Dr Józef Krzak
Temat: „Zajęcia Ruchu Rozwijającego Metodą Weroniki Sherborne”
Prowadzący: Anna Wojciechowska, Fizjoterapia II rok, II st., gr. 17.
Data: 29.10.2010r.
Miejsce zajęć: sala gimnastyczna
Czas trwania: 45 minut
Przybory i przyrządy: magnetofon, płyta z radosną muzyką.
Charakterystyka grupy:
Liczebność: 10 dzieci (6 dziewczynek, 4 chłopców)
Wiek: 7-9 lat.
Stopień upośledzenia: 8 dzieci z upośledzeniem w stopniu lekkim, 2 z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym.
Dodatkowe schorzenia: 3 dzieci z ADHD, 2 z zespołem Downa, 1 z zespołem tików.
Charakterystyka Upośledzenia Umysłowego
Definicja (wg DSM- IV)
Upośledzenie umysłowe jest to istotnie niższy (co najmniej o 2 odchylenia standardowe) niż przeciętny poziom funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszą istotne ograniczenia w zakresie funkcjonowania przystosowawczego przynajmniej w zakresie dwóch z pośród wielu sprawności jak:
Komunikowanie się słowne,
Porozumiewanie się,
Samoobsługa,
Radzenie sobie w obowiązkach domowych,
Sprawności interpersonalne,
Korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego,
Kierowanie sobą,
Zdolności szkolne,
Praca,
Sposoby spędzania wolnego czasu,
Troska o zdrowie.
Zaburzenia te muszą ujawnić się w wieku rozwojowym (do 18 rż).
Kryterium statystyczne- poziom funkcjonowania intelektualnego (IQ):
115- 85- norma
84- 70- rozwój niższy niż przeciętny
69- 55- Upośledzenie w st. lekkim
54- 40- U. w st. umiarkowanym
39- 25- U. w st. znacznym
24-0- U. w st. głębokim
Charakterystyka podstawowych możliwości i ograniczeń w różnych sferach funkcjonowania dziecka w zależności od stopnia upośledzenia.
Sfera funkcjonowania | Stopień upośledzenia umysłowego |
---|---|
Lekki | |
Procesy poznawcze | Upośledzenie różnych rodzajów percepcji:
Spowolniały rozwój myślenia, zatrzymany w stadium tzw. operacji konkretno- obrazowych. Brak operacji: abstrahowania i uogólniania. Dzieci dobrze radzą sobie z wnioskowaniem w codziennych, prostych sytuacjach życiowych, a dobre wyniki uzyskują w rozumowaniu na materiale konkretnym. Niewłaściwa artykulacja. Zasób słów dziecka jest ubogi, dotyczy to zwłaszcza mowy czynnej. |
Procesy emocjonalno- motywacyjne | Sztywność oraz małe zróżnicowanie emocji. Słabo rozwinięta zdolność opanowywania popędów, niedorozwój uczuć wyższych, związany z brakiem zdolności do rozumienia pojęć abstrakcyjnych.. Nieadekwatność emocji, związana z brakiem możliwości odróżniania przez dzieci spraw istotnych od błahych. |
Rozwój społeczny |
Wykazują mniejszą samodzielność w czynnościach codziennych, w samoobsłudze. Stwierdza się ich niższe funkcjonowanie w zakresie samokontroli, odpowiedzialności i uspołecznienia. Częściej ujawniają zaburzenia zachowania w postaci wrogich postaw, wzmożonej reaktywności typu lękowego, postaw izolacji, zachowań nieumotywowanych. |
Sprawność fizyczna | Poziom sprawności fizycznej jest tym niższy im głębszy jest stopień upośledzenia. Zależny jest w dużej mierze od zaburzeń współtowarzyszących. |
Zaburzenia współtowarzyszące upośledzeniu:
Zaburzenia warunkowane genetycznie:
Zespół Downa
Zespół Angelmana
Zespół Jacobsena
Zespół kociego krzyku – Cri du Chat
Zespół Pataua
Zespół łamliwego chromosomu X
Stwardnienie guzowate
Całościowe zaburzenia rozwoju:
Autyzm dziecięcy
Zespół Retta
Dziecięce zaburzenia dezintegracyjne
Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi
Zaburzenia neurologiczne:
Padaczki
Mózgowe Porażenie Dziecięce
Wady wrodzone mózgu
Stany po urazach czaszkowo-mózgowych
Stany po infekcyjnych chorobach CUN
Brak zakrętów kory mózgu
Wady wrodzone rdzenia kręgowego
Stany po infekcjach okresu prenatalnego:
Embrionopatia poróżyczkowa
Wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii
Objawowa toksoplazmoza wrodzona
Choroby metaboliczne:
Fenyloketonuria
Galaktozemia
Mukopolisacharydoza
Choroba Niemanna-Picka
Zespół Taya-Sachsa
Inne:
Fetal Alcohol Syndrome (alkoholowy zespół płodowy)
Zaniedbania środowiskowe
Metoda Weroniki Sherborne
Filozofia Metody Ruchu Rozwijającego:
„ Z mojego doświadczenia płynącego z nauczania i obserwacji ruchu, ucząc się przez próby i błędy, doszłam do wniosku, że wszystkie dzieci mają dwie zasadnicze potrzeby: czuć się w swoich ciałach „jak w domu”, czyli umieć w pełni nad nimi panować, po drugie odczuwają potrzebę nawiązania kontaktów z innymi”
Sherborne, 1990
Założenia metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
Nazwa metody „Ruch Rozwijający” wyraża główną ideę metody tj. posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. System ćwiczeń w tej metodzie wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi tj. z tzw. baraszkowania.
Podstawowe założenia metody to rozwijanie ruchem trzech aspektów:
1. świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,
2. świadomości przestrzeni i działania w niej,
3. dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.
Geneza metody Ruchu Rozwijającego
Prekursorem metody Weroniki Sherborne był Rudolf von Laban, który jako pierwszy podjął obiektywne obserwacje naturalnych możliwości ruchowych człowieka i ujął je w specjalne skale ruchowe. Według tego autora ze względu na budowę ciała ludzkiego i sposób wykorzystania przestrzeni cechą ruchu jest trójwymiarowość wedle osi: przód - tył, w prawo - w lewo, góra - dół. Bardziej złożone ruchy człowieka opisuje się też w trzech płaszczyznach: drzwiowej, stołowej i poprzecznej. Połączenie tych podstawowych elementów ruchu człowieka tworzy bryłę geometryczną tj. sześcian - w tym uproszczonym modelu przestrzennym człowieka mieszczą się wszystkie zasadnicze możliwości ruchowe człowieka.
Wnikliwsza analiza ruchów ludzkich umożliwia dalszą rozbudowę modelu przestrzennego do dwudziestościanu - bryły najbardziej zbliżonej do kuli. Oddaje on wszystkie możliwości ruchowe człowieka - tancerza.
W. Sherborne jest uczennicą i kontynuatorką teorii Labana a zarazem twórczynią własnej metody pracy z dziećmi znanej w Wielkiej Brytanii jako Developmental Movement (Ruch Rozwijający).
Kategorie ruchu w metodzie W. Sherborne
1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała
Ruchy należące do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała, co stanowi sprawę kluczową. Szczególne znaczenie mają stopy, kolana, nogi, biodra, gdyż na nich opiera się ciężar ciała oraz stanowią one łącznik między człowiekiem a podłożem ziemią, podłogą). Kontrola nad ruchami tych części ciała to gwarant utrzymania równowagi. Poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia „nie-ja”.
2. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym
Celem tej kategorii ruchu jest wykształcenie orientacji w przestrzeni, aby na tej podstawie mógł wytworzyć się związek między człowiekiem a otoczeniem, a w rezultacie poczucie swobody pacjenta w przestrzeni bez lęku, zagrożenia itp. Kategorie 1 i 2 występują równolegle i są ze sobą w ścisłym związku w czasie zajęć.
3. Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem
Zasadniczym celem czynności ruchowych tej kategorii jest zachęcanie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu.
Ze względu na rodzaje związków R. Laban wyodrębnił:
a) Ruch „z” (with)
Ćwiczenia ruchowe, w których 1 partner jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego.
b) Ruch „przeciwko” (against)
Ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadamianie uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem bez elementów agresji. Z tego powodu nie wskazane jest pobudzanie do przyjmowania postaw konkurencyjności, wyłanianie zwycięzców i pokonanych. Ćwiczenia ta umożliwiają wyładowanie nagromadzonych napięć nerwowych
d) Ruch „razem” (shared)
Ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów i prowadzą one do wytworzenia harmonii i równowagi. Warunkiem osiągnięcia sukcesu w tym zakresie jest wzajemne zaufanie, zrozumienie, współpraca i równy wkład fizyczny.
4. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie
Różnica w porównaniu z opisanymi powyżej ćwiczeniami dotyczy liczebności uczestników. Jest ona większa - najpierw ćwiczenia wykonuje się w trójkach, a potem z całą grupą W ćwiczeniach ruchowych „z” 2 osoby mogą zajmować się trzecią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób jednocześnie atakuje jedną, co stosuje się w sytuacjach, gdy jeden z członków grupy jest silniejszy lub cięższy niż pozostali. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób.
5. Ruch kreatywny
Ruch ten jest spontaniczny, kreatywny i swobodny - np. taniec wyzwolony. Ma pomóc w sposób twórczy wyrazić „siebie”.
Wykorzystanie metody w pracy z dziećmi
Metodę stosuje się w Polsce w pracy z następującymi grupami dzieci:
upośledzonymi umysłowo,
autystycznymi,
z mózgowym porażeniem dziecięcym,
z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,
z niekorzystnych środowisk wychowawczych, np. domów dziecka, rodzin dysfunkcyjnych
głuchymi i niewidomymi.
Metoda ta bywa wykorzystywana jako wstępny etap do innych zajęć terapeutycznych. np. dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu lub jako część programu terapii psychologiczno - logopedycznej dzieci jąkających się lub psychoterapii dzieci nerwicowych.
Znane jest też stosowanie metody w pracy z dorosłymi i jako formy osiągania odprężenia.
Część | Tok | Cele operacyjne. Dziecko: |
Procedury |
---|---|---|---|
Treści – przebieg zajęć | |||
|
Zbiórka Powitanie grupy |
- nawiązuje kontakt dotykowy z innymi dziećmi. - orientuje się w schemacie własnego ciała, |
Gdy gra muzyka Dz. biegają po sali. W momencie wyłączenia dźwięku witają się wymienionymi częściami ciała. |
|
Ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni | - potrafi dzielić przestrzeń z innymi dziećmi, -usprawnia motorykę dużą, |
Dz. wybiera sobie punkt w sali i na znak przemieszcza się do niego: - na sztywnych kd, - na „giętkich” kd, - na pośladkach, - na brzuchu. |
Relacja „z” | - zachowuje się empatycznie, - wykonuje ćwiczenia ostrożnie, z troską o partnera, - poddaje się opiece drugiej osoby, |
Jedno z Dz. robi mostek. Drugie obchodzi je dookoła, pod, nad.
Jeden z partnerów bierny, poddaje się turlaniu przez partnera aktywnego.
Jedno dziecko z pary kładzie się na plecach. Drugie chwyta go za kostki i ostrożnie przeciąga po podłodze. |
|
Relacja „przeciwko” | - kontroluje swoją siłę, |
Jedno Dz. z pary udaje, że smaruje się klejem i „przykleja” się do podłogi w leżeniu. Drugie próbuje go „odkleić”. Zmiana.
Dz. w siadzie skulnym stawia opór partnerowi, który próbuje odciągnąć jego kg i kd („rozpakować paczkę”)
Dz. usiłuje się wydostać spod partnera, który leży na nim i go „przygniata” |
|
Relacja „razem” | - współpracuje w parach i grupie, |
Siad prosty twarzą do siebie, kd w odwiedzeniu. Na zmianę, każdy z partnerów najpierw kładzie się, potem znów siada.
Leżenie tyłem, kd partnerów złączone stopami. Wykonują ruchy naprzemiennego zginania i prostowania w stawie kolanowym- tzw. rowerek.
Dz. wspólnie wykonują tunel (pozycja czworacza), jedno przechodzi przez tunel. Pozostałe czekają na swoją kolej. |
|
|
Ćwiczenia rozluźniające, oddechowe. Pożegnanie grupy. |
- oddycha torem brzusznym, - odpoczywa, relaksuje się. |
Dzieci siedzą w kole, odwracają się do siebie plecami i wykonują na plecach dziecka przed sobą masażyk.
Dz. leżą na plecach, kd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte o podłoże. Wykonują wdech (nosem) z uniesieniem kg i wydech (ustami) z opuszczeniem.
Dzieci stoją w kręgu i podają sobie kolejno uścisk dłoni, które trzymają za plecami. Uścisk ma wrócić do osoby, która „wypuściła” iskierkę. W trakcie zabawy panuje cisza. |
Bibliografia:
Bogdanowicz M., Kisiel B.: Ruch rozwijający dla dzieci. Weronika Sherborne. PWN, Warszawa 1997.
Bartkowicz Z.: Problemy emocjonalne upośledzonych umysłowo. W: Sękowska Z. (red.): Materiały do ćwiczeń z psychologii i pedagogik specjalnej. Lublin 1982.
Kościelak R.: Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo. PWN, Warszawa 1989.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Niepełnosprawność_intelektualna
Materiały własne.