WODY POWIERZCHNIOWE ANTROPOGENICZNE:

1. Płynące:

Do wód sztucznych płynących, obok zbiorników zaporowych należą kanały, budowane w celu transportu wodnego między zbiornikami wodnymi, w tym pokonywanie różnicy poziomów wody

2. Stojące:

- żwirownia – miejsca odkrywkowego wydobywania żwiru

- glinianka – powstałe po eksploatacji gliny

Są też zbiorniki tworzone do określonych celów, np. stawy.

Mimo tego, że sztuczne ekosystemy stworzono na potrzeby człowieka, stanowią one ostoję wielu rzadkich roślin i zwierząt. Stawy rybne pełnia rolę gospodarczą do produkcji ryb, są zagospodarowane cały czas i okresowo nawadniane. Ogromną rolę w aglomeracjach miejskich odgrywają stawy parkowe, oczka wodne i fontanny.

Eutrofizacja wód – to użyźnianie wód, przede wszystkim w związki fosforu i azotu (tzw. biogeny), powodujące wzrost produkcji biologicznej. Jest ona naturalnym, długotrwałym procesem, któremu podlegają jeziora harmoniczne przechodzące od skrajnego ubóstwa troficznego (oligotrofie) poprzez mezotrofię eutrofię i politrofię do całkowitego zlądowienia.

Użytkowanie naturalne – zachodzi przez spływ ze zlewni związków mineralnych i materii organicznej, rozkładanej następnie przez mikroorganizmy w zbiorniku. Jest to proces bardzo powolny, przejście zbiornika ze stanu oligotrofie do eutrofii trwa setki lub tysiące lat.

Eutrofizacja antropogeniczna – zachodzi głównie przez spływ ścieków i nawozów mineralnych. Proces ten zachodzi bardzo szybko. Niewielki zbiornik może się zeutrofizowac nawet w ciągu kilku, kilkunastu lat.

Większość biogenów dostaje się do wód wraz ze ściekami organicznymi.

Źródła pierwiastków biogennych do jezior:

• spływ powierzchniowy

• dopływy rzeczne

• fragmenty roślinności lądowej

• opady atmosferyczne

• produkty erozji lądowej

• ścieki komunalne

• ścieki przemysłowe

• dopływy podziemne

Źródła biogenów:

• obszarowe – związane są ze spływem powierzchniowym, np. z pól uprawnych; składniki gleby są wymywane przez wody deszczowe

• punktowe – związane ze spływem z instalacji, np. z oczyszczalni ścieków, fabryk; i są one bardzo niepożądane;

• rozproszone – cieki z terenów nieskanalizowanych; zaliczyć można tu: ścieki nie występujące w systemie kanalizacji; rozdeszczowienie ścieków na polach, nieszczelne szamba. Są trudne do oszacowania i likwidacji.

• liniowe – spłukiwane z dróg; wbrew pozorom są to znaczne ilości azotu i fosforu; by je obliczyć stosuje się odpowiednie współczynnik spływu powierzchniowego azotu i fosforu.

Skutki eutrofizacji:

• zachwianie równowagi ekologicznej, bujnego wzrostu fitoplanktonu, zbyt intensywnej aktywności drobnoustrojów zużywających duże ilości tlenu; skutkiem tego jest deficyt tlenowy i zahamowanie rozkładu tlenowego materii organicznej

• w strefie litoralu złe warunki świetlne powodują obumieranie roślinności zanurzonej. Dzieje się to na skutek wzrostu ilości pierwiastków biogennych – fitoplankton w takich warunkach rozwija się bardzo intensywnie porastając powierzchnie roślin zanurzonych. W efekcie makrolity wypierane są przez nitkowate formy fitoplanktonu

• osady denne i hydrolimnion – tworzą się tam warunki beztlenowe, sprzyjają one zachodzeniu takich procesów jak powstawanie metanu i siarkowodoru.

• Uruchomione zostaje wewnętrzne nawożenie jeziora – z osadników dennych w warunkach beztlenowych następuje uwalnianie znacznych ładunków fosforu, co jeszcze bardziej wzmaga proces eutrofizacji.

Jak zwolnic tempo eutrofizacji:

Poprzez odpowiednie zaplanowanie sposobu użytkowania zlewni bezpośredniej:

1.zwiększenie powierzchni łąk i pastwisk

2. wytyczenie wyraźnych granic między lasami, gruntami ornymi i użytkami ekologicznymi

3. pozostawienie powierzchni z roślinnością naturalna

4. wykorzystanie naturalnych barier dla miogenów w zlewni

5. tworzenie małych zbiorników śródpolnych

6. odcięcie i zebranie w jeden kolektor spływów powierzchniowych

7. zakładanie kanalizacji opaskowej

8. oszczędność wody

9. likwidacja drenów i melioracji, które obniżają zwierciadło wody

10. budowa miejskich oczyszczalni ścieków

11. likwidacja dróg zgodnych ze spadkiem terenu

12. prawidłowa orka, prostopadła do nachylenia terenu

13. rozproszenie ośrodków wczasowych

14. zakrzewienie brzegów zbiorników wodnych i pozostawienie pasów trzcin

Zagrożenia cywilizacji:

1.wpływ urbanizacji na biocenozy wodne:

- niszczenie naturalnych ekosystemów wodnych

- dopływ zanieczyszczeń przemysłowych

- gromadzenie odpadów, zaśmiecanie ekosystemów wodnych

- wprowadzanie ścieków miejskich bogatych w biogeny do wód

2. wycinanie lasów prowadzi do:

- zmniejszenia różnorodności gatunkowej organizmów wodnych poprzez zmniejszenie liczby siedlisk

- uproszczenia koryt cieków

- zwiększenie ekspozycji wód na działanie promieni słonecznych

- zwiększenia ilości osadów

- zmiany przepływu wód w rzekach

3. zanieczyszczenia biologiczne:

Gatunek allochtoniczny – napływowy element flory lub fauny, czyli organizm pochodzący z innego ekosystemu lub obszaru geograficznego. Jeżeli został celowo sprowadzony do naturalnego środowiska przez ludzi, mówimy o introdukcji, jeżeli natomiast przypadkowo został przywleczony, np. wraz z ładunkiem żywności na okręcie, mówimy o zawleczeniu. Organizmy allochtoniczne charakteryzuje często znaczna efektywność, która powoduje, że ich zasięg się powiększa. Dobrze znanym przykładem zwierzęcia allochtonicznego w Polsce jest pochodząca z Azji sierpówka czyli synogarlica turecka.

Gatunki indukowane:

• amur biały

• tołpyga pstra

• sumik kozłowaty

• tilapia nilowa

Gatunki zawleczone:

• racicznica zmienna

• szczeżuja chińska

• krab wełnistoręki

• moczarka kanadyjska

• rzęsa purpurowa

Wśród roślin obcego pochodzenia wyróżnia się:

• neofity – gatunki allochtoniczne, którym udało się zadomowić w siedliskach naturalnych (moczarka kanadyjska)

• autotrofy – gatunki allochtoniczne występujące w siedliskach synantropijnych stworzonych przez człowieka.

Reguła dziesiątek

Według „reguły dziesiątek” Williamsona (1993) z dużym przybliżeniem szacuje się, że mniej więcej 10% ogółu obcych gatunków jest w stanie trwale zadomowić się w nowej ojczyźnie (są to tzw. kenofity), a spośród nich kolejne 10% zadomawia się nie tylko na siedliskach antropogenicznych (związanych z działalnością człowieka), lecz wkraczania także do zbiorowisk naturalnych, jak to ma miejsce z neofitami. Gdy gatunki obce osiągną etap postneofitów, całkowicie zmieniają układ ekologiczny, wypierając z niego przede wszystkim najbardziej wrażliwe na zmiany elementy autochtoniczne. Są to gatunki inwazyjne. Jeśli mają

do tego duże możliwości migracyjne, przekształcają roślinność na dużych obszarach.

Jak zwolnic tempo eutrofizacji:

• poprzez odpowiednie zaplanowanie sposobu użytkowania zlewni bezpośredniej

• zwiększenie powierzchni łąk i pastwisk

• wytyczenie wyraźnych granic między lasami, gruntami ornymi i użytkami zielonymi

• pozostawienie powierzchni z roślinnością naturalną

• wykorzystanie naturalnych barier dla biogenów w zlewni

• oszczędzanie wody

• tworzenie małych zbiorników śródpolnych

• odcięcie i zebranie w jeden kolektor spływów powierzchniowych

• zakładanie kanalizacji opaskowej

• likwidacja drenów i melioracji, które obniżają zwierciadło wód

• budowa wiejskich oczyszczalni ścieków

• likwidacja dróg…ze spadkiem terenu

• prawidłowa orka, prostopadła do nachylenia terenu

• rozproszenie ośrodków wczasowych

• zakrzewianie brzegów zbiorników wodnych i pozostawienie pasów trzcin

Kwaśne deszcze:

• mogą powstawać w sposób naturalny, np. w wyniku aktywności wulkanów, erozji i utleniania bogatych złóż organicznych

• źródła antropogeniczne

- kwas węglowy powstaje w naturalny sposób z połączenia wody i CO₂

- narażone są ślimaki i małże

- mogą również cierpieć ryby

- pH niższe od 4,5 żadne ryby nie mogą żyć

Globalne ocieplenie – efekt cieplarniany

Ocieplenie klimatu w biocenozach wodnych może spowodować:

• rozszerzenie zasięgu geograficznego wielu gatunków

• wzrost tempa metabolizmu mikroorganizmów

• zmiany szaty roślinnej w strefie przybrzeżnej tworzenie nowych zespołów wodnych