Babbie, Badania społeczne w praktyce, str. 267-304

BADANIA SONDAŻOWE – popularna metoda badań społecznych, polegają na wypełnieniu kwestionariuszy przez próbę respondentów dobraną z pewnej populacji. Nadają się zwłaszcza do opisowych badań dużych populacji, mogą zostać wykorzystane także w celach wyjaśnienia jakiegoś zjawiska.

KWESTIONARIUSZE są narzędziem zbierania danych poprzez:

• Zadawanie ludziom pytań -> pytania mogą być otwarte lub zamknięte,

• Przedstawienie im stwierdzeń reprezentujących różne stanowiska wraz z prośbą o określenie, czy się z nimi zgadzają czy nie.

Przy uwzględnianiu pytań kwestionariusza należy uwzględnić pewne wskazówki:

• Pytania muszą być jasna i precyzyjne,

• Powinny dotyczyć tylko jednej sprawy (należy unikać pytań podwójnych),

• Respondenci muszą być w stanie udzielić odpowiedzi,

• Respondenci muszą chcieć udzielić odpowiedzi,

• Pytania powinny dotyczyć respondentów,

• Zasadniczo pytania powinny być krótkie,

• Należy unikać negatywnych określeń, by nie sprawiać kłopotów respondentom,

• Sformułowanie pytań powinno być takie, by nie prowadziło do obciążonych odpowiedzi (pytania sugerowane)

Format kwestionariusza może mieć wpływ na jakość uzyskanych odpowiedzi.

Niezbędny jest przejrzysty format PYTAŃ WARUNKOWYCH, tak by zapewnić, że respondenci odpowiadają na wszystkie przeznaczone dla nich pytania. Pierwsze pytanie w serii takich pytań jest określane mianem PYTANIA FILTRUJĄCEGO.

PYTANIA TABELARYCZNE są efektywną formą przedstawienia wielu pytań mających wspólne kategorie odpowiedzi.

Kolejność pytań w kwestionariuszu może mieć wpływ na udzielanie odpowiedzi.

Jasne instrukcje mają istotne znaczenia dla uzyskania właściwych odpowiedzi.

Kwestionariusze powinny być przetestowane w badaniach próbnych (PILOTAŻU), zanim zostaną rozdane respondentom wchodzącym w skład próby.

Kwestionariusze muszą być wypełniane na trzy sposoby:

• Samodzielnie wypełniane przez respondentów,

• Wypełniane przez ankietera w wywiadach bezpośrednich,

• Sondaż telefoniczny.

W przypadku ankiet pocztowych godne polecenia jest zaplanowanie przesyłki przypominającej, związane z ponownym wysłaniem kwestionariuszy do respondentów, którzy nie odpowiedzieli na pierwszą próbę. Właściwie monitorowane zwroty kwestionariuszy są dobrą wskazówką co do wykonania ponownej wysyłki.

Podstawową cechą ankieterów powinna być neutralność – nie można dopuścić do tego, by ich obecność w procesie zbierania danych miała jakikolwiek wpływ na odpowiedzi udzielane na pytania kwestionariusza.

Należy starannie przeszkolić ankieterów, zapoznając ich z kwestionariuszem, tak aby trzymali się ściśle brzmienia i kolejności pytań i dokładnie zapisywali odpowiedzi respondentów.

Ankieterzy mogą stosować DOPYTYWANIE w celu uzyskania dokładniejszych wyjaśnień w przypadku niekompletnych lub wieloznacznych odpowiedzi. Dopytywanie powinno być neutralne. W idealnej sytuacji wszyscy ankieterzy powinni używać tych samych sformułowań dopytujących.

SONDAŻE TELEFONICZNE mogą być tańsze i bardziej efektywne niż wywiady bezpośrednie i mogą zapewnić większą kontrolę nad procesem zbierania danych. Obiecujący jest rozwój technik wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo (CATI).

Sondaże przeprowadzane przy zastosowaniu kwestionariusza wypełnianego samodzielnie przez respondentów mają przewagę nad wywiadami pod względem oszczędności kosztów, szybkości, braku wpływu ankietera oraz pod względem możliwości zapewnienia anonimowości i dyskrecji w celu zachęcenia respondentów do wypowiedzi na drażliwe kwestie.

Sondaże przeprowadzane za pomocą wywiadów mają przewagę nad sondażami realizowanymi z zastosowaniem kwestionariusza wypełnianego samodzielnie przez respondentów pod względem mniejszej liczby niekompletnych kwestionariuszy i mniejszej liczby źle zrozumianych pytań, ogólnie większego odsetka udzielanych odpowiedzi oraz pod względem większej elastyczności w kwestiach doboru próby i dodatkowych obserwacji.

Główne zalety sondaży telefonicznych w porównaniu z wywiadami bezpośrednimi to oszczędność kosztów i czasu. Ankieterzy w badaniach telefonicznych są bezpieczniejsi niż w wywiadach osobistych i mogą mieć mniejszy wpływ na sam wywiad.

Sondaże przez Internet mają wiele wspólnych wad i zalet z ankietami pocztowymi. Są tańsze, ale trudno zagwarantować, że respondenci stanowią jakąś szerszą populacje.

Ogółem zalety badań sondażowych wiążą się z oszczędnością kosztów, dużą ilością danych, które można zebrać, i możliwością dobierania prób z dużych populacji. Inną zaletą jest standaryzacja zbieranych danych.

Słabością badań sondażowych jest ich pewna sztuczność, potencjalna powierzchowność i dość mała elastyczność. Trudno jest stosować sondaże dla zrozumienia pełnego znaczenia procesów społecznych w ich naturalnej oprawie. Słabą stroną sondaży jest trafność, mocną – rzetelność.

Analiza wtórna to dla badaczy społecznych opcja taniego i łatwego „zbierania” danych, ale może się to odbywać kosztem trafności.

SONDAŻOWE PRZEPYCHANIE – jedna z technik telemarketingu, w której rozmowy telefoniczne są wykorzystywane do zdobywania wyborców poprzez dostarczanie fałszywych informacji. Prawdziwą intencją badania nie jest zbadanie opinii publicznej, ale manipulowanie nią.

CAPI – wywiad osobisty wspomagany komputerowo, podobny do CATI, ale stosowany w wywiadach bezpośrednich, a nie telefonicznych

CASI – ankieta samodzielnie wypełniana przez respondenta, wspomagana komputerowo: pracownik badawczy przychodzi do domu respondenta z komputerem, respondent zaś odczytuje pytania na ekranie komputera i wprowadza swoje odpowiedzi.

CASQ – skomputeryzowany kwestionariusz do samodzielnego wypełniania przez respondenta: respondent otrzymuje kwestionariusz na dyskietce, elektronicznej tablicy ogłoszeń lub w inny sposób i uruchamia program, który zadaje pytania i przyjmuje odpowiedzi. Następnie respondent zwraca plik z danymi.

TDE – wprowadzenie danych za pomocą wybierania tonowego: respondent inicjuje proces, dzwoniąc do organizacji badawczej. Zadaje mu ona serię skomputeryzowanych pytań, na które respondent odpowiada wciskając klawisze na klawiaturze telefonu.

VR – rozpoznawanie głosu: zamiast prosić respondenta o używanie klawiatury telefonu, jak ma to miejsce w TDE, system akceptuje odpowiedzi mówione.