zawiadomienie i wykrzyknienie
zawiadomienie to grupa wyrazow nie majaca orzeczenia i do ktorego nie da sie go wprowadzic
jest to np. naglowek gazety
Dzieci Dzieciom itp
wykrzyknienie jest to wyrazenie wykrzyknikowe
nieraz jest urwane
wyrazane ekspresywnie
"Ach on ma nowego kotka!"
pojecie predykacji i predykatu
predykacja jest to forma pomiedzy podmiotem i orzeczeniem wystepuje w kazdym zdaniu skladowym spelnia sie jako srodek modalny wyraza zapytanie stwierdzenie
oznajmienie
zdania podrzednie rozwijajace
jest to zdanie a wlasciwie jego podgrupa
polega na tym, ze w innym zdaniu kontynuuuje problematyke ze zdania pierwszego
np.
Olka poszła na imieniny. Dostała na nich okrutnej sraczki po ciescie
o tym te to jest rozwiniecie pierwszego zdania
swiadczy dostala
konwersje leksykalne i skladniowe
to np.wyszla za maz - ozenil sie
kupil-sprzedal
zdanie-grupa wyrazowa-wyraz
grupa a zdanie
grupa wyrazowa jest ciag wyrazow w ktorym musi byc jeden nadrzedny na ktorym sie sens wypowiedzi uklada i miec skladniki podrzedne
a zdanie to ciag wyrazen ktore musi zawierac orzeczenie
wyraz a skladnik zdania
wyraz jest to leksem utworzony z morfemów
ma swoj sens i znaczenie
moze dzialac samodzielnie lub w zdaniu
jako skladnik zdania
pelni rozna funkcje orzeczenia dopelnienia przydawki itp zgrywa sie z innymi skladnikami leksykalnie skladniowo fleksyjnie
grupy podrzedne a wspolrzedne
grupy podrzedne
musza zawierac 3 glowne skladniki
musi zawierac wyrazenie nadrzedne
inaczej bez niego taka grupa rozpadłaby sie
zas grupa wspolrzedna nazywana szeregiem
jest to zlozenie kilku skladnikow ktore mozna rozdzielic na osobne zdania
czyli jakis skladnik ze soba sasiaduje
np.
moja starsza kolezanka rzadko kupuje gazety i czasopisma dla majsterkowiczow
jest to gazety i czasopisma
albo np.
kobieta szla przez las i spotkala obcego mezczyzne, przystanela i zapytala o droge
szeregiem jest tutaj przystanela, zapytala
frazemy i frazeologizmy
frazem jest to krotkie wyrazenie ktore funkcjonuje juz jako nierozerwalna znaczeniowo calosc
np. zlozyc podanie czarna wdowa
zas frazeologizmy to grupa wyrazen ktora jest nierozerwalna znaczeniowo ale uksztaltowana na wskutek dzialania grup zawodowych, subkultur, srodkow masowego rpzekazu, czesci ciala i zachowanie czlowieka, przyklady wziete z literatury filmu
np. miec muchy w nosie, dantejskie sceny, stanac koscia w gardle
zwiazki zgody to zwiazki w ktorych oba leksemy musza nawzajem zgadzac sie ze soba swoja forma
np. czarny kot, czarnego kota
zwiazki rzadu to zwiazki w ktorych jeden z leksemow sie odmienia a drugi jest niezmienny ale zachowuje logiczna calosc
kupilem czajnik
zielona trawa
zwiazek przynaleznosci to leksemy ktore w ogole nie pasuja do siebie skladniowo ale zachowuja logiczna calosc
zwiazkiem zgody jest tez np podmiot i orzeczenie
akomodacja jednostronna to zwiazek rzadu
akomodacja obustronna to zwiazek zgody
grupa wyrazowa podrzedna a multi i uniwerbizacja
mysle ze chodzi o transformacje
grup nominalnych i werbalnych
uniwerbizacja dzieli sie na substantywizacje adiektywizacje i werbalizacje
substantywizacja dotyczy grupy nominalnej
np. chodze do liceum ogolnoksztalcacego - chodze do ogolniaka
a werbalizacja
to piotr jest chory-piotr choruje
hipotaksa jest to uporzadkowanie
czyli skladniki musza sie ze soba zgadzac
czyli nadrzednik wyznacza podrzednikowi swoja forme
a parataksa to uklad obok siebie
czyli tez takie wymienienie po przecinku
MORFOLOGIA
składnia a morfologia czyli fleksja i slowotworstwo
fleksja jest to koncowka osobowa/rodzajowa
slowotworstwo jest to podzial wyrazu na morfemy i koncowki fleksyjne oraz dodawanie afiksów
kobiet-a
kobiet-y
morfem kobiet
y koncowka fleksyjna
podział morfologiczny i slowotworczy wyrazu
podział na morfemy slowa nauczycielka
naucz|y|ciel|ka
nau|
podzial slowotworczy
nauczyciel-ka rdzen nau czyciel afiks ka koncowka fleksyjna
wyraz motywowany i jego struktura
wyrazem motywowanym jest slowo ktore juz powstaje po dzialaniu slowotworczym
zawiera pien i formant czyli slowo podstawowe ze slowa motywujacego i formant czyli koncowke
cechy jezyka polskiego jako fleksyjnego elementy pozycyjnosci i aglutacyjnosci
jezyk polski jako fleksyjny ma 10 czesci mowy odmienia sie przez osoby i rodzaje i przez przypadki daje sie stopniowac
ma rozbudowana fleksje
jak lacina
pozycyjnosc to jego miejsce w polsce w europie i na swiecie
jest jezykiem Kosciola Katolickiego
ma gramatyki i slowniki
jezyk urzedowy RP
jest 26 na swiecie
itp
aglutacyjnosc to sklejanie
zazwyczaj w polskim nie wystepuje
ale dotyczy go jako czasu przeszlego
np.
chodzilibysmy
chodzili+bysmy
bysmy jest doklejalne do wielu slow
synkretyzm wystepuje wtedy gdy odmieniane przez przypadki slowo powtarza sie ze swoja forma np. odmiana przez przypadki slowa Pani
supletywizm to np. rok-lata czlowiek-ludzie
glowne kategorie gramatyczne
rodzaj
jest 5 rodzajow
meski zenski nijaki meskozwierzecy meskorzeczowny i jeszcze jakis nie pamietam
jest dwurodzajowy np. sierota
liczba
w jezyku polskim jest liczba pojedyncza i liczba mnoga
ja ty on ona my wy oni
one
pluralia tantum i singularia tantum
dotyczy rzeczownikow ktore:
pluralia tantum to Tatry, Alpy, ferie
singularia to np. spodnie, nozyce
przypadek
jest 7 przypadków
mianownik kto co
dopelniacz kogo czego
celownik komu czemu
biernik kogo co
narzednik o kim o czym
miejscownik z kim z czym
i wolacz
czas
jest przyszly zlozony imieslowowy zrobimy bezokolicznikowy bedziemy robic
przyszly dokonany zrobimy
terazniejszy
przeszly dokonany zrobilismy
przeszly niedokonany robilismy
osoba
ja ty on my wy oni one
strona jest bierna czynna i zwrotna
aspekt posiada zas kazdy czasownik
jest to to co sie dokonalo lub niedokonalo
poszedł szedł
tryb jest rozkazujacy przypuszczajacy i oznajmujacy
stopniowanie
jest przymiotniow
jest proste opisowe i nieregularne
proste to szybki szybszy najszybszy
opisowe mily bardziej mily najbardziej mily
i nieregularne zly gorszy najgorszy
slowotworstwo i jego miejsce w systemie jezyka
jest to jeden z dzialow jezykoznastwa zajmuje sie tworzeniem nowych wyrazow oraz pochodzeniem powstalych
morfem jest to najmniejsza niepodzielna jednostka slowotworcza z niej sie tworzy wyrazy
sa morfemy glowne i poboczne
glowne to rdzen slowa poboczne to formanty slowotworcze
wyrazy zlozone
dług-o-pis
Bratysława
zestawienia:
maszyna do szycia
zrosty: Białystok
tu cs popieprzylam ale chyba na etj zasadzie
skroty i skrotowce
skroty są od pelnych nazw od tytulow dziela sie na :
pisane z malej litery z kropka na koncu
prof. np.
pisane z malej litery bez kropki na koncu: mgr dr
pisane z malej litery z kropka po kazdej glosce
p.n.e. m.in
jezeli moimy o liczbie mnogiej mozna skrot podwajac
ojcow paulinow - oo. paulinow
mgrowie jackowiski rostowski i weglowaki
skrotowce
dziela sie na:
literowe, gloskowe, grupowe, mieszane i zlozone
literowe kiedy kazda litere sie mowi osopno: NBP
gloskowe jak sie mowi razem: KUL
grupowe: Polfa, Pafawag
mieszane: CPLiA
zlozone: AmerBank
kategoria i typ slowotworczy
kategoria slowotworcza to podzial na wyrazy z takimi koncowkami po ktorych sie rozpoznaje nazwy zawodow zajec itp
a typ slowotworczy to np:
cielak miesniak brejdak
znaczenie slowotworcze i etymologiczne a znaczenie leksykalne
znaczenie etymologiczne jest to znaczenie podstawowe np.
cymbal mowimy na kogos ironicznie ze jest glupi
a cymbal to instrument
znaczenie slowotworcze a prawdziwe
stolarz - znaczenie slowot. ten kto robi stoly prawdziwe etymolog. ten kto robi meble z drewna
derywacja i jej typy
jest derywacja: paradygmatyczna, mieszana, transpozycyjna zerowa,(wsteczna)
derywaty: mutacyjne, modyfikacyjne, transpozycyjne,
formanty moga byc mieszane prefiksy sufiksy i interfiksy
MORFONOLOGIA I FONOLOGIA
cechy fonologiczne:
rerewalentne i niererewealentne
rerewalentne sa to cechy dystynktywne
dotycza dzwiecznosci slowa ze wzgledu na umieszcze gloski
1. dzwiecznosc /bezdzwiecznosc pas bas
2.uklad narzadow mowy
3. palatalizacja a twardosc
4. nosowosc a ustnosc
5.miejsce artykulacji
niererewaletne to jak np przedniojezykowo-zebowosc/dziaslowosc
lawka-ławka
i dzwiecznosc w opozycji do bezdzwiecnzosci
cechy dystynktywne to konwencjonalnosc przeciwstawnosc i odroznianie glosek
fonologia to nauka o dzwiekach mowy
i ich systemie i pracy
reszte z fonologii i morfonologii jutro bo srednio to czaje
FONETYK
przedmiot zadania i metody badawcze fonetyki
fonetyka zajmuje sie dzwiekowoscia i slyszalnoscia samoglosek i spolglosek
zadania fonetyki
artykulacyjnosc akustycznosc i percepcyjnosc
akustycznosc to badanie dzwieku falami dzwiekowymi dzial fizyki
artykulacyjnosc to dzialanie narzadow mowy
a percepcyjnosc to audytywnosc wrazenia sluchowe i wizualne wyglad narzadow mowy od zewnatrz
metody badawcze:
1.metoda rentgenograficzna
1.kimograficzna
2. labiograficzna
3. metody akustyczne
4. laparoskopijna(?)
budowa i funkcjonowanie narzadow mowy i sluchu
narzady mowy:
aparat ekspiracyjny: płuca i tchawica, wiezadla glosowe
aparat foniczny: wiezadla glosowe
aparat artykulacyjny: narzady stale i ruchome
stale: zeby dziasla, podniebienie twarde i miekkie
ruchome: jezyk jezyczek usta
ucho: blona bebenkowa, malzowina uszna, nerw sluchowy, przewod sluchowy
mowa wytwarza sie tak: powietrze jest wdychane do pluc dociera do krtani porusza wiezadla a aparat artykulacyjny formuuje gloske ktora trafia do ucha drugiej osoby przez nerw sluchowy do mozgu i tam jest przetwarzana
mowa a pismo (to jest nawiazanie do pierwszego dzialu)
recytaca czytanie wiersza
odpowiednia intonacja i nasielenie glosu
cechy regionalne wymowy polskiej to mazurzenie ubezdzwiecznienie dzwiecznosc nosowosc dyftongizacja w roznych czesciach Polski jest rozna
intonacja
jest to melodia mowy wznoszenie i znizanie glosu
intonacja sluzy do przedstawienia postawy emocjonalej
ilocza to przedluzenie gloski w Polsce juz wygaslo
tempo mowy to szybkosc mowy mowienie powoli albo bardzo szybko
im szybciej tym mnie zrozumiale
pauza jest potrzebna po to by nasza mowa byla dla odbiorcy zrozumiala
by byl czas na wziecie wdechu i wydechu
w pismie jest to dwukropek, srednik, przecinek, kropka, myslnik, wykrzyknik
itp
sylaba
jest to podzial slowa na zrozumiale czastki
nau-czy-ciel-ka
ma-te-ma-ty-ka
sa sylaby otwarte i zamniete twarde i miekkie
otwarte to zakonczone na samogloski
ma-te-ma-ty-ka
koncza sie czastki na samogloski
maj-tki juz jest spolgloskowa czyli zamknieta
twarde i miekkie niezbyt czaje
zwiazek ze slowotworstwem
podobnie jak w slowotworstwie ma niektore czastki nierozerwalne
ma-te musi byc jak rdzen slowortworczy
alcent zdaniowy i wyrazowy
akcent jest to sposob wymawiania slow z naciskiem na gloski
wyrazowy to nacisk na gloski w wyrazach
inicjalny na 1 gloske
oksytoniczny na ostatnia
parakstytoniczny na przedostatnia
proparakstyoniczny na 3 od konca
swobodny wystepuje w Rosji
akcent zdaniowy to nacisk na okreslony wyarzz w zdaniu
kliktyki
sa enkliktyki i prokliktyki sa to niesamodzielne akcentowo wyrazy
enkliktyki sa to wyrazy ktore tworza calosc ze slowem akcentowanym ktore sa przed wyrazem akcentowanym
na calosc ze szkoly
a prokliktyki to to samo tylko po wyrazie akcentowanym
bylibysmy kochamy się
samogloski i spolgloski mnie odpytywales juuz ale odpytaj mnie jutro
glowne zjawiska koartykulacji
koartykulacja to wymawianie po kolei glosek
JEST PERSWERSACJA i antycypacja
np. wtorek-ftorek liczba-lidżba
labializacja palatelizacjia welaryzacja
uproszczenia
gdy w slowie wystepuje wiecej spolglosek i wypowiadmy je szybko to ulegaja uproszczeniu
chściny
jabko
szejset
upodobnienia są miedzywyrazowe i wewnatrzwyrazowe
dalej nie pamietam
dalej są wady wymowy akcent jako srodek wierszotworczy
to nie wiem czy to potrzebne