konsument- podstawowy podmiot gosp. wyst. po str. popytu i podaży; po str. popytu wyst. na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych; po str. podaży wyst. na rynku czynników produkcji oferując swoją pracę, ziemię lub kapitał jeśli jest właścicielem.
Czynniki decyzji konsumenta:
-pod. celem jest dążenie do jak najpełniejszego zaspokojenia swoich potrzeb
-ograniczenie budżetowe- składają się na niego 2 elementy: poziom dochodu i poziom cen jaką konsument musi płacić za dobra i usługi
-dokonując wyboru robimy to w sposób racjonalny- konsument wybierając te dobra i usługi które przy tej samej cenie przyniosą mu lepsze zadowolenie
-dobra znajomość proferancji
Teorie zachowań konsumenta:
-teoria konsumpcji i użyteczności
-teoria substytucyjności i użyteczności
I teoria konsumpcji i użyteczności
Użyteczność w teorii konsumpcji jest rozumiana jako zadowolenie konsumenta jakie czerpie on z konsumpcji określonych dóbr i usług. Ta użyteczność jest w tej teorii mierzona za pomocą tzw. utyki(= jednostki użyteczności); zależy ona od ilości konsumowanych dóbr. Użyteczność zmienia się nieproporcjonalnie w stosunku do ilości użyteczności
Rodzaje użyteczności:
-całkowita(łączne zadowolenie wynikające z konsumpcji całej ilości dobra)
-krańcowa(marginalna):
--przyrost zadowolenia z przyrostu konsumowanej ilości o jedną jednostkę
- zmiana zadowolenia wynikająca ze zmiany ilości dobra albo zadowolenie z ostatniej konsumowanej jednostki.
Każdy konsument ma określoną użyteczność. Użyteczność ta rośnie nieproporcjonalnie i coraz wolniej konsekwencją jest kształt użyteczności krańcowej. Ujemna użyteczność krańcowa oznacza że zamiast zadowolenia odczuwamy niezadowolenie.
Punkt nasycenia- max ilości dobra jaką może konsument nabyć.
Teorie Gossena:
I prawo Gossena:
prawo malejącej użyteczności krańcowej, mówi ono że wraz ze wzrostem konsumpcji jakiegoś dobra użyteczność krańcowa maleje chociaż u. całkowita wzrasta. Dobra rzadkie mają u. krańcową większą.
II prawo Gossena
prawo wyrównania się u. krańcowej, mówi że racjonalnie zachowujący się konsument dokonując wyboru ilości różnych dóbr kieruje się relacją ich użyteczności do ceny i tak rozdysponowuje swój dochód wszystkie dobra i usługi aby każda ostatnia wydana zł przyniosła mu tą samą u. krańcową.
II teoria substytucyjności i użyteczności
zakłada że użyteczności nie można zmierzyć, można ją szeregować czyli określać jakie dobra będą przynosili niższy a jakie wyższy poziom użyteczności
II założenie: wszystkie dobra mogą się wzajemnie zastępować w przynoszeniu użyteczności tzn. że zjawisko substytucji dotyczy nie tylko dóbr zaspokajających podobne potrzeby ale wszystkich nawet bardzo dobrych dóbr. Konsument zachowujący się racjonalnie i dobrze znający swoje preferencje jest w stanie określić jakie korzyści dóbr przyniosą mu ten sam poziom zadowolenia i w jakich relacji różne dobra mogą się zastępować sposób modelowy, teoria ta przedstawia to za pomocą tzw. krzywej obojętności.
Krzywa obojętności to zbiór wszystkich kombinacji ilościowych dwóch dóbr, które przynoszą konsumentowi ten sam poziom zadowolenia czyli użyteczność całkowitej; mają nachylenie ujemne, są wypukłe względem układu współrzędnych, żadna z nich nie dotyka osi układu współrzędnych, krzywe obojętności nie mogą się przecinać jeśli preferencje konsumenta są wspólne. Jeśli krzywe się przecinają to preferencje nie są wspólne.
koszyk dóbr- określona kombinacja ilościowa dóbr nabywanych przez konsumenta
stopa substytucji- miernik zmiany jednego dobra na rzecz drugiego, która mówi z jakiej ilości jednego dobra konsument jest gotów zrezygnować na rzecz drugiego dobra zachowując ten sam poziom użyteczności całkowitej.
krańcowa(marginalna) stopa substytucji- ilość jednego dobra z jakiej konsument jest skłonny zrezygnować na rzecz zwiększenia konsumpcji drugiego dobra o jedną jednostkę przy zachowaniu tego samego poziomu użyteczności całkowitej
Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji
im mniej danego dobra jest konsumowane przez gos. domowe tym mniej będzie ono skłonne do zrezygnowania z kolejnej jednostki tego dobra dla dodatkowej jednostki drugiego dobra przy jednoczesnym zachowaniu tego samego poziomu użyteczności całkowitej. Geometryczną miara krańcową stopy substytucji jest tg kąta jaki tworzą z osią odciętych jaki tworzy prosta przechodząca przez 2 pkt na krzywej obojętności
mapa obojętności- zbiór wielu krzywych obojętności, na mapie może ich być nieskończenie wiele.
Linia budżetowa konsumenta- krzywa która pokazuje jakie są możliwości rozdysponowania całego dochodu konsumenta pomiędzy dwa różne dobra. Przy założeniu że konsument rozdysponuje całe swoje dochody. Punkty które położone są nad linią budżetowa są przy danym ograniczeniu nieosiągalne natomiast pkt które leżą pod linią budżetowa są osiągalne ale oznaczają ze konsument nie wykazuje całego dochodu lecz oszczędza a to w teorii konsumenta oznacza że nie maksymalizuje swojego zadowolenia a więc nie zachowuje się racjonalnie. Położenie linii budżetowej może zmienić się gdy zmieniają się ceny lub dochody konsumenta.
Dochód nominalny- dochód wyrażony w pieniądzu
dochód realny- dochód wyrażony za pomocą ilości dóbr i usług wyrażonych za pomocą ilości dóbr i usług jakie konsument może nabyć rozporządzając danym dochodem nominalnym; wielkość dochodu realnego zależy od dochodu nominalnego jak i od cen nabywanych dóbr i usług. Spadek cen przy niezmienionym dochodzi nominalnym powoduje wzrost dochodu realnego; wzrost cen powoduje spadek dochodu realnego.
Efekt substytucyjny- zmiana struktury konsumpcji wynikające ze zmiany cen; w przypadku efektu substytucyjnego mamy jednak do czynienia nie tylko z samym efektem substytucyjnym ale częściowo również z efektem dochodowym dlatego ze zmiana ceny oznacza jednoczesną zmianę dochodu realnego stąd też czysty efekt substytucyjny nigdy nie występuje samodzielnie a zawsze w połączeniu z efektem dochodowym. Obniżanie ceny oznacza wzrost dochodu realnego przejście na wyższą krzywa obojętności.
efekt dochodowy- polega na zmianie struktury konsumpcji czyli zmianie koszyka dóbr nabywanego przez konsumenta na skutek zmiany dochodu.
użyteczność- suma zadowolenia jakie daje konsumentowi określony koszyk dóbr
Ścieszka wzrostu dochodu- krzywa która pokazuje jak zmienia się wybierany przez konsumenta koszyk dóbr pod wpływem zmian poziomu dochodu.
optimum konsumenta- punkt w którym konsument osiąga maksymalna użyteczność( punkt styczno ścinaj wyższej osiągalnej krzywej obojętności z linia budżetową w którym krańcowa stopa substytucji dwóch dób zrównuje się z relacją ich cen
ograniczenie budżetowe- zbiór takich kombinacji dóbr które są dostępne dla konsumenta przy danym poziomie dochodu i danych cenach
zasiłki rzeczowe- świadczenia socjalne z budżetu państwa dokonywane w formie niepieniężnej
maksymalizacja użyteczności- założenie zgodnie z którym konsument spośród dostępnych kombinacji dóbr wybiera te która daje największą użyteczność.
indywidualna krzywa popytu- krzywa ukazująca ilość dobra nabywaną przez konsumenta przy różnych poziomach ceny
rynkowa krzywa popytu- suma indywidualnych krzywych popytu wszystkich nabywców danego dobra
komplementarność- sytuacja w której różne dobra można konsumować tylko łącznie
dobro Giffena- dobro niższego rzędu dla którego efekt dochodowy jest większy od efektu substytucyjnego czyli krzywa popytu jest rosnąca względem ceny