Formy handlu zagranicznego

• bezpośredni i pośredni handel zagraniczny

eksport bezpośredni

eksport pośredni

stosowany przede wszystkim w handlu dobrami inwestycyjnymi ścisły, bezpośredni kontakt między producentem a odbiorcą niższe koszty bez pośrednika wymaga dobrej znajomości rynków zagranicznych przez producenta konieczność własnej akwizycji i dbałość o rynek własny dział eksportu dłuższa droga zbytu własny magazyn wysyłkowy własny serwis i magazyn części zamiennych długoterminowe kredyty wzrost zaangażowania kapitału wysokie ryzyko kredytowe

sprzedaż towarów przez producenta w kraju dystrybucja poprzez przedsiębiorstwo handlu zagranicznego znajomość przez pośredników specyficznych dla poszczególnych krajów sieci sprzedaży i dróg transportu doświadczenie rynkowe pośredników, często specjalizacja w sprzedaży na określone rynki lub określonych produktów ryzyko błędnych informacji o popycie na towary producenta wymóg przekazania prawa wyłącznej sprzedaży preferowany przez średnie przedsiębiorstwa producent unika tworzenia własnej sieci zbytu za granicą preferowany w przypadku niewielkich bądź nieregularnych dostaw towarów oraz przy sprzedaży produktów seryjnych nie wymaga angażowania kapitału przez producenta na cele składowania i dystrybucji

import bezpośredni	import pośredni
stosowany zwłaszcza w przypadku surowców i półfabrykatów dysponowanie przez dłuższy okres dużymi ilościami towarów, nieprzerwany przepływ materiałów bezpośredni kontakt z dostawcą własny oddział zagraniczny, własna orientacja w rynku, własna akwizycja wymaga urządzenia magazynu importowego większe zaangażowanie kapitału	dokonywany nieregularnie bądź w małych ilościach rozproszony, z wielu krajów korzystniejsze ceny poprzez masowe zakupy przez firmy handlu zagranicznego konieczna dobra znajomość rynku przez firmy handlu zagranicznego możliwość przystosowania importowanych towarów przez firmy handlu zagranicznego do wymagań odbiorców brak problemu poszukiwania źródeł zaopatrzenia stała gotowość dostaw

• handel tranzytowy

  • obrót towarowy odbywa się za pośrednictwem firmy tranzytowej znajdującej się w kraju trzecim

  • rodzaje:

    • aktywny – krajowa firma tranzytowa C sprzedaje towary wyprodukowane w kraju A do kraju B

    • pasywny – zagraniczna firma tranzytowa mająca siedzibę w kraju A sprzedaje towary pochodzące z kraju B na rynku krajowym C bądź towary krajowe sprzedaje odbiorcom w kraju B

  • jest pożądany, gdy ze względów politycznych jest utrudniony bezpośredni handel z określonym krajem lub występują wysokie cła czy trudna dostępność rynków zagranicznych

  • przedmiotem są zwykle bawełna, tytoń, duże partie towarów masowych lub produktów seryjnych

  • nie to samo co tranzyt, czyli transport obcych towarów przez terytorium danego państwa

• obrót uszlachetniający i reparacyjny

  • uszlachetniający – polega na wysyłaniu za granicę produktu niewykończonego w celu odpłatnego wykonania tam dalszych faz procesu produkcji lub obróbki bądź też wykończenia zewnętrznego

    • czynny – przyjmowanie towaru do uszlachetnienia

    • bierny – oddawanie towaru do uszlachetnienia

  • reparacyjny – polega na wysyłaniu za granicę uszkodzonych przedmiotów bądź urządzeń w celu ich naprawy

    • czynny – przyjmowaniu towaru do naprawy

    • bierny – oddawanie towaru do naprawy

  • motywem zawierania tych transakcji są spodziewane korzyści wynikające z różnic w poziomie wynagrodzeń istniejących między krajami bądź też niewystarczające zdolności produkcyjne u zleceniodawcy

• obrót licencjami i know-how

  • know-how – wiedza techniczna, technologiczna lub organizacyjna związana z procesem wytwarzania określonego produktu

  • umowa licencyjna – przeniesienie uprawnień do korzystania z wynalazku

    • czysta – przedmiotem jest tylko przekazanie praw patentowych

    • złożona – dodatkowe świadczenia

  • rodzaje transakcji licencyjnych

    • wyłączne i niewyłączne (jeżeli zostaje zróżnicowany zakres przedmiotowy i terytorialny licencji)

    • pełne i niepełne (gdy uprawnienia licencjobiorcy zostają zawężone w umowie)

    • ograniczone i nieograniczone (co do czasu i obszaru stosowania)

    • czynne i bierne (czy licencjodawca służy pomocą lub doradztwem we wdrożeniu licencji, czy nie)

• franchising

  • franczyzobiorca prowadzi działalność, na którą uzyskał działalność samodzielnie, ale wg wskazówek i pod kontrolą franczyzodawcy

  • biorca sprzedaje wytworzone towary (usługi) zgodnie ze strategią określoną przez dawcę i pod jego znakiem firmowym

  • biorca ma wyznaczony obszar zbytu i obowiązuje go zakaz sprzedaży towarów konkurencyjnych

  • dawca udziela kredytu na wyposażenie przedsiębiorstwa, składowanie i zbyt towarów

  • stosowany najczęściej w handlu samochodami, paliwami płynnymi i w sprzedaży usług hotelowych i restauracyjnych

• leasing

  • odpłatne przekazanie określonych rzeczy w użytkowanie

  • przedmiotem mogą być pojedyncze maszyny i urządzenia, kompletne obiekty przemysłowe lub dobra trwałej konsumpcji

  • występują 3 strony: przedsiębiorstwo leasingowe (dawca), które importuje obiekty od dostawcy (eksportera) po to, aby je następnie przekazać w formie kredytu rzeczowego biorcy (użytkownikowi)

  • rodzaje:

    • operacyjny – nakłady poniesione przez dawcę na zakup przedmiotów nie zwracają się w ramach jednego kontraktu, a dawca przejmuje obowiązek konserwacji i napraw tych przedmiotów; po wygaśnięciu umowy jej przedmiot jest zwracany leasingodawcy

    • finansowy – przedmiot kontraktu podlega (prawie) całkowitej amortyzacji w trakcie trwania kontraktu, jest użytkowany przez jednego biorcę, występuje długi okres umowy i jej trwałość, a po zakończeniu jej obowiązywania przedmiot przechodzi na własność leasingobiorcy

• transakcje wiązane, kompensacyjne i barterowe

  • wiązane – zakup lub sprzedaż określonych dóbr są uzależnione od sprzedaży lub zakupu innych dóbr

    • transakcje wymienne poziome – uzależnienie sprzedaży lub kupna jednego towaru od kupna lub sprzedaży innego towaru

    • pionowe – uzależnienie sprzedaży lub kupna jednego dobra zagranicznego od równoczesnej sprzedaży lub kupna innego dobra

  • kompensacyjne – wymiana towaru za towar, bez regulowania należności w dewizach, ale z wzajemnym równoważeniem się wartości towarów

    • zwykle co najmniej 4 partnerów (po 1 eksporterze i importerze z dwóch różnych krajów)

    • motywem chęć utrzymania wymiany towarów na określonym poziomie

  • barterowe – towar za towar, tylko dwaj partnerzy

• konsorcja eksportowe

  • tworzone przez samodzielne podmioty w celu realizacji określonego przedsięwzięcia za granicą, projekty na szeroką skalę: wielkie inwestycje w przemyśle, eksploracja zasobów naturalnych

  • nakłady na realizację ponoszą jednostki uczestniczące za pośrednictwem powołanego konsorcjum

  • po upływie określonej fazy rozruchu obowiązuje zasada samofinansowania się przedsięwzięcia

  • uczestnicy: inicjatorzy, dostawcy, odbiorcy projektu, instytucje finansowe, towarzystwa ubezpieczeniowe

• inwestycje bezpośrednie

  • forma długoterminowej lokaty kapitału za granicą polegająca na stworzeniu w obcym kraju nowego przedsiębiorstwa i wyposażeniu go w kapitał zakładowy albo wykupieniu takiej liczby udziałów zagranicznego przedsiębiorstwa, która pozwoli na kontrolowani jego działalności

  • plusy i minusy

niższe koszty płac za granicą niż w kraju obecność na rynku zbytu za granicą długofalowe zwiększenie zdolności konkurencyjnej pozbycie się ryzyka walutowego często tańsze surowce niższe koszty transportu do odbiorców ulgi podatkowe w kraju inwestowania wyeliminowanie problemów związanych z wwozem towaru tani reimport	czasem ograniczenie transferu zysków ryzyko polityczne możliwa dyskryminacja, jeżeli przedsięwzięcie staje się konkurencyjne wobec produkcji własnej w kraju inwestowania stosowany czasem warunek udziału mniejszościowego, co może krępować działalność inwestora czasem utrata miejsc pracy w kraju

Formy handlu na rynkach zorganizowanych – organizowanie w określonych formach spotkań handlowych między sprzedającymi a kupującymi

• targi

  • spotkania handlowe organizowane regularnie, zawsze w tym samym miejscu, w ustalonych odstępach czasu i o określonym z góry czasie trwania

  • rodzaje

    • regionalne, krajowe, międzynarodowe

    • wielobranżowe, jednobranżowe

  • funkcje – kreator rynku i informacyjna

• giełdy

  • organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłaszanych w codziennych notowaniach

  • władze giełdy: walne zgromadzenie członków, rada giełdy, sąd rozjemczy, komisje giełdy

  • członkiem może być osoba fizyczna lub prawna przyjęta przez radę giełdy; oprócz tego maklerzy i brokerzy

  • rodzaje:

    • giełdy towarów – przedmiotem towary masowe: zboża, metale, surowce

      • transakcje rzeczywiste (celem przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego) i terminowe (w celach spekulacyjnych)

    • giełdy usług – transportowe lub frachtowe, ubezpieczeniowe i pośrednictwa transakcyjnego

    • giełdy frachtów – usługi transportu wodnego

    • giełdy ubezpieczeń

    • giełdy usług transakcyjnych – usługi pośrednictwa i wspomagania w zawieraniu transakcji handlowych i finansowych

• aukcje

  • sprzedaż w formie przetargu towarów, których wartość rynkową bardzo trudno z góry ustalić: drewno, tytoń, herbata, owoce, ryby, futra, diamenty, kwiaty, antyki

  • bezpośrednia i publiczna konkurencja w danym miejscu i czasie między potencjalnymi nabywcami

  • rodzaje

    • regularne – w określonych terminach w tym samym miejscu

    • nieregularne – dla upłynnienia towarów, które się nie sprzedały normalnie

• przetargi

  • publiczny zakup lub sprzedaż towarów bądź usług w najkorzystniejszych warunkach i cenach

  • zorganizowany konkurs, w którym organizator wybiera najkorzystniejsze warunki

  • pisemne zgłaszanie ofert

  • najbardziej wyrównane szanse

  • rodzaje

    • publiczne – może przystąpić każdy

    • zamknięte – zapraszane są wybrane firmy

Transakcje wiązane

• barter

  • bezpośrednia wymiana towaru za towar

  • ilość, jakość i kondycja wymienionych towarów są określone w pojedynczym kontrakcie

  • nie występuje żadne określenie wartości wymienianych towarów

  • nie przewiduje się udziału strony trzeciej

  • żadne świadczenia nie są regulowane w formie pieniężnej

  • wzajemne dostawy są realizowane w tym samym czasie

• transakcja kompensacyjna

  • należności za określone towary regulowane są częściowo lub całkowicie importem towarowym z kraju partnera

  • wszystkie warunki umowne i forma rozliczeń są ujęte w jednorazowej umowie

  • rozliczenie transakcji i fakturowanie dokonywanie w jednej, uzgodnionej walucie

  • wypełnienie świadczenia wzajemnego przez importera następuje przez niezależny przepływ płatności w formie towarowej lub towarowo-pieniężnej

  • zobowiązania kompensacyjne mogą być przekazywane stronie trzeciej, wskazanej przez eksportera

  • okres realizacji jest zazwyczaj krótki (do 1 roku)

  • rodzaje

    • kompensata całkowita – istnieje niezależna płatność pieniężna za dostawy wzajemne przez obu partnerów

    • kompensata częściowa – tylko określona część eksportu towarów jest kompensowana wzajemną dostawą towarową, a bilansowanie różnicy obrotów dokonywane jest w formie płatności gotówkowej

• transakcje zakupów wzajemnych

  • uzależnienie dokonania zakupu importowego od uzyskania zobowiązania eksportera, że w określonym czasie zakupi on u kupującego lub innego wskazanego przedsiębiorcy określone dobra lub usługi albo też spowoduje ich zakup przez inne przedsiębiorstwo zagraniczne – do wysokości ustalonego procentu wartości eksportu

  • zawierane w postaci dwóch oddzielnych umów, z których jedna dotyczy warunków dostaw eksportowych, a druga określa zasady regulacji wzajemnych zobowiązań

  • fakturowanie i bilansowanie przeprowadza się w jednej, uzgodnionej walucie

  • płatności za dostawy obydwu partnerów dokonywane są niezależnie

  • towary dostarczane jako wypełnienie świadczenia wzajemnego przez importera należą zwykle do innej grupy towarowej niż towary eksportowe

  • istnieje możliwość transferu zobowiązań na stronę trzecią

  • dostawy wzajemne nie są zsynchronizowane w czasie; często różnica 1 do 3 lat

  • rodzaje

    • transakcje równoległe – kontrakty negocjowane oddzielnie, ale podpisywane w tym samym czasie

    • transakcje typu iunctim – uzależnienie sprzedaży towarów poszukiwanych od uzyskania zobowiązania zakupu towarów trudno zbywalnych

    • porozumienia dżentelmeńskie – nie występuje żadne wiążące zobowiązanie zakupu; zaufanie, stali partnerzy

• transakcje samospłaty

  • długoterminowe porozumienia i kontrakty w sprawie zakupu za granicą kompletnych obiektów przemysłowych linii technologicznych lub know-how i pełnej lub częściowej spłaty zobowiązań kraju importującego dostawami artykułów na rzecz eksportera

  • występują najczęściej w sektorze inwestycyjnym

  • spłata zobowiązań przez importera następuje zazwyczaj w formie dostaw dóbr wyprodukowanych na zakupionym sprzęcie

  • zawierane są dwie oddzielne umowy określające sposób wypełnienia wzajemnych zobowiązań

  • fakturowanie i rozliczanie transakcji u obu partnerów dokonywane jest w jednej walucie

  • występuje zazwyczaj duża różnica czasowa w wypełnieniu świadczenia wzajemnego (najczęściej zawierana jest dodatkowa umowa kredytowa)

  • z reguły występuje więcej niż dwóch partnerów

  • rodzaje

    • umowy dotyczące eksploatacji zasobów naturalnych – 100 mln USD i więcej

    • umowy w dziedzinie przemysłu przetwórczego – 20-30 mln USD

• transakcje typu offset

  • stosowane zazwyczaj w przypadku dokonywania przez importera dużych zakupów o charakterze kapitałowym lub sprzętu wojskowego; stronami są zwykle korporacje i rządy państw

  • strona kupująca warunkuje dokonanie zakupu od uzyskania jakiejś konkretnej korzyści przemysłowej lub handlowej

  • wysokość zobowiązań offsetowych strony eksportującej technologię może się wahać w granicach od 30% aż do 100%

  • wypełnienie zobowiązań trwa od 1 roku do 10 lat

  • zobowiązania mogą być przenoszone na stronę trzecią

  • rodzaje

    • bezpośrednie – wykorzystywane przez rząd kraju importującego jako narzędzie realizacji strategii rozwoju danej gałęzi przemysłu, dla uzyskania efektu wzrostu zatrudnienia lub jako metoda równoważenia bilansu płatniczego

    • pośrednie – świadczenie wzajemne nie jest bezpośrednio powiązane z początkowym zakupem dóbr lub usług

Specyficzne formy rozliczania transakcji wiązanych

• clearing

  • forma bezdewizowych rozliczeń międzynarodowych polegająca na potrącaniu przez kraje, które zawarły odpowiednią umowę międzypaństwową, wzajemnych, wymagalnych w tym samym czasie należności i zobowiązań pieniężnych, wskutek czego ich wierzytelności umarzają się do poziomu wierzytelności niższej

  • rodzaje

    • dwustronny – rachunki są prowadzone równocześnie przez instytucje rozrachunkowe obu stron

    • jednostronny – rachunki są prowadzone tylko w jednym kraju, a zapisy dokonywane przez banki na tym rachunku obowiązują obie strony

• switch

  • technika finansowa wykorzystywana do rozwiązywania problemów wynikłych z bilansowania rozliczeń clearingowych; polegają one na sprzedaży części lub całości należności clearingowej partnera z kraju trzeciego

  • rodzaje

    • towarowy – polega na zakupie nadwyżki towarowej wynikającej z rozliczeń clearingowych, a następnie ich odsprzedaży za waluty wymienialne w kraju trzecim

    • finansowy – operacja odsprzedaży należności clearingowej bezpośrednio za waluty wymienialne

• rachunki depozytowe

  • forma rozliczeń finansowych transakcji wiązanych między eksporterem z kraju wysoko rozwiniętego a organizacją handlową w kraju rozwijającym się

  • mają za zadanie ułatwienie realizacji transakcji wiązanej w przypadku gdy

    • w kraju rozwijającym się istnieją wymogi stosowania tego typu transakcji

    • obroty towarowe między stronami transakcji są znaczne i wykazują tendencję wzrostową.