ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA – W. Dajczak

Rzym.amu.edu.pl

Prawo = fas, ius, lex

Fas – wersja historycznie najstarsza – XVw pne – reguły porządkujące funkcjonowanie społeczeństwa – prawo normatywne, później prawo religijne

Ius – I w pne – ogół norm prawnych

Lex – I w pne – reguły prawne ustanowione przez ustawę - prawo ustawodawcze

Contra ius fasque – przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu

Fas est – jest rzeczą godziwą

Per fas et nefas – wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi

Prawa pozytywistyczne (przy nadużyciu):

Ius est ars boni et aequi – prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe

Ius recipsit aequitaten – prawo ma na względzie sprawiedliwość

Ius et fraus nonquam cohabitant – prawo i działanie podstępnie nigdy nie współdziałają

Prawa naturalistyczne:

Summus Ius summa iniura – najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

Dura lex sed lex – surowe prawo, ale prawo

Lex lubeat non disputet – prawo nakazuje, a nie dyskutuje

Iusita est constans et perpetua voluntas Ius suum cuique tribuendi – spawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu swojego prawa (tego,co do niego należy)

Iuris praecepta sunt hale: honeste vivere, alteruj non laedere, suum cuique tribuere – nakazy prawa są takie: żyć uczciwie, nie szkodzić innemu, oddać każdemu to, co odpowiada jego uprawnieniu

Non omne, quo licet, honestum est – nie wszystko, co jest dozwolone, jest godziwe

Nom.	Lex (fem.)	leges	Ius	Iura
Gen.	Legis	Legum	Iris	Iurum
Dat.	Legi	Legibus	Iuri	Iuribus
Acc.	Legem	Leges	Ius	Iura
Voc.	Lex	Leges	Ius	Iura
Abi.	Lege	Legibus	Iure	Iuribus

Łacińska terminologia prawnicza - wykład pierwszy (Wojciech Dajczak)

/ Corpus iuris civilis - zbiór prawa cywilnego (nazwa zbioru prawa rzymskiego)

• Prawo:

  • / fas - godzi się, godziwość, prawo boskie (oznacza sferę działania dozwoloną i osłanianą przez religię, w starożytności reguły porządkujące funkcjonowanie społeczności) /

  • / fas est - jest rzeczą godziwą /

  • / per fas et nefas - wszelkimi dozwolonymi lub niedozwolonymi środkami; nie przebierając w środkach (nieuczciwy zabieg erystyczny, występuje wtedy, gdy postulujemy jakąś tezę i przytaczamy kilka argumentów, które ją uzasadniają, nasz dyskutant obala jeden z argumentów, a następnie triumfalnie oświadcza, że nasza teza nie ma podstaw, chociaż nie powiedział ani słowa o innych, przytoczonych przez nas argumentach) /

  • / contra ius fasque - przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu /

  • / ius – prawo /

  • / ius est ars boni et aequi - prawo jest sztuką tego co dobre i słuszne (paremia prawnicza odnosząca się do najbardziej podstawowych aspektów moralnych prawa, oznaczała ogólną dyrektywę, iż wartości dobra (bonum) i słuszności (aequium) stanowią dla systemu prawa wartości fundamentalne, a prawo powinno być interpretowane i stosowane zawsze z ich uwzględnieniem) /

  • / ius recipsit aequitatem - prawo ma na względzie sprawiedliwość /

  • / summum ius, summa iniura - najwyższe prawo najwyższym bezprawiem, najwyższe prawo największą niesprawiedliwością, szczyt prawa (to) szczyt bezprawia (zbyt ściśle, formalnie wymierzona sprawiedliwość staje się krańcową niesprawiedliwością, krzywdą; zbyt surowa kara jest krzywdą; zbyt formalnie wymierzona sprawiedliwość może stać się niesprawiedliwością, krzywdą; zbyt ścisłe trzymanie się reguł kodeksowych prowadzi do największej niesprawiedliwości) /

  • / lex - ustawa, prawo /

  • / dura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo; twarde prawo, ale prawo (rzymska zasada prawnicza wyrażająca absolutną supremację norm prawa, zgodnie z którą należy bezwzględnie stosować się do przepisów ustawy niezależnie od ich uciążliwości oraz konsekwencji dla zobowiązanego) /

  • / lex iubeat non disputet - prawo nakazuje, a nie dyskutuje /

• Odmiana lex i ius:

	lex	ius
Nom.	lex (fem.)/leges	ius (neutra.)/iura
Gen.	legis/legum	iuris/burum
Dat.	legi/legibus	iuri/iuribus
Acc.	legem/leges	ius/iura
Voc.	lex/leges	ius/iura
Abl.	lege/leges	iuere/iuribus

• Porządek prawny:

• / ius naturale - prawo naturalne /

• / ius civile - prawo cywilne (1. ogół norm prawnych adresowanych do obywateli rzymskich; 2. ogół norm prawnych regulujących stosunek prawny pomiędzy dwoma równorzędnymi podmiotami) /

  • / ius senguinis - prawo krwi (jeden z dwóch sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa, w tym przypadku dziecko nabywa obywatelstwo tego państwa, którego obywatelem jest przynajmniej jeden z rodziców; stosowanie praw kraju z którego się pochodzi) /

  • / ius soli- prawo ziemi (sposób nabycia obywatelstwa, w którym dziecko uzyskuje obywatelstwo państwa, na terytorium którego następują narodziny, przy czym bez znaczenia jest obywatelstwo rodziców, właściwe jest przede wszystkim dla anglosaskiego porządku prawnego; stosowania prawa kraju w którym się znajdujemy) /

• / ius gentium - prawo rodów, prawo narodów (1. częścią starożytnego prawa rzymskiego prywatnego, która odnosiło się do relacji prawnych Rzymian (obywateli rzymskich) z cudzoziemcami, reguły prawne które niezależnie od siebie obowiązywały w różnych narodach; 2. prawo międzynarodowe, reguły prawne, które regulują stosunki prawne między suwerennymi narodami) /

• / ius commune - prawo wspólne /

  / ignoratia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi (jedna z podstawowych zasad prawa, wywodząca się z prawa rzymskiego, zgodnie z nią, nie można zasłaniać się nieznajomością normy prawnej, w praktyce wyraża się ona tym, że nikt nie może podnosić, iż zachował się niezgodnie z normą dlatego, że nie wiedział o jej istnieniu) /

• Systemy porządku prawnego:

  • / ius publicum - prawo publiczne /

  • / ius privatum - prawo prywatne /

/ publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, ius privatum est quod ad singulorum utilitatem - prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa, a prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek (znana sentencja wybitnego rzymskiego jurysty oraz pisarza Ulpiana, która posłużyła za podstawę do podziału całego systemu prawa rzymskiego na prawo publiczne (ius publicum) oraz prawo prywatne (ius privatum) w oparciu o kryterium interesu jednostkowego i ogólnego, podział ten miał fundamentalne znaczenie nie tylko dla rozwoju prawa rzymskiego, ale również wszystkich systemów prawnych bazujących na recepcji tego prawa) /

/ ius publicum privatorum pactis mutari non potest - prawo publiczne nie może być zmieniane umowami (osób) prywatnych; prawo publiczne nie może zmieniać umów między osobami prywatnymi/

/ privatorum conventio iuri publico non rogata - prywatna umowa nie uchyla prawa publicznego /

• Uprawnienia:

• Rodzaje:

  • / ius in personam - uprawnienie przysługujące względem konkretnej osoby (dłużnika) występujące w stosunkach obligacyjnych, czyli zobowiązaniowych /

  • / ius in rem - uprawnienie względem rzeczy, skuteczne względem wszystkich osób, które ją naruszają (/ ergo omnes - względem wszystkich /), przysługuje właścicielowi tej rzeczy /

  • / ius cogens - uprawnienie bezwzględnie obowiązujące, którego strony stosunku prawnego (osoby i podmioty prawa) nie mogą zmienić ani wyłączyć przez własne oświadczenia woli /

  • / ius dispositivum - uprawnienie względnie obowiązujące (względnie wiążące - fakultatywne), znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy same strony nie uregulowały swoich uprawnień i obowiązków w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie lub też, gdy strony niczego w zakresie działania normy nie postanowiły, albo uregulowały łączący je stosunek prawny jedynie częściowo (strony mogą daną kwestię rozwiązać inaczej wtedy przepis dyspozytywny nie obowiązuje, obowiązuje tylko wtedy gdy strony wyraźnie inaczej tego nie postanowią) /

  • / ius generale - uprawnienie o charakterze ogólnym (przysługuje ogółowi) /

  • / ius speciale - uprawnienie o charakterze szczególnym (przysługuje określonej grupie osób) /

    • Przykłady:

• Uprawnienia właścicielskie:

  • / ius disponendi - prawo do rozporządzania (dysponowania) własnością, zmiany jej tytułu /

  • / ius possidendi - prawo do posiadania /

  • / ius fruendi - prawo do pobierania pożytków; uprawnienie do pobierania pożytków (czerpania korzyści z posiadanej własności) /

  • / ius acquisitum - prawo do nabywania rzeczy /

    • Uprawnienia o charakterze procesowym:

      • / ius apellationis - uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia (w procesie cywilnym) /

      • / ius avocandi - uprawnienie do odwołania się do sądu /

      • / ius provocationis - uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia (w procesie karnym) /

      • / ius cavendi - uprawnienie do podjęcia jakiegoś działania, by zapobiec jakiemuś innemu działaniu /

      • / ius coercendi - prawo nakładania kar; uprawnienie do karania /

      • / ius castigandi - prawo karcenia domowego /

      • / ius gladi - prawo miecza, uprawnienie do użycia siły, prawo karania karą główną /

/ privilegium = ius singulare – przywilej /

/ ius singulare est, quod contra tenorem rationis propter aliquam ulilitatem auctoritate constituentium introductum est - prawem szczególnym jest to co zostało wprowadzone wbrew ogólnej zasadzie z powodu użyteczności, z mocy autorytetu tego, kto może stanowić prawo /

• Uprzywilejowanie:

  • / privilegium causae = privilegium exiqendi - uprzywilejowanie w jakiejś sprawie lub egzekucji /

  • / privilegium favorabile - uprzywilejowanie jakieś grupy podmiotów (przychylne jej traktowanie) /

  • / privilegia fisci - uprzywilejowane traktowanie skarbowe (np. fundacje) /

/ lex posterior derogata priori - ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą; akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego (zasada prawna, jedna z reguł kolizyjnych, oznaczająca że: prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej) /

ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA _ WYKŁAD 2!

• IUS SINGULARE EST, QUOD CONTRA TENOREM RATIONIS PROPTER

  ALIQUAM UTILITATEM AUCTORITATE CONSTITUENTIUM INTRODUCTUM EST – prawem szczególnym/przywilejem jest co zostało wprowadzone wbrew ogólnym, zasadom z powodu jakiejś użyteczności z mocy autorytetu tego, kto może stanowić prawo

• PRIVILEGIUM CAUSE = PRIVILEGIUM EXIGENDI – uprzywilejowanie w procesie

• PRIVILEGIUM FAVORABLE – przywilej, który przysługuje pewnej grupie podmiotów

• PRIVILEGIA FISCI – przywilej o zakresie prawa podatkowego

  - LEX FALCIDIA – ustawa

  -LEX HUMANA – prawo stanowione

  -LEX CONTRACTUS – okreslenie elementu czynnośći

  -LEX PATRIAE – konkretny porządek prawny

  PRAWO STANOWIONE – REGUŁY:

  - LEX POSTERIOR DEROGAT PRIORI- ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą. [ Sentencja sformułowana na podstawie wypowiedzi Modestyna. Reguła kolizyjna o charakterze chronologicznym. Stosownie do niej akt prawny wydany później uchyla akt wcześniejszy. W doktrynie podkreśla się jednak, że reguła ta działa pod warunkiem, że akt późniejszy ma moc prawną nie niższą niż akt wcześniejszy –dopisek mój z VERBA IURIS]

  - LEX POSTERIOR GENERALIS NON DEROGAT LEGI PRIORI SPECIALI – ogólna ustawa późniejsza nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej

  - LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI– ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną [sformułowana przez jurystów średniowiecznych reguła kolizyjna o charakterze merytorycznym. Stanowi ona wskazówkę , jak należy stosować przepisy ogólne i specjalne w przypadku ich kolizji.- dopisek z Verby Iuris]

  - LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INFERIORI – ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi [ Porzymska reguła kolizyjna o hierarchicznym charakterze. Stosownie do niej norma wyższej rangi uchyla normę niższej rangi –dopisek Verba IURIS].

  - LEX RETRO NON AGIT = LEX PROSPICIT, NON RESPICIT – ustawa/ prawo nie działa wstecz [Sentencja porzymska sformułowana jednak na podstawie źródeł prawa rzymskiego.-dopisek z Verby Iuris ]

  - CESSANTE RATIONE LEGIS CESSAT LIPSO LEX – Gdy odpada uzasadnienie ustawy, przestaje ona obowiązywać

  - LEX INIUSTA NON EST LEX – ustawa niesłuszna nie jest ustawą (ustawowe bezprawie) [ znana w prawoznawstwie łacińska zasada, z której bierze źródło instytucja tzw. cywilnego nieposłuszeństwa – dopisek Verba Iuris ]

  - INTER ARMA SILENT LEGES – pomiędzy wojnami ustawy milczą

  REGUŁY DOTYCZĄCE PRAWA KARNEGO:

  - NULLA POENA LEGE = NULLUM CRIMEN SINE LEGE –nie ma kary bez ustawy, nie ma przestępstwa bez ustawy (nie można przypisać odpowiedzialności za czyn, który nie jest przestępstwem w chwili jego popełnienia .art.1 KK) [Znana prawu karnemu, choć sformułowana później, jedna z generalnych zasad prawa karnego]

  [W prawie polskim : omawianą zasadę formułuje expressis Derbis art. 42 1 Konstytucji RP stanowiący, iż odpowiedzialności karnej podlega ten tylko , ktor dopuszcza się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wskazać wszakże należy, iż zgodnie z Konstytucją omawiana zasada nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.- dopisek V.I ]

  - NULLUM CRIMEN SINE POENA – nie ma przestępstwa bez kary (postulat, uzasadnienie, nieuchronność od kary) <często powoływana w literaturze prawa karnego- dopisek Verba Iuris>

  INTERPRETACJA TEKSTÓW PRAWNYCH:

  - BENIGNIUS LEGES INTERPRETANDAE SUNT, QUO VOLUNTAS EARUM CONSERVETUR – właściwe są takie interpretacje ustaw, które zachowują wolę, zamiar ustawodawcy ( po co ustawa została ustanowiona ? jaki był cel jej ustanowienia?)

  - IN LEGIUBUS MAGIS SIMPLICITAS QUAM DIFFICULTAS PLACET – w ustawach bardziej podoba się prostota niż zawiłość (tekst ustawy powinien być możliwie prosty)

  - UBI LEX NON DISTINGUIT, NEC NOS DISTINGUERE DEBEMUS= LEGE NON DISTINGUENTE NON NOSTRUM EST DISTINGUERE. – tam , gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnień nie powinniśmy ich rozróżniać.

  - IUS MAIORE MINUS EST – w tym , co większe jest to, co mniejsze.

  I.2.2 . ZWROTY OKREŚLAJĄCE TYPY ARGUMENTACJI W RAMACH INTERPRETACJI PRAWNYCH

  - ARGUMENTUM A MAIORE AD MINUS – argument z większego na mniejszy ( jeżeli zakazane jest więcej , to tym bardziej zakazane jest mniej. Np. jak zakaz przebywania w danym miejscu, to tym bardziej zakaz poruszania się w tym miejscu. Jak zakaz poruszania się po drodze, to tym bardziej poruszania się samochodem)

  - ARGUMENTUM A MINORE AD MAIUS – argument z mniejszego na większy ( jeżeli można mniej, to tym bardziej można więcej, np. odczytywanie. Jeżeli można posłużyć się argumentacją zmarłego, to tym bardziej można się posłużyć argumentacją żywego)

  - ARGUMENTUM A CONTRARIO - argument z przeciwieństwem ( do tego co objęte regulacją prawną . Jeżeli przebywanie w określonym miejscu jest dozwolone powyżej lat 16, to przez ten argument niedozwolone jest przebywanie poniżej lat 16)

  - ARGUMENTUM A SIMILI / ARGUMENTUM PER ANALOGIA– argument z podobieństwa / przez analogię - ( co jest podobne? Czy np. zamiana jest na tyle podobna do sprzedaży, by traktować ją analogicznie? ) – niedopuszczalne w prawie karnym

  - ARGUMENTUM A SILENCIO – z milczenia argument ( jeśli ustawodawca milczy w jakimś punkcie, to z tego milczenia coś wynika )

  ZWROTY OKREŚLAJĄCE PRZEPISY USTAWY Z UWAGI NA SANKCJĘ ICH NARUSZENIA:

  - LEX IMPERFECTA – ustawa niedoskonała ( w argumentacji prawniczej odnosi się do takiej ustawy, która nie przewiduje żadnej sankcji za naruszenie zakazu/nakazu ustawowego, np. jak regulacja postanawia, że nie można dokonywać darowizny powyżej 100 tys. złotych na rzecz osoby nieuprawnionej, pytanie – a co jak dokona się?

  Zgodnie z ta ustawą prawodawca chce coś zakazać, ale uważa, że sam autorytet ustawy zapewni jej przestrzeganie. Życie pokazało, że ludzie naruszają je, jak bez sankcji są ustawy

  - LEX MINUS QUAM PERFECTA – ustawa mniej jak doskonała ( ustawa wprowadza określony zakaz/nakaz i naruszenie jej powoduje ,ze czynność sprzeczna z ustawą powoduje, że jest czynność ważna, ale naruszenie powoduje ujemne konsekwencje , np. obowiązek zapłacenia grzywny. Wracając do przypadku darowizn : zakaz darowizn. Dokonanie takiej darowizny powoduje obowiązek zapłaty na rzecz skarbu państwa np.25% kary pieniężnej}

  - LEX PERFECTA – ustawa doskonała ( gdy naruszenie zakazu/nakazu ustawowego powoduje nieważność sprzeczną z ustawą czynności, np. darowizny. Dokonanie darowizny nie może być skuteczne. Osoba, która otrzymała darowiznę nie może czuć się pewien, bo może mu być ona odebrana )

  - LEX PLUS QUAM PERFECTA – ustawa więcej niż doskonała . Sytuacja, gdy naruszenie ustawy powoduje zakaźność sprzecznej z ustawą czynności. Dodatkowo powoduje ujemny skutek dla naruszającego ustawę . Np. darowizny. Gdy dokonanie, to w konsekwencji darowizna jest nieważna plus obowiązek zapłaty na rzecz skarbu państwa 25% kary pieniężnej

  SŁOWO LEX WYSTĘPUJE:

1.2.3 Zwroty określające przepisy ustawy z uwagi na sankcję ich naruszenia

- lex imperfecta

- lex minus Guam perfecta

- lex perfecta

- lex plus quam perfecta

Lex jako konkretny porządek prawny. Używa się go w prawie międzynarodowym prywatnym – rozstrzyganie konfliktów między różnymi porządkami prawnymi

- lex causa – stosujemy prawo właściwe dla sprawy głównej

- lex domicilii – prawo zamieszkania (stosujemy prawo państwa, gdzie się mieszka)

- lex fori – stosujemy prawo państwa, w którym spór się rozstrzyga

- lex loci actus – prawo miejsca działania – jak właściwe wskazuje się prawo miejsca dokonania czynności prawnej

- lex loci celebrationis – wiąże się z wyborem prawa w konfliktach familijnych (małżeństwa)

- lex loci contractus – prawo właściwe dla miejsca zawarcia umowy

- lex patriae – prawo ojczyste (prawo kraju którego obywatelem jest podmiot dokonujący danego aktu prawnego)

- lex rei sitae – prawo położenia nieruchomości

II.1 Konkretny porządek prawny (reżim prawny) - występują powszechnie w ramach gałęzi prawa np., prawo prywatne międzynarodowe ( dot. Sytuacji , gdy kilka porządków prawnych się spotyka, np. obywatel polski zawiera małżeństwo z obywatelem Maroka w Hiszpanii)

ŁĄCZNIKI – zwroty łacińskie – łączą zdarzenie z określonym porządkiem prawnym

LEX CAUSAE – prawo właściwe dla sprawy głównej ( dla kwestii incydentalnej, np. przesłuchać świadka według procedury niemieckiej w Japonii)

LEX DOMICILII – prawo miejsca zamieszkania/ domicylu ( według porządku prawnego miejsca zamieszkania danych osób )

LEX FORI – prawo miejsca siedziby władzy orzekającej, np. prawo sądu należy zastosować tam, gdzie znajduje się ten sąd.

LEX LOTUS ACTUS – prawo miejsca dokonania czynności

LEX LOCI CELEBRATIONIS – miejsce uroczystości (dosł) – chodzi o prawo miejsca zawarcia małżeństwa, tam, gdzie zawierane małeżeńśtwo, tego kraju prawo.

LEX LOCI CONTRACTUS – prawo miejsca zawarcia umowy

LEX PATRIAE – prawo ojczyste . porządek prawny, którego obywatelem jest strona.

LEX REI SITAE – prawo miejsca położenia rzeczy ( np.nieruchomość kupiona w Szwajcarii, to prawo Szwajcarii )

POJĘCIA I ZWROTY

IUS PRIVATUM

1. BONUM/BONA – prawo, które zajmuje się regulowaniem kwestii majątkowej. Mienie. Bonum(sg)/Bona(pl) – majątek. Czyli całe dobro majątkowe, które przysługuje danemu podmiotowi.

2. RES CORPORALES – obiekty majątkowe – materialne składniki majątku

   RES INCORPORALES – obiekty majątkowe – niematerialne składniki majątku

   W OPISIE SKŁADNIKÓW MAJĄTKU:

3. OBLIGATIO/OBLIGATIONES – zobowiązania (opisuje typ stosunku prawnego) /obligacje – uprawnienia wynikające z obligationes mają charakter IUS IN PERSONAM

4. DOMINIUM = PROPRIETAS -własność – określenie typu uprawnienia majątkowego – w rozumieniu kontynentalnym

5. W opozycji do własności grupa uprawnień IURA IN RE ALIENA = dosł. Prawa na rzeczy cudzej

   IUS IN PERSONA – uprawnienie przysługujące tylko skutecznie względem jednej osoby, np. uprawnienie zwrotu pożyczki/ zwrot pożyczki od pana. Jak pożyczyłeś kasę Józkowi a Józek dał tą kasę Marcinowi, to ma Ci te pieniądze zwrócić Józek)

   IUS IN REM – skuteczne względem każdej osoby naruszającej prawo do rzeczy ( zwrot rzeczy, od każdego, kto tą rzecz ma. Jak pożyczyłeś Józkowi buty, a Józek dał je Marcinowi, to masz prawo żądać od Marcina butów)

6. POSSESIO – posiadanie. faktyczne władztwo nad określonym obiektem materialnym. (może być ktoś posiadaczem nie będąc właścicielem, np. jak ukradniesz bułkę, to ją posiadasz, ale nie masz uprawnienia do niej, czyli nie jesteś jej właścicielem. Może tez być tak, że jestes uprawniony i masz posiadanie, bo jak Se kupisz bułkę, to jesteś właścicielem )

   IUS PRIVATUM – reguluje interesy osoby, np. spraw majątkowych, sytuacji rodzinnych , osobistych , .

7. IUS QUOD AD PERSONAS PERTINET – prawo, które dotyczy osób (reguluje stosunki rodzinne) :

1. MATRIMONIUM = CONIUX/ MARITUS / VIR + CONIUX / MARITA/ UXOR

   Matrimonium = małżeństwo, coniux, maritus, vir = mąż , marita, uxor = żona

2. MATRIMONIUM . LEGITIMUM = małżeństwo zawarte zgodnie z prawem i skuteczne

3. MATRIMONIUM PUTATIVUM = małżeństwo domniemane/dosł/ określa sytuację gdy małżeństwo zostało zawarte w prawnej formie, ale jest dotknięte wadą prawną, która pozwala na zakwestionowanie ważności tego małżeństwa

4. PARENTES / GENITORES – rodzice

5. MATER/ MATER SEMPER CERTA EST – matka zawsze jest pewna. Za matkę dziecka uznaje się tą, która urodziła dziecko

6. PATER / PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRAT – ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo. Domniemywa się , że to małżonek jest ojcem

   

   ASCENDENTES – wstępni = przodkowie – pradziadkowie, dziadkowie, rodzice… (pokrewieństwo w linii prostej)

   AFFINIS – powinowaty – relacje pomiędzy jednym z małżonków a krewnymi małżonka

   DESCENDENTES – zstępni = dzieci, wnuki, prawnuki (pokrewieństwo w linii prostej)

   COGNATUS – dosł. Krewny w linii bocznej. Osoby, co do której dana osoba ma wspólnego przodka, -rodzica, dziadka. Np. brat, siostra, kuzyn. Krewny poprzez krew .COGNATIO – pokrewieństwo

   OBLIGATIO - ZOBOWIĄZANIA – PRAWO MAJĄTKOWE

1. OBLIGATIO – Est vinculum iuris – zobowiązanie jest węzłem prawnym – relacje pomiędzy dwoma podmiotami, z których jeden to creditor (wierzyciel), a drugi to debitor ( dłużnik).

   OBLIGATIO JEST WĘZŁEM PRAWNYM MIĘDZY WIERZYCIELEM A DŁUŻNIKIEM

2. CREDITOR (wierzyciel – jemu przysługuje uprawnienie majątkowe, może żądać jakiegoś zachowania od swego dłużnika) – DEBITOR (dłużnik – ktoś na kim ciąży jakiś obowiązek prawny)

3. OBLIGATIO EX CONTRACTU / OBLIGATIO EST DELICTO

   Obligatio ex contractu – /typy źródeł/ zobowiązanie powstałe w wyniku zawarcia umowy/kontraktu.

   Grupa zobowiązań, która powstaje tak, że została zawarta umowa między 2 podmiotami. Umowa o dzieło, sprzedaż. Zawarcie umowy zmusza do określonego zachowania się względem wierzyciela

   Obligatio ex delicto – zobowiązanie powstałe z czynu niedozwolonego (np. zniszczenia komputera)

   Takie przypadki zobowiązań, które są konsekwencją popełnienia czynu niedozwolonego, który system prawny uznaje za bezprawny

OBLIGATIO QUASI EX CONTRACTU / OBLIGATIO QUASI EX DELICTO

OBLIGATIO QUASI EX CONTRACTU. Zobowiązanie jak gdyby z umowy. Jak pod wpływem błędu zapłaciłeś komu dług, to wg zobowiązania prawnego polskiego masz prawo żądać ich z powrotem i trzeba oddać tą kasę.

OBLIGATIO QUASI EX DELICTO - zobowiązanie jak gdyby z czynu niedozwolonego . np. uznawana odpowiedzialność za zdarzenia niezawonione. Zobowiązania za szkodę wyrządzoną przez zwierze. Np., ktoś ma psa i ten pies pogryzie.

1. OBLIGATIO EX LEGE – zobowiązania powstające z mocy samego prawa.

2. OBLITATIO NATURALIS/ OBLIGATIO CIVILIS

   OBLIGATIO NATURALIS -Zobowiązania naturalne- jest takie zobowiązanie , którego wykonania nie można wymusić przy użyciu instrumentów prawnych, ale którego wykonanie jest przykładem zachowania właściwego, np. długi wynikające z gry w karty – w sądzie nie wymusisz pieniędzy

   OBLIGATIO CIVILIS – zobowiązania cywilne – zobowiązania, którego wykonanie można wymusić w oparciu o porządek prawny/ można domagać się przymusowego wykonania.

3. OBLIGATIO IN SOLIDUM / OBLIGATIO IN PRORATE

   Obligation in solidum – odpowiedzialność łączna .

   Obligatio prorate – zobowiązanie, w ramach którego odpowiedzialność dzieli się między podmioty

   
   Pojęcia i zwroty –causa

1. SPRAWA (proces , postępowanie sądowe)

2. PRZYCZYNA / POWÓD PODSTAWA

   w argumentacji prawnej występuje rzadiej jako 1 SPRAWA.

   

   1 .CAUSA :

   OBLIGANDI VEL ACQUIRENDI -> przyczyna/podstawa powstania zobowiązania lub nabycia np. umowa sprzedaży zegarka z osobą niepoczytaną ,sprzedający normalny,. Czy osoba ta jest zobowiązana do zapłat ceny,a czy sprzedawca do wydania towaru? NIE.

   Causa acquirendi – przyczyna uzasadniająca nabycie czegoś

   SOLVENDI - >przyczyna świadczenia. uzasadniającaa chęc dokonania świadczenia

   DONANDI – przyczyna uzasadniajaca darowiznę

2. IUSTA CAUSA – słuszna przyczyna

• POSSIDENDI – objęcie w posiadanie (przesądza o określonym traktowaniu posiadaczy)

• TRADITIONIS –przekazania/ wręczenie, nabycie własności. Wiąże się z oceną czy doszło do nabycia własnośći

  
  CAUSA :

• CIVILIS / CRIMINALIS

  Civilis- w zakresie prawa prywatnego

  Criminalis- sprawa w zakresie prawa karnego

• COGNITA – sprawa rozpoznana/ sprawa zakończona – ma pokazać, że mamy do rozstrzygnięcia, ze sprawą, która już została rozstrzygnięta. Nie można prowadzić sprawy dwa razy o to samo/

  CULPA (wina) :

1. DOLUS ( - podstęp , - zły zamiar – opisuje nastawienie osoby, która działa w celu wyrządzenia krzywdy drugiej osobie)

• Dolus direcuts – zły zamiar bezpośredni ( wina umyślna w zamiarze bezpośrednim, np. gdy podchodze do kogoś, by go okraść – jasny zamiar)

• Dolus eventualis – zamiar ewentualny , np. widzę możliwość wystąpienia skutku i godzę się na to/ [ podpalam dom, bo chcę, ale wiem, że osoba niedołężna tam jest. Godzę się na to, że ona ewentualnie umrze]

• Dolus coloratis – zamiar zabarwiony. Zabarwienie-

  * działanie w następstwie afektu –(nastawienie szczególne-szok)

  * okrucieństwo . nasilenie złej woli, wtedy łączy się z określeniem

  DOLUS PREMEDITATUS:

  • DOLUS PREMEDITATUS: -z premedytacją . szczególne nasilenie złej woli, ale też z precyzyjnego zaplanowania

  • DOLUS REPENTINUS – gwałtowny zamiar –alarm. ktoś spontanicznie podjął decyzję

  • DOLUS SUBSEQUENS – zamiar przestępstwa w toku działania kolejny zamiar powstaje. Np. kradniesz, ale w trakcie kradzieży wpadasz na pomysł by spalić chatę.

1. CULPA/ NEGLEGENTIA -niedbalstwo, niestaranność,. Syt. Gdy sprawca nie chce wyrządzić szkody. Odszkodowania możemy się domagać odo osoby, której możemy przypisac winę za to, że szkoda powstała.

   • Culpa lata

   • Culpa levis

   • Culpa in concreto

   • Culpa in abstractio

   • Culpa in contrahendo

Łacińska terminologia prawnicza - wykład trzeci (Wojciech Dajczak)

Pojęcia i zwroty culpa:

/ culpa – wina /

• / dolus – podstęp, oszustwo, umyślne popełnienie czynu zabronionego /

  • / dolus directus – zamiar bezpośredni (cechuje chęć realizacji rzeczywistości objętej stroną przedmiotową przestępstwa. Chęć może polegać na 1) celowym dążeniu do osiągnięcia pożądanego stanu rzeczy 2) chęć może dotyczyć następstwa działania, podjętego w innym celu, chociażby sprawca następstwa wcale nie pragnął, pod warunkiem jednak, że sprawca uświadamia sobie nieuchronność takiego następstwa działania (np. kradzież części maszyny – sprawca wie, że zostanie zatrzymana produkcja) 3) wreszcie chęć może dotyczyć środka realizacji działania.) /

  • / dolus coloratus – zamiar zabarwiony, zamiar bezpośredni zabarwiony celem działania /

  • / dolus eventualis - zamiar ewentualny (cechuje się świadomością możliwości realizacji rzeczywistości objętej stroną przedmiotową oraz godzeniem się na tę realizację.) /

  • / dolus premeditatus – zamiar przemyślany, rozmyślny (zamiar przestępny nacechowany tym, że zostaje podjęty po dojrzałym namyśle co do zamierzonego celu i sposobu działania) /

  • / dolus repentinus – zamiar nagły (cechuje się nagłością podjętego postanowienia) /

  • / dolus subsequens – zamiar następczy (oprawca popełnia nieumyślny czyn zabroniony, a następnie stwierdza, że gdyby popełniając go miał świadomość, że to czyni, chciałby tego.) /

• / culpa neglegentia – wina zaniedbania, niedbalstwo /

  • / culpa lata – grube niedbalstwo, wina ciężka, niezrozumienie tego co wszyscy rozumieją /

  • / culpa levis – lżejsze niedbalstwo, lekkomyślność (wina polegająca na zachowaniu należnej staranności) /

  • / culpa in concreto – niedołożenie staranności według wzorca osobistego - wina w określonej sytuacji, prowadzić cudze sprawy gorzej niż własne (wina polegająca na nie zachowaniu staranności takiej, jakiej dany człowiek dokłada przy prowadzeniu własnych spraw) /

  • / culpa in abstracto – niedołożenie staranności według wzorca abstrakcyjnego.(wina polegająca na nie zachowaniu staranności określanej według wzorca abstrakcyjnego) /

  • / culpa in contrahendo - wina w kontraktowaniu, wina w kontrahowaniu (Zasada dobrej wiary jako kryterium oceny zachowania stron w toku negocjacji w ujęciu prawno porównawczym. 1. Podjęcie negocjacji bez zamiaru podpisania umowy, 2. Zerwanie negocjacji bez żadnego powodu)

  • / culpa in custodiendo – wina w nadzorze (brak należytego nadzoru nad wybraną osobą fizyczną- np. dzieckiem Lub nad zwierzęciem) /

  • / culpa in eligendo – wina w wyborze (brak należytej staranności w wyborze osoby fizycznej – np. gdy firma wybierze sobie podwykonawcę a ten coś zrobi nie tak ) /

/ Volenti non fit iniuria – chcącemu nie dzieje się krzywda (zasada głosząca, że zezwolenie pokrzywdzonego wyłącza przestępczość czynu.) /

• / casus – przypadek, zdarzenie, zdarzenie przypadkowe /

  • / casus fortuitus – przypadek losowy (przypadek, zdarzenie niezawinione, powodujące zaginięcie lub uszkodzenie rzeczy) /

  • / casus mixus – przypadek mieszany (szczególna, surowa postać odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie zobowiązania lub wyrządzenie szkody z przyczyn przez niego niezawinionych) /

  • / casus sentit dominus – skutki zdarzenia przypadkowego odczuwa właściciel (właściciel rzeczy ponosi skutki zdarzenia przypadkowego) /

  • / casus a nullo prestantur – nie można żądać odszkodowania od nikogo powołując się na zdarzenie przypadkowe (np. gdy powódź zaleje nam dom a dom nie był ubezpieczony to nikt za to nie odpowiada)

• / vis – siła, moc /

  • / vis maior – siła wyższa (której wystąpienia, ani skutków nie można było przewidzieć, ani im zapobiec.) /

  • / vis absoluta – przymus absolutny, przymus bezwzględny /

Periculum = ryzyko

/ periculum in mora – ryzyko będące następstwem popadnięcia w zwłokę (to tak jak się cały semestr nic nie robi : ) /

/ periculum debitoris - ryzyko dłużnika (konsekwencje ujemne tego ryzyka, które ciążą na dłużniku)

/ periculum locatoris – ryzyko najemcy, dzierżawcy

/ damnum – szkoda, strata

/ damnum compensare – wyrównać, wynagrodzić szkodę

/ damnum emergens – rzeczywisty uszczerbek majątkowy (straty, które rzeczywiście poniósł poszkodowany.) /

/ lucrum cessans – korzyść utracona (korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa, ale których nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą osiągnięcie tych korzyści.) /

/ solutio – spełnienie świadczenia /

/ res – rzecz, sprawa /

/ tempus – czas, pora, okres /

/ locum – miejsce /

/ datio in solutum – dane na zaspokojenie / świadczenie w miejsce wypełnienia (dłużnik za zgodą wierzyciela oferuje mu coś inneg / oczynność prawna prowadząca do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia aniżeli wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego. Na skutek datio in solutum dłużnik spełnia na rzecz wierzyciela inne świadczenie niż to, do którego był dotychczas zobowiązany. W rezultacie zwalnia się ze zobowiązania.) /

/ facultas – zdolność/

/ facultas alternativa - upoważnienie przemienne (dłużnik ma do wykonania określone zobowiązanie, natomiast od początku ma możliwość w miejsce tego świadczenia może dać coś innego – bez zgody wierzyciela) /

/ obligatio alternativa – zobowiązanie przemienne (od chwili powstania zobowiązania jego wykonanie może polegać na spełnieniu 1 z 2 nazwanych świadczeń)

/ mora debitoris –zwłoka dłużnika (dłużnik w własnej winy nie wykonywał zobowiązania, którego termin świadczenia już upłynął) /

/ mora solvendi – zwłoka świadczącego (zwłoka spełnienia świadczenia). /

/ interpellatio – wezwanie (jeśli termin w któ®ym dłużnik ma wykonać zobowiązanie nie jest określony, to ze strony wierzyciela musi nastąpić interpelatio – wezwanie – i dopiero od tego momentu dłużnik będzie popadał wzwłokę) /

/ mora ex rei fit – zwłoka jest następstwem wcześniejszego określenia zobowiązania

/ fur semper moram facere videtur – złodziej jest uważany za zawsze pozostającego w zwłoce (sprawca czynu niedozwolonego jest w zwłoce od momentu popełnienia tego czynu – nie trzeba go specjalnie wzywać do odszkodowania)/

/ perpetuatio obligationis – uwiecznienie zobowiązania (gdy w okresie zwłoki nastąpiło pewne zdarzenie losowe traktuje się wydarzenie w sposób szczególny- zobowiązanie przekształca się w zapłacie odszkodowania)

/ mora creditoris – zwłoka wierzyciela (wierzyciel popada w zwłokę, gdy odmawia przyjęcia świadczenia bez słusznej przyczyny) /

Mora accipienti – zwłoka przyjmującego – jw.

• / contractus – umowa, kontrakt /

  • / Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis – zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie go jest już konieczne (przymusowe). /

  • / contractus bilateralis – zobowiązanie/ umowa dwustronna /

  • / contractus multilateralis – umowa wielostronna /

  • / contractus innominatus – umowa nienazwana / mieszana - tylko niektóre umowy rodziły obowiązek ich wykonania

  • / contractus vitalitus – umowa dożywotnia / trwa do śmierci 1 ze stron

  • / pactum – pakt, umowa /

  • Concractus – zobowiązanie umowne

  • / Pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać (osoba, która zawarła ważną umowę, musi ją wykonać) /

  • / Rebus sic stantibus – w tym stanie rzeczy / ponieważ sprawy przybrały taki obrót (zobowiązanie wiąże tylko wtedy gdy między jego zawiązaniem a zobowiązaniem nie było znaczącej zm/ ianywszelkie koncepcje czy rozstrzygnięcia ustawowe, mające na celu zmianę pierwotnego stosunku zobowiązaniowego ze względu na nieoczekiwaną zmianę stosunków społecznych, towarzyszących powstawaniu tego zobowiązania.) /

  • / Contractus bonae fidei – umowa oparta na dobrej wierze /(obejmowały takie umowy w który sędzia mógł się odwołać do dobrej wiary a nie tylko do istniejącego prawa)

  • / Contractus stricti iuris – umowa oparta o ścisłe prawo /(używamy jako określenie rygoryzmu i formalizmu prawnego/prawniczego)

• / bona fides – dobra wiara /

  • / mala fides – zła wiara /

  • / venire contra factum proprium nemini licet - nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów(prawo nieakceptuje zachowania, które jest sprzeczne z wytworzonym zaufaniem). /

  • / tu patere legem quam fecisti – powinieneś przestrzegać prawa, które wydałeś/

  • / turpitudinem suam allegans nemo audiatur – powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany(niemożna czerpać korzyści ze swojego nagannego zachowania) /

  • / dolo facit qui petit quo redditurus est - działa podstępnie ten, kto żąda tego, co będzie musiał zwrócić. /

  • / summum ius summa iniuria – najwyższe prawo najwyższym bezprawiem (zbyt ściśle, formalnie wymierzona sprawiedliwość staje się krańcową niesprawiedliwością, krzywdą.) /

• Interpretacja umów:

  • / in conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt - przyjęto, że w umowach należy uwzględniać raczej wolę stron umawiających się niż słowa (formalne) /

  • / in ambiguitas contra stipulatorem - dwuznaczność sformułowań w umowie działa przeciwko temu, kto dwuznaczności użył. /

  • / falsa demonstratio non nocet - fałszywe oznaczenie nie szkodzi (niewłaściwe oznaczenie przedmiotu umowy nie ma znaczenia, o ile kontrahenci zdają sobie sprawę z tego, o jaki przedmiot chodzi.) /

  • / impossibilium nulla est obligatio – z rzeczy niemożliwych nie powstają żadne zobowiązania (nikt nie jest zobowiązany do czynienia rzeczy niemożliwych) /

• / dominium – własność /

  • / ius possidendi – prawo do posiadania rzeczy /

  • / ius disponendi – prawo rozporządzania (prawo do rozporządzania własnością) /

  • / ius utendi et fruendi - prawo do używania rzeczy własnej i pobierania z niej pożytków /

  • / rei vindicatio – powództwo windykacyjne, powództwo wydobywcze (skarga, dzięki której właściciel odzyskuje swoją własność) /

  • / actio negatora – powództwo negatoryjne (forma ochrony właściciela w razie naruszenia jego własności. Właścicielowi przysługiwało roszczenie o zaniechanie naruszeń i o otrzymanie od naruszającego stosownego zabezpieczenia.) /

  • / negare – zaprzeczać /

  • / dominium = proprietas – własność /

  • / possesio – posiadanie (faktyczne władanie jakimś obiektem materialnym; można być posiadaczem, nie będąc właścicielem) /

  • / obliaciones – wierzytelności /

  • / corpus + animus = possessio – faktyczne dysponowanie rzeczą (corpus) i zamiar traktowania rzeczy, którą się włada tak jak swoją (animus) = posiadanie. /

  • / detentio – dzierżenie, detencja (ktoś faktycznie włada rzeczą, ale nie traktuje tej rzeczy jako swojej) /

  • / Superficies solo credit - To co jest na powierzchni przypada gruntowi (to co zostało trwale połączone z gruntem należy do właściciela tego gruntu; budowle, urządzenia i rośliny trwale związane z gruntem należą do właściciela gruntu.) /

  • / Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet – nikt nie może przenieść więcej praw na inną osobę, jak sam ma /

  • / bonae fidei possessor – posiadacz w dobrej wierze (ten, który nabył faktyczne posiadanie w przekonaniu, że nie pokrzywdził prawa) /

  • / malae fidei possessor – posiadacz w złej wierze (ten, który obejmuje posiadanie ze świadomością naruszenia czyichś uprawnień; posiadacz świadom jest tego, że wykorzystując władztwo nad rzeczą krzywdzi kogoś innego i przez to jest posiadaczem w złej wierze) /

  • / Mala fides superveniens non nocet – późniejsza zła wiara nie szkodzi (dobrą lub złą wiarę ocenia się na stan z momentu obejmowania w posiadanie. Późniejsza utrata dobrej wiary nie wyklucza zasiedzenia) /

  • / Mala fides superveniens nocet – późniejsza zła wiara szkodzi (oceniamy cały okres posiadania, dla ocenienia, czy jest to posiadanie w dobrej, czy w złej wierze) /

/ fides – wiara /

/ fides publica – wiara publiczna (zaufanie do wiary publicznej,) /

/ fiducia – powiernictwo (powiernicze przeniesienie własności / wierzytelności) /

/ fictio iuris – fikcja prawna (niekiedy prawo może uznawać w sposób fikcyjny zaistnienie określonej sytuacji; przy pewnych warunkach należy przyjąć coś za istniejące, aczkolwiek ono nie istnieje.) /

/ Prior tempore potior iure – kto jest wcześniejszy co do czasu, ten ma lepsze prawo, pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa /

• / hereditas – spadek /

  • / ex testamento – dziedziczenie wynikające z testamentu, na podstawie testamentu /

  • / contra tabulas – przeciwko tablicom, dziedziczenie przeciwtestamentowe (dziedziczenie przez osoby najbliższe spadkodawcy, które nie otrzymały należnej im części spadku w testamencie) /

  • / ab intestato – dziedziczenie wynikające z ustawy, bez testamentu (dziedziczenie ustawowe w braku rozporządzenia ostatniej woli.) /

  • / hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit - spadek jest niczym innym, jak wstąpieniem w ogół praw jakie miał zmarły /

  • / successio – następstwo prawne /

  • / defunctus – zmarły, spadkodawca /

• / testamentum – testament /

  • / testamentum allographum – testament alograficzny, testament sporządzony ustnie przy obecności świadków /

  • / testamentum holographum – testament holograficzny, testament sporządzony własnoręcznie na piśmie (w całości przez spadkodawcę) /

  • / testamentum militum – testament wojskowy /

  • / testamentum ruptum – testament wadliwy, testament, który nie rodzi skutków prawnych /

  • / Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum - wola spadkodawcy jest zmienną aż do chwili wygaśnięcia życia (zawsze decydujący jest testament ostatni) /

/ administratio – administracja (/ ad ministrale – służyć / (administracja ma mieć funkcję usługującą obywatelom)) /

/ iudicium – sąd, skarga /

/ imperium – władcze uprawnienia (w granicach swojego imperium) /

/ iura novit curia – sąd zna prawo (sąd nie może odmówić rozstrzygnięcia sprawy powołując się na nieznajomość prawa) /

/ iudex non calculat – sędzia nie liczy (sąd korzysta z kompetencji osób, które lepiej od niego znają się na procedurach prawnych) /

/ iudex suspectus – sędzia podejrzany (sędzia, co do którego zachodzą wątpliwości o jego bezstronności) /

/ nemo iudex in sua causa – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie (sędzia we własnej sprawie jest iudex suspectus) /

/ nemo iudex sine actore - nie ma sędziego bez powoda, nikt nie jest sędzią bez osoby wszczynającej proces. /

/ actor – powód (osoba, która składa wniosek) /

/ reus – pozwany (osoba, przeciwko której toczy się proces)

/ audiatur et altera pars – należy wysłuchać drugą stronę (trzeba wysłuchać obu stron podczas rozstrzygania konfliktu; zasada prawa procesowego w myśl której każdej stronie sporu należy umożliwić wypowiedzenie się co do kwestii mającej znaczenie) /

/ ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat – dowód obciąża tego, kto mówi, a nie kto przeczy; ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy /

/ in dubio pro reo – na korzyść pokrzywdzonego (w wypadku wątpliwym należy orzec na korzyść oskarżonego) /

/ in dubio semper id, quod minus est, debetur – w przypadku wątpliwości zawsze należy się mniej (jeżeli w ramach procesu są wątpliwości, to sąd musi je tłumaczyć na korzyść oskarżonego) /

/ reus exceptione – pozwany w zakresie zarzutów jest powodem (jeśli chodzi o zarzuty, to ciężar dowodu spoczywa na pozwanym) /

ŁACIŃSKIE ZWROTY I REGUŁY W DZISIEJSZEJ ARGUMENTACJI PRAWNICZEJ

• - wyraz erudycji prawniczej

• - wyjaśnianie pojęć prawniczych przy użyciu terminów łacińskich (ma znaczenie w dyskusji pomiędzy prawnikami z różnych krajów; daje sens praktyczny)

• - wyrażenie pojęć prawniczych, nie mających precyzyjnej nazwy w języku narodowym (czasami nie ma odpowiednika w innym języku, dlatego stosujemy pojęcia łacińskie)

• - termin techniczny narodowego języka prawniczego (termin techniczny – słowa, zwroty, którym przypisuje się precyzyjne znaczenie)

• - wyrażenie istotnej dla argumentacji zasady prawa.

FORMOWANIE SIĘ NARODOWYCH JĘZYKÓW PRAWNICZYCH

• Corpus iuris civilis –

• od XVI w. połączenie prawa rzymskiego z lokalnym

Szkoła prawa natury - XVII, XVIII w. (zastępowanie łaciny językiem narodowym od XVII w.)

• J. Domat, Les loix civiles dans leur ordre naturel, le droit public et legum delectus - Prawa porządku naturalnego ?

• jęz. francuski odgrywa ważną rolę

Usus modernus pandectarum (współczesne używanie pandektów) XVIII w.

• L.J.F. Höpfner, Theoretisch - praktischer Commentar über die Heineccischen Institutionen - opracowanie prawa prywatnego

WPŁYW ŁACINY NA ROZWÓJ NARODOWYCH JĘZYKÓW PRAWNICZYCH

łacina	PL	F	I	GB	D
accessio	Akcesja	Accession	Accessione	Accession	Akzession
Actus	Akt	acte	Atto	act	Akt
adoptio	Adopcja, przyspsobnie- nie	Adoption	Adozione	Adoption	Adoption
appellatio	Apelacja	appel	appello	Appeal	Appellation
Bona	Majątek	biens	beni	Assets	Vermögen
Cautio	Kaucja, zabezpieczenie	Caution	garanzia	warranty	Kaution
cessio	Cesja, przeniesienie wierzytelności	Cession	cessione	Cession	Zession
Clausula	Klauzula	Clause	Clausola	clause	Klausel
compensatio	Kompensacja, potrącenie	Compensation	Compensazione	Set-off	Kompensation, Aufrechnung
Contractus	kontrakt	Contrat	Contratto	Contract	Kontrakt
donatio	Darowizna, donacja	Donation	Donazione	Donation	Dantion, Schenkung

łacina	PL	F	I	GB	D
Exceptio	Ekscepcja, wyjątek	Exception	Eccezione	Exception	Exception
Depositum	Depozyt, przechowanie	dépôt	deposito	Deposit	Verwahrung
delictum	Delikt, czyn niedozwolony	delit	Fatto illecito, delitto	tort	Unerlaubte Handlung, Delikt
Infamia	Infamia	infamie	infamia	infamy	Infamie
vindicatio	windykacja	vindict	vindicazione	vindication	Herausgabe, Vindikation
Inventarium	inwentarz	inventaire	inventario	inventory	Inventar
Legalis	Legalny, prawny	Légal	legale	Legal, lawful	rechtmäßig
Legatum	Legat, zapis (rozporządzenie w testamencie)	legs	legato	legacy	Legat, Vermächtnis

Łacina	PL	F	I	GB	D
Mandatum	Zlecenie, mandat	mandat	mandato	agency	Auftrag, Mandat
Novatio	Nowacja, odnowienie	novation	Novazione	novation	Novation
Occupatio	Zawłaszczenie okupacja	occupation	occupazione	occupation	Aneignung
Pactum	Pakt, umowa	pacte	patto	Pact, areement	Pakt, Vertrag
Poena	kara	peine	pena	Punishment	Strafe
Possessio	posiadanie	possession	possesso	possession	Besitz
Precarium	prekarium	precaire	precario	Precarious possession	Prekarische Überlassung
testamentum	testament	testaments	testamento	Will, testament	Testament

Łacina	PL	F	I	GB	D
Prohibitio	zakaz	prohibé	divieto	prohibition	Verbot
Promulgatio	promulgacja	promulgation	promulgazione	promulgation	Promulgation
Provincia	prowincja	province	provincia	province	Provinz
Privatus	prywatny	privé	privato	private	Privat
Publicus	publiczny	public	pubblico	public	öffentliches
Restitutio	restytucja	Restitition	restituitione	restitution	Restitution
Sanctio	sankcja	sanction	sanzione	sanction	Sanktion
Successio	Sukcesja	succession	successione	Succession	Sukzession

sukcesja – wstąpienie w czyjeś prawo