1. CO TO JEST DYDAKTYKA I CZYM SIĘ ZAJMUJE

Dydaktyka- analizuje zależności warunkujące przebieg i wyniki nauczania i uczenia się.
Na tej podstawie wskazuje metody i formy działania oraz środki pomocne w wywołaniu zamierzonych zmian u uczniów. Spełnia funkcję teoretyczną (diagnostyczną, prognostyczną) i praktyczną (daje narzędzia do działania)

DYDAKTYKA
OGÓLNA DYDAKTYKI SZCZEGÓŁOWE
- wszystkie przedmioty, - metodyki nauczania poszczególnych
-wszystkie szczeble nauki szkolnej przedmiotów
Zajmuje się analizą i formułowaniem - szczeble kształcenia (poszczególne szkoły)
celów kształcenia, procesem kształcenia - dydaktyki środowiskowe (wojskowa)
i formułowaniem zasad kształcenia - specjalistyczne ( nauczanie dzieci
niewidomych)
Przedmiot i zadania dydaktyki
Bada nauczanie i uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane planowo w szkole i poza murami. Bada czynniki, w których ten proces przebiega, sam proces oraz efekty.


Dydaktyki szczegółowe- obejmują jeden przedmiot

Zadania dydaktyki
- opis i analiza elementów składających się na przedmiot badań dydaktyki ogólnej czyli:
• treści kształcenia
• metody kształcenia
• formy organizacyjne
• środki dydaktyczne
• cele kształcenia
• zasady kształcenia
• osiągnięcia i niepowodzenia szkolne
- wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania, uczenia się
- ustalanie norm postępowania, zasad w oparciu o wykryte prawidłowości
- analiza systemów dydaktycznych charakterystycznych w różnych krajach i epokach
2. PODSTAWOWE POJĘCIA

uczenie się- proces, w toku którego, na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest jedną z podstawowych form działalności ludzi.


nauczanie – planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na cel wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości. Nauczanie jest działalnością intencjonalną- jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie (uczniem) uczeniem się.
Jest to jednak określenie niepełne ponieważ pomija inne cechy nauczania. Jedną z takich ważnych cech stanowi obieg informacji między nauczycielem i innymi źródłami, a uczniem umożliwiający uczniowi opanowanie wiedzy naukowej.

samokształcenie – osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam uczący się (podmiot). Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym. Pojęcie samokształcenia jest powiązane z pojęciem samouctwa, niektórzy pedagogowie utożsamiają te dwa pojęcia, a inni wiążą pojęcie samokształcenia ze zdobywaniem wykształcenia ogólnego (wiedzy ogólnej) lub z kształceniem własnej osobowości według jakiegoś ideału, a pojęcie samouctwa wiążą ze zdobywaniem wykształcenia zawodowego lub z samodzielnym zdobywaniem wiedzy.

samowychowanie- samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości. Stosowanie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.


kształcenie – ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Rozróżniamy
• kształcenie ogólne- podstawowe i średnie
• kształcenie zawodowe, zapewniające kwalifikacje w specjalności zawodowej

wychowanie – świadomie organizowana działalność społeczna, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Proces i wyniki wychowania kształtują się pod wpływem
- świadomego celowego oddziaływania odpowiedzialnych za wychowanie osób i instytucji
- systemu wychowania równoległego odpowiednio zorganizowanej działalności środków masowego oddziaływania np media, Internet
-wysiłków jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości (samowychowanie)

dokształcanie - kształcenie realizowane w wieku produkcyjnym, równolegle z pracą zawodową, w celu zdobycia takiego wykształcenia jakie jest niezbędne do wykonywania danego zawodu lub zawodu, który ma być wykonywany w przyszłości.

doskonalenie (zawodowe) – podwyższanie kwalifikacji pracowniczych za pośrednictwem różnych form kształcenia i samouctwa, niezbędne w wieku produkcyjnym, z tego względu, że szkoła zawodowa daje tylko podstawowe i względnie ogólne przygotowanie do pracy zawodowej, jak i dlatego że wymagania pracy zawodowej stale ulegają zmianom.
Trzy funkcje doskonalenia zawodowego:
- wyrównawcza, polega na uzupełnieniu wykształcenia do poziomu wymaganego przez pełniony zawód
- wdrożeniowa, sprowadza się do nabywania wiadomości i sprawności praktycznych już przy warsztacie pracy
- renowacyjna, wiąże się ze stałym unowocześnieniem zasobów wiedzy i sprawności pracownika, w związku z postępem w danej dziedzinie pracy.

3. DEFINICJA CELU KSZTAŁCENIA

CELE KSZTAŁCENIA

Cele społeczne – ukształtowanie u młodzieży takich kwalifikacji ogólnych i zawodowych oraz postaw i cech charakteru, aby służyła krajowi.

Cele jednostkowe – ma na celu dobro i szczęście jednostki, wykształcenie kwalifikacji odpowiadających zdolnościom oraz zamiłowań i postaw przynoszących osobistą satysfakcję.

Za główny cel kształcenia ogólnego uznawany jest wszechstronny rozwój osobowości człowieka

4. DEFINICJA CELU KSZTAŁCENIA

TREŚĆ KSZTAŁCENIA

- całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedzin nauki, techniki, ideologii, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole.

5. JAKIE WARUNKI MUSZĄ SPEŁNIAĆ TREŚCI KSZTAŁCENIA

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DOBÓR TREŚCI KSZTAŁCENIA

• wymagania społeczne, zawodowe i kulturowe
• wymagania naukowe
• pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia

WYMAGANIA SPOŁECZNE, ZAWODOWE I KULTUROWE WEDŁUG JANA SZCZEPAŃSKIEGO
(podział życia społecznego)

• działalność polityczna obywateli
• udział w realizacji polityki ludnościowej państwa
• aktywność zawodowa i kulturalna
• uczestnictwo w życiu grup nieformalnych
• procesy samokształcenia i samowychowania

Przygotowanie do działalności politycznej – uczniowie powinni zdobyć w szkole taką wiedzę, która przygotuje ich do odpowiedzialnego udziału w rządzeniu państwem, do ponoszenia odpowiedzialności za sprawy publiczne.

Wykształcenie w dziedzinie polityki ludnościowej – obywatel powinien zostać przygotowany do życia rodzinnego, łącznie z planowaniem rodziny, do wychowania dzieci, do współpracy z funkcjonującymi w społeczeństwie instytucjami opiekuńczo- wychowawczymi itd.
Przysposobienie do udziału w działalności gospodarczej i kulturalnej – powinno zapewnić uczniom określone wykształcenie zawodowe, jak również wysoki poziom kultury technicznej, ukształtować postawy racjonalizatora, wyrobić poczucie odpowiedzialności za efekty jakościowe, ekonomiczne i ilościowe wykonywanej pracy.
Wdrożyć do systematycznej i zróżnicowanej treściowo recepcji dóbr kultury.

Cechy osobowości, które powinny być rozwinięte u uczniów
(pożądane cechy)

- silna wola
- odpowiedzialność za własne czyny
- współodpowiedzialność za losy środowiska, społeczeństwa i kraju
- wrażliwość na przejawy prywaty, bezduszności i niesprawiedliwości

Wymagania naukowe

- treść kształcenia musi odpowiadać rygorystycznym wymaganiom nauki
- programy nauczania nie mogą zawierać treści niezgodnych z rzeczywistością lub przestarzałych
W związku z tym poddaje się je cyklicznej weryfikacji



Wymagania natury psychologicznej

- treści kształcenia muszą być dostosowane do możliwości uczniów, do ich rozwoju psychofizycznego, w którym wyróżnia się okresy:
• młodszy wiek szkolny (6-11 lat)
• wiek dorastania (12-15lat)
• wiek wczesnej młodości (15-18 lat)

Wymagania natury dydaktycznej
- wynikające z konieczności przestrzegania postulatów systematyczności i korelacji przy doborze i układzie treści kształcenia
Systematyczność –taki układ treści, który wykazuje zgodność z logiką wewnętrzną danej gałęzi wiedzy.
Korelacja – eksponowanie związków zachodzących między poszczególnymi przedmiotami szkolnymi, przypisując jednemu z nich szczególną rolę w zaznajamianiu uczniów z daną dziedziną rzeczywistości.

6. DEFINICJA ZADAS KSZTAŁCENIA

Definicja zasad nauczania

• B. Nawroczyński: Normy wytyczające nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej.

• K. Sośnicki: W zależności od systemów dydaktycznych mogą być stosowane różne zasady nauczania. Jedne mogą odnosić się do różnych komponentów procesu kształcenia, bądź do celów, inne do treści kształcenia i środków dydaktycznych.

• W. Okoń: Zasady kształcenia to ogólne normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie umożliwia realizację celów kształcenia.

Definicja zasad nauczania c.d.
• Cz. Kupisiewicz: Zasady nauczania to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawowymi zagadnieniami, rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażać do samokształcenia.

• K. Kruszewski: zasady dydaktyczne to ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z różnych źródeł i utrzymanie kierunku czynności uczenia się uczniów.

• J. Półturzycki: zasady kształcenia są prawidłowościami teoretyczno – praktycznymi, które regulują działalność nauczycieli i uczniów.


7. WYMIEŃ ZASADY KSZTAŁCENIA

Charakterystyka zasad nauczania

Zasada świadomej aktywności uczniów

• Odwoływanie się do doświadczeń życiowych, potrzeb i zainteresowań poznawczych uczniów.

• Wywoływanie pozytywnych motywacji do nauki, zachęcanie i mobilizowanie uczniów do wysiłku.

• Stosowanie metod kształcenia wdrażających uczniów do samodzielnego zdobywania wiedzy i do samodzielnego myślenia i działania.

• Systematyczne uświadamianie uczniom ich postępów w realizacji celów kształcenia.
Zasada poglądowości
• Poglądowość ilustratywna – polega na pokazywaniu uczniom rzeczy, modeli itp.

• Poglądowość operatywna – opiera się na działaniu samych uczniów, którzy gromadzą niezbędne rzeczy, prowadzą obserwację.


Zasada przystępności
• Rozpoczynanie realizacji treści od tego, co jest uczniom znane, bliskie.

• Przechodzenie w procesie nauczania od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego, co trudniejsze.

• W procesie nauczania – uczenia się uwzględnianie różnic w tempie pracy i stopniu zaawansowania poszczególnych uczniów.

• W procesie nauczania na leży brać pod uwagę poziom całej klasy i nie przeciążać uczniów nadmiarem zadań.

Zasada systematyczności
• Treści kształcenia należy realizować we właściwej kolejności, zgodnie z logiką przedmiotu.

• Stale nawiązywać do materiału opanowanego, wiązać jego poszczególne partie w całość.

• Podkreślać zagadnienia główne i istotne.

• Należy dążyć do usystematyzowania materiału nauczania przez respektowanie związków rzeczowych i logicznych oraz odpowiednią ich hierarchizację.


Zasada systematyczności c.d.
• Należy umożliwić uczniom poznanie struktury omawianego zagadnienia poprzez podzielenie materiału na sensowne fragmenty i kolejnego ich opanowywania w ciągłym nawiązaniu do całości.

• Przechodzić do nowego materiału po gruntownym przyswojeniu poprzedniego materiału.

• Na każdym etapie przyswajania wiadomości należy systematyzować i uogólniać, głównie zaś przy końcu działu programu nauczania.

• Należy wdrażać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości wykonywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku.


Zasada łączenia teorii z praktyką
• Działania praktyczne uczniów winny być poprzedzone przekazaniem im określonej porcji wiadomości.

• Reguły, zasady, definicje i prawa leżące u podstaw uczniowskich działań powinny być produktem własnej aktywności uczniów.

• Operacje praktyczne uczniów powinny być kształcące.

• Powiązanie działań uczniów z efektywnym przekształcaniem rzeczywistości powinno mieć miejsce wszędzie tam, gdzie istnieją warunki ku temu.


Zasada trwałości wiedzy i umiejętności
• Przygotowanie i prowadzenie zajęć tak, aby zapewnić każdemu uczniowi aktywny udział.

• Stosowanie ćwiczeń mających na celu utrwalenie przerobionego materiału, aby wszyscy uczniowie go dobrze zrozumieli.

• Przekazywane informacje należy łączyć w układy logiczne, a uczniów trzeba wdrażać do naukowej weryfikacji praw, zasad, reguł.

• Należy stosować systematyczną kontrolę wyników nauczania i oceny pracy ucznia.


Zasada indywidualizacji i zespołowości
• Konieczność zachowania indywidualnego podejścia do ucznia w warunkach pracy zespołowej.

• Nauczyciel winien pracować z całą klasą i indywidualnie z uczniami.
Zasada samodzielności
• Zadaniem szkoły jest stopniowe wdrażanie uczniów do samodzielnego działania i myślenia.

• Nauczyciel u uczniów kształtuje samodzielne myślenie, uczy ich samodzielnego rozwiązywania problemów.

• Zasada efektywności
• Zasada ta określa związek między celami a wynikami nauczania.

• Poprawiając jakość uczenia się, zwiększa się jego wydajność.
Zasada kształcenia umiejętności uczenia się
• Nauka szkolna powinna w dużej mierze bazować na samodzielnym zdobywaniu wiedzy.

• W trakcie samodzielnego zdobywania wiedzy ważną umiejętnością jest racjonalna jej selekcja, synteza oraz wykorzystanie w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych.


Zasada ustawiczności kształcenia
• W procesie kształcenia należy rozbudzać potrzebę dalszego uczenia, rozwijać zainteresowania, wyrabiać umiejętności i nawyki samokształceniowe.


Wnioski
• Zasady nauczania mają charakter postulatów;

• Stanowią normy odnoszące się do prawidłowego procesu nauczania – uczenia się;

• Czynią ten proces bardziej efektywnym.


8. CO TO JEST METODA KSZTAŁCENIA

Pojęcie metody kształcenia

ν Methodos – badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy.

Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowanyν układ uczynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.


9. WYMIEŃ METODY KSZTAŁCENIA

Metody oparte na słowie:
ν Pogadanka
ν Opis
ν Opowiadanie
ν Wykład
ν Dyskusja
ν Posługiwanie się książką



Metody poglądowe:
ν Metoda laboratoryjna

ν Różne odmiany pokazu

Metody oparte na działaniu praktycznym:
ν Różnego rodzaju prace techniczne

ν Zajęcia szkolne o charakterze produkcyjnym

Klasyfikacja metod kształcenia według Kazimierza Sośnickiego
ν Uczenie się sztuczne – metody podające

ν Uczenie się naturalne – metody poszukujące


Klasyfikacja metod kształcenia według Czesława Kupisiewicza
ν Oglądowe – pokaz i pomiar;
ν Słowne – opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką;
ν Praktyczne – zajęcia laboratoryjne i praktyczne.
ν Zaznajamianie uczących się z nowym materiałem;
ν Zapewnienie utrwalenia zdobytej przez uczniów wiedzy;
ν Ułatwienie kontroli i oceny stopnia opanowania tej wiedzy.

Metody gier dydaktycznych
Cz. Kupisiewicz do metod gier dydaktycznych zalicza metodęν symulacyjną i inscenizacji. Uważa, że kształtują umiejętności intelektualne i postawę.

K. Kruszewski: gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należącychν do grupy metod problemowych i organizujących treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów, w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem. Zalicz do nich burzę mózgów i metody: sytuacyjną, biograficzną, symulacyjną.

Wł. Puślecki przyjmuje nazwę „gry problemowe”. W grupie tych metodν wymienia: metodę przypadków, sytuacyjną, inscenizacji, burzy mózgów i pojedynczego zdarzenia.


Metoda polegająca na pracy badawczej uczniów
ν Nauczyciel organizuje badawczą działalność uczniów;

Uczniowie samodzielnie formułują problemy badawcze, projektująν badania, przeprowadzają badania w trakcie pracy na lekcji, na zajęciach pozalekcyjnych i w domu, analizują i interpretują wyniki badań.

10. CZYM CHARAKTERYZOWAŁA SIĘ SZKOŁA TRADYCYJNA

SZKOŁA TRADYCYJNA

Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) – niemiecki pedagog i filozof
Uczynił z dydaktyki naukę o kształceniu wychowującym, dał teoretyczne podstawy, podporządkował dydaktykę pedagogice.
Nauczyciel jest najważniejszy- analiza czynności wykonywanych przez nauczyciela, zapoznawanie go z nowościami, nauka poprzez wykłady.

11. CZYM CHARAKTERYZOWAŁA SIĘ METODA PROGRESYWISTYCZNA

SZKOŁA PROGRESYWISTYCZNA

Nurt nowego wychowania XIX i XX w.

John Dewey – czołowy przedstawiciel nurtu nowego wychowania, Amerykanin.
Przeciwstawia się teorii, że głównym zadaniem nauczyciela jest przekazywanie wiedzy, rozwój umiejętności i zainteresowań ucznia- kształcenie poprzez kreatywne działanie, a nie przez wykład.

12. JAKIE ISTNIEJĄ UKŁADY TREŚCI NAUCZANIA

Układy treści nauczania
Liniowy, w którym poszczególne partie materiału nauczania tworząζ nieprzerwany ciąg ściśle ze sobą powiązanych i warunkujących się wzajemnie ogniw, przerabianych zazwyczaj tylko jeden raz w ciągu całego okresu nauki szkolnej.

Koncentryczny, z którym mamy do czynienia w tych przypadkach, kiedyζ te same treści powtarza się co pewien czas, rozszerzając stopniowo ich zakres, wzbogacając o nowe składniki, pogłębiając omawiane związki i zależności.

Spiralny, którego cechą szczególną jest to, iż uczniowie, nie tracącζ z pola widzenia problemu wyjściowego, stopniowo wzbogacają zakres dotyczących go informacji oraz pogłębiają ich treść.

13. OGNIWA PROCESU KSZTAŁCENIA NA LEKCJI
PODAJĄCEJ I POSZUKUJĄCEJ

Ogniwa procesu nauczania, uczenia się w podającym toku nauczania

1. przygotowanie do lekcji polegające na uświadomieniu uczniom po co się uczą
2. podawanie uczniom nowego materiału
3. synteza przekazywanego materiału
4. kontrola stopnia opanowania przez uczniów wiadomości



Ogniwa procesu nauczania, uczenia się w poszukującym toku nauczania

1. sformułowanie problemu
2. określenie trudności
3. sformułowanie hipotezy
4. zweryfikowanie hipotezy

14. JAKIMI CECHAMI POWINIEN LEGITYMOWAĆ SIĘ NAUCZYCIEL
)ϑ(tu jeszcze dopiszę

15. NIEPOWODZENIA SZKOLNE DEFINICJA I PRZYCZYNY

Niepowodzenia szkolne
Wg W.Okoń
- wyraźne rozbieżności między celami edukacji, a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowaniem się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły

Wg Jan Konopnicki
- stan w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkolnym

Jan Konopnicki podzielił niepowodzenia szkolne na:
1 podział
• ukryte (nauczyciel ich jeszcze nie zauważa)
• jawne (widać, że dziecko odbiega od normy)
• przejściowe (mają charakter krótkotrwały)

2 podział
• odwracalne
• nieodwracalne (odsiew szkolny, drugoroczność)


Przyczyny niepowodzeń

1. społeczno- ekonomiczne (środowisko i jego wpływ, sytuacja ekonomiczna, dom rodzinny)
2. bio- psychiczne (przyczyny leżą w samym dziecku, znaczenie ma poziom inteligencji, cechy charakteru, stan zdrowia, prawidłowy rozwój)
3. pedagogiczne (przyczyna leży po stronie szkoły i nauczyciela- źle wykształcony nauczyciel, nie mający kontaktu, zbyt liczne klasy, zła organizacja systemu, brak opieki)

16. ŚRODKI DYDAKTYCZNE POJĘCIE I PODZIAŁ

ŚRODKI DYDAKTYCZNE
Formy organizacyjne jednostkowe
(mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni)
• Korepetycje (bezpośredni)
• Podręcznik (pośredni)
Wadą jest to, że metoda ta nie uczy współpracy w grupie, rywalizacji.

Formy organizacyjne zbiorowe
(system klasowo- lekcyjny)
Cechy:
• uczniowie w tym samym lub zbliżonym wieku za tworzą odrębne klasy
• każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania
• podstawową jednostką organizacyjną jest lekcja
• każda lekcja poświęcona jest jednemu przedmiotowi nauczania (z wyjątkiem klas 1-3)
• lekcją kieruje nauczyciel, ocenia postępy

zalety: ekonomiczna, uczy współpracy, zbiorowego wysiłku
wady: niemożność dostosowania tempa i poziomu do jednostki, mniej efektywna forma pracy wychowawczej


Lekcja
• podstawowa jednostka procesu nauczania, uczenia się
• wyznacza czas pracy
• wpływa na tok kształcenia
• struktura lekcji powinna być wyznaczana przez cele, treści, zadania dydaktyczne, wiek uczniów, stosowane metody i środki nauczania
typy lekcji są określane stosownie do głównych funkcji dydaktycznych

Funkcje lekcji
• sprawdzanie wiadomości
• zaznajamianie uczniów z nowym materiałem
• utrwalenie opanowanej wiedzy (powiązanie teorii z praktyką)

Typy lekcji
• poświęcone kontroli i ocenie
• służące zapoznawaniu z materiałem
• powtórzeniowo- systematyzujące
zazwyczaj typy lekcji krzyżują się między sobą

Plan lekcji
Przygotowany przez nauczyciela
Główne elementy planu lekcji
• czynności przygotowawcze (sprawdzenie pracy domowej, kontrola i ocena wyników nauczania)
• czynności podstawowe (zdeterminowane przez funkcję dydaktyczną lekcji- sprawdzanie wiadomości, przekazywanie nowych)
• czynności końcowe (utrwalenie materiału, zadanie pracy domowej)
zajęcia pozaszkolne – forma uzupełniająca
• praca domowa
• wycieczka szkolna

praca domowa – integralna część procesu nauczania, uczenia się, spełnia określone funkcje dydaktyczne
• opanowanie w drodze samodzielnej pracy w domu określonych wiadomości
• utrwalenie materiału przerobionego na lekcji
• zebranie pomocy szkolnych (materiały pomocne w prowadzeniu lekcji uzyskane drogą obserwacji)
• ukształtowanie u uczniów określonych umiejętności i nawyków na drodze samodzielnego ćwiczenia (np. pisanie)
• rozwijanie samodzielności myślenia i działania przez wykonywanie zadań teoretycznych i praktycznych

Funkcja dydaktyczna wycieczki
• bezpośrednie zaznajamianie uczniów z określonymi przedmiotami, zjawiskami, procesami przyrodniczymi, technicznymi, społecznymi i kulturalnymi
wycieczka powinna być skuteczna ( zależy to od jej przygotowania)

Środki dydaktyczne spełniają dwie funkcje
1. kształcącą (narzędzie rozwijające zdolności poznawcze)
2. dydaktyczną (stanowi źródło zdobytych przez uczących się wiadomości, umiejętności, ułatwiają weryfikację hipotez i sprawdzanie stopnia opanowania wiedzy)

Klasyfikacja środków dydaktycznych
(wg Wincenty Okoń) ze względu na specyfikację oraz funkcje
Proste
• słowne
• wzrokowe ( wykresy, mapy, podręczniki, modele)

Złożone
• wzrokowe
• mechaniczne ( umożliwiają przekaz obrazów za pomocą urządzeń technicznych- kamera, mikroskop, aparat)
• słuchowe (radio, magnetofon)
• słuchowo wzrokowe (audiowizualne- łączące obraz z dźwiękiem – film, tv)
• automatyzujące proces nauczania (laboratorium językowe, komputer)

Zamierzony efekt środków dydaktycznych
Powinny
• potęgować zainteresowanie ucznia lekcją
• wzmagać motywację uczenia się
• zapewnić przejście od spraw konkretnych do abstrakcyjnych
• zwiększać zrozumiałość przekazanych treści naukowych
• eksponować powiązania teorii z praktyką
• wytwarzać silniejszy związek kształcenia z postępem
• wspomagać jedność kształcenia i wychowania
• zwiększać efektywność kształcenia

Obecnie podstawową metodą dydaktyczną jest kształcenie multimedialne – z wykorzystaniem wielu różnych środków dydaktycznych, powoduje otrzymanie informacji różnymi kanałami percepcyjnymi. Kształcenie multimedialne zwiększa możliwości edukacyjne, zwiększa jakość uczenia.

Środki dydaktyczne
• symulatory- w kształceniu zawodowym (modele umożliwiające wykonywanie konkretnych czynności zawodowych)
Środki dydaktyczne występują pod nazwą obudowa programów kształcenia- obejmują warunki pracy nauczyciela (budynek, biblioteka)


17. KONTROLA, OCENA, EWALUACJA, POMIAR DYDAKTYCZNY (definicje)

Kontrola – postępowanie zmierzające do uzyskania informacji w jakim stopniu zostały osiągnięte zaplanowane cele kształcenia

Rodzaje kontroli
- kontrola wstępna (informująca o umiejętnościach wyjściowych przed rozpoczęciem nauki
- kontrola bieżąca (informuje o postępach w nauce
- kontrola końcowa (informuje o osiągnięciach po zakończeniu kształcenia)
- kontrola odległa (w określonym czasie po zakończeniu programu kształcenia)

Ocena
- opinia o poziomie wiedzy i umiejętności oparta na wynikach pomiaru dydaktycznego przeprowadzonego na podstawie uprzednio ustalonych kryteriów

Pomiar dydaktyczny
- porównanie wiedzy, umiejętności i cech osobowości zdającego z wiedzą, umiejętnościami i cechami osobowości przyjętymi jako wzorzec

Ewaluacja
- proces zbierania danych i ich interpretacji w celu podejmowania decyzji. Ewaluacja jest procesem diagnostycznym, zmierza do oceny prawidłowości przebiegu kształcenia, ustalenia końcowych wyników oraz podjęcia decyzji dotyczących programu kształcenia. Jest działaniem pokazującym w jakim stopniu zostały osiągnięte cele kształcenia.

Funkcje kontroli i oceny
Wychowawcza – polega na wsparciu uczącego się w jego działaniach na rzecz własnego rozwoju
Diagnostyczna – polega na rozpoznawaniu stopnia osiągnięcia zaplanowanych celów kształcenia
Selekcyjna – umożliwia klasyfikację uczących się, ustalenie pozycji (ranking najlepszych uczniów)
Aktywizująca –polega na mobilizowaniu uczących się do osiągania jak najlepszych wyników
Metodyczna – doskonalenie samego procesu kształcenia poprzez jego ocenę

Metody kontroli i oceny
• obserwacja zachowań i działań uczących się
• analiza wytworów pracy uczących się
• kontrola ustna
• kontrola pisemna
• sprawdzian praktyczny (przy kształceniu zawodowym)

Ocenianie kształtujące (sumujące)
- rozpoznanie działań uczącego się, które pozwala wykazać się osiągnięciami, rozpoznanie jego potrzeb w zakresie uczenia się, wspieranie osobowego rozwoju. Ma na celu sporządzenie opinii o uczącym się.

Pomiar dydaktyczny
- określa osiągnięcia uczących za pomocą wartości liczbowych. Narzędziem są testy osiągnięć szkolnych (gotowe zbiory zadań)
1. testy standaryzujące (narzucone przez ministerstwo, kuratorium)
2. testy nauczycielskie (samodzielnie dla potrzeb swoich uczniów)
Test powinien być zgodny z etapami
• analiza celów kształcenia
• przygotowanie planu testu (wybór formy, liczby zadań, wymagań programowych)
• konstruowanie zadań według wyżej wymienionego planu
• analiza zadań testu

Czynności oceniania powinny zawierać:
• przedmiot oceny (umiejętności intelektualne, praktyczne)
• kryterium oceny
• normy ocen
• właściwe ocenianie



Formy organizacyjne nauczania
czyli jak organizować pracę w zależności kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być kształcony.


KRYTERIA PODZIAŁU FORM ORGANIZACYJNYCH
• Liczba uczniów
• Miejsce uczenia
• Czas trwania zajęć

Liczba uczniów – nauczanie jednostkowe i zbiorowe
Miejsce - zajęcia szkolne i pozaszkolne
Czas – zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne