55. Powstanie imperium osmańskiego

Sytuacja na Bliskim Wschodzie

W XI-XIII wieku nastąpiły zmiany w sytuacji politycznej Bliskiego Wschodu; upadł kalifat fatymidzki, a później bagdadzki; szyici zostali zepchnięci na margines życia politycznego; władzę przejęli sunnici;

Do władzy zaczęli dochodzić niearabowie: Turkowie Seldżuccy, Kurdowiem mamelucy;

Do tych przemian przyczyniły się: powstanie państw krzyżowych oraz inwazja mongolska;

W obliczu zagrożenie ze strony chrześcijan znaczenia nabrała idea dżihadu; dzięki niej sukcesy odnosił Saladyn, egipski wezyr; w 1171 roku zmarł kalif fatymidzki, nie powołał nowego, lecz uznał zwierzchnictwo Abbasydów; Saladyn skupił w swych rękach władzę w Egipcie, Palestynie, Syrii, Górnej Mezopotamii; z nominacji kalifa bagdadzkiego ogłosił się sułtanem; zdołał on pokonać krzyżowców w bitwie pod Hattin, zajął Jerozolimę i prawie całe Królestwo Jerozolimskie;

Blok terytorialny stworzony przez Saladyna rozpadł się za rządów jego synów;

Wskutek inwazji Mongołów w 1258 roku upadł kalifat bagdadzki; w 1250 roku władzę w Egipcie przejęła kasta wojskowa, mamelucy (niewolnicy); ich przywódca ogłosił się sułtanem; jego pozycję umocniło pokonanie Mongołów w 1261 roku przez sułtana Bajbarsa; uznano go wtedy za zbawcę religii islamskiej; członkom dynastii Abbasydów zaproponował gościnę w Kairze; mając u siebie kalifa, podniósł swój autorytet; widział w tym także prawo do podboju innych krajów muzułmańskich;

Turcy osmańscy

W Azji Mniejszej Turcy osiedlili się po bitwie pod Mantzikertem w 1071 roku; zajęte ziemie zostały włączone do państwa Seldżuków; w XIII wieku napłynęła tam nowa fala Turków uciekających przed Mongołami; następowała turkizacja tych terenów oraz islamizacja;

Małoazjatyccy Turkowie byli podzieleni na niezależne od siebie państewka; na czele jednego z nich stał Osman, który w 1301 roku pokonał w bitwie Bizantyńczyków; Osman zapoczątkował ekspansję swojego państwa, którą kontynuowali jego syn Orhan i wnuk Murad I; tak powstało imperium osmańskie;

Najpierw kosztem Bizancjum i innych władztw tureckich dostali się nad Morze Marmara i Morze Egejskie; w 1348 roku przedostali się do Europy i rozpoczęli podbój Tracji; zdobyli Adrianopol, gdzie przenieśli swoją stolicę; podbili Bułgarię; po zwycięstwie na Kosowym Polu w 1389 roku poddali sobie Serbię;

Ekspansję na Bałkanach kontynuował syn Murada I, Bajazyt I (1389-1402); zagrożone poczuły się nawet Węgry; klęską zakończyła się krucjata Węgrów i papieża (bitwa pod Nicopolis w 1396 roku); Bajazyt powiększył również swoje posiadłości w Azji Mniejszej i dotarł nawet do Eufratu;

Wzrost potęgi Turków osmańskich zahamował najazd Mongołów; w 1402 roku w bitwie pod Ankarą pokonali Osmanów i wzięli sułtana w niewolę;

Po dwudziestu latach Osmanowie przeszli do ofensywy; rozpoczął ją Murad II (1421-1451), który działał ostrożniej; nakłaniał obcych władców do poddania się; jego syn Mehmed II (1451-1481) wybierał rozwiązania wojskowe; ich polityka doprowadziła do podboju całych Bałkanów i Azji Mniejszej; Mehmed II zwasalizował Chanat Krymski;

W 1453 roku Turkowie zdobyli Konstantynopol; ostatni cesarz Konstantyn XI poniósł śmierć; Bizancjum przestało istnieć; kilka lat później Mehmed II przeniósł stolicę państwa do Konstantynopola;

Oparciem dla sułtana osmańskiego był lud; początkowo ubogi i żądny władzy i łupów; ważne miejsce w ich religijności zajmował dżihad;

Przyczyną ich powodzenia była tolerancja religijna; innowiercy musieli płacić podatki; dokonywali masowych przesiedleń; w strategicznych miejscach osadzali Turków i innych muzułmanów;

Ich potęga wojskowa opierała się na kawalerii i janczarach (niewolnicy niemuzułmańscy); wyrwani z naturalnego środowiska i wychowywani na Turków byli całkowicie posłuszni sułtanowi;