T: Oświata,kultura i nauka w IIRP.

PLan pracy:

Zakres pojęciowy: Najwazniejsze osiągnięcia w sferze oswiaty, kultury i nauki w okresie istnienia IIRP i ich wpływ na funkcjonowanie społeczeństwa,

Zakres chronologiczny: Lata 1918-1939

Zakres terytorialny: Temat związany przede wszystkim z sytuacja w obrebie IIRP i działalnością środowisk emigracyjnych

Rozwiniecie:

Oswiata w IIRP i walka z analfabetyzmem,

Kultura IIRP ( m.in. sztuka i literatura i sport)

Dokonania naukowe Polakow w IIRP ( m.in. „szkola matematyczna we Lwowie”, odkrycia Ludwika Kirszwelda a także Polskich humanistow m.in. Bronislawa Magnowskiego „ życie seksualne dzikich”, dokonania historyczne Szymona Aszkanazego i Michała Bobrzynskiego)

Ad1.

Na początku XX wieku głównym problemem wśród Polakow był analfabetyzm.

W zaborze Rosyjskim nie umialo pisac ani czytac 65% Polakow, w Galicji 56%, w zaborze Pruskim 0,6%.

W momencie uzyskania niepodległości 1918 ogolna liczba analfabetow w Polce wynosila przeszlo 40% i w zwiazku z tym wladze tworząc szkolnictwo państwowe wprowadzily tworzenie szkol 4klasowych by rozwiązać ten problem ( procz istniejących 7 klasowych do których uczęszczała młodzież).

W 1931r liczba analfabetow to 22,1%, a w 1939r przed wybuchem wojny 15% i przede wszystkim dotyczylo to Polski B czyli kresow Wschodnich.

Procz rozwoju systemu szkolnictwa podstawowego i wprowadzenia 9 lutego 1919r. obowiązku szkolnego dla dzieci w wieku 7-14 lat.

Prowadzenie obowiązku szkolnego- był to dekret tymczasowego naczelnika panstwa Jozefa Pilsudzkiego.

Jednoczesnie rozwijano siec szkol średnich o profilu ogolnoksztalconcych. w 1922 było ich 762 w calym kraju a w 1938r już ok. 800 co było o tyle istotne ze wiązało się to z tworzeniem jednolitego systemu nauczania które zostalo wprowadzone w wyniku reformy oswiaty Janusza Jedrzejewicza głoszonej 15 marca 1932r.

Wprowadzala ona 6klasowe szkoly podstawowe, 3letnie gimnazja kończone mala matura i 3letnie liceum kończone duza matura.

Po zdaniu duzej matury absolwent mogl dostac się na kazde studia w Polsce.

W Polsce w latach 1919-1924 istnialo już 17 wyzszych uczelni i m.in. w 1919r funkcjonowaly uniwersytet Jagiellonski, uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, uniwersytet im. Stefana Batorego w Wilnie, do tego doszla reaktywacja działań u.Poznanskiego im. Adama Mickiewicza i uniwersytetu Warszawskiego.

W 1919r utworzono nowa uczelnie KUL- Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Będzie on utrzymywany ze srodkow budzetu panstwa.

Do nowych uczelni można tez zaliczyc Szkoly Nauk Politycznych w Warszawie i utworzenie w 1933r w Warszawie Akademii Sztuk Pieknych, która kształciła elity artystyczne Polski i miala Duzy wpływ na rozwoj Polskiego ekspresjonizmu i życie teatralne.

Istnienie wielu szkol wyzszych pozwalalo na rozwoj cywilizacyjny IIRP i szybkie niwelowanie roznic w stosunku do najbardziej rozwinietych krajow Europy.

Niezaleznie od rzadu w IIRP wszystkie sily polityczne uznawaly fakt ze poziom wykształcenia Polakow zapewnia rozwoj ekonomiczny i kulture polityczna w panstwie.

Ad2.

W sferze kultury dochodzi do wielkiego sukcesu literatow polskich. W 1924r literacka Nagrode Nobla otrzymal Wladyslaw Reymont za powiesc „Chłopi”. Slawe tez zyskal za powiesc „Ziemia obiecan”a. Jego kontrkandydatem bym Stefan Żeromski za „ Wiatr od morza”.

Wdziedzinie literatury slawe zyskal tworca teorii czystej formy Ignacy Witkiewicz jako dramaturg i pisarz „Nie na scenie”, „Pozegnianie jesieni”.

Po dojsciu do władzy sanacji wiele dokonan literackich mialo charakter propagandowy w zwiazku z utworzeniem w 1935t Pal- Polskiej Akademi Literatury w ktorej dzialali m.in. Leopold Staff i Julian Kaden Bandrowski autor „General Barcz”.

W dziedzinie teatru i filmu ogromne znaczenie miala działalność i tworczosci Apoloni Halupiec (Polanegri) była to pierwsza polka która zrobila swiatowa kariere w Holiwood. W Polskim filmie największymi gwiazdami byli m.in. Mieczyslawa Cwitlinska, Eugeniusz Bodom ( zastrzelony przez podziemie za wspolprace z gestapo w czasie wojny 1945r).

Slawe zyskal Teatr „Reduta” w Warszawie w którym kierowal Julian Osterda a pozniej Leon Schiler. Za najwybitniejszego aktora uwazano Stefana Jaracza.

W dziedzinie sportu który wpływał na nastroje społeczne wielka slawa okryl się Janusz Kusocinski, który na olimpiadzie w LA zdobyl zloty medal na bieg 10km i zostal pozniej rekordzista swiata.

Mistrzem Europy w biegach był Jozef Noji ( mistrz Europy na 5k)(zamordowany 1940 w Katyniu).

Pierwsza Polka, która zostala medalistka olimpijska była Halina Konopacka( rzut dyskiem).

Stanislawa Walasiewniczowna w LA zdobyla na 100m brazowy medal i zdobyla również medal na olimpiadzie w 1936r w Berlinie.

Która m.in. toczyla się również we Wroclawiu ( Wreslau).

W sukcesie w sprocie lotniczym Franciszek Zwirko i Stanislaw Wigura .

Po za tym iż sport miał duze znaczenie propagandowe, przyczynial się do integracji społeczeństwa.

Ad3.

W dziedzinie nauki slawe zyskuja Polscy Filozofowie ze szkoly Lwoskiej Kazimierz Twardowski i Roman Ingardyn.

Za ojca polskiej socjologi uwaza się prof. Floriana Znanieckiego, a antropologii Malinowskiego.

Historia sztuki była domena prof. Stanislawa Estraichera i m.in. napisal on „Historia sztuki”.

W dziedzinie matematyki i nauk ścisłych dominowali m.in. Ludwik Hirschweld (neofita-zyd katolik).

Polska nauka w okresie IIRP stala się jedna z najwazniejszych dziedzin zycia i była ceniona w Europie i na swiecie.

Polacy od 1933r przystapili do „enigmy” czyli polscy matematycy zaczeli tworzyc maszyne szyfrujaca która pozniej Niemcy zastosuja do swojego wywiadu w okresie IIWŚ.

Do Polskiego zycia istotny wkład wnosil kościół w 1925r. prymas Eugeniusz Dalbor zawarl konkordat ze stolica apostolska Pius XI.

Konkordat wprowadzal katolicyzm jako religie panujaca w Polsce.

W Polsce w związku z konkordatem aktywnie zaczela dzalalnosc akcja katolicka a także od 1934r wprowadzono kult m.in. calunu turyńskiego.

Istnialo szereg schizm katolickich, m.in. rycerz niepokalany w którym 1938r ojciec Maksymilian Kolbe wzywal do rozprawy z Zydami i usuniecia ich z kraju ( opisuje to w dzienniku myśliwego Czeslaw Milosz).

Po 1918 powstaje m.in. gazeta Polska i przglad wszechpolski – m.in. atakowaly one czolowych przedstawicieli Polski za ich żydostwo i dekadentyzm. M.in. Tuwima, Lesmiana, Aszkanazego czy nawet Ludwika Kirschwelda.

Niemcy zdajac Se sprawe z Polskiej kultury 6 listopada 1939 doprowadza do aresztowania naukowcow u.Jagiellonskiego i rozpoczna eksterminacje elit inteligencji.

Podsumowanie:

Wladza II RP udalo się opanowac zjawisko analfabetyzmu poprzez rozwoj oswiaty, kultury i nauki integrowac społeczeństwo które zylo w 3 odrebnych panstwach. Na duchowość IIRP oddziaływał Kosciol a także nacjonalizm i antysemityzm o czym nie można zapominac.

Fakty:

1919r- Dekret o obowiązku szkolnym

1919- utworzenie KUL

1924r- utworzenie teatru Narodowego w Warszawie, którego dyrektorem zostaje Julian Osterwa

1926r- powstaje w Warszawie Teatr Otemeun

1932- reforma oswiatowa Janusza Jedrzejewicza i utworzenie jednolitego sys. Szkolnego

1934r- odkrycie osadu z kregu kultury Łuzyckiej w Biskupinie( m.in. dzieki polskiej szkole archeologicznej która tworzy prof. Jozef Kostecki)

1938r- śmierć słynnych lotnikow Zwirki i Wigury

Czerwiec 1940r- w ramach akcji AB Niemcy rozpoczynaja eksterminacje Polskiej Inteligencji i w Palmirach Gina Janusz Kosicinski, Maciej Rataj