1.Oto przykłady zdań, w których występuje orzeczenie imienne: „Stół jest meblem” „Władysław był radosny”, „Praca będzie męcząca”. Nazwami są zatem „stół”, „mebel”, „Władysław”, „radosny”, „praca”, „męcząca”.

2. Na przykład desygnatem nazwy „książka” jest jakaś konkretna książka, dajmy na to egzemplarz Pana Tadeusza, który znajduje się na półce z książkami w czyimś mieszkaniu; desygnatem nazwy „stół” jest stół stojący w kuchni tego samego mieszkania. Odpowiadając na przykład na pytanie „Co jest desygnatem nazwy «zamek»?”, należy powiedzieć, że przy znaczeniu tej nazwy jako budowli mieszkalno-obronnej jest nim Zamek Królewski na Wawelu, a przy jej znaczeniu jako urządzenia służącego do zamykania – jakiś konkretny zamek w drzwiach wejściowych czyjegoś domu.

3. Zakresem nazwy „długopis” jest zbiór wszystkich długopisów; zakresem nazwy „lampa” – zbiór wszystkich lamp.

4. Ze względu na ilość wyrazów składowych, wyróżnia się nazwy proste i nazwy złożone. Nazwy proste składają się z jednego wyrazu, nazwy złożone – z co najmniej dwóch wyrazów. Nazwa prosta to na przykład nazwa „student”, a nazwa złożona „pracowity student” lub „student uniwersytetu”.

Nazwy jednostkowe, ogólne i puste wyróżnia się według ilości desygnatów, które

nazwa posiada przy pewnym znaczeniu. Nazwa jest ogólna wtedy i tylko wtedy, gdy

posiada co najmniej dwa desygnaty. Nazwa jest jednostkowa wtedy i tylko wtedy, gdy posiada dokładnie jeden desygnat. Nazwa jest pusta wtedy i tylko wtedy, gdy nie posiada żadnych desygnatów. Konieczne jest tutaj odniesienie do znaczenia nazwy, ponieważ ta sama nazwa przy różnych znaczeniach może posiadać różną ilość desygnatów. Na przykład nazwa „Saturn”, gdy rozumiemy ją jako nazwę jednej z planet Układu Słonecznego, posiada jeden desygnat. Gdy natomiast tę samą nazwę odnosimy do postaci z mitologii rzymskiej, a mianowicie do boga rolnictwa, to jest ona nazwą pustą. Kolejnym kryterium rozróżniania nazw jest sposób wskazywania desygnatów nazwy. Nazwa indywidualna wskazuje pewien określony, ten a nie inny przedmiot jednostkowy i jest z nim związana przez to, że została mu kiedyś nadana. Takimi nazwami są na przykład nazwy miast czy łańcuchów górskich („Warszawa”, „Tatry”) lub imiona i nazwiska poszczególnych osób („Adam Mickiewicz”, „Władysław Jagiełło”). Z kolei nazwy generalne odnoszą się do przedmiotów ze względu na cechy, które te przedmioty posiadają; nazwa generalna wskazuje przedmiot, który posiada cechy zawarte w treści tej nazwy.

Najczęściej przyjmuje się pogląd, że nazwa indywidualna nadaje się w zdaniu jedynie na podmiot, podczas gdy nazwa generalna nadaje się i na podmiot, i na orzecznik orzeczenia imiennego.

Wśród nazw rozróżnia się nazwy konkretne i nazwy abstrakcyjne, a czyni się to ze

względu na charakter desygnatów nazwy. Nazwa konkretna przy pewnym znaczeniu to taka nazwa, która oznacza takie obiekty, jak rzeczy lub osoby, na przykład „stół”, „samochód”, „telewizor”, „lekarz”. Nazwy konkretne mogą też odnosić się do obiektów jedynie wyobrażonych, o ile te obiekty są przedstawiane jako rzeczy lub osoby („chimera”, „latający dywan”) Nazwy abstrakcyjne nie oznaczają przedmiotów rozumianych jako fizyczne obiekty. Nazwa abstrakcyjna może oznaczać cechę wspólną wielu przedmiotom, zdarzenie lub stan rzeczy, stosunek między przedmiotami. Przykładami nazw abstrakcyjnych są: „sprawiedliwość”, „uprzejmość”, „czerwień”, „pokrewieństwo”. Można powiedzieć, że desygnatami takich nazw są pewne przedmioty abstrakcyjne, czyli oderwane, a więc na przykład cechy wyodrębnione, oddzielone od przedmiotów, którym przysługują.

5.Do nazw ostrych należą na przykład takie nazwy, jak: sosna pospolita, prokurator, prostokąt, osoba pełnoletnia.

6.Do nazw nieostrych należą na przykład takie nazwy jak: bohater, złoczyńca, leń, pesymista. Nieostre znaczenie posiadają na przykład takie czasowniki, jak „potrafi”, „lubi”, „odpoczywa”, lub przysłówki „szybko”, „dobrze”, „bardzo”.

7.Przykład definicji równościowej wyraźnej: „Domokrążca jest to osoba chodząca po domach i oferująca towary lub usługi”.

8.Przykład definicji równościowej kontekstowej: „Azymut kierunku a jest to kąt, jaki kierunek a tworzy z kierunkiem północnym, mierzony od kierunku północnego zgodnie z ruchem wskazówek zegara”. W definicji tej definiendum stanowi wyrażenie „azymut kierunku a” , które składa się z wyrażenia definiowanego „azymut” oraz jego typowego kontekstu „kierunku a”. Inny przykład definicji tego typu: „N-ta potęga liczby a jest to liczba powstająca przez pomnożenie liczby a przez samą siebie n razy”. 9. Na przykład definicją klasyczną jest zdanie: „Kwadrat jest to prostokąt równoboczny”. Nazwa „prostokąt” jest tutaj nazwą rodzajową względem nazwy „kwadrat”, a nazwa „równoboczny” wskazuje na cechę, która wyodrębnia zakres nazwy „kwadrat” spośród zakresu nazwy „prostokąt”. Mówiąc prościej, kwadrat jest takim prostokątem (rodzaj), który jest równoboczny (różnica gatunkowa). Inny przykład definicji klasycznej: „Brylant jest to oszlifowany diament”. Według tej definicji brylant jest takim diamentem (rodzaj), który jest oszlifowany (różnica gatunkowa). 10. Przykład błędu w definiowaniu ignotum per ignotum : „Seksizm jest to dyskryminacja osób płci przeciwnej” będzie zawierała ten błąd, gdy zostanie przedstawiona komuś, kto nie wie, jakie jest znaczenie słowa „dyskryminacja”. Podobnie, gdyby ktoś nie wiedział, co to jest desygnat nazwy, to definicja „Zakres nazwy jest to zbiór wszystkich desygnatów tej nazwy” nie zapozna go ze znaczeniem zwrotu „zakres nazwy”.

11. Przykład błędu w definiowaniu zwanym błędnym kołem bezpośrednim: „Logika jest nauką o myśleniu zgodnym z prawidłami logiki”.

12. Błędne koło pośrednie zawiera następująca para definicji: „Logika to nauka o poprawnym myśleniu” oraz „Poprawne myślenie to myślenie zgodne z regułami logiki”. 13. Przykład definicji za szerokiej: „Krzesło jest to mebel służący do siedzenia”. Nazwa „krzesło” jest bowiem podrzędna zakresowo wobec nazwy „mebel służący do siedzenia” (meble służące do siedzenia to nie tylko krzesła, ale także stołki czy fotele).

14. Przykład definicji za wąskiej: „Student to osoba pobierająca naukę w wyższej szkole państwowej”. Nazwa „student” jest nadrzędna zakresowo wobec nazwy „osoba pobierająca naukę w wyższej szkole państwowej”, gdyż studentami są też takie osoby, które pobierają naukę w wyższych szkołach prywatnych.

15. Przykład definicji jednocześnie za szerokiej i za wąskiej: „Krzesło jest to mebel służący do siedzenia wykonany z drewna”, ponieważ nazwy „krzesło” i „mebel służący do siedzenia wykonany z drewna” krzyżują się zakresowo – są takie krzesła, które co prawda są meblami służącymi do siedzenia, ale nie są wykonane z drewna; z drugiej strony są takie meble służące do siedzenia wykonane z drewna, które nie są krzesłami (np. drewniane fotele). 16.Przykład niepoprawnego posłużenia się słowem lub zwrotem wieloznacznym: „Jan Kowalski jest restauratorem”, gdyż kontekst nie przesądza tutaj, o jakie znaczenie słowa „restaurator” chodzi: nie wiadomo, czy mówiący ma na myśli to, że Jan Kowalski jest właścicielem lub szefem restauracji, czy też to, że Jan Kowalski jest konserwatorem zabytków. Podobnie ze zdania „Jaś bawi się piłką” nie wynika, o jaką piłkę chodzi – o piłkę do gry czy o narzędzie tnące. Błędem jest zatem użycie wieloznacznego słowa czy zwrotu w taki sposób, że nie wiadomo, o które z jego znaczeń chodzi mówiącemu. 17. Ekwiwokacja występuje na przykład w rozumowaniu: „Logika zajmuje się badaniem rozumowań. Rozumowania są to procesy psychiczne. A zatem logika zajmuje się procesami psychicznymi”. Chociaż dwa pierwsze zdania są prawdziwe, to trzecie zdanie, będące wnioskiem, który z nich wypływa, jest błędne. Logika bowiem nie zajmuje się procesami psychicznymi, a jedynie niektórymi z rezultatów takich procesów. Fałszywy wniosek bierze się stąd, że słowo „rozumowanie” jest tu użyte w dwóch znaczeniach. W pierwszym zdaniu „rozumowanie” oznacza układ zdań będący wynikiem pewnego procesu psychicznego, natomiast w drugim – pewnego rodzaju procesy psychiczne.

18. Gdyby na przykład dwie osoby spierały się na temat „czy ciężka praca jest dobra?”, to dyskusja taka byłaby zapewne sporem słownym, gdyby nie ustalono najpierw, jak w jej trakcie będą rozumiane zwrot „ciężka praca” oraz słowo „dobry”. Przystępując do dyskusji, należy upewnić się, że wyrażenia wieloznaczne – zwłaszcza te, za pomocą których jest sformułowany temat dyskusji – będą rozumiane przez wszystkich dyskutantów w jednakowy sposób.

19. Słowa

okazjonalne to na

przykład zaimki „ja”, „ty”, „on”, „my”, „ten”, „to”, „wtedy”, „tam”, przysłówki „wczoraj”, „dzisiaj”, „jutro” czy przymiotniki „bliski”, „współczesny”, „dawny”.

20. Przykład niepoprawnego posłużenia się słowem okazjonalnym. Zdanie „Tutaj jest pięknie” powiedziane w chwili, gdy znajdujemy się w górach i rozciąga się przed nami piękny widok, to wypowiedź prawdziwa. To samo zdanie wypowiedziane na zaśmieconym podwórku znajdującym się przy zrujnowanej kamienicy będzie fałszywe, gdyby wziąć pod uwagę jego dosłowne znaczenie. Słowo „tutaj” wskazuje bowiem na różne miejsca w zależności od położenia osoby, która je wypowiada. Gdy w trakcie rozmowy pada stwierdzenie: „On nie jest lubiany”, to będzie wiadomo, do kogo odnieść słowo „on” tylko wtedy, gdy rozmowa dotyczy jakiejś określonej osoby. Błędnie posługuje się słowem okazjonalnym ten, kto używa go w taki sposób, że ani z sytuacji, w jakiej się znajduje, ani z kontekstu nie wynika, o co mu chodzi. Byłoby tak na przykład wtedy, gdyby ktoś stwierdził bez związku z sytuacją lub tematem rozmowy „Byłem tam niedawno”. Nie byłoby wtedy wiadomo, jakie miejsce oznacza słowo „tam”. Ogólnie można powiedzieć, że sposób rozumienia wypowiedzi zawierającej słowo lub słowa okazjonalne zależy przede wszystkim od tego, kto, w jakim miejscu i w jakim czasie wygłasza tę wypowiedź.

21. Przykład błędu amfibologii: „Niedawno byłem w domu sąsiada, który mi się nie podoba” – nie wiadomo tu czy mówiącemu nie podoba się sąsiad, czy dom. 22. Przykładem błędnego użycia wyrażenia nieostrego mógłby być następujący przepis: „Dzieciom przysługuje bilet wstępu z ulgą 50%”. Występuje tu bowiem nieostra nazwa „dziecko”, a w związku z tym w wielu przypadkach nie można byłoby orzec, czy danej osobie należy się ulgowy bilet, czy nie.

23. Przykład błędu niedopowiedzenia: Na przykład w uczelnianym ogłoszeniu „Zebranie Samorządu Studenckiego odbędzie się 21.10.2013 o godzinie 17:00” pominięta zostaje ważna informacja o miejscu spotkania (budynek, sala). Stwierdzenie „Deszcz jest pożyteczny” pomija informację o tym, dla kogo i kiedy deszcz jest pożyteczny. 24.Przykład błędu formalnego: Wieczorem będę czytał gazetę lub będę oglądał telewizję Będę czytał gazetę ------------------------------------------------------------------------ A więc nie będę oglądał telewizji 25. Błąd materialny występuje w poniższym wnioskowaniu: Jeżeli temperatura wynosi +5 °C, to woda zamarza Temperatura wynosi +5°C stopni ---------------------------------------------------------------- Woda zamarza

Sprawdzamy przesłanki wnioskowania. Zakładamy, że temperatura wynosi rzeczywiście +5°C. Jednak nie jest prawdziwe zdanie będące pierwszą przesłanką, bo jego poprzednik jest prawdziwy, a następnik fałszywy – skoro temperatura wynosi +5°C, to woda nie może zamarzać. 26. Przykład błędu zaprzeczenie poprzednika: Jeżeli silnik samochodu pracuje, to w baku jest paliwo Silnik samochodu nie pracuje ---------------------------------------------------------------------- A więc w baku nie ma paliwa

27. Błąd potwierdzenia następnika wystąpiłby w sytuacji, gdyby ktoś potraktował poniższe wnioskowanie jako niezawodne: Jeżeli rośliny doniczkowe nie są podlewane, to rośliny te usychają Rośliny usychają ---------------------------------------------------------------------------------- A więc rośliny nie są podlewane

Jeśli w tym przypadku wniosek okaże się prawdziwy, to oczywiście nie dlatego, że wynika on logicznie z przesłanek. Równie dobrze wniosek ten może okazać się fałszywy – na przykład w sytuacji, gdy rośliny są podlewane, a usychają dlatego, że zaatakowała je choroba. 28. Przykład błędu petitio principia: (Jeśli ktoś pisze wybitne książki, to jest genialnym pisarzem) Henryk Sienkiewicz pisał wybitne książki --------------------------------------------------------------------------- Henryk Sienkiewicz był genialnym pisarzem

(Jeżeli ktoś jest genialnym pisarzem, to pisze wybitne książki) Henryk Sienkiewicz był genialnym pisarzem --------------------------------------------------------------------------- Henryk Sienkiewicz pisał wybitne książki

29. Przykład błędu ignoratio elenchi: Ktoś na przykład zarzuca pracownikowi naukowemu X oszustwo, a odparcie zarzutu polega na rozumowaniu: Jeżeli ktoś posiada wysoki tytuł naukowy, to jest wykształcony X posiada wysoki tytuł naukowy ----------------------------------------------------------------------------- X jest wykształcony

Wnioskowanie to jest jednak bezwartościowe dla odparcia postawionego zarzutu – należało wykazać, że X nie popełnił oszustwa, a nie, że jest człowiekiem wykształconym. W tym przypadku może występować dodatkowo próba przeforsowania nieuzasadnionej i jednocześnie ukrytej przesłanki „Jeżeli ktoś jest wykształcony, to nie oszukuje”.

30. Przykłady błędu nieuzasadnionej generalizacji: Na przykład ktoś przyjeżdża po raz pierwszy do Poznania i pyta inną osobę o drogę. Spotyka się z uprzejmą odpowiedzią. Druga napotkana osoba także jest uprzejma. Podróżny wyciąga wniosek, że w Poznaniu mieszkają sami uprzejmi ludzie. Nieuzasadniona generalizacja jest częstym błędem popełnianym przez przeciętnego człowieka i dotyczy wielu sfer życia: polityki (np. „Każdy polityk jest nieuczciwy”), uwarunkowań ludzkiego postępowania (np. „Wszystko, co ludzie robią, ma na celu ich własną korzyść”), stosunków społecznych (np. „Ktoś zajmujący wysokie stanowisko będzie zawsze traktował z góry tego, kto stoi niżej”) itd.

31.Przykładem błędu post hoc ergo propter hoc jest stwierdzenie, że dzień jest przyczyną nocy, gdyż dzień zawsze poprzedza noc lub uznanie śpiewu ptaków za przyczynę wschodu słońca.

32. Przykład argumentum ad auditorem: podczas publicznej dyskusji na temat rosnącego zanieczyszczenia środowiska mówi się o potrzebie zwiększenia częstotliwości wywozu odpadów, a tym samym o podwyższeniu opłat za taki wywóz. Uczestnik dyskusji (np. jeden z lokalnych polityków), który chce zjednać sobie publiczność, zwraca się do niej: „Kto z Państwa miałby ochotę płacić więcej za wywóz śmieci?”

33. Przykład argumentum ad baculum: za czasów Polski Ludowej krytyka panującego porządku skutkowała represjami: więzieniem, prześladowaniami, pozbawieniem pracy itp. „Jedynie słuszną” filozofią była filozofia marksistowska, oczywiście poparta powyższymi „argumentami”, bez których nie miałaby zbyt dużych szans na powszechną akceptację. Wymuszanie poglądów czy zachowań za pomocą odwoływania się do negatywnych konsekwencji odmowy występuje w życiu społecznym częściej, niż by się wydawało. Argumentum ad baculum używa chociażby ojciec, który za słabe wyniki w nauce zakazuje synowi wyjścia z domu.

34. Przykład argumentum ad crumenam: Przywołując wspomniane już czasy PRL-u, można wskazać na sposoby agitacji, które były używane w celu werbowania nowych członków PZPR. Argumentowano – wprost lub między wierszami – że przynależność do partii ułatwia zdobycie dobrej pracy, przyspiesza awans zawodowy lub w ogóle go umożliwia, przysparza szacunku wśród ludzi, daje poczucie bezpieczeństwa. Inny przykład: ojciec zapewnia syna, że dobre wyniki w nauce będą nagrodzone np. kupnem nowego smartfona.

35. Przykłady zarzutu tu quoque mogą być następujące: „Mówisz, że palenie szkodzi, a sam palisz”, „Twierdzisz, że powinienem schudnąć, a sam jesteś otyły” itp.

36. Przykład argumentum ad ignorantami: Ktoś pyta: „Czy potrafisz udowodnić, że nie istnieje magia?”, przeciwnik zaprzecza, na co słyszy stwierdzenie: „Wobec tego powinieneś uznać, że magia istnieje”. 37.Przykłady argumentum ad misericordiam: Na przykład student, który nie zaliczył egzaminu, prosi wykładowcę, żeby nie wpisywał mu oceny niedostatecznej, gdyż ostatnio miał kłopoty rodzinne i dlatego nie jest odpowiednio przygotowany. Inna sytuacja: osoba, która popełniła wykroczenie drogowe, próbuje przekonać policjanta, żeby odstąpił od nałożenia mandatu. Chcąc wywołać współczucie, osoba ta stwierdza, że osiąga bardzo małe dochody, ledwo wiąże koniec z końcem, a ma troje dzieci na utrzymaniu itp.

38. Przykład argumentum ad populum: „Partia X chce wykorzeniać polskość, chce zniszczyć wszystkie najlepsze narodowe tradycje i symbole, naszą kulturę, sprzedaje polskie fabryki, w których później nasi rodacy są bezwzględnie wykorzystywani przez obcych przedsiębiorców” itd. Celem takich wypowiedzi jest wytworzenie lub podsycenie zazwyczaj nieracjonalnych, nieuzasadnionych i silnie zabarwionych emocjonalnie przekonań grupy ludzi, do której te wypowiedzi są kierowane. 39. Przykład argumentum ad vanitatem: pracownik, który chciałby wcześniej wyjść z pracy, zamierza wywołać pozytywne nastawienie przełożonego do swojej osoby. W związku z tym zanim poprosi go o zgodę, kieruje do niego wypowiedzi w rodzaju: „Szefie, pan doskonale poradził sobie w tych ostatnich negocjacjach”, „Cała firma panu bardzo wiele zawdzięcza, gdyby nie pan, to dawno by zbankrutowała”, „Wszyscy pracownicy powinni się od pana uczyć”.

40.Przykład argumentum ad verecundiam: zwolennik partii politycznej X stwierdza: „Program partii X jest najlepszy, gdyż program ten poparł wybitny reżyser Y”. Wybitny reżyser Y, ściśle rzecz biorąc, jest autorytetem w zagadnieniach związanych ze sztuką filmową, ale już niekoniecznie w zakresie zagadnień politycznych. 41. Przykład argumentum a simili: X zostaje ministrem, a jeden z dobrze zorientowanych pracowników ministerstwa argumentuje: „Skoro X nie potrafił poradzić sobie z kierowaniem jednym z resortów w ministerstwie, to nie poradzi sobie z kierowaniem całym ministerstwem”. Jeżeli prawdą jest, że X nie radził sobie dobrze z kierowaniem resortem, to rzeczywiście jest prawdopodobne, że nie poradzi sobie z kierowaniem ministerstwem. Kierowanie w tych dwóch przypadkach ma bowiem wiele wspólnych elementów.

42.Przykład przekręcania tezy przeciwnika: mąż mówi do żony „Ostatnio wydajesz trochę za dużo pieniędzy” i słyszy odpowiedź „Ty chciałbyś, żeby najlepiej w ogóle nic nie wydawać”.

43. Przykład argumentum ad hominem: ekspert w dziedzinie farmacji twierdzi, że pewien lek jest najlepszy w zwalczaniu określonej choroby i spotyka się z zarzutem, że koncern produkujący ten lek zatrudnia go w charakterze doradcy, oczywiście za odpowiednim wynagrodzeniem. Wiarygodność twierdzenia zostaje więc osłabiona – nasuwa się przekonanie, że ekspert przekonuje o skuteczności leku, gdyż czerpie z tego korzyści finansowe.