmiertelność, kaszel, biegunki, kulawizny, poronienia)
- badania sekcyjne
- badania poubojowe
- testy ukierunkowane na określony patogen
Ochrona zdrowia zwierząt
- odpowiednie wprowadzenie zwierząt wykorzystywanych do remontu stada
- wdrożenie funkcjonalnego systemu bioasekuracji
- wdrożenie programu monitorowania statusu zdrowia
- opracowanie, w oparciu o najnowsze zdobycze nauki i praktyki, metod eliminacji chorób z populacji zwierząt
Izolacja świń nowo zakupionych
- proces izolacji to podstawowy element ochrony zdrowia
- weryfikacja statusu zdrowia przy użyciu wysoce specyficznych i czułych testów diagnostycznych jest koniecznością
- izolacja powinna być przeprowadzona w warunkach funkcjonalnej bioasekuracji
Wprowadzenie nowych zwierząt
- zakupy zwierząt tylko z jednego źródła, a jeżeli nie to z jak najmniejszej liczby źródeł
- jednorazowo zakupić całą partię zwierząt. Chlewnia z której nabywane są zwierzęta winna być pod stałą opieką wet. Oraz posiadać wyniki stosowanych badań monitoringowych
- w przypadku jednorazowego
Izolacja min. 3 tyg
Aklimatyzacja 3-10 tyg
Odległość od fermy min 50m
Oddzielna obsługa lub możliwość zmiany odzieży i obuwia
Oddzielny sprzęt do obsługi świń
Przygotowanie zwierząt pod względem immunologicznym do nowych warunków
Czas oraz warunki aklimatyzacji
Metody aklimatyzacji
Kontakt ze zwierzętami stada przyjmującego
Immunoprofilaktyka
Chemio profilaktyka
Kategorie statusu zdrowotnego
- świnie – germ free – akseniczne – wolne od zarazków
- świnie gnotobiotyczne – zakażone tylko znanymi określonymi drobnoustrojami:
Pierwotny system SPF – specific pathogen free – program kontroli zdrowia, uwzględniający brak specyficznych zarazków chorobotwórczych w organizmie świń
Wtórny system SPF – oparty na zwierzętach uzyskanych z pierwotnego systemu SPF
- Minimal disease – MD – termin wprowadzający oparty na fakcie braku objawów klinicznych choroby w stadzie, ale niekoniecznie tego samego patogenu
- High health status – firmy genetyczne
- Defined high health status – określa wyraźnie brak specyficznych chorób w stadzie na podstawie wywiadu, obserwacji klinicznych
Profilaktyka chorób zakaźnych jednostki produkcji zwierzęcej
- kontrola projektu procesu technologicznego
- podział obiektu na część białą i czarną
- optymalizacja warunków mikroklimatycznych i żywienia
- optymalizacja warunków sanit-wet
Postępowanie w przypadku wystąpienia chorób zaraźliwych
- możliwość szybkiej izolacji budynków
- odkażanie pomieszczeń i ścieków
- unieszkodliwianie zwłok
Kontrola personelu
- odpowiednio długa przerwa od ostatniego kontaktu ze zwierzętami – 1,2 lub trzy noce
- wpisanie do książki wizyt
- prysznic obowiązkowy
- zmiana ubrań
- zamykane na klucz drzwi do szatni
- oznaczone instrukcją drzwi szatni
- sposób wnoszenia na teren fermy nasienia, leków – pokój, kwarantanna
- zakaz wnoszenia na teren fermy produktów mięsnych
Odkażanie budynków inwentarskich
- usunięcie wszystkich zwierząt
- oczyszczenie pomieszczeń z odchodów i ściółki
- płukanie wstępne, namoczenie
- mycie detergentami
- płukanie
- suszenie
- dezynfekcja
- ekspozycja zależna od zastosowanego preparatu
- płukanie
- pozostawienie pomieszczeń pustych przez min 3 dni
WENTYLACJA POMIESZCZEŃ. W pomieszczeniach inwentarskich, na skutek przemian metabolicznych, do środowiska, poza parą wodną oraz energią (ciepło), uwalniane są także NH., CO., H.S, CH4. Aby utrzymać prawidłowy mikroklimat pomieszczeń niezbędna jest sprawna wentylacja. CELE WENTYLACJI. WENTYLACJA- Cyrkulacja powietrza pomiędzy pomieszczeniem, a przestrzenią na zewnątrz. Prawidłowo działająca wentylacja umożliwia utrzymanie właściwego mikroklimatu: - Optymalnej temperatury - Wilgotności powietrza - Stężenia szkodliwych domieszek gazowych - Ograniczenia przykrych zapach.w - Chroni budynki inwentarskie przed nasiąkaniem i wilgoci
i przedłuża ich trwałość. PRZEWIETRZANIE. Najprostszy spos.b wymiany powietrza. Odbywa się na skutek otwierania okien i drzwi, nieszczelności budynku. Wymiana powietrza zachodzi na zasadzie grawitacji. Nie pozwala na kontrolowaną wymianę powietrza. Obecnie budynki budowane są z materiał.w słabo przepuszczających powietrze.
Grawitacja powietrza - r.żnica temperatury i ciśnienia między powietrzem atmosferycznym, a powietrzem w pomieszczeniu. Aby nastąpiła wymiana powietrza r.żnica temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku musi
wynosić min. 5.C. Niskie temperatury = najsprawniejsze wietrzenie. SYSTEMY WENTYLACYJNE Wyr.żniamy dwa zasadnicze systemy wentylacji: 1. system wentylacji grawitacyjnej (naturalnej). 2. system wentylacji mechanicznej
(wymuszonej). WENTYLACJA GRAWITACYJNA • Oparta na zjawisku grawitacji (tj. r.żnicy temperatur i ciśnień)
• Składa się z: 1. otwor.w wentylacyjnych (kanał.w nawiewnych) 2. kanał.w wywiewnych 3.wywietrznik.w.
WENTYLACJA GRAWITACYJNA• Kanały nawiewne doprowadzają świeże powietrze do budynku. Powinny być tak skonstruowane, by nie powodować przeciąg.w. • Kanały nawiewne mogą stanowić okna uchylające się do środka lub kanały nawiewne „ typu szwajcarskiego sera”- np. blacha lub deska z wykonanymi licznymi, niewielkimi otworami
służącymi jako nawiew i zasuwą zabezpieczającą przed zbyt silnym wiatrem. WENTYLACJA GRAWITACYJNA
• Kanały wywiewne usuwają „ zużyte” powietrze z pomieszczenia. WENTYLACJA GRAWITACYJNA • Obecnie stosuje się pionowe kanały wywiewne. • Prawidłowo zbudowany kanał wywiewny powinien posiadać następujące cechy: odpowiednią powierzchnię przekroju, długość, wlot przy suficie, wylot minimum 0,5m nad kalenicą, gładkie ściany wewnątrz, zabezpieczenie przed wilgocią i uszkodzeniami, ciepłochłonny, wlot zabezpieczony zasuwą. WENTYLACJA GRAWITACYJNA • Wywietrznik- stanowi zakończenie kanału wywiewnego.
Wykorzystuje siłę wiatru bocznego do „wyciągania” powietrza z kanału wywiewnego. WENTYLACJA GRAWITACYJNA • Obecnie stosuje się zasadniczo 2 rodzaje wywietrznik.w: - Wywietrznik żaluzjowy- zbudowany jest z listewek drewnianych ustawionych pod pewnym kątem. Wydajność takiego wywietrznika nie jest duża, ponieważ
zawsze czynna jest tylko . Powierzchni listewek zależnie od kierunku wiatru - Wywietrznik rynienkowy Chanarda
wywietrznik drewniany o 7 rynienkach z naprzeciwległymi szczelinami (niezależnie od kierunku wiatru zawsze czynne są 4 rynienki). Wywietrznik Chanarda posiada 2-krotnie większą wydajność w por.wnaniu do wywietrznika żaluzjowego.CECHY SPRAWNEJ WENTYLACJI GRAWITACYJNEJ • Odpowiednia wielkość kanał.w nawiewnych i wywiewnych (stosunek powierzchni kanał.w wywiewnych do nawiewnych jak 1:0,7). • Odpowiednia r.żnica temperatur pomiędzy wnętrzem budynku, a środowiskiem zewnętrznym (minimum 5.C). • Odpowiednia wysokość kanału wywiewnego (im wyższy kanał, tym lepszy ciąg powietrza). • Ocieplenie kanału ( powietrze wychodząc z kanału
nie ulega wychłodzeniu i nie skrapla się). • Szczelność kanału (brak szczelności spowalnia przepływ zanieczyszczonego powietrza przez kanał). • Gładkie ściany kanału, nier.wne ściany prowadzą do turbulencji powietrza i spowalniają jego ruch na zewnątrz. • Obecność wywietrznik.w (deflektor.w) wykorzystujących siłę boczną wiatru do wysysania powietrza z wnętrza kanału. WENTYLACJA NATURALNA W OBORACH W nowoczesnych oborach zamiast szeregu kanał.w wylotowych stosuje się ciągłą szczelinę wzdłuż szczytu dachu tzw. Szczelinę kalenicową. Natomiast rolę otwor.w doprowadzających powietrze do budynku pełnią otwory wzdłuż ścian podłużnych budynku z możliwości
zasłonięcia ich przez kurtynę. W sezonie zimowym kurtyny zasłaniają otwory nawiewnie, a powietrze porusza się przy
powierzchni dachu, tak aby nie wychładzać budynku i nie powodować przeciąg.w. W sezonie letnim otwory wlotowe są całkowicie otwarte co powoduje powstawanie delikatnych przeciągu korzystnie wpływających na samopoczucie bydła.
Szczelina kalenicowa, to nie tylko element wentylacyjny, ale także oświetlenia naturalnego budynku. Może ona być otwarta, wtedy należy jednak liczyć się z przedostawaniem się opad.w atmosferycznych do wnętrza budynku. Aby zapobiec temu zjawisku zaleca się stosowanie r.żnego rodzaju zadaszeń. Najlepiej, aby zadaszenie było przezroczyste.
Oświetlenie z g.ry daje optymalne doświetlenie budynku. Sprawdzone i coraz częściej stosowane rozwiązanie
stanowi instalowanie wentylator.w mieszających lub horyzontalnych mających za zadanie usuwanie zużytego, a przede wszystkim nagrzanego powietrza znad stanowisk zwierząt. SYSTEM WENTYLACJI MECHANICZNEJ • Zintensyfikowane systemy chowu wymagają wysoce sprawnych system.w wentylacyjnych. • W wielkostadnych fermach drobiu, trzody chlewnej i bydła montuje się obecnie systemy wentylacji mechanicznej. Wentylatory mechaniczne działają na zasadzie: - tłoczenia czystego powietrza do pomieszczenia - usuwania zanieczyszczonego powietrza z budynku - zar.wno tłoczenia jak i usuwania powietrza z budynku. Praca wentylator.w jest regulowana automatycznie za pomocą: - czujnik.w temperatury czujniki są ustawiane automatycznie i reagują na zmiany temperatury w pomieszczeniu, - czujnik.w wilgotności wentylatory włączane przy zbyt wysokiej wilgotności. Synchronizacja temperatury i wilgotności zapewnia sprawne funkcjonowanie wentylacji mechanicznej
ZALETY I WADY WENTYLACJI MECHANICZNEJ • ZALETY: - duża dowolność w sterowaniu temperaturą
(cecha nie do przecenienia)• WADY: - duże koszty instalacji - pob.r energii -może być uciążliwa dla słuchu.
SYSTEM WENTYLACJI MECHANICZNEJ – RODZAJE • Wentylacja podciśnieniowa (ssąca). „Zużyte” powietrze jest usuwane z pomieszczenia przez wentylatory, co powoduje obniżenie ciśnienia i zasysanie świeżego powietrza przez otwory nawiewne. Wentylacja nadciśnieniowa (nawiewna) Wentylatory wtłaczają świeże powietrze do
pomieszczeń, powodując nadciśnienie i wypływ zanieczyszczonego powietrza na
zewnątrz specjalnymi otworami. Wentylacja ssąco-tłocząca Wentylatory zar.wno tłoczą jak i usuwają zużyte powietrze.
System kombinowany ( Wentylacja grawitacyjno – mechaniczna) Wentylatory wtłaczają do budynku powietrze z zewnątrz, a powietrze zanieczyszczone uchodzi kanałem wyciągowym. WIELKOŚĆ WENTYLACYJNA • Wielkość wentylacyjna (L) - ilość powietrza (m./h), kt.rą trzeba wymienić w danym pomieszczeniu w ciągu jednej godziny. Wielkość wentylacyjna zależna jest od: - Obsady budynku, - Grupy technologicznej zwierząt, okresu produkcyjnego, -Technologii produkcji. Wielkość wentylacyjną można obliczyć na podstawie: -Ilości wydalanego dwutlenku węgla
-Pary wodnej -Ciepła w przeliczeniu na sztukę dużą (SD). Wielkość wentylacyjna obliczona na podstawie ilości wydalanego CO2 jest około 30% niższa, niż obliczona na podstawie ilości pary wodnej wydalanej przez zwierzęta. Dlatego w oborach i chlewniach, gdzie panuje duże zawilgocenie jako kryterium do obliczania wielkości wentylacyjnej
należy przyjąć ilość wydalanej pary wodnej. Dopuszczalne stężenia CO2, NH3 i H2S w pomieszczeniach dla zwierząt
tab.
Skutki wadliwego systemu wentylacyjnego Nadmierna wentylacja Obniżenie temperatury powietrza (wyziębienie
pomieszczeń), Wzrost ruchu powietrza powyżej 0,3m/s (przeciąg), Wzrost zapylenia, Wysuszenie ściółki, Nadmierny hałas (przy wentylacji mechanicznej). Brak wentylacji- Wzrost temperatury i wilgotności, Wzrost koncentracji gazów
(CO2, NH3, H2S), Wzrost koncentracji pyłów. Bilans cieplny - to porównanie ilości ciepła uzyskiwanego od zwierząt ze stratami ciepła przez budynek inwentarski w określonych warunkach. W projektowaniu budynk.w inwentarskich
zakłada się ich samoogrzewalność (ciepłem oddawanym przez zwierzęta). • Wyjątkiem są pomieszczenia dla zwierząt
młodych (wychowalnie piskląt, prosiąt) gdzie stosuje się dodatkowe źr.dła ciepła. • Bilans cieplny budynku inwentarskiego zależy od: - Emisji ciepła od zwierząt (gatunek, ilość zwierząt, grupa technologiczna) - Obecności źr.deł ogrzewania sztucznego -Temperatury zewnętrznej.• Na temperaturę powietrza wewnątrz pomieszczenia wpływa:
• klimat zewnętrzny (temperatura, wilgotność, ruch powietrza, nasłonecznienie); • ciepłochłonność poszczeg.lnych element.w budynku (ścian, stropu, dachu, okien, drzwi, podłogi i fundament.w); • liczba i masa ciała zwierząt przypadających na kubaturę pomieszczenia. • ciepłochłonności materiał.w konstrukcyjnych, • obecności mechanizm.w wentylacyjnych • typ rozwiązań technicznych dotyczących usuwania, gnojowicy i składowania obornika (ciepło z
fermentującego obornika) oraz podawania paszy. POZYSKIWANIE CIEPŁA • Obecność zwierząt. • Nasłonecznienie pomieszczenia. • Ciepło z fermentującego obornika. • Sąsiedztwo ogrzanych pomieszczeń. • Skarmianie pasz poddanych obr.bce termicznej, STRATY CIEPŁA • Ciepło jest pochłaniane przez materiały konstrukcyjne budynku • Najbardziej ciepłochłonne są: metale i cegła. • Niski wsp.łczynnik przenikania ciepła posiada min. Drewno • Im niższy jest wsp.łczynnik og.lnego przewodzenia ciepła materiału budowlanego, tym jest on lepszym izolatorem ciepła. Ciepłochłonność ścian musi pozwalać na utrzymanie temperatury powyżej „punktu rosy”, aby zapobiec skraplaniu się pary wodnej. • Drzwi i okna powinny być szczelne (okna dodatkowo powinny być otwierane do wewnątrz, co umożliwia dodatkową wentylację pomieszczenia). KALKULACJA BILANSU CIEPLNEGO Przykładowe obliczenie temperatury efektywnej w pomieszczeniu dla świń utrzymywanych grupowo, w kt.rym temperatura powietrza wynosiła 20 oC, ruch powietrza 0.6 m/s i temperatura ścian 10 oC. 20oC-[(0.6m/s-0.15 m/s)/0.21 m/s]-[(20oC-10oC)x0.5oC]=13oC
temp. pow. wpływ ruchu powietrza wpływ temp. ścian temp. efekt
Prevention ćwiczenia
Ćw 1 2/10/2012
Charakterystyka środowiska hodowlanego
Środowisko naturalne – zespół czynników biotycznych i abiotycznych kształtowanych zgodnie z prawami przyrody bez ingerencji człowieka. Oddziałuje na zwierzęta wolnożyjące, na zwierzęta gosp oddziałuje środowisko sztuczne – w odniesieniu do zwierząt gospodarskich określane środowiskiem hodowlanym)
Krowy – obora, świnie – chlewnia, kury – KURNIK :D
Środowisko hodowl. zbliżone do naturalnego – wybiegi, pastwiska, gospod. ekologiczne, amatorskie hodowle drobiu - w takich środowiskach opór niegroźny dla zwierząt, zw. właściwie ukształtow. swoją konstytucję i wykazuje max możliwą produkcyjność).
Człowiek to czynnik wiodący – modeluje i ksztaltuje środ.
Opór środowiska – suma niekorzystnych dla zw czynników śr hodowlanych ograniczająca prawidłowe funkcje fizjologiczne – leżenie, ruch, zabiegi higien oraz behawioralne
Mikrośrodowisko hodowlane – rodzaj śr hod, w którym zwierzę ma swój mikroklimat i mini ekosystem – akwarium, terra, vivarium
środowisko bytowania – miejsce przebywania zw. towarzyszących lub innych, mieszkających w pomieszczeniu razem z ludźmi – dom, ale gatunki wolnożyjące – to środowisko naturalne
CZĘŚCI ŚROD.NAT
czynniki abiotyczne – część nieożywiona – powietrze, światło, parametry miktokli. ( temp, wilg, ciśń atm, opady) woda, gleba, sole rozpuszcz w wodzie , składniki chemiczne paszy
biotyczne – ożywione – rośliny, zwierz, drobnoustr
PARAMETRY ŚROD. HODOWLANEGO
System utrzymania – żywienie, pojenie, użytkowanie, zabiegi pielęgnacyjne, działania prewencyjne
System użytkowania
– mikroklimat pomieszczeń – temp, wilgotn, ochładzanie, ruch powietrza, składn powietrza – mikroflora, zapylenie, stężenie gazów; oświetlenie
- budynek inwentarski
- pastwisko – rodzaj gleby, zawart pierwiastków, zanieczyszcz, zbiorn wodne
- wybieg
EKISTYKA – nauka o osiedlach ludzkich – planowanie
Budynek inwentarski – twór stanowiący specyficzny biotop dla stworzenia dogodnego środowiska zwierzętom, niezbędne urządzenia klimatyczne;
wielkość wypadkowa zależna od – zewn czynników meteo, właściwości izolacyjnych budynku, obsady zw, produkcji ciepła i metabolitów
HIGIENA ZW.
relacje zwierze-środowisko-człowiek, interdyscyplinarna
bada warunki środowiska życia zwierząt, opracowuje normy utrzymywania zwierząt – optymalne stany zdrowotne i odporność na choroby)
dążenie do optimum ekologicznego dla ich bytowania i produkcyjności
Zoohigiena – nauka określająca zasady utrzymania i pielęgnacji zwierząt gospodarskich w zależności od rasy, gatunku, wieku, użytkow, stanu fizjol dla zwierząt w różnych warunkach gospod i porach roku
określa zasady utrzymania zwierząt w warunkach zbliżonych do naturaln – wybiegi i pastwiska – oraz pomieszczeń inwentarskich
przepisy usytuowania pomieszczeń i budynków
wielkość budynku, wentylacja, właściwości podłogi i ściółki
PREWENCJA WET
przeciwdziałanie obniżaniu odporności ogólnej
eliminowanie stanu zagrożenia spadku produkcyjności
przeciwdziałanie występowaniu choroby
PROFILAKTYKA
niedopuszczenie do choroby, utrzymanie organizmu w stanie zdrowia
zabezpieczenie odporności siarowej
immunoprof swoista
zapobieganie dotyczące bezpośrednio zwierząt w obrębie poszczególnej grupy technolog – noworodków, okres okołoporodowy, poporodowy, cykl laktacji krów, tuczu, opasu, okołoodsadzeniowego
SYSTEMY UTRZYMANIA /CHOWU/ zależą od
gatunku, wieku, płci, rasy
stanu fizjol
użytkowości
ilości obsady w danym budynku
podłoża, paszy
RODZAJE SYSTEMÓW UTRZYMANIA (podziały ze wzgl na)
ILOŚĆ
ekstensywny – do 50 szt opasów/tuczników
półintens 150-300-500
intensywny ponad 300/500 do kilku tysięcy
PODŁOŻE
ściołowy – wygodny – 10 kg słomy na krowę na dzień (płytki – usuwany codziennie, głęboki)
mniej urazów, mniej chorób zakaźnych, słoma oczyszcza racice z kału, obory bardzo suche
gładkie, nie śliskie, twarda równa stabilna powierzchnia
ażurowe, rusztowe, szczelinowe
bezściołowy
rusztowe – łączna powierzchnia elementów pełnych mniejsza od łącznej powierzchni szczelin, nad kanałami, przy kanałach i za stanowiskami zwierząt wąskie)
szczelinowe – łączna powierzchnia beleczek większa od szczelin, stosowane nad kanałami szerokimi, mogą być dla młodego opasu lub posadzka w korytarzach komunikacyjnych
Tucznik
szczelina 17mm
beleczki kształt trapezowaty
Podłogi
materiał nietoksyczny
wytrzymały na obciążenia
odpowiednie szerokości beleczek i szczelin
wzajemny stosunek szczelin do beleczek zachowany
dobra jakość wykonania
Uwiązowy
krótko-średnio-długo stanowiskowy
Obory wolnostanowiskowe
Pomieszczenia wolnowybiegowe
Legowiska boksowe – tył 15-20cm w zależności od usuwania odchodów, cielę do 2 tygodni utrzymywane na ściółce, w pojedynczych kojcach ma ażurowe ściany o szerokości 81 cm lub 80% wysokości w kłębie
Planowanie
siara 5-7 dni pojedyncze klatki, po odpojeniu siarą do 10-12 tygodni kojce grupowe
Głęboka ściółka +30% do powierzchni – rasy mięsne częściej
Wybieg – ogrodzony, przylegający do budynku inwentarskiego, utwardzony, wyprofilowany, skanalizowany, nie dopuszczalne zanieczyszczenia
KONIE
stanowiskowy – 3 m dł / 1,6 m szer
boksowy – porodówka 4x4m, zarodowe 4x3,5, robocze/sportowe 3x3,5
biegalnie – bezsłupowe stajnie, kon luzem, wiązane na jedzenie, klacze ze źrebakami, młodzież, 5-7m2 na konia, a na klacz ze źrebakiem aż 8 m2
DRÓB
klatki przejściowe 550cm2/kurę, a udoskonalone 750
systemy alternatywne
TRZODA
ekstensywne przydomowe
przemysłowe – tuczarnie, warchlakarnie, pomieszczenia porodowe
LOCHY
indywidualne
indywidualne – produkcja wielkostadnna, stresujące, brak naturalnego instynktu
grupowy- lochy w ściołowych lub bezściolowych pomieszczeniach
kojce porodowe
POJEDYNCZO
Knur – pojedynczo 6m2
Locha 2x0,6 m
Locha i prosię 3,5m2
Knury i loszki 30-110 kg 2,7m2
GRUPOWO
locha 1,6m2
knurki 1,4m2
ZASADY BEZŚCIOŁOWE
stopniowo adaptować zwierza już od cielęcia
nie powyżej 200kg na rusztowe i szczelinowe na dłuższy czas
utrzymywanie w boxie cielę lub bydło opasowe na podłożu szczelinowym
na bezściółkowym 3x na rok robimy korektę racic
WADY – urazogenne strzyki i konczyny, nadmierne stężenie gazów co2, nh3 i h2s, ograniczenie naturalnych instynktów poszukiwawczych zwierząt (DOBROSTANU!)
CECHY DOBREGO MATERIAŁU ŚCIÓŁKOWEGO
chłonny
suchy i wchłaniający odchody
słoma zbóż ozimych żytnia – twarda
gorsza jęczmienna bo krucha i słabo wchłania płynne odchody oraz emituje pył
w owczarniach nie stosujemy słomy zbóż jarych
wilgotne – nie wchłania, same emituje dodatkową wilgoć
nie może być słoma stęchła, zepsuta, spleśniała, grzyb., rdza, bo zje i zachoruje
wysuszony torf jako materiał o dużej wartości ściółkowej bo sprężysty i zapobiega odleżynom
trociny do chlewu
nie trociny dla konia bo zje i MOŻYSKO
ĆWICZENIE 2 16.10.2012
Uboczne produkty systemów utrzymania zwierząt
obornik – produkt powstający w ściołowych systemach utrzymania
gnojowica – bezściołowych
gnojowica rozcieńczona - gdy dodajemy wody powyżej 20% a sucha masa to poniżej 8 %, sucha masa to N, K, P Ca i Mg
obieg zamknięty – zminimalizowane ryzyko odpadów i zanieczyszczeń do gleby i wód gruntowych
SYSTEMY SKŁADOWANIA ODPADÓW ZWIERZ.
odpady organiczne - wykorzystane jako nawozy
zależnie od systemu utrzymania wymagane odpowiedniego zagospodarowania w postaci budowy płyt obornikowych i zbiorników na gnojówkę – system ściółkowy oraz gnojowicę – bezściołowy
ZBIORNIKI
systemy ściołowe – są wspólne/ oddzielone zależnie od potrzeb, wielkości produkcji i usytuowania, zabezpieczenie by nie zamarzały, podziemne
dużo zwierząt, wysoki poziom wód gruntowych – budowa zbiorników naziemnych/podziemnych lub częściowo naziemnych na gnojowicę
magazynowanie gnojówki – zbiorniki wyniesione
wielkość/usytuowanie/zagłębienie/przykrycie
rozwiązania technologiczne zbierania, pompowania zależnie od warunków i są indywidualne, minimalne 6msc warunkujące degradowanie drobnoustrojów
PARAMETRY ISTOTNE W DOBORZE WIELKOŚCI ZBIORNIKA NA ODPADY
gatunek
system utrzymania
wielkość obsady zwierzęcej
DEGRADOWANIE ŚRODOWISKA
zanieczyszczenie wody – strumieni, stawów, rzek
erozja, osad i zmętnienie wody
bezpośrednia emisja kału/moczu do żywności, bakterii, wirusów i pierwotniaków
wzbogacenie środowiska – gleb, wody, nawożenie
WYKORZYSTANIE ODCHODÓW ZW
postać nawozów – składn. odchodów uzyskanych z trzody chlewnej w 8% suchej masy w dawce 10m3/ha dostarcza tzw pierwiastków biogennych 64kg N, 40kg P, 30 kg K
ŻYWIENIE TMR total mixed ration – pełnoporcjowy, mieszanka paszy treściwej I objętościowej zmielonych I wymieszanych ze sobą, krowy w laktacji, zasuszeniu ale wtedy są różnice w składzie
ZALETY TMR
zawartość suchej masy większa – 4-8 tygodni wcześniej niż w tradycyjnym żywieniu
wzrost Mleczności 5-8%
utrzymanie prawidłowego pH żwacza 6,2-6,8
wzrost namnażania mikroflory żwacza
usprawnienie trawienia celulozy
lepsza kontrola żywienia
STOSOWANIE TMR
poszczególne składniki paszy skarmiane są razem, precyzyjnie odmierzone i dokładnie zmieszane
ustalone zapotrzebowanie dzienne na Mleczność, składniki Mleka tł i białka, ilość zjadanej paszy i konsystencja kału
nie dzieli stada na grupy tylko wylicza zapotrzebowanie dla 1/3 krów najlepszych, a w zasuszeniu dawkę dla laktacyjnych rozcieńcza się 3-4kg słomy
komponenty: kiszonki, sianokiszonki, ziarno zbóż, kukur, nasion bawełny, wysłodki suszowe, śruta sojowa, młóto browarniane, niewielkie ilości glikolu propylenowego, dodatki min wit, dwuwęglan sodu
SKŁAD TMR
kiszonki kukur, sianokisz, młoto brow, słoma pszenna, kiszonki, ziarno kukur, śruta jęczn, pszenżyta, rzepakowa, sojowa poekstrakcyjna, gliceryna, koncentrat energetyczny, witam, kwaśny węglan sodu, kreda pastewna
MECHANIZACJA
zasady dotyczące urządzeń – wydajne, wpływające pozytywnie na war. higieczniczne, szybkie, ciche, prosta obsługa, łatwa naprawa, tanie
zależność organizmu zwierzęcego a urządzenia mechaniczne to tzw ERGONOMIA ZOOTECHNICZNA, określa przystosowanie urządzeń do możliwości analitycznych i psychicznych zwierząt by mogły z nich korzystać, uwzględnienie poziomu inteligencji by dane zwierze mogło nauczyć się korzystać z tego urządzenia
METODY ZADAWANIA PASZ:
urządzenia chwytakowe – ładowarki, przenośniki; przenośniki widłowe, ładowarki wyszarpujące, wycinarki bloków kiszonki, ładowarki frezujące, posypywarko-sielarka
DRÓB
system automatycznej podaży wody, paszy
sztuczne oświetlenie i wentylacja
ĆWICZENIA 3 30/10/2012
mikroklimat pomieszczeń inwentarskich i systemów utrzymania wpływa istotnie na dobrostan zwierząt, stan zdrowotny i wysokość produkcyjności – SYNERGIZM CZYNNIKÓW
Główne parametry mikroklimatu: temp, wilgotność, ochładzanie, zapylenie i domieszki gazowe, oświetlenie, ruch powietrza, mikrflora
Źródła ciepła powietrza atmosferycznego – promieniowanie słoneczne ogrzwa powierzchnię ziemi
Na temp powietrza w pomieszczeniu wpływa temperatura zewnętrzna, ciepłochronność ścian i liczba/masa zwierzęcia przypadająca na kubaturę pomieszczenia
Właściwości termoregulacyjne (podział zwierząt)
stałocieplne – homojotermiczne, wysoki metabolizm i termoregulacja (ptaki ssaki)
zmiennocieplne – poikilotermiczne (niestała temp)
przemiennocieplne – heterotermiczne (hibernacje, estywacja czyli sen letni) plus cechy pozostałych grup
ektodermy - ciepło otoczenia do Temp wewn
endodermy – metabolizm powoduje wzrost temperatury wewn (katabolizm)
TERMOREGULACJA zdolność utrzymania stałej Twewn niezależnie od otoczenia, akt odruchowy złożony, kontrola CUN
Układ termoreg: receptory obwodowe – termoreceptory, termodetektory ośrodkowe, ośrodek termoregulacji, efektory termoregulacji
DZIAŁANIE MECHANIZMU TERMOREGUL.
regulacja oddawania ciepła – termoregulacja chemiczna
regulacja wymiany ciepła org/otoczenie – reakcja fizyczna w celu zachowania bilansu cieplnego, homeostazy termicznej
Wymiana ciepła organizm/otoczenie: radiacja –promieniowanie, konwekcja-unoszenie, kondukcja-przewodzenie oraz ewaporacja-parowanie
MECHANIZMY TERMOREG
autonomiczny- naczynioruchowy, termor.drżeniowa, bezdrżeniowa przez wzrost przemian metabol.
behawioralne – pod kontrolą kory mózgowej, unikanie miejsc ciepłych, termoregulacja socjalna, ustawianie ciała względem słońca
inne: warstwy termoreg-włosy,pióra,tłuszcz, stroszenie piór, zianie, pocenie, stroszenie sierści, zmiana barwy, ruch
Owady – 50%mc to glicerol, obniża punkt zamarzania i przechłodzenie do -60stopnC
Ryba polarna: wzrost gęstości krwi w niskiej temp, zredukowanie ilości krwinek lub brak, tlen w osoczu, większe serce
STREFA OBOJĘTNOŚCI CIEPLNEJ taki zakres temperatur środowiska w którym straty ciepła w równowadze z minimalną produkcją ciepła (zw. homojoterm.)
dolna t.kryt, górna, poza nimi jest strefa fizjologicznie niskich i wysokich temperatur
Ewaporacyjne t.krytyczne ETK – efekt temp środowiska powyżej której znacznie rosną straty ciepła parowania, ziania i pocenia. Zakres TDK i ETK to strefa najmniejszego wysiłku termoregulacyjnego i uzyskiwanie największej wydajności energetycznej produkcyjności zwierzęcej.
TempDolnaKryt – to najniższa efektywna temperatura strefy termoobojętn poniżej której zwierzę musi podnieść pobór energii do utrzymania temp wewn na poziomie fizjologicznym, kalkulacja parametru: masa ciała zw, grubość okrywy, tkanki tłusczowej , wielkość pokarmu i xkrotność potrzb bytowych, liczba zwierząt w grupie oraz posadzka i ruch powietrza
Przekroczenie TgórnejKryt – stres cieplny, rozszerzenie n.krw, przekrwienia, wzrost ciepła oddawanego do otoczenia,koń się poci, paruje, pies zieje, krowa poci się i zieje
Stres cieplny krów - ospałe, niechęć ruchu, spadek mleka, wzrost oddychania, ślinienie, spadek akt flory żwacza, atonia żwacza
Świnie – bardzo wrażliwe, otępienie, chwiejny chód, wzrost ilości moczu, ślina 2litry na godzinę, udar, upadki zależnie od masy ciała, intens.żywienie, system utrzymania, temperatury 42,43; u knurów hipertermie już od 25 do 35 stopni na betonie
Ograniczenie wpływu wysokich temp
woda stale
więcej wit C
więcej tł paszy – metabolizm nie wydziela ciepła jak węglowodany a pasza w najchłodniejszej porze dnia
dostosuj dawki
więcej potasu u krów
mniej zwierząt
cień
wentylacja
temp a rozród
obniżenie płodności
zaburzenia cyklu
obumieranie zarodków
spadek mleka
zaburzenia spermatogenezy
spada libido sexualis
POMIARY
t.cieczowy – momentalny, maxym, minim, maksym-min, termograf, t.oporowy, elektryczny, termopary, termistrowe, bezdotykowe, termohigrometry, mierniki wielofunkcyjne
WILGOTNOŚĆ-źródło ewaporacji fizycznej – parowanie powierzchni mokrych, ewaporacja fizjologiczna czyli z powłok i dr oddechowych oraz para wodna
WSKAŹNIKI HIGROM.
wilgotność bezwzgl – bezwzględna zawartość pary wodnej gxm3
aktualna prężność pary wodnej – ciśnienie parcjalne wywierane przez parę wodną – wys słupa rtęci
wilgotność max – absolutna wilgotność czyli max prężność pary wodnej – max ilość pary wodnej jaka zmieści się w powietrzu przy danym ciśnieniu atmosferycznym i temperaturze gxm3 lub Paskale
wilg wzgl - % stosunek wilg bezwzgl do max wskaźnika na stopień wysycenia powietrza parą wodną
niedosyt fizyczny wilgotności – różnica wilg max a wilg bezwzgl powietrza w danej T w gxm3; ile gram pary wodnej zmieścimy w nasyceniu 1m3
PUNKT ROSY to temperatura osiągnięcia nasycenia parą wodną (wilgotność bezwzgl = wilg max) a temperatura poniżej punktu wykrapla się w mgłę (powietrze) lub rosę na ścianach, szybach, sierści
Suche powietrze – wysycha i pęka skóra, infekcje, zakażenia
Wilgotne – spada wydajność, choroby, inwazje, przeziębienia
OZNACZANIE WILGOTNOŚCI
psychrometry (w.bezwzgl) zwykły Augusta, aspiracyjny Axssmana
higrometry – wilg wzgl – np. włosowy
higrografy
termohigrografy
elektryczne, higrom. półprzewodnikowe – chlorek litu (różna przewodność przy różnej jego wilgotności)
CWICZENIA 13.11.2012
Ruch powietrza i ochładzanie – przemieszczanie mas powietrza, spowodowane różnicą T i ciśnień , z wyższego do niższego; poziomy ruch to wiatr, pionowy to burze,trąby i turbulencje
Zależy od temp, wilgotności, promieniowania słonecznego, u nas wiatr działa oziębiająco gdy temperatura powietrza jest niższa niż t ciała.
Wiatry zachodnie –zmien.prędko, łagodne, hartują zwierzęta, zwężenie i rozsz n podskórne krwionośne, powodują wzrost Hb i erytrocytów
wsch/płd/pn -przy niskich T powodują przeziębienia i spadek odporności
Działanie biometeorologiczne – ciepło i suchy silny wiatr powodują zaburzenia psych/fizj
Cechy powietrza – kierunek (róża wiatrów 8/16 kier), prędkość, najsilniejszy w miejscu zagęszczenia
Przeciąg – ruch powietrza w pomieszczeniu dla zwierząt powyżej 0.3 m/s; szkodliwe – młode 0,2 zimą, najgorzej uwięziowe
Spadek T poniżej skóry i powoduje buforowanie w okrywie włosowej – to prędkość powietrza powoduje rozerwanie połączeń izoelektrycznych włosów puchowych
Dzialanie ochładzające – zależy od szybkości a nie wprost proporcjonalnie od T
Anemometr – wiatromierz, przy dużych v [statyczne – wiatromierz Wilda, dynamiczne, elektr, jonowe
]
katatermometr – małe v, Hilla
Ochładzanie- zespół zjawisk przyczyniający się do oddawania ciepła z organizmu zwierzęcia, siła oziębiająca; biometeorologiczna miara utraty ciepła, mierzy potencjalną siłę oziębiającą środowiska zewnętrznego
Wielkość ochładzania (H) straty ciepła z jednej powierzchni w jednostce czasu w miliwatach/cm2
Wypadkowa T, wilg, ruchu powietrza, ciśń atm, natęż prom słon, T wewn powierzchni konstrukcji – pozwalająca ocenić warunki środowiska zwierzęcego.
- mała – przegrzanie
- duża – hipotermia
H = F/S
H – indeks katat. czyli ochładzanie
F – współcz. katat. J/dm2
S – czas ochładzania s.
Jednostka ochładzania W/dm2
Oświetlenie – naturalne/sztuczne , prom UVA, B
Psy – witamina D3 pobierana wyłącznie z pokarmem – wywołuje tzw odczyn i pigment skóry , za długo – stany zapalne skóry
Fotouczulenie, fotosensibilizatory czyli fotokatalityczne związki chemiczne wykazujące właściwości uczulające skórę człowieka i zwierzęcia na działanie światła słonecznego lub promieni uv- rośliny z furanokumaryną (gryka, lucerna, dziurawiec – hiperycyzm), kwasy żółć, AB starsze, pbólowe, pzapalne (naproxen, diklofenak, piroksykam), leki kardio (Bblokerypropranolol, diuretyki), pdepres i psychot.
Konwekcja – unoszenie
Furanokumaryny wykorzystywane w bielactwie – do repigmentacji
Terapia fotodynamin.
podział na dnia długiego i krótkiego
dnia długiego – rośnie aktywność płciowa w okresie wydłużania dnia wiosną – klacz
krótkiego – aktywność płciowa rośnie ze skracaniem dnia – owca, koza, jeleń
asezonowo – bydło (hormony)
sztuczna kwoka – promiennik ciepła
promieniowanie podczerwone – 7-20mm, pisklęta i prosięta
Oświetlenie budynku inwentarskiego
oświetlenie – stosunek natężenia padającego strumienia światła do pola powierzchni oświetlanej przez niego; zależy od: położenia geogr, pory dnia i roku, usytuowania budynku, okien, pogody
promieniowanie słoneczne mierzymy
kolorymetryczne - solarymetr, pyrheliometr
fotometryczne – fotometr fotoelektr, fotochem.
usłonecznienie – heliograf
natężenie oświetlenia – luksomierz w pomieszczeniu – współczynnik oświetlenia czyli powierzchnia okien/powierzchnia podłogi, kąt padania światła oraz kąt otwierania okna
ZAPYLENIE cząsteczki organiczne(rozdrobniona pasza, rośliny, obornik, nabłonki i naskórki, grzyby i zarodniki) i nieorg.(azbest, piasek, nawozy, środki ochrony roślin)
grube ponad 10 mikrometrów
drobne 1-10
najdrobniejsze poniżej 1 mikrmetra
SZKODY ZAPYLENIA
metale ciężkie- nowotwory
azbest - nowotwory
aspergiloza płuc - grzyby
zaburzenia termoregul – zatkanie gr potowych i łojowych
zapal skóry
matowienie sierści
spadek odporności obronnej błon śluzowych
spadek ruchu rzęsek nabłonka oddechowego
infekcje
alergie wziewne
pylica płuc – osiadanie cząstek 0,1 do 5 mikrometrów
zwłóknienie płuc po pylicy
OZNACZANIE ZAPYLENIA
metody wagowe
obliczeniowe
pyłomierz rzutowy Owensa
konimetr Zeissa
norma
poniżej 400cząstek na 1cm3 metodąkonimetryczną
max 3mg/dm3 metodą wagową
MIKROFLORA POWIETRZA czyli tzw aerozol biologiczny – bakt, wirusy i zarodniki grzyba
CWICZENIE 11/12/2012
pomiar i ocena składowych mikrokimatu
Technologia pomiarów
temp powietrza – termometria, termografia
wilgotność wzgl – higrometria, psychrometria, higrografia
ruch powietrza – katatermometria, anometria
wielkość ochłodzenia - katatermometria
zapylenie – konimetria
zanieczmikrobiol – sedymentacyjna lub zderzeniowa
ogródek meteo
klatka meteorologiczna zwiera – psychrometr Augusta – suchy i zwilżony termometr, termometr max i minim, termograf, higrometr, higrograf, automat czujnik temp i wilgotności
ochładzanie – katatermometr Hilla cieczowy, wielkość ochłodzenia przy średniej temp ciała człowieka 36,5 stopnia + frygometr – przyrząd z wąskiej kapilary zakończonej od dołu cylindrycznym zbiorniczkiem a część górna rozszerzona i tworząca zbiorniczek dodatkowy, skala uproszczona
POMIAR zanurz w wodzie 70st do 80st, podgrzej do 1/3 cieczy i susz, mierz
OBLICZ WIELKOŚĆ OCHŁODZENIA katawartość/kataindex – wielkość na podstawie pomiaru katatermometru
H=F/S (było wcześniej)
jednostki ciśnień, pomiar (barometry i barografy)
1hPa=1mb (milibary) = ¾ mmHg
1mm Hg = 4/3 HPa
PYŁY
granimetr – wagowo o mniejszej dokładności
konimetr – obliczeniowo – pyłomierz Owensa i konimetr Zeissa
p(suma cząsteczek) = N(dł smugi) x S ( średnie zaniecz )
konis – pył
metoda sedymentacyjna – osadzania – mechaniczne osadzanie pyłów i materii organicznej w powietrzu na powierzchniach np. podłóg
WPŁYW ŚRODOWISKA UTRZYMANIA NA CHOROBY
stresy powodują zaburzenia rozrodu
hypo/agalakcję
spadek wart immun siary
spadek odporności
chorobbaktoportunist
śmierć
owrzodzenia żołądka
spadki przyrostów mc
spadki wykorz paszy
Długi dyskomfort ->pozbawienie dostępu do legowiska, zapalenie kaletek maziowych, kulawizny krów mlecznych
Stare obory 5-10lat
namnożenie bakterii ABopornych
większa gęstość zwierząt, duża koncentracja
MASTITIS
złe zarządzanie fermą
sprzęt
dój
higiena
warunki utrzymania zw
za duża wydajność mleczna i nacisk na nią
za mało kontroli
WZRTOST TEMP
spadki apetytu, przyrostów, produkcyjności, efektywności szczepień i odporności, immunoglobulin u noworodków, masy jaj
więcej chorych, zaburzenia metaboliczne, złe skorupy
ZESTRESOWANE ŚWINIE
cieplny – ospałe, szysze oddychanie, zaburzenia termoreg
spadek przyrostów, apetytu, wydłużenie tuczu
powyżej 25st zły rozród i zaburzenie rui
mniejsze przezywanie zarodków 2-3tyg ciąży, niezagnieżdżenie w macicy
bezpośrednia przyczyna zamierania płodów
mniej mleka
zmiana składu siary i mniej IG
przegrzanie jąder – zaburzenie spermatogenezy
osłabiona aktywność sexualna
spadek ruchliwości i koncentracji plemników
spadek żywotności plemników
spadek ilości nasienia i spadek przydatności rozpłodowej
spada skuteczność zapłodnienia
ZA ZIMNO – ŚWINIE
choroby i przeziębienia
spadki odporności
niedotlenienie i niedokrwienie skóry
zaburzenia homeostazy flory saprofprzpok i biegunki
hipoglikemia
śpiączka
wzrost przemian metab
stres temper.
syndrom słabego cielęcia / prosięcia
KRÓTKI STRES TEMP
pocenie, oddechy, temp rektalna i pobieranie wody – rosną
pożywienie, wykorzystanie s.masy, przepływ krwi do narządów i produkcja mleka – spada
DŁUGI STRES
spadki mleka
słaby indeks rozrodu
mastitis
kulawki
KROWY A TEMPERATUA
spada wskaźnik zacielen i inseminacji
brak obj rui
trudno rozpoznać ruję
dłuższe okresy międzywycieleniowe i przestój poporodowy
spadek progesteronu i estradiolu – krótsza ruja 8h
DWUTLENEK WĘGLA złe samopoczucie, spadek produkcyjności, duszność, przyspieszone oddechy, narkoza
CO: zatrucia przewl, OUN, pobudliwość, brak koncentracji, spadek apetytu
PYŁY: drażniąco, zatkanie gruczołów potowych, zapalenie spojówek i zanieczyszczenie, zatkanie dr odd i utrudnione oddychanie
PRZECIĄG
ruch powietrza powyżej 0,3m/s w temp 18stC – powoduje spadek temp skóry i ciała, spadki odporności i podatność na infekcje
WILGOTNOŚĆ – zależnie od układu termicznego i wilgotności
wzrost T i wilg – utrudnia oddychanie , zle samopoczucie, zaburzenie termoregulacji, hipertermia, udar, śmierć sercowa Świń, przegrzanie i denaturacja białek mięśnia sercowego
wzrost W i spadek T – szybka utrata ciepła i spadek odporności, krzywice, reumatyzm, choroby skóry, zakaźne, zwłaszcza u młodych, spadki produkcyjności mleczności i przyrostów
spadki W i wzrost T – intensywne parowanie i wysychanie, pękanie skóry i blon śluzowych, inwazje drobnoustrojów, kaszel, spadki apetytu, wzrost temp ciała i bezmleczności
spatek T i W - niespotykane, przy awariach w bezściółkowych, zależnie od gatunku jak spadki temperatury
PREWENCJA 27/11/2012
Mikroflora powietrza czyli aerozol biologiczny- bakt, wir i zarodniki grzybów + powietrze (faza rozpraszająca)
4fazy
gruboziarnista, 100mikrometrów, zakażenia dr odd, szybko sedymentuje 0,3m/s
pł. drobnoziarnista, 50-100 mikrometrów, ważna rola w zakażeniach aerogennych, sedymentuje 50mikrom to 0,08m/s
faza pyłu jądrowo-kropelkowego 1-50, nie opada, daleko przenoszony, 1mikrometr opada 0,00003m/s
faza pyłu bakteryjnego – cząstki stałe 0,1-50 mikrometrów
METODY WYKRYWANIA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA
sedymentacja osadzanie – płytka petriego z podłożę umieść w pomieszczeniu i działanie powietrza 5-30 minut, potem inkubuj 37st przez 18h, i licz kolonie
filtry stałe podłoze- przepuszczanie powietrza przez gęste filtry , potem robimy odcisk na petriego i inkubujemy
filtry z podłożem płynnym – mikroorganizmy zatrzymywane przez płyn, siejemy na petriego z agarem
syfonizacja – rozpylanie – przepuść powietrze przez syfon, woda wychwytuje cząstki stałe i do szklanej płuczki, siejesz na agar
zderzeniowe A) podłoże petriego obracane wokół własnej osi, pompa zasysa powietrze zderzające się z płytką, aparat Chirana, Krotowa, chiroskopy, aparat szczelinowy B) podłoże pask.polietylenowych – zasada jak w pkcie A
elektroprecypitacja – siła elektronów, cząsteczek przechodzących przez joniz. uzyskuje ładunek +/- i zderza się z płytką petriego pod którą jest elektroda, i inkubujemy
GAZY SZKODLIWE
CO2, amoniak, H2S, CO, metan, radon, gazy kloacze – skatol i indol
CO2 – żródło – zwierzęta, fermet.odchody, ściółka, niepożądany, nie wywiera szkodliwego wpływu lecz zła wetylacja i kanalizacja doprowadzi do gromadzenia, kilka % to toksyczność; powinny być czujniki elektryczne lub chemiczne, prawo absorpcji Lamberta-Beera
amoniak – rozkładające się odchody, mocz, zła kanalizacja, lżejszy od powietrza, największe stężenia w strefie bytowania bo ciągle wydzielany, stężenie rośnie wraz ze wzrotem temperatury i szybkością rozkładu, na błonach śluzowych tworzy wodorotlenek amonu drażniący, w pęch płucnych dyfunduje do krwi i łączy się z hemoglobiną tworząc hematynę alkaliczną, wpływa na CUN – encefalomalacja wątrobowa, obniża immuboglobuliny krwi, śmierć, spadek odporności
siarkowodór – gnilny rozkład białka zawierającego Aminokwasy siarkowe, silnie tox, depresja UN, powiązany z HB tworzy sulfmetHB, krew żelazistoczerwona, silnie drażniący
WENTYLACJA POMIESZCZEŃ – amoniak, co2, h2s, metan – prawidłowa zapewnia temperaturę optim, wilg powietrza, stężenie gazów, ograniczenie zapyleń, ochrona budowli przed nasiąkaniem i wilgotnością, przedłużenie trwania budynku
Przewietrzanie – proste, otwarcie i nieszczelność, niekontrolowane, grawitacja powietrza – różnica ciśnień i temp, warunek to różnica powyżej 5st
Wentylacja – grawitacyjna – naturalna i mechaniczna – wymuszona
grawitacyjna – oparta na grawitacji, otwieranie kanałów nawiewnych i wywiewne oraz wywietrzniki, nawiewne – świeże powietrze ze środowiska zewnętrznego nie powodujące przeciągów, nawiewne mogą być uchylone do środka lub szwajcarskiego sera – np. blacha / deska z licznymi otworami i zasuwą;
wywiewne – usuwają zużyte powietrze, pionowe
prawidłowo odpowiednio przekierowane powietrze, długość, wlot i wylot przy suficie, zabezpieczenie przeciw wilgotności, przeciw uszkodzeniom, ciepłochłonne, wlot z zasuwą,detektor wywietrznika – wykorzystuje siłę wiatru bocznego do wyciągu powietrza (żaluzjowy z drewnianymi listwami pod kątem, czynna ¼ powierzchni więc mało wydajny; rynienkowyChanarda z 7 rynienkami w tym 4 czynna niezależnie od kierunku wiatru z 2x większą wydajnością)
Sprawna wentylacja grawitacyjna – kanały odpowiedniej wielkości, naw/wyw 1:0,7 lub 1:1, różnica temp ponad 5st, odpowiednia wysokość wywiewu, ocieplone kanały, szczelność
WENTYLACJA NATURALNA W OBORACH
stosowana szczelina kalenicowa (obory)(wylot); otwór doprowadzający powietrze wzdłuż ścian podłużnych budynku z możliwością zasłonienia kurtyną w zimie
MECHANICZNA WENTYLACJA świnie, drób, wymiana powietrza – tłoczone czyste do środka a usuwane na zewnątrz zużyte, regulowane automatycznie czujnikami temperatury i wilgotności – zsynchronizowane
+ dowolność sterowania
- koszt, energochłonne, uciążliwe słuchowo
podciśnieniowa – ssąca świeże zasysa przez otwór nawiewny, powietrze zużyte jest usuwane i spada ciśnienie
nadciśnieniowa – nawiewna – wtłacza świeże, a nadciśnienie wypycha zużyte powietrze
ssąco-tłocząca
kombinowana grawitacyjno-mechaniczna wtłacza do budynku, a zanieczyszczone usuwane kanałami wyciągowymi
WIELKOŚĆ WENTYLACJI ‘L’ – ilość powietrza w m3/h wymienianego w pomieszczeniu na godzinę, zależnie od obsady budynku, grupy technologicznej zwierząt, okresu produkcyjnego, technologii produkcji, oblicza ilość wydalanego co2, wydalanej pary wodnej, ciepło w przeliczeniu na SD czyli sztukę dużą!
Lco2= suma co2 wydalanego na godzinę przez wszystkie zwierzęta / Cwewn – Czewn
NORMA CO2 dopuszczalna 2,5-3m3
KURA – najwięcej produkuje co2/h oraz najwięcej energii/h !
WADY MECH WENTYLACJI
nadmierna – spada temp i wyziębienie, rośnie ponad 0,3m/s przeciąg, wzrost zapylenia i wysuszenie ściółki, hałas
brak – rośnie temp, rośnie wilgotność, więcej gazów co2, nh3, h2s, co, wzrost koncentracji płynów
BILANS CIEPLNY porównanie ilości ciepła uzyskanego od zwierza z budynku w określonych warunkach, samoogrzewalność budynku, poza pisklętami i prosiakami – to dodatkowe źródło ciepła
zależy od – ciepła zwierząt, gatunku, ilości, gr technologicznej, sztucznego ogrzewania, temp zewn, ciepłochronności budynku, klimat – temp/wilgotność/ruch/słońce; materiały budowlane, mech.wentylacja, liczba i masa zwierząt na kubaturę pomieszczenia, rozwiązania technologiczne usuwania gnojowicy i obornika, podawanie paszy
ŻRÓDŁA CIEPŁA – zwierzaki, klimat, fermentacja obornika, pasze o większej temp, sąsiednie ogrzewane pomieszczenia
STRATY – materiał konstrukcyjny –metal/cegła, niski współczynnik ciepła – drewno (spadek współczynnika przewodzenia to lepszy izolator)
wyklad prewencja 1
Stres stłoczenia lub masowego wychowu – odmiana strsu adaptacyjnego, trwa dłużej, nawet cały cykl produkcyjny
wieloczynnikowa etiologia – fiz, psychiczne, głównie nadmierne zagęszczenie, ograniczenie swobody ruchu, utrudniony odpoczynek, dostęp do paszy, wody
następstwa – spadek apetytu, przyrostów, odporności, zaburzenia rozrodu, schorzenia infekcyjne
Stres żywieniowy – po zmianie żywienia, pasza nieodpowiednia gatunkowo, niezgodna składowo receptura, zepsuta, szkodliwe substancje, metale ciężkie, rośliny, zanieczyszczenia mikrobiologiczne
pasza niedoborowa, monodieta, za mało, za dużo, źle podana, nagłe zmiany
następstwa – zaburzenia przewodu pokarmowego, biegunki, spadek wchłaniania, odwodnienie, demineralizacja ustroju, zwiększona wrażliwość na choroby war chorobotwórcze
Stres transportowy – przewożone zwierzęta; czynniki stresowe – za szybko, hałas, wibracje, mikroklimat – temperatura, wilgotność, ruch, ograniczony dostęp do wody, stres socjalny, wymieszanie grup zwierząr, obsługa zwierząt, załadunek i rozładunek, wysiłek stania,
następstwa – spada – apetyt, masa, płyny tkankowe, bariera łącznotkankowa, rozwój, patologia układu pok i oddechowego, nasilony katabolizm przemian, zagęszczenie krwi, zakłócenie krążenia, podatność 2-4 tyg na zakażenia
wpływ na bydło – zmiana mechanizmu wewnkom. zabijania bakterii, zaburzenia rzęskowego ruchu, składu śluzu, zawartości i aktywności biologicznej lizozymu, upośledzenie sprawności mechanizmów obronnych, zwiększona podaż na infekcje
choroby – PSE pale softexudative
ASE
DFD dark firm dry
Syndromy potransportowe – matrwica mięśni grzbietu, stresowa kardiomiopatia, nagła śmierć sercowa świń
Stres a mięso PSE – przedubojowo, transportowo
wyczerpanie energii
obniżenie glikogenu mm
zaburzenie dojrzewania mięsa
zmiana pH i smaku
spadek odporności układu ŚŚ narządowego
redukcja leukocytów i eozynofilii i limfocytów osiadłych
wnikanie bakterii do krwi i mięśni
przyspieszony rozkład poubojowy
proteoliza
lipoliza mm
Stres a rozród
oś podwzgórzowo-przysadkowo-gonadotropowa PPG
krótkotrwały – wzmożona synteza i uwalnianie gonadotropin LH, stymuluje rozród
chroniczny – supresja osi PPG
Znów następstwa stresu
supresja obronnych mech humor, komórk
osłab mech miejsc obronnych
spadek śluzu
mniej substbaktbójczych śluzu
osłabiony ukł immunologiczny, mała adhezja mikroorganizmów do nabłonka
osłabienie bakteriostatycznego działania i neutralizacji toxynbakt
infekcje wirusowe BHV1, BRSV,, PI3, BVD
hamowanie cytokin , interferonu gamma, aktywacji TCD8+
supresja steroidów na produkcję swoistych antygenowo IgM, IgG1 oraz G2a przez komórki obecne w płucach, w chł, śledzionie
spadek koncentracji IgA w błonach śluzowych
ostra reakcja stresowa – spadek wydzielania IgA miejscowej odpowiedzi błon śluz górnych dróg odd BALT
negatywna korelacja kortyzolu a IgA
Metody fizyczne
eliminacja, ograniczenie uszkodzeń ciała
prawidłowe postępowanie załadunku i rozładunku i transportu
wymogi środków transportu
nie wpływa na stres wewnątrzustrojowy
Chemiczne – świńskie
ujednolicenie zapachu świń w nowej grupie, zmysł powonienia powoduje straty przy przegrupowaniu, agresję, walki, preparaty zabezpieczają przed wzajemną agresją, nie zmniejszą napięć psychicznych
Farmakologiczne
uspokajające, pochodne fenotiazyny, trankwilina, stresnil – butyrofenon, ankjolityki
diazepam – mały trankwilizator – uspokaja, hamuje odruchy rdzeniowe, rozluźnienie mięśni szkieletowych, znosi nadmierną podubliwość, agresję i lęki
obniża wrażliwość zwierząt na szkodliwe działanie transportu, adaptacyjnego stresu, manipulacji oraz psychicznego
działa przeciwstresowo, ogranicza ubytki masy ciała, ułatwia zabiegi, pielęgnację, łagodzi negatywne skutki przystosowania zwierząt do nowych wwarunków