Wykład 16.05.2011
Biomarker- wskaźnik do oceny efektów działania substancji chemicznych na organizm oraz eksploatacji międzygatunkowych. Wyróżniamy biomarkery:
Ekspozycji (narażenia)- wskaźniki wchłoniętej dawki określające ilościowo wchłoniętą substancję toksyczną, jej metabolit lub produkty interakcji z substancjami endogennymi. Szczególnie cenne są biomarkery swoiste dla określonej trucizny i występujące w łatwo dostępnym materiale biologicznym jak: mocz, krew, ślina, powietrze wydychane (czy organizm był narażony na działanie czynnika szkodliwego)
Skutków zdrowotnych (efektu)- dostarczają one informacje o zmianach w organizmie, które powstały w wyniku ekspozycji na działanie substancji toksycznych (czy narażenie na ksenobiotyk spowodowało skutki zdrowotne)
Wrażliwości- czy dana osoba jest wrażliwa na działanie konkretnego ksenobiotyku
Biomarkery stanowią elementy kolejnych etapów interakcji między organizmem a substancją chemiczną. Pierwszym etapem jest ekspozycja na ksenobiotyk a ostatnim- efekty uboczne.
Do pożądanych cech biomarkerów należą:
Odzwierciedlenie interakcji układu biologicznego organizmu z działającą sub. chemiczną
Rozpoznanie takiej interakcji z odpowiednią swoistością i wrażliwością
Monitoring biologiczny- to systematyczny pomiar stężeń sub. toksycznych lub ich metabolitów, tj. biomarkerów ekspozycji
NDSB- najwyższe dopuszczalne stężenie biologiczne. Jest ustalane dla standardowych warunków narażenia na pojedyncze substancje.
Dawka biologiczna- skuteczna ilość wchłoniętego ksenobiotyku, który faktycznie reaguje, z takimi składnikami komórki jak białka czy kwasy nukleinowe, w tym DNA
Monitorowanie materiału biologicznego:
Poznanie toksykodynamicznych właściwości trucizny i ich zachowań toksykokinetycznych
Biomarkery ekspozycji nie są bezpośrednimi miernikami efektów szkodliwych. Mogą być jednak pomocne w przewidywaniu potencjalnych skutków ekspozycji.
Ogólnie znane i stosowane testy opracowano dla: benzenu, toluenu, ksylenu, etylobenzenu, styrenu, fenolu.
Czynniki środowiska, stan zdrowia, wiek itp. Nie pozostają bez wpływu na wyniki testu.
Biomarkery efektu mogą mieć zastosowanie w diagnostyce klinicznej w celu:
Potwierdzenia diagnozy ostrego lub przewlekłego zatrucia
Oceny skuteczności…
W praktyce klinicznej rolę biomarkerów hepatotoksyczności odgrywa tradycyjnie pomiar aktywności enzymów surowicy np. aminotransferazy asparaginianowej lub alaninowej. W surowicy enzymy te są obecne wówczas, gdy dochodzi do uszkodzenia hepatocytów i uwalnia się ich zawartość.
Do biomarkerów nefrotoksyczności zaliczamy kreatyninę surowiczą, albuminy, transferazę, IgG.
NDS- najwyższe dopuszczalne stężenie, jest to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego i przeciętnego tygodnia pracy, określa stopień bezpieczeństwa zawodowego
NDN- najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia człowieka
NDSCh- najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min. I nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej w odstępie nie krótszym niż 1 godzina
NDSP- najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe
OOŚ- Ocena Oddziaływania na Środowisko. 4 podstawowe kryteria:
Kryteria oparte na wielkości prognozowanej emisji, skali inwestycji lub na wysokości kosztów inwestycji
Kryteria lokalizacyjne- identyfikacja terenów szczególnie wrażliwych, warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń
Listy określające typy inwestycji
Wstępna ocena środowiska …
Ocena ryzyka zdrowotnego:
Identyfikacja zagrożenia- w oparciu o dane przedstawione w OOŚ
Ocena zależności narażenie-skutek (dawka-odpowiedź)
Ocena narażenia
Charakterystyka ryzyka
Z zakresu zdrowia publicznego i epidemiologii środowiskowej:
Wstępna analiza struktury demograficznej
Identyfikacja podpopulacji najbardziej wrażliwych
Dr Trypień mówił ze na zaliczeniu może być: co to jest biomarker, rodzaje ich, pomiary, identyfikacja.