I . Pedagogika porównawcza jako dyscyplina naukowa

●Dynamiczny rozwój systemów oświatowych oraz internalizacja stosunków międzyludzkich i ciągle dokonujące się zmiany, w rzeczywistości spowodowały powstanie i rozwój odrębnej dyscypliny i kierunku badań pedagogicznych nazwanego Pedagogiką porównawczą.

STANISŁAW KAWULA – sytuuje PEDAGOGIKĘ PORÓWNAWCZĄ jako subdyscyplinę pedagogiki wyodrębnioną według kryterium - przedmiotu badań.

Pedagogika porównawcza jest dyscypliną młodą, nie można określić, powszechnie uznanych jej granic. Jednak obszar jej badań, jak również zakres, są bardzo rozległe. Zakres badań i problematyka badawcza tej dyscypliny oraz przedmiot wyznacza definicja pedagogiki porównawczej. Definicja ma ważne znaczenie dla analizy metodologicznej i dla praktyki.

WSPÓŁCZESNA DEFINICJA PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ – jest to interdyscyplinarna nauka pedagogiczna, która z perspektywy synchronicznej i diachronicznej /pionowej i poziomej/ bada zjawiska i fakty pedagogiczne w wymiarze funkcjonalnym tzn. w związkach politycznych, społeczno – ekonomicznych i kulturowych oraz porównuje ich podobieństwa i różnice w dwóch lub kilku krajach, obszarach, kontynentach lub globalnie. Dąży do lepszego zrozumienia zjawisk pedagogicznych, do znalezienia adekwatnych uogólnień, w celu doskonalenia kształcenia i innych procesów edukacyjnych.

Czołowi przedstawiciele tej dyscypliny podkreślają jej dwoisty charakter tzn. że jest dyscypliną teoretyczną, ale zdecydowanie ukierunkowaną na zastosowania praktyczne.

●Podkreśla się, że jest nauką, która wykorzystuje dane z jednego lub kilku obszarów, regionów do:

a. opisywania i wyjaśniania systemów oświaty, ich funkcjonowania i osiąganych wyników,

b. wspierania rozwoju instytucji oświatowych i praktyki oświatowej,

c. wyjaśniania powiązań między edukacją a życiem społecznym, społeczeństwem i jego rozwojem,

d. do określania tendencji rozwojowych występujących powszechnie.

●Pedagogika porównawcza obejmuje więc nie tylko teoretyczne rozważania, ale działalność badawczą nastawioną na szczegółowe udokumentowanie różnych narodowych systemów oświatowych, ich opis, a więc pełni rolę interwencyjną, przekazując bowiem wiedzę, wpływa na politykę oświatową w zakresie modernizacji praktyki oświatowej tych państw, do których ta wiedza dociera.

Wyróżnia się również pedagogikę:

a ) pedagogikę akademicką – skoncentrowaną jest na badaniach teoretycznych, które syntetyzują wiedzę o innych systemach oświatowych, wykorzystując metodę porównawczą, prowadzone są w uniwersytetach i innych instytucjach naukowych, np. PAN;

b) pedagogikę interwencyjną – to analiza systemów oświatowych, nastawiona na praktyczne wykorzystanie informacji z tego wynikających /”uczyć się na cudzych błędach”/.

●CELEM PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ – jest więc analizowanie drogą porównań, współczesnych tendencji rozwojowych w oświacie, badanie jak w różnych krajach i w zależności od różnych uwarunkowań rozwiązywane są współczesne problemy: oświaty i wychowania, a zwłaszcza jak zaspakajane są potrzeby społeczne w kontekście kształcenia i nauczania, szczególnie w warunkach zmieniającej się rzeczywistości, istotnych przemian w kulturze, nauce i technice. Jej celem jest więc, rozpoznawanie prawidłowości i wskazywanie kierunku zmian edukacyjnych, zwłaszcza w zakresie reform oświatowych.

Wyniki porównań w pedagogice są podstawą dla planowania polityki oświatowej, formułowania alternatywnych rozwiązań edukacyjnych i konstruowania nowych projektów.

●FUNKCJE PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ:

-teoretyczna

-praktyczna

-prognostyczna

-międzynarodowo – integracyjna

-propedeutyczna

II. ETAPY ROZWOJU:

OKRES PREKONSTYTUTYWNY:

Początki historycznego rozwoju pedagogiki porównawczej niektórzy profesjonaliści doszukują się w czasach antycznej Grecji i Rzymu. Przywołuje się tutaj Ksenofonta, ucznia Sokratesa, który po raz pierwszy opisał wychowanie i edukację w Atenach i w Sparcie i wskazał różnice w tych różnych doktrynach. Jako innego wskazuje się Cycerona, który również opisał grecki i rzymski sposób wychowania. Następny to Tacyt, opisał on kulturę i wychowanie Żydów, Germanów i wskazał różnice pomiędzy tą kulturą i wychowaniem, a kulturą i wychowaniem rzymskim. Platon, który

w oparciu o analizę dokonanych wcześniej opisów, opisał idealne państwo – miasto. Również w średniowieczu podróżnicy, handlarze, dyplomaci, przekazywali informacje o szkołach, o oświacie w różnych krajach i porównywali je z oświatą we własnym kraju. Można więc powiedzieć, że w etapie prekonstytutywnym rozwoju pedagogiki wiedza o wychowaniu, kształceniu dzieci i młodzieży w różnych krajach narastała w wyniku międzynarodowego handlu, podróży zagranicznych, odkryć geograficznych, dyplomacji, misji religijnych i wypraw wojennych. Należy jednak podkreślić, że te wszystkie informacje i wiedza o oświacie, systemach, miała charakter nienaukowy, nie była usystematyzowana, a cechowała się głównie fragmentarycznością i subiektywizmem.

OKRES KONSTYTUTYWNY:

To czas podejmowania pierwszych prób systematyzacji teorii i praktyki oświatowej tzn. początek XIX w. rok 1817. Systematyzację tę wiąże się głównie z planami organizacji oświaty świeckiej, wolnej od opłat i obowiązkowej. Za twórcę pedagogiki porównawczej powszechnie uznaje się przedstawiciela francuskiego oświecenia Jullien de Paris. Przedstawiciel tego okresu określił zasady, które do dzisiaj stosuje się w pedagogice porównawczej:

a. gromadzenie dokładnej dokumentacji o systemie oświaty i faktach, programach i rozwiązaniach;

b. obiektywna ocena zebranych danych i różnic;

c. gromadzenie danych statystycznych, dotyczących szkolnictwa w różnych krajach /ankieta/;

Zaproponował również:

a. utworzenie komisji do spraw kształcenia;

b. utworzenie Instytutu Kształcenia Nauczycieli;

c. zapoczątkował idee, założenia Międzynarodowego Biura Oświaty.

●Analizując ten okres rozwoju pedagogiki porównawczej należy podkreślić, że dąży się tutaj do przygotowania gruntu /podstaw/ pod reformę szkolnictwa. Ten okres w pedagogice nazywa się koncepcją uniwersalizacji praktyki oświatowej /mechanicystyczną/, ponieważ przedstawiciele tego okresu dążyli do odkrywania tego co wspólne, do ujawniania najlepszych rozwiązań po to, żeby sformułować uniwersalne zasady. Analiza praktycznych rozwiązań oświatowych służyła głównie do odkrywania ogólnych zasad i prawidłowości.

III. Najstarszą metodą w badaniach porównawczych jest:

METODA HISTORYCZNA - Przyjmuje się tutaj założenie, iż żadne zjawisko nie może być zrozumiane bez zbadania jego genezy, i głównych etapów jego rozwoju. Metoda ta dominowała w pedagogice porównawczej do lat 60 tych i klasycy pedagogiki porównawczej ograniczali się do opisu oraz porównań w skali makro i mikro, szkolnictwa publicznego w wybranych krajach a następnie uogólniali jego funkcjonowanie. Głównym celem badawczym było formułowanie prawidłowości przyczynowo – skutkowych. Z tą metodą związane jest również podejście narodowe tzw komparatyści, przyjmują założenie, że system kształcenia każdego kraju jest wypadkową historii narodu oraz charakteru narodowego.

METODA OPARTA NA GEOGRAFII SZKOLNICTWA - badane zjawiska pedagogiczne są najpierw zliczane, a potem logowane w przestrzeni, tworzy się w ten sposób pedagogiczne mapy, które obrazują nam np.: rozkład poszczególnych instytucji albo zasięg konkretnej metody nauczania. Szuka się następnie wyjaśnień tych faktów, a następnie sprawdza w jakiej mierze ich istnienie zależy od np. warunków fizycznych, klimatycznych.

METODA PROBLEMOWA – polega na tym, że badacz wybiera pewne problemy związane z kształceniem, a następnie analizuje je pod kątem różnorodności form w jakich się przejawiają. W metodzie tej stosuje się następującą procedurę ( 8 kroków) :

-Wybór problemu

-Identyfikacja możliwych jego rozwiązań

-Refleksja nad problemem i jasno sformułowany problem

-Analiza kontekstu problemu

-Sformułowanie hipotez

-Weryfikacja

-Formułowanie wniosków

-Sprawdzenie całego procesu

METODA KONTEKSTOWA – stosując tę metodę, szkolnictwo w poszczególnych krajach, analizuje się w kontekście środowiska kulturowego. Zadanie komparatysty polega na tym, że analizując kontekst naturalny badanego systemu oświaty, formułuje zalecenia, proponuje reformy, które muszą być podporządkowane temu kontekstowi, uwzględniać jego różnorodność.

METODA KLASYFIKACYJNA – w pedagogice porównawczej ta metoda najczęściej ogranicza się do klasyfikacji statystycznej tzn. jej istota polega na tym, że poszczególne kraje są szeregowane wg np.: liczby uczniów na poszczególnych poziomach kształcenia lub wg rocznego przyrostu uczniów w poszczególnych typach szkół. Tak więc oparta jest głównie na podejściu ilościowym do badanej rzeczywistości.

METODA BADAŃ INTERDYSCYPLINARNYCH – uwzględnia nie tylko różne konteksty, ale w opisie, wyjaśnieniach i projektowaniu badań porównawczych wykorzystuje się różne subdyscypliny naukowe i dyscypliny (historię wychowania, socjologię wychowania, ale również politologię, geografię polityczną, ekonomię czyli pedagogika porównawcza staje się dyscypliną integrującą wiedzę i syntetyzującą wiedzę.

IV. STANDARDY EDUKACYJNE

to kryteria, normy, wzorce i ujednolicenia dotyczące nauczania, wychowania i ich organizacji, przyjęte w polityce Unii Europejskiej. Ujednolicenia dotyczą zwłaszcza:

1.Równości szans edukacyjnych ( bez względu na płeć, rasę, narodowość itd.);

2.podniesienie jakości kształcenia przez:

-modyfikację i modernizację ( reformę) programów i uelastycznienie struktur kształcenia;

- reforme systemu orientacji poradnictwa zawodowego przez unowocześnianie technologii kształcenia, poprzez preferowanie wiedzy ogólnej i szeroko profilowego przygotowania zawodowego.

W zakresie kształtowania nowoczesnej technologii kształcenia i doskonalenia kadr pedagogicznych, a głównie poprzez: - zapewnienie wykształcenia akademickiego, - doskonalenie wiedzy i jej aktualizację;

Wychowanie nowoczesnego europejczyka, które obejmuje:

● kształtowanie postawy tolerancji dla różnych odmienności;

● upowszechnianie nauki języków obcych

●budowę europejskiej sieci informacyjnej

●rozwój europejskiego wymiaru edukacji

V. UNIJNE PROGRAMY EDUKACYJNE

Podstawowym założeniem programów edukacyjnych jest tworzenie przez edukację Europy bez granic i barier. Umożliwiają one międzynarodową współpracę także polityki szkolnej.

GŁÓWNE PROGRAMY TO: Sokrates, Leonardo da Vinci i młodzież

PROGRAM SOKRATES:Głównym zadaniem tego programu jest rozszerzenie współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji. Obejmuje on współpracę dzieci, młodzieży i dorosłych. Główny cel to poprawa jakości edukacyjnej poprzez rozwój nauczania języków UE oraz współpraca studentów i kadry akademickiej. Realizacja tych celów możliwa poprzez:

a) wyjazdy na studia

b) rozwój nowych technologii

c) nauka j.obcych

d) programy pilotażowe różnego typu

Na program Sokrates składa się:

a)Erasmus – szkolnictwo wyższe

b)Comenius – edukacja szkolna, współpraca i poprawa jakości kształcenia na różnych poziomach

c)Minerva – kształcenie na odległość

d)Lingwa – skoncentrowanie na nauczaniu j. obcych i projekty współpracy w tym zakresie

e)Arich – wizyty studyjne dla kadry zarządzającej oświatą

f)Eurdice – tj tworzenie sieci informacyjnej o systemach edukacyjnych w UE funkcjonujących.

ERASMUS: współpraca między uczelniami wyższymi z państw europejskich obejmuje wymianę studentów, kadry i stypendia dla studentów. W Polsce prawo uczestniczenia w tym programie mają szkoły państwowe i prywatne ale wpisane w rejestr ministerstwa. Aktywny udział w tym programie bierze 46 szkół wyższych w Polsce. Natomiast tzw Kartę Uczelni Erasmusa posiada ponad 240 polskich uczelni. Uczelnie uczestniczące w tym programie realizują następujące zadania:

a)wymiana studentów ale również realizacja studiów w ramach wymiany

b)wymiana nauczycieli akademickich

c)promocja własnej uczelni oraz współdziałanie przy wprowadzaniu Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji punktów. ECTS ułatwia to zaliczanie okresu studiów odbytego w uczelniach partnerskich.

d)Opracowanie nowych programów nauczania

e)Organizowanie intensywnych kursów j. obcego

COMENTIUS: ten program realizowany jest na poziomie przedszkolnym, szkoły podst., gimnazjum i średniej. Promuje hasło Europa w szkole.

Koncentruje się na:

a)podniesieniu jakości edukacyjnej w szkole

b)promowaniu świadomości wymiaru europejskiego w procesie edukacyjnym

c)kształtowaniu poczucia przynależności do świata czy społeczeństwa europejskiego

Działania te realizowane są poprzez:

1.Międzynarodową współpracę;

2.Poprzez opracowanie innowacyjnych programów nauczania;

3.Poprzez rozpowszechnianie metod przeciwdziałania marginelizacji w edukacji;

4.Poprzez promowanie technologii informatyczno – komunikacyjnych

5.Kształcenie w zakresie j. obcych w ramach bezpłatnej oświaty.

EURDICE:

1.Polska współpracuje w ramach sieci, a więc przekazuje informacje o naszym systemie i może korzystać i udostępniać informacje o innych systemach edukacyjnych w Europie;

2. Główne grupy odbiorców tych informacji to:

- politycy zajmujący się edukacją

- pracownicy administracji oświatowych na różnych szczeblach

- środowiska naukowe

- studenci

Cele tego programu to:

- wymiana informacji o systemach edukacyjnych ich różnorodności

- informowanie polityków oświatowych, decydentów na różnych szczeblach o rozwiązaniach funkcjonujących w innych państwach.

ARION: wizyty studyjne dla zarządzających oświatą. Umożliwiają szkolenie, analizę i modyfikację własnej pracy, poznanie dziedzictwa kulturowego w poszczególnych państwach.

Tematyka studyjnych wyjazdów:

1.Systemy edukacyjne i ich wartości;

2.Aktorzy edukacji: uczeń, nauczyciel, rodzice;

3.Edukacja i jej narzędzia;

4.Szkoła i jej otoczenie;

5.Nauczanie języków i inne działania

Polska bardzo licznych ma przedstawicieli uczestniczących w wyjazdach studyjnych

LINGWA: nauczanie i uczenie języków obcych.

Cel: - utrzymanie i rozwijanie różnorodności językowej

- podniesieni poziomu nauczania j. obcych

Program Lingwa składa się z dwóch akcji:

1. Lingwa 1 – j. Obce;

2. Lingwa 2 – koncentruje się na materiałach dydaktycznych i programach do nauki j. obcego.

PROGRAM LEONARDO DA VINCI: Celem tego programu jest promocja i poprawa systemu kształcenia i szkolnictwa zawodowego a w ramach tego przygotowania polepszenie systemu kształcenia zawodowego aby umożliwić przekwalifikowanie, dostosowanie się do wymogów rynku i nabywanie nowych umiejętności. Program ten kierowany jest do instytucji publicznych, prywatnych, zaangażowanych w kształcenie i szkolenie zawodowe a głównie do np. Uniwersytetów, Instytutów Naukowych, do firm sektora publicznego i prywatnych, partnerów społecznych, samorządów lokalnych i regionalnych do organizacji pozarządowych. Projekty w ramach tego programu mogą być składane tylko przez te instytucje, które posiadają osobowość prywatną.

VI. DZIAŁANIA W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA I SZKOLENIA ZAWODOWEGO

1.Przygotowanie do potrzeb rynku

2.Poradnictwo i doskonalenie zawodowe

3.Szkolenie i praktyka zawodowa

4.Współpraca z przedsiębiorcami – ten program stwarza możliwość realizacji różnorodnych działań w ramach następujących projektów:

a)projekty pilotażowe

b)programy językowe

c)programy wymiany i stażu

d)programy badań i analizy

e)programy międzynarodowych sieci instytucji- sieć realizuje trzy zadania:

- gromadzi wiedzę w określonym obszarze kształcenia zawodowego

- określa tendencje wymagań w zakresie stopnia kształcenia zawodowego

- upowszechnienia wyników?

MŁODZIEŻ:

Wspiera działania młodzieży, zajmuje się edukacją nieformalną poza szkolną. Adresatem jest młodzież 15-16 do 25 rż, niepracująca i nie ucząca się. W ramach tego programu można uzyskać dofinansowanie na działalność poza szkolną.

Nie związane z formalnym kształceniem cele to:

1.Promocja i aktywne włączenia się młodzieży w perspektywę europejską.

2.Integracja młodych ludzi ze społeczeństwem i przygotowaniem ich do życia obywatelskiego.

3.Przezwyciężanie barier, przełamywanie stereotypów, uprzedzeń zakorzenionych w naturalności i kulturze młodych ludzi. Również przeciwdziałanie dyskryminacji i rozwijanie tolerancji.

4.Zapewnienie udziału młodzieży w programie, zwłaszcza żyjącej w trudnych warunkach, zagrożonej lub niepełnosprawnej.

Ten program realizowany jest w ramach pięciu akcji:

1.Hasło- Młodzież dla Europy

2.Wolontariat europejski

3.Inicjatywy młodzieży

4.Wspólne działanie – ta akcja łączy pewne działania w dziedzinie edukacji wynikającej z programu Sokrates, Da Vinci, Młodzież

5.Działania wspierające – ten program oferuje:

- wsparcie merytoryczne

- wsparcie finansowe, wnioski mogą składać wszystkie organizacje nie nastawione na zysk.

Program Młodzieżowy jest unijnym narzędziem polityki wyrównywania szans. Programy ze środowisk wiejskich, patologicznych otrzymują znacznie większe dofinansowanie z tego programu również niepełnosprawni.