RODZAJ DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

Profilaktyka pierwszorzędowa ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, np. nikotynowej, alkoholowej czy narkotykowej. Stanowi rodzaj ,,szczepionki” dla osób zdrowych, zwiększając ich odporność na oddziaływanie niekorzystnych czynników. Terenem realizacji wczesnych działań profilaktycznych jest głównie szkoła.

Szczególnie wyraźnie akcentuje się tutaj budowanie i rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, albowiem deficyty w tym zakresie są powszechnie spotykane w populacji osób dysfunkcjonalnych. Równie ważne jest dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do specyfiki od

Najważniejsze działania szkoły w zakresie profilaktyki pierwszorzędowej to:

• stwarzanie przyjaznego klimatu ( dobra komunikacja, osobowe relacje między nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia dzieciom i młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach);

• wypracowanie wspólnej polityki szkoły wobec zachowań ryzykownych oraz konsekwentne jej wdrażanie;

• budowanie dobrych relacji z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sojuszników w realizacji działań wychowawczych i profilaktycznych, prowadzonych przez nauczycieli;

• pomoc uczniom mającym trudności w nauce;

• wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do pedagoga lub psychologa w celu przeprowadzenie wstępnej diagnozy;

• kierowanie uczniów zagrożonych. (w porozumieniu z rodzicami) do poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innej instytucji udzielającej specjalistycznej pomocy;

• udzielanie uczniom i rodzicom informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą;

• szkolenie się kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych.

Bezpieczeństwo i zdrowie dziecka w przedszkolu to podstawowe zadanie dla nauczyciela. Dzieci mają małe doświadczenie życiowe, niewielki zasób wypróbowanych technik radzenia sobie z różnymi problemami .Dlatego też bardzo ważne jest ,aby przedszkole od  najwcześniejszych lat wyposażyło dzieci w nawyki unikania, zapobiegania i możliwie szybkiego pokonywania niebezpieczeństw.

  Rola nauczyciela w realizacji tych przedsięwzięć to nie podanie gotowych schematów zachowań , ale uczenie dzieci przewidywania i kreatywności w rozwiązywaniu problemów.

Przez ,,program profilaktyczny” rozumie się działania psychoedukacyjne podejmowane według określonego scenariusza , których celem jest zapobieganie zachowaniom ryzykownym uczniów i szkodom wynikającym z problemów w ich otoczeniu. Oto jakie standardy powinny spełniać pierwszorzędowe programy profilaktyczne:

1. Bezpieczeństwo uczestników.

Jako oddziaływanie psychoedukacyjne program profilaktyczny musi przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo uczestnikom i nie powodować szkód. Dlatego winny być przestrzegane następujące standardy etyczne i zawodowe:

• respektowanie podmiotowości uczestników programu poprzez pozyskiwanie ich zgody na udział w zajęciach

• poszanowanie ich godności i indywidualności

• ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji

• uwzględnienie wieku i stopnia wrażliwości

• niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy osobowości.

2. Adekwatność oddziaływań profilaktycznych.

Program profilaktyczny powinien być maksymalnie dostosowany do potrzeb i problemów odbiorców. Powinien dotyczyć zagadnień rzeczywiście występujących w danej grupie i realnych zagrożeń wystąpić w przewidywanym okresie czasu.

3. Skuteczność.

Skuteczność programu zależy w znacznym stopniu realizatorów od poziomu twórców programu i realizatorów programu. Projektom profilaktycznym stawia się następujące wymogi:

- program powinien być zgodny z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczy

- program powinien wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania

- program powinien uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej

Za skuteczne uważa się takie strategie, jak:

• korekta przekonań normatywnych dotyczących rozpowszechnienia i akceptacji dla zachowań problemowych

• motywowanie do podejmowania konstruktywnych osobistych postanowień przez uczniów

• wskazywanie na dysfunkcyjności zachowań wobec wartości cenionych przez uczestników

• przekazywanie rzetelnej i adekwatnej wiedzy o konsekwencjach zachowań problemowych, których dotyczy program

4. Głębokość i czas trwania.

Każdy program profilaktyczny powinien posiadać zaplecze specjalistyczne ( doradztwo, terapia ) dla osób wymagających głębszej pomocy. Korzystne jest, jeśli konkretny program stanowi element szerszych, długofalowych działań profilaktycznych . Najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym ( dydaktycznym i wychowawczym).

5. Formy metody pracy.

Stwierdzono, że atrakcyjność i efektywność programów profilaktycznych zależy od stosowania aktywizujących metod pracy, aranżowanie znaczących osobistych doświadczeń i odkryć. Cenne są elementy pedagogiki zabawy.

6. Organizacja programu.

Program profilaktyczny powinien być zaprojektowany zgodnie z możliwościami placówki. Uważa się, że im bardziej program angażuje rodzinę uczestników i ich najbliższe środowisko, tym jest skuteczniejszy. Dotyczy to również angażowania rozmaitych podmiotów lokalnych, jednostek samorządowych.

7. Ewaluacja i dokumentacja.

Każdy program profilaktyczny powinien podlegać ocenie skuteczności. Działania profilaktyczne zakładają powodowanie zmian w wiedzy, postawach i zachowaniach młodych ludzi. Kontrola umożliwia podjęcie decyzji o zakończeniu programu, jego kontynuacji lub wprowadzeniu korekto programu podnosząc jego jakość. W dokumentacji powinien się znajdować: opis procedury, metody , narzędzia ewaluacji.

CELE I TREŚCI PROGRAMU PROFILAKTYKI

Program profilaktyki to program obejmujący swoimi oddziaływaniami całe środowisko szkolne. Na program ten składają się wszelkie cząstkowe programy profilaktyczne jak również inne działania zmierzające do wyeliminowania, bądź ograniczenia niepożądanych zjawisk. Program profilaktyki jest spójny z programem wychowawczym szkoły. Punktem wyjścia do planowanych działań wychowawczych i profilaktycznych są potrzeby rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym i wyniki diagnozy obszarów problemowych.

Cele ogólne programu:

- uświadomienie dorosłym i dzieciom istotnych treści odnośnie własnego bezpieczeństwa i, bezpieczeństwa innych;

- promowanie, poprzez propozycje ludyczne, najlepszego przebiegu w sytuacjach stanowiących niebezpieczeństwo dla życia;

- wspólne sporządzanie planu działania, zapewniającego bezpieczeństwo w naszym przedszkolu, a co za tym idzie, dzieci i osób tam przebywających;

Cele szczegółowe programu:

• Dziecko przestrzega określonych zasad dotyczących bezpieczeństwa podczas pobytu w przedszkolu /w sali, na podwórku, w łazience, podczas zajęć, na klatce schodowej itp./.

• Nabywa umiejętność bezpiecznego poruszania się na terenie przedszkola i ogrodu przedszkolnego.

• Orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu.

• Jest uwrażliwiane na potrzebę ochrony życia i zdrowia własnego i kolegów.

• Wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia, gdzie można prosić o pomoc, umie o nią prosić.

• Dba o higienę osobistą.

• Rozumie potrzebę pobytu na świeżym powietrzu bez względu na porę roku.

• Zna sposoby zapobiegania chorobom.

• Zna zasady zdrowego odżywiania.

• Unika zagrożeń płynących z prowadzenia zabaw w niedozwolonych miejscach, zabaw zapałkami, ostrymi narzędziami i innymi niebezpiecznymi przedmiotami.

• Buduje poczucie własnej wartości i wiary w siebie.

• Zna zagrożenia płynące ze świata roślin i zwierząt i unika ich.

• Uczy się postawy ograniczonego zaufania wobec " obcych" osób.

Treści:

- zasady bezpieczeństwa w przedszkolu i w domu;

- czynniki ryzyka w otoczeniu;

- przestrzeń osobista, częściowa, całościowa i współdzielona;

- zrozumienie instrukcji prostych poleceń;

- wyrażanie na coś zgody i nieprzyzwalanie; poszanowanie cudzego zdania;

- gra dramatyczna: tworzenie fikcyjnych sytuacji, w których dzieci odgrywają różne role;

- tworzenie kodów;

- proste strategie rozwiązywania problemów;

Załącznik nr 1

ANKIETA

(Ankieta ma charakter anonimowy. Opinie z ankiety posłużą do ewaluacji programu profilaktyki).

1. Czy nakładane treści, zawarte w Programie, stanowiły utrudnienie w codziennej pracy przy realizacji haseł programowych wynikających z kształcenia ogólnego?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

2. Czy trafny był dobór haseł tematycznych i ich pogrupowanie w cykle tematyczne?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

3. Czy, Twoim zdaniem, wiedza i umiejętności dzieci z zakresu przeciwdziałania zagrożeniom zdrowia i życia uległy zauważalnemu poszerzeniu?

a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

5. Czy zamierzasz kontynuować pracę z Programem w przyszłym roku szkolnym?

a) tak, w pełnym zakresie

b) tak, lecz w ograniczonym zakresie

c) raczej nie

d) zdecydowanie nie.

Załącznik nr 2

ANKIETA

(Ankieta ma charakter anonimowy. Opinie z ankiety posłużą do określenia zakresu działań nauczycieli w temacie profilaktyki życia i zdrowia małych dzieci).

Drogi Rodzicu!„Skąd Twoje dziecko czerpie wiedzę na temat zagrożeń życia i zdrowia?”
(zaznacz, proszę, wybraną odpowiedź lub udziel krótkiej odpowiedzi)

1. Czy w codziennym życiu zwracasz uwagę na kwestię bezpieczeństwa i ochrony życia i zdrowia Twojego dziecka?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

2. Skąd Twoje dziecko czerpie wiedzę o zagrożeniach dla życia i zdrowia? Wymień, proszę, najważniejsze źródła informacji.
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Czy w każdej sytuacji zdajesz sobie sprawę z licznych niebezpieczeństw, zagrażających życiu i zdrowiu Twojego dziecka?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

4. Jakie niebezpieczeństwa „naszych czasów”, stanowią, Twoim zdaniem, największe zagrożenie dla życia i zdrowia Twojego dziecka?                      Wymień, proszę, najważniejsze z nich.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Czy, Twoim zdaniem, już w edukacji przedszkolnej mają sens działania zorientowane na profilaktykę niebezpieczeństwom życia i zdrowia małych dzieci?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

6. Czy zgodzisz się ze stwierdzeniem, iż udział służb – policji, straży pożarnej, pogotowia ratunkowego – znacząco wesprze działania nauczycieli i rodziców w realizacji programu profilaktyki życia                  i zdrowia małych dzieci?
a) tak
b) raczej tak
c) raczej nie
d) nie

Dziękuję

Załącznik nr 3

ARKUSZE OBSERWACJI OPRACOWANE NA PODSTAWIE DRZEWA DOBRYCH MANIER –WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU NR 5/2004

FORMY GRZECZNOŚCIOWE: przepraszam, dziękuję, proszę, dzień dobry, do widzenia.

Dotyczy form grzecznościowych: powitania i pożegnania

IMIĘ DZIECKA	STOSUJE ZAWSZE	STOSUJE SPORADYCZNIE	NIE UŻYWA

Dotyczy form grzecznościowych: dziękuję, proszę, przepraszam

IMIĘ DZIECKA	STOSUJE ZAWSZE	STOSUJE SPORADYCZNIE	NIE UŻYWA

WSPÓŁŻYCIE W GRUPIE: umiejętność zachowania się wobec kolegów podczas pracy w grupie i podczas zabaw spontanicznych.

• BAWI SIĘ ZGODNIE (nie stosuje przemocy, wymuszania, nie krzyczy na kolegów),

• BAWI SIĘ CICHO (zachowuje umiarkowany ton głosu).

IMIĘ DZIECKA	ZGODNA ZABAWA	CICHA ZABAWA
	TAK	NIE