STOSUNKI HANDLOWE UE Z USA
Jako potęga gospodarcza, licząca prawie pół miliarda mieszkańców, Unia Europejska odgrywa bardzo istotną rolę na arenie międzynarodowej. A im częściej w sprawach polityki zagranicznej państwa członkowskie przemawiają jednym głosem, tym głos ten rozbrzmiewa donośniej.
UE uczestniczy regularnie w spotkaniach na szczycie z głównymi partnerami, takimi jak Stany Zjednoczone, Japonia, Kanada, a ostatnio także Rosja, Indie i Chiny. Z tymi oraz z innymi krajami Unia utrzymuje stosunki w bardzo wielu dziedzinach, takich jak edukacja, ochrona środowiska, walka z przestępczością oraz ochrona praw człowieka.
USA: największy partner handlowy
Unia z zaangażowaniem rozwija skuteczne i zrównoważone partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi, które są jej największym partnerem handlowym. W 2007 r. współpraca zaowocowała utworzeniem Transatlantyckiej Rady Gospodarczej – organu politycznego czuwającego nad zacieśnianiem więzi gospodarczych. Ostatnio UE i USA zawarły porozumienie w sprawie ściślejszej współpracy w dziedzinie zarządzania kryzysowego i zapobiegania konfliktom. Unia pragnie również zewrzeć szyki z USA w walce ze zmianami klimatu oraz w naprawie systemu bankowego po kryzysie
Pierwsze kontakty między Stanami Zjednoczonymi i Wspólnotą zostały nawiązane na początku lat 50. XX w., gdy w 1953 r. USA mianowały swojego obserwatora przy EWWiS, a trzy lata później utworzyły przy niej misję, którą w 1961 r. zmieniono na Misję USA przy Wspólnocie Europejskiej. WE natomiast założyła swoją placówkę w Waszyngtonie w 1954 r. W 1971 r. otrzymała ona pełne uprawnienia i przywileje placówki dyplomatycznej. Wówczas rozpoczęto wzajemne wizyty przedstawicieli Parlamentu Europejskiego i Kongresu USA, które od tamtej pory odbywały się dwa razy rocznie i służyły omawianiu różnorodnych kwestii interesujących obie strony.
W latach 90. zaczęto organizować spotkania na szczycie. Pierwszym ich rezultatem była uzgodniona 22 listopada 1990 r. Deklaracja Transatlantycka. Zawierała ona program współpracy między USA i WE, później UE:
wsparcie demokracji, rządów prawa, walka o respektowanie praw człowieka
współpraca na rzecz pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
wsparcie wolnego rynku, liberalizacja handlu, sprzeciwianie się protekcjonizmowi
walka z bezrobociem
stosowanie rozwoju zrównoważonego
polityczna i gospodarcza pomoc krajom rozwijającym się, zwłaszcza tym z Europy Środkowej i Wschodniej, by przyspieszyć nich transformację ustrojową
3 grudnia 1995 r. w Madrycie miał miejsce następny szczyt, na którym przyjęto dokument o nazwie Nowy program transatlantycki. Jego zasadniczym osiągnięciem było rozpoczęcie wspólnych działań, zamiast, jak do tej pory, ograniczać się do konsultacji. Dokument ten ustanowił cztery płaszczyzny współpracy UE i USA:
wsparcie dla pokoju, demokracji i rozwoju na świecie
wspólne reagowanie na międzynarodowe wyzwania
rozwój handlu międzynarodowego i powiązań gospodarczych
budowanie mostów przez Atlantyk
By realizować ten program, UE i USA uzgodniły ideę Transatlantyckiego Partnerstwa Gospodarczego, którą przyjęto na szczycie w Londynie 18 maja 1998 r. Wówczas podpisano również dokument o nazwie Partnerstwo Transatlantyckie we współpracy politycznej, który określił działania, na których UE i USA powinny się skupić, by realizować ustalone cele.
21 czerwca 2006 r., w Wiedniu, podczas spotkania na szczycie UE i USA ustaliły, że ich strategiczne partnerstwo będzie się skupiać przede wszystkim na czterech płaszczyznach: wsparcia demokracji, pokoju i praw człowieka, rozwoju dobrobytu, wspólnego rozwiązywania globalnych problemów oraz współpracy w zakresie energetyki i walki ze zmianami klimatu.
Następny szczyt odbył się 30 kwietnia 2007 r. w Waszyngtonie. Zaowocował on przyjęciem ram umacniania integracji ekonomicznej, deklaracji o współpracy w dziedzinie polityki i bezpieczeństwa oraz o ruchu bezwizowym obywateli UE i USA. Przyjęto także oświadczenie o zmianach klimatu i bezpieczeństwie energetycznym oraz zobligowano się do rozszerzenia zawartego 2 marca układu o liberalizacji ruchu lotniczego przez Atlantyk. W celu dalszej integracji gospodarczej ustanowiono Transatlantycką Radę Ekonomiczną.
5 kwietnia 2009 r. w Pradze odbył się nieformalny szczyt UE-USA. Wydano na nim oświadczenie potępiające północnokoreańską próbę rakietową. Dyskutowano również m.in. na temat walki z globalnym ociepleniem, współpracy gospodarczej w obliczu kryzysu, liberalizacji handlu światowego i bezpieczeństwa energetycznego. Prezydent USA Barack Obama zaapelował o przyjęcie do UE Turcji i podtrzymał poparcie realizacji tarczy antyrakietowej, póki Iran kontynuuje swój program atomowy. Zapowiedział również rozmowy z Rosją w sprawie redukcji arsenału nuklearnego
Stosunki bilateralne. Unia Europejska i Stany Zjednoczone są dla siebie najważniejszymi partnerami gospodarczymi. Łączna wartość dwustronnej wymiany towarowej wyniosła w 2002 r. około 370 mld dolarów, co stanowi około 20% wartości całego handlu zagranicznego obu partnerów oraz 8% handlu światowego, przy czym deficyt USA w wymianie towarowej z UE osiągnął około 80 mld dolarów. Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) przedsiębiorstw UE na terenie USA do 2002 r. wyniosła około 830 mld dolarów (64% ogółu BIZ z UE), natomiast przedsiębiorstw amerykańskich w UE – około 700 mld dolarów (47% ogółu BIZ z USA). Łącznie wzajemne inwestycje zagraniczne stanowią 22% ogólnej wartości BIZ na świecie.
Cechą charakterystyczną wzajemnej wymiany handlowej jest jej stabilność. Import z UE w latach 1990–2000 stanowił 21–22% całości importu USA, natomiast import w tym samym okresie z USA – to 16–18% całości importu UE. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku BIZ. W latach 1990–2000 inwestycje przedsiębiorstw z UE stanowiły 56–65% całości BIZ w USA, natomiast inwestycje przedsiębiorstw amerykańskich wynosiły 24–27% ogółu BIZ w UE (łącznie z BIZ pomiędzy krajami UE). Nominalna wartość handlu i inwestycji we wspomnianym okresie rosła szybciej niż PKB w UE i USA.
Wartość wzajemnego handlu i inwestycji byłaby wyższa, gdyby nie mechanizmy ochronne (cła, ograniczenia ilościowe i bariery pozataryfowe), których stosowanie wywołuje liczne spory handlowe. Mechanizmy ochronne stosowane są głównie w handlu artykułami rolnymi, żywnością, tekstyliami i odzieżą oraz niektórymi towarami przemysłowymi. Najczęściej ich wprowadzenie jest wynikiem lobbingu określonych grup interesu (np. producentów, konsumentów, instytucji regulujących rynek), czy poszczególnych państw członkowskich UE.
Spory handlowe między USA a UE wynikają głównie z ograniczeń w dostępie do rynku, a także z istnienia nierównych warunków konkurencji. Niebagatelną rolę odgrywają także inne czynniki, wykraczające poza zagadnienia ściśle handlowe. W przypadku UE najczęściej jest to troska o ochronę środowiska oraz bezpieczeństwo żywności, natomiast ze strony USA źródłem zastrzeżeń są stosunki gospodarcze UE z państwami, wobec których USA unilateralnie stosuje sankcje.
Współpraca multilateralna. Stany Zjednoczone i Unia Europejska, jako najbardziej uprzemysłowione gospodarki, mają wiele wspólnych interesów, które dzięki współpracy udaje się skutecznie realizować w ramach działalności międzynarodowych instytucji finansowych (np. Międzynarodowego Funduszu Walutowego – MFW) i na forum innych organizacji międzynarodowych (np. WTO).
Partnerzy dążą do wypracowania wspólnych stanowisk w wielu kwestiach, aby podczas negocjacji w WTO przeforsować przyjęcie jak najkorzystniejszych zarówno dla UE, jak i dla USA zasad funkcjonowania systemu handlu międzynarodowego. Dzięki współpracy transatlantyckiej wynegocjowano m.in. stosunkowo niskie cła w handlu artykułami przemysłowymi, których głównymi eksporterami są kraje uprzemysłowione. Ograniczono także możliwość subsydiowania eksportu tych towarów pod groźbą procedur antydumpingowych, często stosowanych przez UE i USA. Jednocześnie nie nastąpił postęp w liberalizacji handlu artykułami rolnymi i żywnością, co umożliwia obu stronom dalszą ochronę szczególnie wrażliwego na międzynarodową konkurencję sektora.
Porozumienia o współpracy
1990 Deklaracja Transatlantycka
Propozycja utworzenia TAFTA
1998 Transatlantyckie Partnerstwo Gospodarcze
2002 Pozytywna Agenda Ekonomiczna
2005 Inicjatywa Gospodarcza UE-USA
2007 Ramowy Program Wspierania Transatlantyckiej Integracji Gospodarczej
Stany Zjednoczone są jednym z największych eksporterów na świecie. Wartość eksportu USA wynosi 1,024 bln USD. Na eksport składają się głównie maszyny i urządzenia, komputery, samoloty, wyposażenia kompletnych obiektów przemysłowych (elektrowni cieplnych, wodnych i jądrowych, rafinerii, hut, fabryk) samochodów, samochody, broń, tworzywa sztuczne, leki, zboża, tytoń do: Kanady (23,4%), Meksyku (13,3%), Japonii (6,1%), Chiny (4,6%), Wielkiej Brytanii (4,3%).
USA są największym importerem na świecie. Wartość towarów importowanych do USA wyniosła 1,869 bln USD. Importowane są głównie samochody osobowe, statki, komputery i sprzęt elektroniczny, surowce mineralne, paliwa, cukier, owoce, herbata, kawa, odzież, obuwie, drewno z: Kanady 16,9%, Chin 15%, Meksyku 10%, Japonii (8,2%), Niemiec (5%)