Rodzina jako instrukcja społeczna i wspólnota,
Przemiany rodziny w perspektywie procesów industrializacji i urbanizacji. Rodzina Mała,
Funkcje rodziny i ich przemiany,
Problem trwałości małżeństwa w wybranych modelach kulturowo religijnych (Judaizm, islam, Katolicyzm, Prawosławni)
Małżeństwo i rodzina w polskim systemie prawnym,
Dezorganizacja rodziny - rozwody,
Przemiany pozycji kobiety w małżeństwie i rodzinie,
Pozycja dziecka w rodzinie i jej przemiany
Adopcja - pojecie i rodzaje
Alternatywna forma małżeństwa i rodziny.
4 płaszczyzny
1. Posiłki można przenieść do restauracji
W rodzinie to wszystko mamy za darmo. rodzina jest instytucją atrakcyjną nawet pod wzgledem ekonomicznym.
W socjologii przez rodzinę uważa się grupę osób złożonych z rodziców i dzieci powiązanych określonymi więziami typu rodzice dzieci, małżeństwo, rodzeństwo itd.
Jest to grup[a która zazwyczaj mieszka pod jednym dachem i tworzy wspólne gospodarstwo domowe
jest grupa osób która zazwyczj nosi wspólnenazwisko
wypełnia określone funkcje zadania uznane jako ważne, właściwe dla tej grupy.
Współcześnie część tych elementóe jesat podważana albo przynajmniej kwestionowana nawet ten pierwszy element. Stawia się pytanie czy rodzina to dwoj rodziców czy nie wystarczy tylko jeden rodzic. Do lat 60 rodzna pełna to dwoje rodzców, od lat 70 w USA i krajach zachodnich podwązono to wysuwając tezę że pełna rodzina złożona z 2 rodziców nie musi być cechą konstytutywną.
Gdy jest jeden rodzic to też ok ale tylko wtedy gdy rodzic radzi sobie z utrzymaniem całej rodziny, zaś rodziny pełne gdfszie są 2 roidziuców też sobie nie radzą
pod wspólnym dachem. Jeśli jedno jest w ciągłych rozhjazdach nie musi być rodziną która mieszka pod wspólnym dachem mają kilka domów , lub praca wymaga ciągłych wyjazdów
wspólne nazwiso, twez nie koniecznie w polskim prawie mopżliwośc noszenia odrębnych nazwisk, nawet mogą decydować o nazwisku dziecka
wobec rodziny stawia się wiele pytań i stara się odpowiedzieć na te pytania wobec rodziny.
Ad 1) Rodzina jako instrukcja społeczna i wspólnota,
Jest to problem czy zagadnienie niesłychanie ważne badane w relacjach makrostrukturach. Na rodzinę patrzy się z 2 punktów widzenia a- instytucja, b - grupa wspólnota! Oznacza to że rodzina jest jednocześnie instytucją i wspólnotą posiada określone cechy. Wynika to stąd że role rodzinne są określone nie tylko zaangażowaniem emocjonalnym członków nie tylko uczuciem ale także są te role określone przez szersze zbiorowości społeczne pozarodzinne do których członkowie rodziny należą, są to takie grupy jak państwo, grupy religijne, społeczności lokalne i inne. Te grupy zewnętrzne posiadaj interes ilu członków dostarcza im Państwo grupom religijnym i jakiej jakości są to członkowie - zewnętrzne instytucję są zainteresowane tym ilu członków dostarcza im rodzina i jakiej jakości dlatego traktują rodzinę jako instytucję i dlatego ingerują w tą instytucję. Te instytucje chcą mieć kontrolę co dzieje się w rodzinie, a formami tej kontroli jest prawo, obyczaj, normy moralne i religijne odnoszone także do małżeństwa i rodziny.
Grupa pierwotna - na pokładzie wspónotowym charakteryzująca się ............................. i jednocześnie jako ta grupa odniesienia normatywnego.
cechy rodziny i małżeństwa jako wspl
oty i jako instytucji
| Wspólnota | Instytucja |
|---|---|
Wypływa z naturalnego podziału ludzi na 2 płcie, różne co do funkcji fizjologicznych, co do potrzeb Działania podejmowane są dobrowolnie z wewnętrznej konieczxnoći, podoba mi się, jest atrakcyjny, ładnie się ubiera. Rola miłości Podstawowe znaczenie w związku Te związki muszą być trwałe, traktujemy go w kategoriach uczuciowych, miłości Małżeństwo i rodzina daje radości i przyjemności zupełnie nie znane innym grupom. Uspołecznienie Rozpad związku Emocjonalny, wzajemne znudzenie, |
Umowa społeczna, która jednocześnie wymaga aby małżeństwo było aktem publicznym, formalna umowa Czynności są ściśle określone prze prawo. Jeśli są odstępstwa to prawo to określa odrębnymi przepisami. (Judaizm 14 lat i jeden dzień, dziewczyna 12 lat i jeden dzień) (Katolicyzm 16 lat chłopiec, 14 dla dziewcząt (kościoły okreslają to na własnym terytorium)) Zwykle o miłości się tylko mówi, określa trwałość związku (Judaizm, Islam - związki trwałe) Małżeństwo jako instytucja definiowana jest w kategoriach celów. instytucjonalny charakter związków ma 1,2 rzędne cele. rodzenie i wychowywanie dzieci, 2 miłość. Organizacja wewnętrzna związku, prawa i obowiązki, dziedziczenie nazwiska, Procedury, Polskie prawo cywilne - odpowiednie przesłanki zakończenia związku. Są określone procedury po których spełnieniu związek może być rozwiązany. |
Historycznie rzecz biorąc pierwotna rodzina utożsamiała się całkowicie ze społeczeństwem, Rodzina jako całość stanowiła bardzo ważny element pierwotnego społeczeństwa. W miarę rozwoju społecznego na znaczeniu zostały indywidualne cechy członków rodziny, szczególną rolę odegrał tutaj społeczny podział pracy, oraz w czasach nowożytnych zasada tzw. obywatelskości, czy obywatelstwa. Zasada która odnosi się do poszczególnych osób w rodzinie, to poszczególne osoby stają się nosicielami takich cech których żadna władza nie może ich pozbawić - godność, wolność, prawa do czegoś. Oznacza to jednocześnie że rodzina traci charakter instytucji na rzecz grupy społecznej na rzecz intymności stosunków, nie oznacza ta że zupełnie traci cechy instytucji, traci wiele atrybutów ale nie przestaje być instytucją.
Ad 2 Przemiany rodziny w perspektywie procesów industrializacji i urbanizacji. Rodzina Mała,
Zwykle kiedy się mówi się o - przemianach to określa się jakiś czasowy układ odniesienia b - czynniki które wywołują przyspieszony przemiany
W naszym kręgu kulturowym zakłada się że przyspieszone przemiany rodziny na przestrzeni 18 i 20 wieku. Zakłada się że do czasu wielkiej rewolucji przemysłowej społeczeństwa europejskie były stabilne, elementy zmian dotyczyły tylko nielicznych części tych społeczeństw, tych części które były położone na wybrzeżach , handel wymiana towarowa, wpływ miał a flota żegluga, te zmiany nabierały na znaczeniu wielkiej rewolucji przemysłowej 18, 19 wiek. U podstaw legły dwa wielkie procesy społeczne tj. proces industrializacji i urbanizacji.
Urbanizacja - uprzemysłowienie, najpierw obejmował przemysł włukiennniczy Anglia, Niemcy, Francja, Hilandia od 19 wieku w wieku 20 przemysł stalowy. Społeczęnstwa które ten proces. Cztery procesy stanowiły to społeczeństwa industrialne - przemysłowe. Postindustrialne - kiedy o dochodzie przestał decydować przemysł a coraz większe znaczenia nabrały usługi, o od kilkudziesięciu informatycznymi rolę informatyki.
Równolegle postępował proces urbanizacji inaczej umiastowienia
Urbanizację ekonomiczną - wzrost udziału ludności utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych
Urbanizacja architektoniczna polegająca na zabudowie przestrzeni na kształt miejski
Urbanizacja demograficzna - polegająca na wzroście ludności zamieszkującej w miastach w stosunku do ogółu. 62% obecnie mieszka w miastach z 38,5 miliona ludności POLSKA
Urbanizacja społeczna - polegająca na upowszechnieniu się miejskiego stylu życia
Te procesy wpłynęły na rodzinę.
Następstwa zmiany w rodzinie
Ruchliwość przestrzenną (horyzontalną )na wielką skalę przemieszczanie się ogromnych mas ludności. Wielkie wędrówki w kierunku ośrodków przemysłowych, migracje zarobkowe (za chlebem) ze względu na zachód
Ze wsi do miasta w Polsce po wojnie około 7 mln ludności, wnosząc nowe obyczaj. Na terenie miast udało się uniknąć slamsów.
Dla rodziny było to zrywanie więzi pokoleniowych, prawem migracji, że wędrówki podejmują się zwykle ludzie młodzi, lepiej przygotowani zawodowo i reprezentują wyższy poziom intelektualny. W domach zostają ludzie strarsi.
Obok ruchliwości poziomej - ruchliwość werticalna - pionowa - przemieszczanie się w skali prestiżu jedni do góry inni degradacja. Ludzie mają możliwość wyboru, miejsca zamieszkania, zawodu, kształcenia. Na te możliwości wskazywali twórcy szko0ły chicagowskiej, PArk i Berges. Dla rodziny oznacza to że w obrębie jednej rodziny jedni robią karierę a inni są degradowani. Brak jest wspólnego języka i to jest ta podstawowa rzecz na którą należy zwrócić uwagę.
Skutki tych procesów
a) rozbicie struktury wielkiej rodziny na mniejsze jednostki
b) zróżnicowanie systemu wartości,
b*) Wzrost roli jednostek, indywidualny sukces życiowy
b**) Zmniejszenie roli wierności grupie, solidarności grupowej która dotychczas cementowała rodzinę
Z tymi procesami socjologowie łączą powstanie rodziny Małej upowszechnienie się rodziny Małej, powstanie koncepcji rodziny Małej .
Koncepcja Rodziny Małej
Powstała w USA w latach 20 i 30 20 wieku a jej głównymi przedstawicielami byli Obber, Bals, i Patsons - twórcy koncepcji, opisali to zjawisko.
Podstawową tezą tej koncepcji jest to
ten typ rodziny jest przeznaczeniem ludzkości - tzn. Rodziny będą się rozwijać czy zmierzać w kierunku rodziny małej i wyrubują rodzinę wielką tradycyjną. Rodzina Mała Nuklealna jest przyszłością światowej cywilizacji
rodzina mała jest 2 mała, jest rodziną 2 pokoleniową składającą się z rodziców i dzieci nie posiadającą wspólnie z dziatkami, Rodzice i dzieci. Mała - liczebności dzieci 1-2 dzieci A więc ze względu na podwójnie mała: rodzice i dzieci oraz bo mało dzieci 1-2.
Rodzina p2 wyizolowana - od rodziny pochodzenia i odizolowana od sąsiadów - nie utrzymująca kontaktów więzi z dziatkami czy z rodzeństwem i nie utrzymująca bliższych kontaktów z sąsiadami
Rodzina ruchliwa przestrzenie albo zdolna do ruchliwości. Przemieszczająca się przestrzennie
Więź małżeńska rodzinna oparta jest na emocjach, a nie jest to więź rzeczowa czyli oparta na pośrednictwie rzeczy. Nie ma więzi rzeczowej (dawniej na wsi wspólny dom, utrzymanie inwentarza) za pośrednictwem rzeczy
Narażona jest na dezintegrację na rozpad jest mniej trwała, więzi oparte na uczuciach są mniej trwałe.
Koncepcja rodziny małej w socjologii zrobiła karierę zaczęto ją nazywać rodziną nuklealną, fizykalną. Wtedy atom był najmniejszą cząstką materii, rodzina jako najmniejsza cząstka świata społecznego. Spotkała się z powszechną aprobata i uznaniem lecz po II wojnie światowej coraz częściej zaczęto kwestionować jej prawdziwość
Krytyka koncepcji:
Zakwestionowano twierdzenie aby taka rodzina była przyszłością ludzkości. Nap podstawie wykopalisk stwierdzono, że była obecna w dawnych kulturach i stanowiła jakąś część rodzin przez całe 100-lecia i stanowić będzie ale nie jedyną formę rodziny
Podważono wiele cech (materiał empirtyczny na podstawie którego ta koncepcja została utworzona, tj.: wykazano że koncepcja ta była zbudowana na podstawie badań tzw. rodzin problemowych, są w trakcie rozpadu, jako takie są bardzo często wyizolowane od rodziny pochodzenia labo od sąsiadów, Są izolowane. Takie rodziny są częściej bardziej ruchliwe chcą uniknąć naznaczenia społecznego.
Na podstawie badań rodzina mała jest jedną z form rodziny życia rodziny obok niej są 3 inne formy również żywotne jak rodzina mała tj. Rodzina Tradycyjna - w społeczeństwach mało zurbanizowanych (Len Dyczewski), Dwie formy pośrednie pomiędzy Mała i Dużą
a) Rodzina poszerzona wyizolowana
rodzina zmodyfikowana - prowadzą odrębne gospodarstwa domowe, mają oddzielne dochody ale często mieszkają pod wspólnym dachem lub bardzo blisko przestrzennie
b) rodzina poszerzona odizolowana - tj.: która prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe, oddzielne dochody ale więzi emocjonalne są bardzo bliskie, mieszkają oddzielnie ale często się komunikują, prowadzą rozmowy telefonicznie.
Wniosek
Koncepcja rodziny małej stanowić może co najwyżej użyteczny model analizy biegunowej, dwa bieguny a i b Rodzina mała i Rodzina tradycyjna,
Realność rodziny małej bywa przedmiotem krytyki wątpliwości ze względu podziałów aksjologicznych, ze względy na wartości w społeczeństwie:
a) dzieci z rodzin małych pozbawione są przeżyć egzystencjanych, starość, niedołężność i śmieć, kultura współczesna unika doświadczenia śmierci, wypycha starych do szpitali i dzieci wychowane poza rodziną Dużą są pozbawieni takich doświadczeń życiowych
b) problem ewentualnej pomocy
Ad. 3 Funkcje rodziny i ich przemiany,
Przez funkcje rodziny zwykle okresla sie zadania jakie rodzina spełnia, jakie wykonuje, zespół zadań. Cecha tych zadań jest
1. Różna wartość -a) podstawowe które podlegają nieznacznym zmianom, b) zmienne pod wzgledem historycznym - zmienne historycznie, zmieniają się przez to że albo zamieniają się zewnętrznie albo też zmieniają się wewnętrznie ich treść zakres, elementy, albo też zmienia się ich miejsce wśród innych funkcji, które spełnia rodzina.
Jeśli mówimy o przemianach to zwykle te przemiany musimy odnieść do jakiegoś okresu czasu. Te zmiany postrzegamy w okresie 200 lat i wyróżnia się rodzinę industrialną do 18 wieku na przełomie 18 i 19 wieku, a następnie postindustrialną, modernistyczną. Ta cenzura czasowa jest cenzurą czasową umowną, wynika to z tego że niektóre elementy społeczeństwa industrialnego długo jeszcze przetrwały, są obecne nawet do dzisiejszego dnia, wobec czego nie jest to cenzura niejednoznaczna i wynika z przyjęcia pewnych założeń.
Rodzaje funkcji!!
Różne próby klasyfikacji funkcji, były one podjęte przez różnych socjologów, amerykańskich, francuskich, brytyjskich jak i socjologów polskich (Zbigniew Tyszka - Uniwersytet w Poznaniu - socjolog marksistowski lata 70) wyróżniał 10 funkcji i sklasyfikował je w 4 kategoriach
1. Bijopsychiczne
2. Ekonomiczne (materialno ekonomiczne i opiekuńcze)
3. Wyznaczające (legalizacyjno kontrolna)
4. Socjolizacyjna (rekarecyjno towarzyska, .....)
Prof Franciszek Adamski (do 1983 r KUL po 1989r UJ)
Podzielił funkcję jakie spełnia rodzina na 2 typy
Funkcje istotne (podstawne, rodzina nie może być zastąpiona: prokreacyjna, socjolizacyjna, miłościowa sex)
Funkcje akcydentalne (wtórne, które rodzina spełnia czasem w szerokim zakresie ale z powodzeniem może je spełniać inne instytucje zewnętrzne zwłaszcza w nowoczesnym społeczeństwie1. funk. ekonomiczna, która uległa przemianom, 2 funkcja opiekuńcza, 3. funkcja stratyfikacyjna, 4. funkcja rekreacyjna, 5 funkcja religijna, 6 funkcja integracyjna - kontrolna)
Funkcje Instytucjonalne - takie które wynikają z powiązań rodziny z instytucjami zewnętrznymi
Funkcje Osobowe - funkcja małżeńską, braterską, rodzicielska.
Tylko 3 FUNKCJE
1. Funkcja ekonomiczna rodziny i jej przemiany
Zaliczana do funkcji akcydentalnych, ale w przeszłości odgrywała podstawowe znaczenie w życiu rodziny przedindustrialnej. Rodzina ta pełniła funkcję ekonomiczną w trojakim sensie
a) funkcja produkcyjna - produkowała prawie wszystko to co było niezbędne do życia i funkcjonowania, tylko nieliczne produkty zbywała w drodze wymiany a nie pieniądze. (samowystarczalność) Rodzina była jednocześnie rodziną i przedsiębiorstwem produkcyjnym - wytwarzającym, tylko nadwyżki wymieniano. Przejawem tej jedności rodziny i przedsiębiorstwa była struktura zabudowy zagrodowej na wsi jak i w rodzinach w mieście trudniącym się handlem rzemiosłem. Często pod jednym dachem było mieszkanie i pomieszczenie na inwentarz, i tak było bardzo długo na terenie galicji do 80 lat wstecz.
b) Funkcja zakładu produkcyjnego - to ojciec był szefem rodziny oraz przedsiębiorstwa! Wysoka funkcja ojca, do niego należały decyzje rodzicielske i w firmie. Wydzielał obowiązki, kobiecie dane było prowadzenie gospodarstwa domowego, które ograniczało jej przestrzeń do domu i najbliższego otoczenia natomiast dzieci od najmłodszego dzieciństwa wykonywały funkcje stosowne do wieku, od pilnowania piskląt, pasienia krów, w starszym wieku coraz więcej obowiązków
c) Funkcja ograniczona przestrzeń - przestrzeń ograniczona do najbliższego otoczenia, członkowie rodziny nie musieli wychodzić na dłużej poza teren gospodarstwa.
Te 3 w/w tworzyły solidarność rodzinną, odpowiednio liczne rodziny, dzieci były traktowane jako dodatkowa siła robocza, wykształcenie dziecka nic nie kosztowało, dlatego ze nie istniały szkoły. Ta sytuacja uległa zasadniczej zmianie w wyniku procesów urbanizacji i industralizacji, a więc zaczęła się 200 lat temu i w niektórych kręgach trwa do dzisiaj. Zmiany polegają na
a) przedsiębiorstwo stało się nie konkurencyjne wobec produkcji towarowej, a więc produkcji wytwarzanej na sprzedaż
b) produkcja ekonomiczna została oddzielona od rodziny, a to dlatego, że powstałe zakłady pracy wymagały nieobecności w rodzinie związanej z pracą w zakładzie (praca około 14 godzin)
c) przedsiębiorstwa zaczęły zatrudniać zarówno kobiety jak i dzieci, a nie tylko mężczyzn, oznaczało to że pozostali członkowie rodziny zaczęli posiadać dochody i przez to uniezależniać od głowy rodziny! To wywołało wiele konfliktów dawnych konfliktów z nowymi realiami.
Współczesna rodzina nie musi tej funkcji spełniać.
2 Funkcja socjalizacyjna i jej przemiany
Definiuje się na dwa sposoby: w sensie szerokim i sensie wąskim
W sensie szerokim traktowana jest jako proces przystosowania do życia społecznego. Nie definiuje się wówczas szczegółowo elementów tego przystosowania. Natomiast w sensie wąskim właściwym dla socjologii socjalizacja traktowana jest jako proces przystosowania do pełnienia ról społecznych (wielu ról społecznych) przy czym rolę społeczną definiuje się zwykle jako zespół praw i obowiązków oczekiwanych wobec jednostki z racji przynależności do danej grupy i zajmowania w niej określonej pozycji. Rola dziecka zespół praw i obowiązków - że jest dzieckiem i zajmuje pozycję dziecka , analogicznie rola matki i rola ojca, analogicznie rola studenta.
Zwykle socjalizację dzieli się na dwa typy rodzaje:
- socjalizację pierwotną - jest to ten okres przygotowania się do pełnienia ról które dotyczą struktur podstawowych w życiu rodzinnym - zwykle okres w życiu 11 - 12 lat
- socjalizację wtórną - jest to proces przygotowania się do pełnienia ról poza rodzinnych, ról zawodowych, ról w uczestnictwie w życiu społecznym publicznym, jest to okres który zachodzi na socjalizację pierwotną i trwa całe życie.
Przemiany tej funkcji polegaj na tym że społeczne przedindustrialne to rodzina niemal w całości pełniła tę funkcję i to w obu jej rodzajach pierwotną i wtórna. Nie było potrzeby aby rodzina dzieliła tę funkcję z innymi pozarodzinnymi zbiorowościami, w jakimś sensie tę rolę mogła pełnić społeczność lokalna, parafia. Nawet w rodzinach wyżej klasowanych społecznie wchodziły guwernantki, bony (pani wynajmowana do wychowywania dzieci młodszych) to i tak spełniały funkcje nałożone przez rodziców dziecka w przeciwnym razie były zwalniane. Ta sytuacja uległa radykalnej zmianie w rodzinach przemysłowych, wartością stało się przygotowanie do zawodu - nowe zjawisko, rodzina nie była w stanie sprostać temu zadaniu, dlatego tez pojawiły się instytucje tj.: szkoły na różnych poziomach. Wynikało to ż tego, że rodzina nie była w stanie przygotować do funkcji zawodowych, nie mniej jednak ta funkcja pozostała jako funkcja podstawowa, istotna.
a) rodzina jest pierwsza w pełnieniu tej funkcji tzn. że w okresie pierwszych lat kiedy powstają podstawowe zręby osobowości dziecka to rodzina w pełni pełnią tą funkcję. W związku z tym jeśli rodzina jest dysfunkcjonalna to takie są dzieci, jeśli rodzina jest prawidłowa to i dziecko tez będzie się rozwijało prawidłowo.
b) żyjemy w społeczeństwach pluralistycznych - złożonych z wielu różnych zbiorowości grup, które mają różne oceny, cechy, opinie itp. To w rodzinie ujednolica się niejako podstawowy układ odniesień poprzez który definiuje się wpływy ze świata zewnętrznego. Rola rodziny jest podstawową grupą odniesienia normatywnego - tworzy kreuje normy i wartości którymi zwykle kierują się jej członkowie i w tym względzie jest niezastępowalna.
c) rodzina zwykle uczy rozwiązywania problemów życiowych - każdy człowiek zwłaszcza młody stoi przed problemami życiowymi tzn. nowymi sytuacjami o których nie umie, nie potrafi rozwiązywać, począwszy od problemów banalnych, kończywszy na sprawach trudniejszych.
d) społeczne dziedziczenie rodziny - dwie wersje
dziedziczenie pozycji społecznej w społecznym odbiorze - czy chcemy czy nie chcemy jesteśmy odbierani poprzez pozycję rodziców, z dobrego domu czy byle jakiego.
wersja dziedziczenia polegająca na przekazywaniu aspiracji życiowych i wzorów sukcesu.
Dzieci dziedziczą pozycję rodziny w dwóch wymiarach.
Funkcja opiekuńczo zabezpieczająca - ona nie jest konieczna do funkcjonowania rodziny. Rodzina w pełni jako jedyna instytucja pełniła funkcję opiekuńczo zabezpieczającą. Człowiek był skazany na nieistnienie. Sytuacja uległa zmianie z procesami indust i urbania
a) rodzina stała się bardziej mobilna wielka rodzina uległa rozpadowi, problem ludzi starych i niepełnosprawnych,
Trwałość małżeńska i rodziny w wybranych systemach - modelach religijnych.
Systemy monoteistyczne:
1. Najstarszy system Judaizm
Judaizm - jest to religia monoteistyczna która wg ONZ liczy około 18 milionów wyznawców, rozproszonych po różnych kontynentach i stanowi 0,3% ludności świata i jednocześnie niezwykle wpływowa w modelu trwałości rodziny. Judaizm związany jest z 2 wielkimi nazwiskami Abraham i Mojżeszem są to postacie historyczne i Abraham 18 wiek przed narodzinami Chrystusa do biegu wszedł Jahwe jak Bóg Abrahama. Mojżesz - postać historyczna żył w 13 wieku przed Chrystusem 1250 sławił się wyprowadzeniem Izraelitów z ziemi egipskiej, sam jednak zmarł i nie doszedł do ziemi obiecanej. Mojżesz traktowany jest jako postać historyczna - dylemat Mojżesza - prowadził lud 40 lat a w linii prostej przebyli 500 km. Mojżesz prowadził tak długo lud aby wymarli niewolnicy, dwa pokolenia.
Mojżesz był współtwórcą narodu wybranego któremu przekqazał tabice z 10 przykazaniam, dekalog, który został przejęty przez chrześcijan.
Judaizm - religia -system kulturowy w którym religia ma ogromne znaczenie! Symbolem jest Gwiazda Dawida złożona z 2 trójkątów zjednoczenie tego co ludzkie i boski, menora świecznik 7 ramienny - światło powinno być w każdym domu.
Są dwa źródła Judaizmu Tora i Talmud. Tora - zbiór praw religijnych i elementy historii ludu wybranego. Tora ma 2 znaczenie nauka i prawda. Tora - księga święta Judaizmu, jest tak ważna, że powinna być w każdej rodzinie. Może ją sprzedać tylko w 2 wypadkach
1. Na naukę, a nie ma pieniędzy - może sprzedać, pieniądze przeznaczyć na edukację.
2. Małżeństw - jeśli wierny żyd ma kłopoty z zawarciem związku małżeńskiego - może sprzedać TORE
Talmud
Talmud - Tora w wersji ustnej - później spisanej. Zostały spisane 2 krotnie Pierwsze spisanie 210-218ne pierwszy Talmud i II Talmud został spisany 1520 - 152.
Razem z Torą Talmud stanowi księgi święte Judaizmu.
Judaizm obecnie nie jest jednolitą formacją, składa się z wielu formacji. Po zburzeniu 2 świątyni w Jerozolimy w roku 70 ne, zostały mur ze ścianą płaczu której modlą się i zostawiają se prośby.
Diaspora - rozproszyli się po całym świecie
W Europie 2 wielkie tradycje
1. Tradycja Żydów Aschenazyjskich - fasydów - wytworzyła się na terenie Polski i Rosji.
2. Tradycja Żydów Separdyjskich - osiadłych w basenie morza śródziemnego na terenie Hiszpanii i północnej Afryki, bardziej liberalna.
Na przełomie 19 i 20 w doszło do próby odbudowy państwa Izrael i przesiedlenia Żydów na terenie Palestyny - SJONIZM - nacjonalistyczny ruch Żydowski ukształtowany na gruncie Judaizmu i ideologii narodu wybranego. Twórcą był TEODER HERZL zasłyną z publikacji 1983 w broszurę pod tytułem PAŃSTWO ŻYDOWSKIE - JUDENSTAAD i ta broszura stała się przesłaniem pod pierwszy kongres Jonistów. 2 główne przesłania
a) utworzenie państwa Żydowskiego w Palestynie (Palestyna była zajęta przez Palestyńczyków arabskiego pochodzenia), a później jego umacnianie
b) zatrzymanie procesów asymilacji Żydów w krajach ich osiedlania - Polska, Hiszpania - przedmiotem stała się idea jednego światowego narodu żydowskiego - centrum państwa IZRAEL.
Od czego czasu zaczęło się migrowanie Żydów do Palestyny, miało to przyspieszenie przed II wojną światową. Doprowadziło to do powstania Państwa Izrael 1948 z inicjatywy ONZ - zaczął się proces imigracji Żydów do Izraela do 7 mln.
Żydzi HASYCCY - dotyczył sięgania do korzeni - tylko matka była wiarygodna i od niej liczyło się pochodzenie, ojciec nie musiał być Żydem. 1968 rok - doszło do fali antysemityzmu w Polsce, rozgrywki na szczytach władzy.
Cele małżeństwa w Judaizmie
1. Przyjaźń - odwołuje się księgi rodzaju - stworzenie Adama i Ewy - "nie jest dobrze aby mężczyzna był sam" specjalne przesłanie i tworzenie trójkąta - Adam Ewa i Jahwe - podstawowe spoiwo. Przyjaźń na całe życie.
2. Budowanie rodziny - posiadanie dzieci- księga rodzaju "bądźcie płodni i rozmnażajcie się" - niepłodność to brak łaski bożej. Kobieta niepłodna to kobieta martwa, niepłodność po 10 lat po ślubie - legalne rozwiązanie małżeństwa.
Budowanie rodziny w Judaizmie jest rozciągnięte na budowanie domu Izraela. Co ważne w Torze Abraham Izaak Jakub funkcjonują jako ojcowie a nie przywódcy.
3. Sakralizacja seksu - sex ma duże znaczenie niż w wielu innych kulturach, ale nie liczy się sam akt ale jego skutki i one podlegają sakralizacji - narodzenie potomstwa. W stosunku do chłopców stosuje się obrzezanie - przymierze zawarte krew z Jahwe w ósmym dniu życia. Świadkiem uroczystości obrzezania są krewni, śpiewają, modlą się. Tylko obrzezani zasługują na wejście do nieba. Są wyjątki obrzezania - zwolnieni od obrzezania podlegają ci synowie którzy urodzili siako trzeci a dwaj poprzedni zmarli w wyniku komplikacji po obrzezaniu, trzeci nie musi byc obrzezany. Zwolnieniu od tego rytuału podlegają chłopcy jeśli w wyniku obrzezania zmarło przynajmniej dwóch synów sióstry matki.
Nieczystość położnicy - oznacza to że kobieta przez 7 dni po urodzeniu nie może współżyć a dale przez 33 dni nie może dotykać rzeczy świętych i wchodzić do świątyni , w przypadku urodzenia córki analogicznie 14 i 66 dni. W tradycyjnym Judaizmie istnieje obowiązek złożenia ofiary pojednania - złożenie jednorocznego jagnięcia, lub ofiarować synogarlicę.
Stosunek do adopcji - płód nie jest traktowany na równi z życiem kobiety. Wywołanie poronienia jest stratą ale głównie dla ojca. Dopuszczenie aborcji
a) w przypadku zagrożenia życia matki przez cały okres ciąży aż do porodu (ukazanie główki),
b) w przypadku zagrożenia że dziecko urodzi się zdeformowane lub niedorozwinięte,
c) kiedy ciąża jest wynikiem gwałtu
Dalsza liberalizacja:
A) w przypadku obaw bólu przy porodzie
B) decyzja matki
C) Jeśli zagrożone jest życie matki
Ceremonia jest bardzo ważną okazja - branie żony - polega to na tym iż to mężczyzna bierze sobie żonę (po uzgodnieniu z rodzinami) cały obrzęd KETUBĄ - formalny dokument zawarcia związku małżeńskiego od najdawniejszych czasów i potwierdza obowiązek utrzymania żony przez męża zgodnie z obrzędami Tory.
Prawa dotyczące dziedziczenia "będę pracował dla ciebie szanował cie zaspokajał twoje potrzeby i utrzymywał ciebie zgodnie z tym jak postępują ....." Gwarancja dla żony na wypadek rozwodu.
Ketuba przechowywana jest u Rabina!
W Judaizmie istnieje ścisły podział obowiązków w małżeństwie na mężczyzny - pełni on rolę przede wszystkim ojca rodziny - dziesięć obowiązków i cztery prawa.
- utrzymanie zony i rodziny
- raz w tygodniu jest obowiązany kwotę pieniędzy na jej wyłączne potrzeby (wielkość kwoty zależy od standardu w danym środowisku, w przypadku niewiązania się sąd nakłada obowiązek ........ )
- obowiązek współżycia z żoną - jeśli odmawia to żona ma prawo zgłosić to do rabina i zmienić zapis w Ketubie zwiększyć kwotę na wypadek rozwodu,
- dbać o zdrowie żony -
- miało obowiązek wykupu żony z niewoli nawet jeśli przekraczało to sumę w ketubie na okoliczność rozwodu -
- korzystania z pracy żony w domu - żona była zobowiązana do wykonania wszystkich prac domowych na poziomie nie niższym niż wykonywała je w domu ojca - jeśli odmawiała tych prac mogła wynająć pomoc ale musiał płacić z własnego kieszonkowego,
- w przypadku rozwodu - dzieci są własności ojca za wyj dzieci karmionych piersią do 24miesiąca życia
- prawo dziedziczenia - za wyjątkiem rzeczy przypadkowych (części garderoby)
Prawa ŻONY
- nie odpowiada za zobowiązania finansowe męża,
- prawo do używania i ubierania - może dochodzić przed sądem
- żona może się nie zgodzić na wybór miejsca zamieszkania, jeśli mąż nie ma racjonalnego wytłumaczenia
obowiązki ŻONY
- dać mężowi potomstwo, (w tradycyjnym Judaizmie gdy była niepłodna, istniał zwyczaj podstawiania niewolnicy)
- odpowiedzialna za wszystkie zajęcia domowe - przygotowanie posiłku (dostarczenie surowców - mąż)
- ma prowadzić dom, nie być gderliwą i gadatliwą,
- ma psychicznie wspierać męża, nie sprzeciwiać si dbać o jego dobre imię,
- ma pielęgnować tradycję i wychowywać religijnie dzieci
Przywilejem zony jest zapalanie Menory
Problem rozwiązywania małżeństwa - problem rozwodów
Małżeństwo jest dozgonne, natomiast zasada, dopuszcza wyjątki są dwa rodzaje przesłanek do rozwodu
1. Niepłodność - do 10 lat pi ślubie nie urodzi potomka to zgodnie z Talmudem może zostać oddalona
2. Jeśli znajdzie coś odrażającego (zestarzała się, przestała mu się podobać, nie najlepiej gotuje).
Zgodnie z prawem Mojżesza był to przywilej mężczyzny, od 11 wieku rozwód wbrew woli żony był kwestionowany i niezgodny z Talmudem. Kobieta od czasu średniowiecza mogła zgłaszać swoje wnioski rozwodowe do sądu rabinackiego nie mogła jednak wystosować listu rozwodowego. Rola sądu polegał na tym aby nakłonić męża aby wystosował list rozwodowy - dalej przywilej męża.
List rozwodowy musiał zawierać
- ścisłą identyfikację osób - mąż żona
- wyrażenie sformułowana tezę, że kobieta może od tej pory za innego mężczyznę,
- list rozwodowy musiał być podpisany przez męża,
- list mógł być doręczony przez pośredników, obecnie pocztą.
Następstwa Listu Rozwodowego
a) wypłacić żonie odprawę
b) maż został zwolniony od obowiązku utrzymywania zony,
c) nie mogli wspólnie zamieszkiwać
d) dzieci pozostają przy ojcu (niemowlaki do 24 miesiąca życia - przy żonie)
Rozwód warunkowy - polegał na tym że, jeśli mąż wybierał się w daleką podróż, ale czół się na tyle słaby że liczył się ze śmiercią, a jednocześnie chciał uwolnić żon ę pisał warunkowy list rozwodowy. Jeśli nie wróci w okresie roku to traktowane jest to jako rozwód, a jeśli umrze zwalnia żonę. Jeśli umarł mąż a nie miał potomka to na jego nieżonatym bracie ciążył obowiązek poślubienia wdowy.
W wypadku poślubienia potomstwo było traktowane jako potomstwo zmarłego.
W przypadku gdy ona nie chciałaby poślubić brata męża, jedynym wyjściem był rozwód warunkowy jw. . Gdy on nie chciał poślubić wdowy, zony zmarłego męża - został wzywany przez starszyznę i namawiali go do zawarcia związku, gdy to nie skutkowało, ściągano sandał i pluła mu w twarz i mówiła formułę tak się postępuje z człowiekiem który nie chce odbudować rodziny brata.
Chrześcijaństwo
Problem małżeństwa w chrześcijaństwie - jego trwałości.
Chrześcijaństwo nie jest jednolitą wiarą, drogi chrześcijan rozeszły się
Religia chrześcijańska - ale mamy różne wyznania: prawosławie, ewangelicy, ........
1053 roku doszło rozłamu chrześcijaństwa
.....................................................................
1056 doszło doi rozłamu chrześcijaństwa wschodni ortodoksi -prawowierni, a z zachodu jako schizmy. Taki rozłam trwa do dzisiaj
1057 oddzielenie kościoła wschodniego
Protestanci - wiek XVI -
1517 - wystąpienie LUTERA, zakwestionowania roli instytucji kościelnych i władz Rzymu. Nazwali się - Ewangelikami - swego kościoła.
Luterański - tradycja luterańska - obecnie Niemcy i kraje skandynawskie (ewangelicko ausburskie)
Kalwinizm - bardziej elitarni.
Powstał cały szereg mniejszych wyznań USA - baptyści, adwentyści, mormoni,
2 nurt protestancki
Kościół Anglikański - prezbiteriański 1535 roku za sprawą Henryka VIII i jego 6 żon. Chciał się rozwieść na co nie wyraził zgody Rzym więc wypowiedział posłuszeństwo Rzymowi, powstał swisty dualizm. Dualizm polega na tym że zwierzchnikiem administracyjnym kościoła anglikańskiego jest obecnie panujący czyli wtedy Henryk VIII.
Synod ?
(brak części notatek nie słyszałem co mówi)
Model trwałości małżeństwa w katolicyzmie
Proces kształtowania kościoła do małżeństwa podlegał ewolucji, polegał na tym że kościół katolicki przejawiał pewne modele od Rzymu i prawa rzymskiego i wprowadził treści religijne. Istniały 4 formy zawierania małżeństw
USUS (uzus)- czyli zwyczaj - dotyczyło to małżeństw niewolników - nieformalne związki
Confareacja - zawarcie małżeństwa cywilne ale też miały aspekty religijne. Zaślubinach uczestniczyli także kapłanie i śluby miały miejsc w czerwcu, w dzikiej pszenicy - orkisz - były pewne obrzędy 2 kapłanów 10 świadków. ...............................................................
Ten zwyczaj się przyjął - umowa między rodzinami , do czasów średniowiecza nie było takiego ściśle religijnego zawierania związków. Rodzice stali na straży trwałości związku, nie dochodziło do rozwodów i nie potrzebne były formalne zawarcie małżeństwa.
W późniejszym okresie wystąpił problem BIGAMI i to był już problem, Trydencki sobór - 1548-63 wypracował nowe zasady modelu związku małżeństwa do dziś dnia propagowany.
01-06-2012 rok
Ruchliwość społeczna stworzyła nową sytuację - to po pierwsze
Podział chrześcijaństwa w wyniku reformacji - to po drugie
Ludzie zaczęli orientować się na inne wyznania, kościół tracił nad nimi kontrolę. Sobór TRYDEŃSKI odegrał ważną rolę 1548-1563 j.w. Nowy ład wszedł do historii do 1962 -1965 porządek Trydeński trwał przez 4 wieki. Główny cel to kontrreformacja, wypracowania dotkryny zwalczającej reformacje. W ostatnim roku poświęcono wiel czasu problemowi małżeństwa tj.
1. Cele Małżeństwa - celem małżeństwa było przede wszystkim spłodzenie i wychowanie dzieci. Cel prokreacyjny
- Wzajemna pomoc
Ten model obowiązywał do Soboru Watykańskiego II a czasem ma się wrażenie że obowiązuje do dziś dnia.
2. Potwierdzenie trwałości i nierozerwalności ważnie zawartego małżeństwa, trwałość dozgonności i nierozerwalności małżeństwa.
3. W kościele nie ma rozwodów natomiast istnieje możliwość nieważności małżeństwa od początku, małżeństwo nieważne od początku jeśli wystąpiły określone przeszkody:
błędy w umowie małżeńskiej
umowa nie może być umową warunkową (np.: wyjdę za Ciebie za mąż jeśli)
symulacja umowy - małżeństwo jest zawarte na niby, nie jest celem samym w sobie ale traktowane jest instrumentalnie, (ze względu na interes polityczny, w związku z uzyskaniem obywatelstwa danego kraju)
brak wolności decyzji - małżeństwo pod przymusem i to zarówno fizycznym, albo ze strony rodziców albo pod przymusem psychicznym (1. ciągłe nagabywanie ze strony rodziców, 2. jak się nie ożenisz to popełnię samobójstwo)
pomyłka co do osoby - dotyczyć może kłamstw i zaniechań (gdy zostało coś istotnego zatajone)
błędy w ceremonii ślubnej
obowiązek ceremonii ślubnej w kościele - ma poświadczyć osoba duchowna jako główny świadek oraz dwie osoby z kręgu znajomych - ten akt miał zostać spisany i parafie zostały zobowiązane do prowadzenia ksiąg metrykalnych (aby uniknąć bigamii).
niepełnoletność - 14 lat dla obu płci i ustanowił tzw. delegację dla kościołów lokalnych - inna granica wieków (kościół w Polsce 18 lat)
uprzednio zawarte małżeństwo w sposób ważny stanowi absolutną przeszkodę do zawarcia kolejnego małżeństwa nawet w sytuacjach bardzo skomplikowanych - doktryna kościoła katolickiego nie dopuszcza konwalidacji, która obowiązuje w świecki prawie. Zasada ta polega na tym że w sytuacji bigamii zawinionej czy też nie zawinionej, prawo świeckie uruchamia procedurę mającą na celu ustalenie ważności jednego z tych małżeństw nie koniecznie pierwszego (rozstrzygnięcie należy do Sądu). Nie dopuszcza tego kodeks prawa kanonicznego.
wyższe święcenia kapłańska lub uroczysta profesja zakonna - święcenia księdza - prezbitera, oraz diakona przejściowego. Dwa rodzaje diakonów: przejściowy i to stanowi już przeszkodę. Istnieje diakon stały, który nie stanowi przeszkody zawierania związku małżeńskiego. Śluby wieczyste - zakonnicy i zakonnice
uprowadzenie - osoba uprowadzona łączy się z ubezwłasnowolnieniem
zbrodnia uprzednio dokonana na współmałżonku - a więc w sytuacji gdy jest trójkąt i gdy zbrodni dokonuje jedna ze stron nie ma to znaczenia stanowi przeszkodę do zawarcia ważnego małżeństwa
pokrewieństwo do 3 stopnia, lub powinowactwo - inny tryb zależności dotyczy pasierbów,
stała niemoc płciowa - stanowi przeszkodę -
ten stan trwał do Soboru Watykańskiego, a właściwie do 1983 Jan Paweł II wprowadził do prawa znowelizowanego kodeksu kanonicznego jeszcze dwie przeszkody tj.:
1) Skonkretyzował zatajenie rzeczy ważnych przez małżonka - choroby dziedziczne, posiadanie nieślubnych dzieci
2) Psychiczna niezdolność do małżeństwa- oznacza to wszystkie takie sytuacje kiedy przynajmniej jedna ze stron nie zdaje sobie sprawy z istoty małżeństwa (deklaruje, że nie chce mieć dzieci, deklaruje że nie obowiązuje zasada wierności).
Krytycy twierdzą, że ta furtka tak szeroka daje duży zakres uzyskiwania tzw. rozwodów, w latach 20 poważnie wzrosła wniosków o unieważnienie małżeństwa właśnie z tych 2 dodatkowych punktów
O trwałości stanowią inne cele stawiane małżeństwu - sobór Trydeński - cele prookreacyjne, natomiast Sobór Watykański II Gaudium Et Space (Wiara i Nadzieja) sformułował inaczej te cele kwalifikując je jako cele osobowe, personalne:
współżycie małżeńskie stanowi istotny element życia małżęnskiego służacy nie tylko prokreacji ale i dobru obojga małżonków
celem małżeństwa jest doświadczenie jedności duchowej
świadczenie sobie wzajemnie pomocy i posługi, wspólne doświadczenie sensu życia,
małżeństwo inaczej to szkoła bogatszego człowieczeństwa, odpowiedzialności, kształtowania prawego sumienia
wzajemne uświęcenie - które wynika z sakramentalnego charakteru małżeństwa
Stosunek do osób rozwiedzionych - po soborze Watykańskim II
Problem rozwiedzionych i żyjących w powtórnych związkach ajko problem moralno duszpasterski. Sprawa zaczęła się wówczas kiedy pojawił się tzw. katechizm Holenderski firmowany przez holenderski kościół katolicki. Katechizm tez zmienił stosunek do dotychczasowego podejścia do osób rozwiedzionych
1. dotychczasowe prawo odmawiało chrześcijańskiego pochówku uznbając ich za tzw gorszycieli publicznych
2. zabronienie przystępowania do komunio świętej
1969 roku Katechizm Holenderski proponuje aby osoby rozwiedzione i żyjące w powtórnym związku miały prawo do komunii gdy zdecydują się żyć jak przyjaciele w sposób poważny a ich deklaracja nie będzie budzić powszechnego zgorszenia. Dopuszcza również możliwość pochowania jeśli to też nie będzie
Jan Paweł II wypowiedział się w Athortacii papieskiej - 1981 - wobec osób których rozwiedzieni ponownie zawarli związek małżeński (nie z własnej winy doszło do rozpadu małżeństwa, usiłowali ocalić małżeństwo, ci którzy nowy związek ze względu na wychowanie dzieci - w sumieniu byli pewni że ich poprzedni związek od początku był nieważny)
Kościół utworzył duszpasterstwo ds. rozwiedzionych i tych którzy zawarli ponownie małżeństwo. Osoby te nie mają prawa do komunii, zabrania się też ceremonii kościelnych - zawieranie związków kościelnych.