Temat: Leasing i faktoring jako nowoczesne formy
finansowania przedsiębiorstw
Banki i inne instytucje świadczące usługi finansowe oferują różnego rodzaju kredyty, leasing a także faktoring. Wybierając sposób finansowania firmy przedsiębiorca powinien wziąć pod uwagę szereg czynników tak, aby w końcowym efekcie pozyskać środki pieniężne
w najbardziej efektywny sposób.
Pierwszym punktem analizy źródeł finansowania powinna być ocena, na którym etapie działalności znajduje się firma. W momencie rozpoczęcia działalności przedsiębiorstwo nie posiada zdolności kredytowej, jego działalność jest finansowana najczęściej ze środków własnych właścicieli i wpłat od pierwszych kontrahentów. W tej fazie rozwoju przedsiębiorstwo nie jest jeszcze atrakcyjnym partnerem dla banku a udzielenie mu kredytu oceniane jest często jako zbyt ryzykowne. W takiej sytuacji faktoring jest jedynym
z dostępnych, zewnętrznych źródeł finansowania.
Na etapie dynamicznego rozwoju, wraz ze wzrostem liczby kontrahentów i obrotów zaczynają się pojawiać możliwości skorzystania z nowych źródeł finansowania. Dostępne stają się różne formy kredytu, factoring, a także leasing. W takim momencie należy rozważyć wykorzystanie każdej z tych form, w taki sposób by mogły się one wzajemnie uzupełniać i przynieść maksymalne korzyści firmie.
Faktoring, wspierający firmę od początku istnienia, to doskonały sposób finansowania bieżącej działalności. Faktoring to bardzo elastyczna usługa, która umożliwia przedsiębiorcy praktycznie natychmiastowy dostęp do środków finansowych po wystawieniu faktury. Wysokość finansowania uwarunkowana jest wielkością i jakością portfela należności przedsiębiorcy, a uzyskane środki mogą być przeznaczone na dowolny cel. Korzystanie
z faktoringu automatycznie podnosi konkurencyjność firmy, a także zwiększa jej wiarygodność w ocenie instytucji finansowych. Przedsiębiorstwo korzystające z faktoringu skutecznie zwiększa swoją zdolność kredytową, a tym samym staje się bardziej atrakcyjnym partnerem handlowym. W przypadku starania się o kredyt bankowy konieczne jest przedstawienie odpowiednich zabezpieczeń oraz precyzyjne ustalenie celu finansowania. Kredyty zaciągane są najczęściej z myślą o długoterminowych inwestycjach wspomagających realizację przyjętej strategii rozwoju firmy.
Faktoring adresowany jest do wszystkich branż i segmentów rynku, o ile sprzedaż realizowana jest na warunkach odroczonej płatności. Dlatego zwykle dotyczy to obrotów ze stałymi klientami, a nie pojedynczych transakcji. Faktorantem może zostać każdy podmiot posiadający status rezydenta (osoby prawne, osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność do czynności prawnych), prowadzące działalność gospodarczą w celach zarobkowych i na własny rachunek.
Najlepsze efekty notowane są w przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją i zbytem takich towarów jak tekstylia, odzież, meble, materiały budowlane, części zamienne
i akcesoria samochodowe, papier i artykuły biurowe, sprzęt elektryczny i elektroniczny, artykuły gospodarstwa domowego, farmaceutyki, zabawki. Dobre efekty przynosi zastosowanie faktoringu w firmach, których sprzedaż charakteryzuje się dużą sezonowością. Kumulacja obrotu w krótkim okresie i możliwość otrzymania zapłaty dopiero po pewnym czasie prowadzi do szybkiego wyczerpania kapitału obrotowego. Nadwyrężona w takim przypadku płynność finansowa firmy ulega poprawie w efekcie wprowadzenia finansowania sprzedaży na bazie faktoringu. Koszty faktoringu w zależności od potrzeb klienta i zakresu obsługi składają się zasadniczo z odsetek i prowizji.
Faktoring w polskim systemie prawnym jest zaliczany do grupy umów nienazwanych. Dopuszczalność zawierania umów faktoringowych wynika z zasady swobody umów.1 Faktoring jest formą finansowania krótkoterminowego dla podmiotów udzielających tzw. kredytów kupieckich, czyli stosujących odroczone terminy płatności wobec swoich odbiorców dla zachowania płynności finansowej podmioty muszą uzyskać wydłużone terminy płatności od swoich dostawców, aby rotacja należności i zobowiązań utrzymywała się na stałym poziomie. Problem powstaje w sytuacji, gdy podmiot musi stosować kredyt kupiecki wobec swoich odbiorców, ale jednocześnie jego dostawca nie udziela mu takiego kredytu. Istota faktoringu polega na sprzedaży wierzytelności za określoną cenę przez dostawców towarów lub usług na rzecz faktora (tj. banku lub innej wyspecjalizowanej jednostki finansowej).
W stosunku prawnym faktoringu występują trzy podmioty prawne:
faktorant - dostawca towarów lub usług, który dokonuje sprzedaży
przysługującej mu wierzytelności wobec dłużnika,
dłużnik - odbiorca towarów lub usług zobowiązany do zapłaty,
faktor - bank lub inna jednostka finansowa nabywająca wierzytelność od
faktoranta.
Traktując faktoring wyłącznie jako sprzedaż wierzytelności przez faktoranta na rzecz faktora, mielibyśmy do czynienia de facto z cesją wierzytelności2 uregulowaną w kodeksie cywilnym. Wówczas pojęcie faktoringu traktowane byłoby zamiennie z pojęciem cesji wierzytelności. Biorąc pod uwagę, że w większości państw nie funkcjonuje prawne uregulowanie umowy faktoringu, a co za tym idzie - stosowane są zasady podobne jak
w Polsce (czyli przepisy ogólne oraz w drodze analogii przepisy dotyczące innych umów nazwanych), pojawiła się konieczność uregulowania faktoringu w obrocie międzynarodowym. W 1988 r. uchwalona została Konwencja Ottawska, która określa zarówno pojęcie jak i istotę funkcjonowania faktoringu. Artykuł 1 ppp 2 tej konwencji stanowi: "umowa faktoringowa jest to umowa zawarta między jedną stroną (dostawca) a drugą (faktor), zgodnie z którą:
dostawca może przenieść lub przeniesie na faktora własność wierzytelności wynikających z umowy dotyczącej sprzedaży dóbr przez dostawcę klientom (dłużnikom), z wyjątkiem dóbr zakupionych przez dłużnika z przeznaczeniem do użytku osobistego, rodzinnego czy gospodarstwa domowego;
faktor wykonuje co najmniej dwie z poniższych usług:
- finansowanie dostawcy między innymi w formie pożyczek i zaliczek;
- prowadzenie rozliczeń związanych z wierzytelnościami;
- inkaso wierzytelności;
- przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika;
dłużnik zostaje poinformowany o przeniesieniu własności wierzytelności".
Umową faktoringową mogą być objęte wyłącznie istniejące i niewymagalne lub przyszłe należności powstałe w ramach stosunków gospodarczych, których zbywcy i dłużnicy nie są zagrożeni procesem upadłościowym lub likwidacją. Faktor (Bank) wykupuje wierzytelności w wysokości od 70% do 100% o terminach płatności do 180 dni. W przypadku wykupu wierzytelności w niepełnej kwocie pozostała część należności zbywcy, wypłacana jest dopiero po uregulowaniu wierzytelności przez dłużnika.
Odsetki w wysokości średniego oprocentowania kredytów na cele gospodarcze naliczane są w oparciu o zmienną stopę WIBOR 1M, podwyższoną o marżę (od 1 do 3%) naliczaną z dołu za faktyczny okres finansowania, tzn. od dnia wypłacenia zaliczki do dnia zapłaty przez odbiorcę. Prowizja faktoringowa uzależniona jest każdorazowo od zakresu obsługi.
Prowizja pokrywa koszty prowadzenia kont rozliczeniowych dłużników, monitowania, inkasowania należności, sporządzania bieżących raportów i sprawozdań,
a także koszt przejęcia ryzyka niewypłacalności odbiorców. Prowizja ustalana jest z reguły
w przedziale od 0,3 do 1,5%.
Obrót roczny, liczba odbiorców i wystawianych faktur, jakość portfela należności, jak również czynniki specyficzne dla przedsiębiorstwa są najbardziej istotnymi kryteriami ustalenia prowizji.
Z uregulowań konwencji wynika, że faktoring musi zawierać w sobie oprócz cesji wierzytelności jeszcze co najmniej dwie usługi dodatkowe.
Do usług dodatkowych świadczonych przez faktora najczęściej należą:
inkasowanie i księgowanie należności,
administrowanie dokumentami,
monitorowanie dłużnika, sporządzanie i wysyłanie monitów w przypadku nieterminowej zapłaty,
świadczenie usług doradczych,
przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika (ta usługa dodatkowa jest regułą w przypadku faktoringu i jeżeli nie została w sposób wyraźny wyłączona w umowie, to faktor jest obciążony odpowiedzialnością za wypłacalność dłużnika).
Brak usług dodatkowych powoduje wadliwość umowy faktoringowej, a co za tym idzie jej klasyfikację jako cesję wierzytelności. Biorąc pod uwagę fakt, że umowa faktoringu nie podlega opłacie skarbowej ani opodatkowaniu podatkiem VAT, natomiast cesja wierzytelności podlega opłacie skarbowej (z wyjątkiem cesji dokonywanej na rzecz banków
i innych podmiotów gospodarczych posiadających w przedmiocie działania obrót wierzytelnościami), wadliwość faktoringu i zakwalifikowanie umowy jako umowy cesji wierzytelności rodzi określone skutki prawne i podatkowe.
Obrót gospodarczy wykształcił różne formy faktoringu. Na rynku polskim występuje on
w następujących formach:
Faktoring pełny (bez regresu) - wraz z cesją wierzytelności na faktora przechodzi ryzyko niewypłacalności dłużnika i w przypadku, gdy dłużnik nie jest w stanie spłacić wierzytelności, faktor nie ma prawa regresu w stosunku do zbywcy wierzytelności. Ta forma faktoringu jest korzystna dla zbywcy wierzytelności, bowiem po dokonaniu transakcji sprzedaży towaru lub usługi na rzecz dłużnika faktorant od razu dysponuje środkami finansowymi i wyzbywa się odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność dłużnika. Ciężar odpowiedzialności za niewypłacalność dłużnika spoczywa na faktorze, który przy tej formie faktoringu analizuje głównie sytuację finansową dłużnika, jako zobowiązanego do zapłaty. "Opłacalność" faktoringu pełnego badana jest z punktu terminy widzenia ryzyka faktora. W przypadku dwóch przedsiębiorstw o dobrym standingu finansowym i dobrej współpracy, gdzie wydłużone płatności (tzw. kredyt kupiecki) stosowane są np. ze względu na sezonowość popytu na towary lub usługi przedsiębiorstw, zastosowanie faktoringu pełnego zasadniczo nie budzi wątpliwości.
W sytuacji, gdy jeden z przedsiębiorców nie wykazuje dobrej sytuacji finansowej, ale jest dostawcą o korzystnym standingu finansowym zastosowanie faktoringu pełnego jest rozwiązaniem problemu wydłużonych terminów płatności dla faktoranta, bowiem dla faktora odpowiedzialność za ryzyko ewentualnej niewypłacalności przechodzi na dłużnika. Faktoring pełny ma też pewne znaczenie psychologiczne, zwłaszcza gdy faktorem pozostaje bank. W obrocie gospodarczym wykształciło się bardzo niekorzystne przekonanie o braku odpowiedzialności za dokonywania płatności po terminie. Kosztowne i długotrwałe procedury, a także często brak odpowiedniego zaplecza personalnego wpływa na bezkarność nierzetelnych dłużników, którzy wykazują dobry standing finansowy, natomiast dostawca często ponosi straty związane z utratą płynności finansowej. W tej sytuacji zastosowanie faktoringu pełnego jest korzystne dla faktora (dłużnik wykazuje dobrą sytuację finansową i spłaca zobowiązania terminowo) i faktoranta (zachowuje płynność finansową). Biorąc pod uwagę, że koszty faktoringu wobec faktora ponosi faktorant, któremu kwota wynikająca ze sprzedaży wierzytelności jest wypłacona z potrąceniem dyskonta, można w taki sposób ukształtować postanowienia umowy, że terminy płatności będą zróżnicowane, a wartość transakcji uzależniona od terminu zapłaty. W takim przypadku następuje "wkalkulowanie" kosztów faktoringu w koszty transakcji; dłużnik ma możliwość decydowania o terminie płatności w trakcie trwania umowy, a faktorant nie traci płynności finansowej. Taki stan wyjaśnia sytuację prawno-finansową pomiędzy kontrahentem i pozwala na wykształcenie jasnych form współpracy.
Faktoring niepełny (z regresem) - dokonanie cesji wierzytelności nie obejmuje przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika wobec faktora. Jest to de facto zaciągnięcie kredytu krótkoterminowego przez faktoranta, bowiem w przypadku nie dokonania zapłaty przez dłużnika, on musi to uczynić na rzecz faktora. Ta forma faktoringu powinna w pierwszej kolejności znaleźć zastosowanie przy finansowaniu kredytów kupieckich udzielanych przez dostawcę dla godnych zaufania odbiorców, kiedy wydłużone terminy płatności wynikają ze specyfiki prowadzonej działalności. Faktorant ponosi odpowiedzialność wobec faktora i musi o tym pamiętać, wnioskując o udzielenie faktoringu niepełnego, bowiem obciążają go skutki niespłacenia kwoty wierzytelności w terminie.
Faktoring mieszany - to połączenie faktoringu pełnego i niepełnego. Faktor przejmuje ryzyko odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do pewnej kwoty, natomiast odpowiedzialność spoczywa nadal na faktorancie. Rozwiązanie to jest rozłożeniem odpowiedzialności między faktora i faktoranta.
Faktoring tajny (nie notyfikowany). Ta forma faktoringu niepełnego polega na tym, że dłużnik w ogóle nie zostaje powiadomiony o zawarciu umowy faktoringu. Faktorantowi może zależeć na zawarciu umowy faktoringowej w tej formie z uwagi na zachowanie dobrej współpracy z dłużnikiem. Praktyka wskazuje na to, że chociaż w umowie pomiędzy faktorantem a dłużnikiem nie zastrzeżono, że wierzytelność nie może być zbywana osobie trzeciej, to z uwagi na dobrą współpracę pomiędzy kontrahentami, wierzyciel woli zaciągnąć kredyt krótkoterminowy, niż korzystać z faktoringu, który wprowadza w stosunek umowny trzeci podmiot, najczęściej bank. Nieznajomość procedur związanych z faktoringiem, a często także brak dobrej woli po stronie dłużnika nie pozwalają wierzycielowi na korzystanie z tej formy finansowania krótkoterminowego, jaką jest faktoring.
Wprawdzie zainteresowanie faktoringiem tajnym jest coraz większe na rynku usług finansowych, ale jednocześnie wiele banków i innych instytucji finansowych nie stosuje tej formy, wymagając formalnego powiadomienia dłużnika o dokonanej cesji i uznania przez niego istniejącej wierzytelności. Trudno zrozumieć ten fakt, zwłaszcza że faktoring tajny ma charakter faktoringu niepełnego i za ewentualne nieuregulowanie płatności w terminie ponosi odpowiedzialność faktorant. Obawy te związane są ze spłatą zobowiązań wobec banku lub innej instytucji finansowej, w przypadku gdy faktorant ma słabą sytuację finansową
i ewentualne nieuregulowanie płatności w terminie spowoduje niemożność wykupu wierzytelności sprzedanej na rzecz faktora. Rozpatrując sytuację wykupu wierzytelności, należy liczyć się z faktem posiadania informacji o istniejącej wierzytelności wyłącznie od faktoranta. W przypadku faktoringu zabezpieczeniem należności wobec banku lub innej instytucji finansowej pozostaje najczęściej cesja praw z umowy lub faktury. W faktoringu tajnym brak poinformowania dłużnika o przelewie wierzytelności i tym samym uzyskania od dłużnika informacji np. o dokonanej kompensacie (forma zapłaty) może spowodować problemy z odzyskaniem środków zainwestowanych przez bank czy inny podmiot finansowy. Wątpliwości dotyczące stosowania faktoringu tajnego powstają także na gruncie Konwencji Ottawskiej. W art. 1 ppp 2 pkt c) konwencja stanowi, że warunkiem koniecznym dla istnienia umowy faktoringu jest powiadomienie dłużnika o dokonanym przelewie wierzytelności.
Art. 1 ppp 4 konwencji interpretuje pojęcie powiadomienia dłużnika w sposób następujący:
Dla potrzeb tej konwencji:
pisemne powiadomienie nie musi być podpisane, ale musi ono zawierać informację
o tym, kto albo w czyim imieniu je wysyła,
pisemne powiadomienie może - ale nie musi - mieć formę telegramów, teleksów lub innych środków telekomunikacji, musi natomiast mieć formę, którą można odtworzyć w postaci materialnej,
pisemne powiadomienie uważa się za doręczone wówczas, gdy adresat je przyjął.
Natomiast jej art. 8 ppp 1 stanowi: "Dłużnik jest zobowiązany zapłacić faktorowi wtedy
- i tylko wtedy - gdy dłużnik nie jest świadomy istnienia wyższych praw innej osoby do zapłaty i pisemne powiadomienie o przeniesieniu prawa własności.
zostaje przekazane dłużnikowi przez dostawcę lub przez upoważnionego przez dostawcę faktora;
zasadnie określa wierzytelności, do których prawo własności zostało przeniesione na faktora, a któremu bądź na którego konto dłużnik obowiązany jest dokonać zapłaty;
odnosi się do wierzytelności powstałych w wyniku umowy sprzedaży dóbr, podpisanej w dniu bądź przed dniem doręczenia zawiadomienia".
W Polsce przepisy kodeksu cywilnego (art. 512, 513) nie wymagają formalnego powiadomienia o zbyciu (cesji) wierzytelności, ale też przepisy te zwalniają dłużnika
z odpowiedzialności wobec wierzyciela, który nabył wierzytelność, gdy dłużnik dokonał płatności na rzecz wierzyciela, który zbył wierzytelność w jakiejkolwiek prawnie dopuszczalnej formie, np. potrącenie.
Niewątpliwym atutem stosowania faktoringu jako metody finansowania jest kwestia zabezpieczeń. Zabezpieczeniem w przypadku faktoringu jest cesja praw z umowy lub faktury. Dodatkowo faktor może żądać innych zabezpieczeń, najczęściej w postaci weksli własnych lub poręczonych. I tak, np. przy faktoringu pełnym (bez regresu) oprócz cesji praw z umowy lub faktury dodatkowym zabezpieczeniem może być weksel własny dłużnika wystawiony na faktora. Uproszczone formy zabezpieczeń stosowane w faktoringu pozwalają na korzystanie z tego finansowania przedsiębiorstwom, które nie otrzymały kredytu właśnie z uwagi na brak odpowiedniego zabezpieczenia.
Faktoring jest korzystną formą zarządzania środkami finansowymi w przedsiębiorstwie. Wynika to z kilku przesłanek. Korzystanie z faktoringu jest wskazane dla firmy szczególnie
w przypadku gdy:
- ma ona stałych odbiorców towarów i usług,
- chce zdyscyplinować dłużników do terminowego wywiązywania się z płatności,
- nie dysponuje odpowiednim zabezpieczeniem niezbędnym przy ubieganiu się o kredyt,
- ma nierównomiernie rozłożone w czasie zapotrzebowanie na środki pieniężne (okresowe),
- zależy jej na dokładnym planowaniu wpływów i wydatków,
- ponosi znaczące koszty administracyjne z tytułu udzielanych kredytów kupieckich,
- chce mieć szybki dostęp do środków pieniężnych.
Przesłanki te wskazują, że faktoring jako sposób finansowania - wraz z rozwojem gospodarki rynkowej - będzie coraz popularniejszą formą wspomagania płynności finansowej przedsiębiorstw.
Inną formą finansowania jest leasing. Wśród małych i średnich przedsiębiorstw najbardziej popularną formą leasingu jest leasing operacyjny, gdzie przedmiot leasingu pozostaje składnikiem majątku leasingodawcy. Leasing umożliwia wliczenie całego płaconego przez leasingobiorcę czynszu leasingowego w koszty uzyskania przychodu, co daje możliwość finansowania z zysku jeszcze przed opodatkowaniem. Leasingobiorca może przy minimalnym wkładzie środków własnych, sfinansować zakup nowego lub używanego środka trwałego. Leasingowi podlegają dobra ruchome i nieruchome, maszyny, samochody osobowe i ciężarowe, linie produkcyjne i technologiczne, urządzenia biurowe, sprzęt komputerowy
i wiele innych.
Do zawarcia umowy leasingowej potrzebne sÄ… dwa podmioty gospodarcze:
Finansujący - właściciel przedmiotu leasingu oddający go w użytkowanie,
Korzystający - użytkujący.
W praktyce przy zawieraniu umowy leasingu uczestniczy pośrednio lub bezpośrednio kilka współpracujących firm (podmiotów gospodarczych).
Są nimi w szczególności:
Finansujący (leasingodawca) - Najczęściej jest to wyspecjalizowana firma świadcząca usługi finansowe lub podmiot powołany przez bank. Forma prawna finansującego może być dowolna, ale najczęściej mamy tu do czynienia ze spółkami prawa handlowego, tj. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną.
W Polsce przyjęły się nazwy stron umowy leasingu pochodzące od słowa leasing. Firma, która świadczyła usługi finansowe jest potocznie nazywana leasingodawca. Dopiero obowiązująca od 9 grudnia 2000r. nowelizacja wprowadziła nazwy finansujący i korzystający jako strony biorące udział w transakcji leasingu.
Korzystający (leasingobiorca) - Teoretycznie może być nim każdy podmiot gospodarczy, jednak formy opodatkowania niektórych rodzajów działalności jakimi są ryczałt od przychodów ewidencyjnych i karta podatkowa powodują, że zawieranie umów leasingu przez takie przedsiębiorstwa jest dla nich nieopłacalne, co eliminuje je z rynku jako potencjalnych klientów. Również małe firmy nie płacące podatku VAT nie są zainteresowane leasingiem. Leasingobiorca jest potocznym określeniem tej grupy podmiotów, która korzysta z usług finansującego (leasingodawcy).
Dostawca (dealer) - Jest to osoba (firma handlowa, importer, producent), od której finansujący kupuje przedmiot leasingu. Wyboru dostawcy i sprzętu dokonuje korzystający i on, w myśl przepisów, ponosi pełną odpowiedzialność za wybór przedmiotu i podmiotu dostarczającego.
Przedmiot leasingu - "Przedmiotem leasingu może być rzecz ruchoma lub nieruchoma, służąca celom zarobkowym użytkownika, dobro o charakterze inwestycyjnym, w rachunkowości przedsiębiorstw zwane środkiem trwałym."
Elementy umowy leasingu - W zawieranych umowach leasingu możemy wyróżnić kilka podstawowych składowych kształtujących cenę usługi leasingowej
• Opłata wstępna (czynsz inicjalny) - jest to opłata uiszczana w momencie zawierania umowy leasingu stanowiąca część wartości leasingowej przedmiotu.
• Prowizja (koszty manipulacyjne) - opłaty manipulacyjne mogą występować w celu pokrycia kosztów obsługi transakcji w ustalonej wielkości procentowej w stosunku do wartości leasingowanego środka trwałego. Należą również do opłat początkowych i często ich zapłata warunkuje odbiór przedmiotu leasingu.
• Rata leasingowa (czynsz leasingowy) - jest to wyrażona w pieniądzu zapłata za użytkowanie przedmiotu leasingu. W praktyce mamy do czynienia z czynszami o stałej wysokości, malejącymi lub sezonowymi.
• Opłata końcowa (opcja wykupu). Typowym elementem umowy leasingu kapitałowego jest opłata końcowa, czyli cena sprzedaży przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy. Najczęściej wykup ma charakter zobowiązania dla obu stron. W pewnych przypadkach leasingu operacyjnego istnieje jednak możliwość nie realizowania opcji wykupu przez korzystającego i dokonania zwrotu przedmiotu leasingu po okresie umowy.
• Depozyt gwarancyjny - są to przeważnie miesięczne płatności nie podlegające fakturowaniu, przeznaczone na pokrycie ewentualnych zobowiązań korzystającego wynikających z umowy. Depozyt po zakończonej umowie jest zwracany klientowi lub zaliczany na poczet płatności ostatnich rat lub wysokiego wykupu (szczególnie w przypadku leasingu nieruchomości). Wszystkie opłaty wyliczane są od wartości netto środka trwałego (bez VAT) i podawane są w procentach, np. opłata wstępna wynosi 10% oznacza to, że za przedmiot o wartości 20 tys. zł netto, opłata wstępna będzie wynosiła 2 tys. zł netto (2.440 zł brutto).
Leasing finansowy to umowa leasingowa, na mocy której następuje przeniesienie zasadniczo całego ryzyka i korzyści wynikających z posiadania składnika aktywów. Tytuł prawny do składnika aktywów może, ale nie musi być ostatecznie przekazany.
Standardy nie przytaczają żadnych testów, badających przeniesienie ryzyka i korzyści wynikających z zawarcia umowy leasingu, ale opisują okoliczności, których zaistnienie może wskazywać, że takie przeniesienie nastąpiło. W znowelizowanej Ustawie o Rachunkowości, która obowiązuje od 01.01.2002 r. środki te zalicza się do aktywów korzystającego (leasing finansowy) jeżeli umowa spełnia choć jeden z następujących warunków:
• przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta,
• zawiera prawo do nabycia przedmiotu przez korzystającego, po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia,
• okres, na jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym nie może być on krótszy niż % tego okresu. Prawo własności przedmiotu umowy może być przeniesione na korzystającego po okresie na jaki umowa została zawarta, suma opłat, pomniejszona o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. W sumie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu. Do sumy opłat nie zalicza się płatności na rzecz korzystającego za świadczenia dodatkowe, podatków oraz składek na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie,
• przewiduje możliwość jej wypowiedzenia z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający,
• zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub przedłużenia umowy dotychczasowej, na warunkach korzystniejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie,
• przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego. Może on być używany wyłącznie przez korzystającego, bez w prowadzania w nim istotnych zmian.
Składniki aktywów będące przedmiotem leasingu wykazuje w swym bilansie finansujący i amortyzuje je z zachowaniem zwykłych zasad (najczęściej liniowo). Amortyzacja stanowi koszt dla finansującego. Przychody z tytułu opłat leasingowych (także jednorazowe) powinny być ujmowane metodą liniową przez okres leasingu niezależnie od sposobu ich ujęcia w umowie lub w inny sposób jeżeli odzwierciedlałby on lepiej niż rozłożenie liniowe spadek korzyści czerpanych ze składników aktywów.
Zmiany te wpłynęły na sposób księgowania większości transakcji leasingu operacyjnego, które z punktu widzenia Ustawy o Rachunkowości są obecnie traktowane jako leasing kapitałowy. W konsekwencji tych nowelizacji leasing operacyjny jest dla korzystającego zobowiązaniem bilansowym.
W praktyce, często okazuje się jednak, że samo pozyskanie środków trwałych nie przekłada się automatycznie na przyspieszenie rozwoju firmy. Nowi i dotychczasowi odbiorcy będą nadal wymagać od niej odroczonych terminów płatności, a firma chcąc pozostać konkurencyjną i zdobywać nowe rynki musi je zapewniać. Tymczasem po dokonaniu inwestycji sfinansowanych kredytem czy leasingiem w portfelu zobowiązań pojawiają się jednocześnie nowe płatności wymagające terminowego regulowania. W takiej sytuacji ponownie z pomocą przychodzi faktoring. Uzupełnienie leasingu lub kredytu faktoringiem daje przedsiębiorcy możliwość spłacania kosztów rat ze środków wypłacanych z tytułu umowy faktoringowej. Dzięki takiemu połączeniu możliwe jest zoptymalizowanie źródeł finansowania działalności – każde spełnia inną rolę i stymuluje inny aspekt rozwoju firmy. Tym samym przedsiębiorstwo może działać na pełnych obrotach i jednocześnie dynamicznie się rozwijać.
Szczegółowe różnice między leasingiem i faktoringiem:
Czas finansowania - faktoring jest formą finansowania krótkoterminowego - finansowanie poszczególnych wierzytelności w faktoringu trwa do 3-4 miesięcy (rzadziej do 6 miesięcy). Raty leasingowe spłacane są zwykle kilka lat.
Czas trwania umowy - umowa o faktoring jest umową ramową i długoterminową
o charakterze ciągłym, praktycznie zawieraną na czas nieokreślony. W czasie trwania umowy dochodzi do wielu "mikro" transakcji nabywania i finansowania poszczególnych wierzytelności. W przypadku leasingu są to transakcje trwające dłuższy czas. Są uruchamiane w drodze jednorazowej transakcji.
Cel wykorzystania środków - przy faktoringu cel jest nieokreślony i firmy mogą przeznaczyć środki zgodnie z potrzebami firmy. Umowa leasingowa finansuje określony środek trwały.
Kryteria oceny ryzyka - decyzje kredytowe faktora przede wszystkim opierają się na specyfice produktu czy usługi, ocenie przebiegu i udokumentowania transakcji sprzedaży, ocenie portfela należności oraz rozproszeniu odbiorców. W leasingu większe znaczenie ma tzw. zdolność kredytowa firmy.
Kwota finansowania - w przypadku faktoringu jest proporcjonalna do obrotów firmy. Faktor wypłaca 70-90% wartości nominalnej nabywanych wierzytelności. Firma leasingowa finansuje wartość przedmiotu leasingu w całości, jednak w zależności od rodzaju leasingu oraz innych warunków transakcji mogą się zdarzać "opłaty wstępne", "przygotowawcze" itp., które w praktyce obniżają wartość inwestycji efektywnie finansowanej.
Zabezpieczenia - przy faktoringu są one łatwe do ustanowienia, a sama procedura ich ustanawiania szybka. Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami w przypadku faktoringu są weksel własny in blanco oraz cesja wierzytelności.
Usługi dodatkowe - leasing to usługa czysto finansowa. Faktoring to pakiet usług
- obok finansowania jego częścią może być zarządzanie należnościami, monitoring spłat czy w trudnych przypadkach windykacja należności na życzenie.
Planując finansowanie firmy powinniśmy pamiętać, że opisane powyżej narzędzia finansowe nie wykluczają się, mogą natomiast się doskonale uzupełniać, dając efekt synergii. Faktoring jest osiągalny niemal od początku działalności firmy i dzięki niemu wzrasta nasza wiarygodność wobec banku. Leasing pozwoli sfinansować inwestycje kluczowe dla długoterminowego rozwoju. Faktoring dostarczy gotówki na bieżącą działalność, utrzymanie płynności i spłatę zobowiązań inwestycyjnych. Tym samym firma zoptymalizuje finansowanie swojej działalności co pomoże właścicielom i zarządzającym skupić się na jej rozwoju.
- Mojak Jan, Obrót wierzytelnościami. Podstawowe zagadnienia prawne, Lublin, 1993;
- Rytwińska Magdalena, Przelew na zabezpieczenie wierzytelności, Warszawa, 2007, s.102 – 105;
- Okolski Józef, Prawo handlowe, wyd. 2, Warszawa, 2008;
- Dębski Damian, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, cz. 2, Warszawa , 2006, s. 19-21;