Wykład 10.12.2013
Temat: Analiza procesów integracji europejskiej.
Stadia międzynarodowej integracji gospodarczej, a etapy integracji europejskiej.
Etapy rozwoju integracji europejskiej:
ze względu na stopień zaawansowania integracji można wyróżnić następujące etapy:
1)pierwszy etap rozwoju integracji (1950-1956)
-utworzenie EWWiS, nieudane plany utworzenia Unii Politycznej
2) drugi etap
-utworzenie EWG
-budowa wspólnego rynku i rozszerzanie procesów integracyjnych (1957-1984)
3) trzeci etap- dynamizacji procesów integracyjnych
-realizacja projektu Jednolitego Rynku Europejskiego 1992 oraz plan Unii Gospodarczej i Walutowej (1985-1992)
4) czwarty etap- traktat z Maastricht- wprowadzenie UGiW (1992-2002), oficjalne etapy realizacji UGiW (1990-2008)
5) piąty etap- najtrudniejsze rozszerzenie UE i próby przyspieszenia integracji politycznej (2003-…)
Jaki był cel utworzenia EWWiS? Do czego zmierzano?
Celem traktatu paryskiego z 18.04.1951 było utworzenie wolnego rynku w obrocie produktami dwóch gałęzi przemysłu- przemysłu wydobycia węgla i hutnictwa żelaza, czyli możemy ten cel określić jako utworzenie strefy wolnego handlu w wybranych dwóch segmentach rynku, choć plany były bardziej ambitne. W dokumentach można spotkać termin „wspólny rynek”, zakładano nawet wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej dotyczącej importu tych produktów, ale nie zostało to zrealizowane, a zatem I połowa lat 50. to utworzenie strefy wolnego handlu.
Drugi etap (1957-1984) z planu Spaaka jasno wynikało, że celem traktatu rzymskiego o EWG będzie formalne przyjęcie jako celu dla EWG utworzenie wspólnego rynku i rzeczywiście w traktacie rzymskim o EWG stworzono podstawy prawne do wprowadzenia rynku czterech swobód i swobody przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Realne podejście do integracji rynkowej wskazywało na to, że proces wprowadzania wspólnego rynku będzie etapowy, rozłożony w czasie, bo niemożliwe byłoby szybkie wyeliminowanie barier w przepływie towarów, usłu, kapitału i osób. W traktacie o EWG znalazły się postanowienia formułujące zadania w procesie realizacji wspólnego rynku w tzw. okresie przejściowym w funkcjonowaniu EWG obejmującym lata 1958-1970 i dla tego okresu jako zadanie najważniejsze przyjęto utworzenie Unii Celnej. Natomiast w traktacie nie formułowano szczególnych zadań dla etapów następnych, o tym miały decydować bieżące ustalenia państw członkowskich.
Czy wspólny rynek został wprowadzony do końca 1984 roku?
Nie został wprowadzony. W latach 1970-1984 negatywnie, tzn. nie tylko nie było postępu, ale nawet tendencje regresyjne, bo lata 70. w Europie i na świecie zapisały się w historii jako okres powrotu do protekcjonizmu w handlu.
Trzeci etap
Zgodnie z założeniami traktatu o EWG druga połowa lat 80. była kontynuacją procesu liberalizacji wzajemnej wymiany handlowej państw członkowskich oraz przepływu kapitału i ludzi, jednak w związku z dużymi opóźnieniami w budowaniu wspólnego rynku państwa członkowskie zdecydowały się na oficjalne przyjęcie specjalnego projektu zawierającego szczegółowe zadania w liberalizacji przepływu towarów, usług, kapitału i osób. I ten projekt jest znany pod nazwą Jednolitego Rynku Europejskiego. Formalną podstawą wprowadzenia w życie tego projektu było nowe, pierwotne źródło prawa wspólnego, czyli Jednolity Akt Europejski. Jeśli szczegółowy program JRR (1992) został przedstawiony w Białej Księdze przygotowanej przez Komisję Wspólnot Europejskich w 1985 roku, to nowe ważne źródło prawa pierwotnego, które tworzyło formalne ramy do wprowadzenia w życia zadań liberalizacyjnych zamieszczonych w Białej Księdze 85, zostało podpisane przez państwa członkowskie na początku 1986 roku i nazywa się Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie01.07.1987. Ten akt prawny JAE 1986 stanowił ważne wydarzenie w rozwoju prawa wspólnotowego, bo stanowił on pierwsze kompleksowe źródło prawa pierwotnego od czasu podpisania traktatu rzymskiego o EWG, czyli nowe źródło prawa po upływie 30 lat funkcjonowania EWG. W JAE, można powiedzieć, że najwięcej miejsca poświęcono wprowadzaniu jednolitego rynku europejskiego, ale należy podkreślić również, że znalazły się w nim postanowienia zmieniające zasady funkcjonowania EWG. Dotyczyły one większych uprawnień dla Komisji Wspólnot Europejskich i Parlamentu Europejskiego.
Jak można określić osiągnięcia w okresie 1985-1992? Z punktu widzenia przyspieszenia punktów integracyjnych?
Ocenia się pozytywnie. Był to bowiem przełomowy etap w rozwoju integracji europejskiej, ponieważ został zrealizowany projekt „Jednolity Rynek”. Takie było oficjalne stanowisko, że 01.01.1993 roku zaczął funkcjonować rynek czterech swobód. Ponadto pod koniec lat 80. Podjęte zostały bardzo ważne prace przygotowawcze do wprowadzenia Unii Walutowej, bo zaawansowanie realizacji projektu JRE 1992 uznane zostało jako spełnienie ważnego warunku otwierającego drogę do Unii Walutowej. W 1988 roku został powołany komitet Delorsa, w celu przygotowania raportu oceniającego możliwości wprowadzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Raport na ten temat, w tej sprawie opublikowany został w kwietniu 1989 roku. Stał się on podstawą do dyskusji na najwyższym szczeblu rządowym nad przygotowaniem nowego traktatu zawierającego podstawy prawne wprowadzania Unii Gospodarczej i Walutowej. Prace były bardzo trudne, ponieważ stanowiska krajów członkowskich zarówno w sprawach zasadniczych jak i szczegółowych dotyczących UGiW były rozbieżne. Najogólniej rzecz biorąc utworzyły się dwie grupy państw. Jedna skupiona wokół RFN i druga skupiona wokół Francji, bo zasady funkcjonowania przyszłej UGiW inaczej widziały Francja i inaczej RFN. Ostateczny kompromis osiągnięto i nowy traktat (a właściwie dwa akty prawne) podpisany został 07.02.0992 roku, w holenderskim mieście Maastricht.
Jeszcze raz należy podkreślić, że współpraca francusko-niemiecka była najbardziej efektywna w II połowie lat 80., ponieważ przyczyniła się do utworzenia wspólnego rynku, do osiągnięcia etapu jakim jest wspólny rynek i do wprowadzenia wspólnego pieniądza, ale równocześnie należy zwrócić uwagę, że współczesny kryzys strefy Euro spowodował falę krytyki pod adresem autorów koncepcji UGiW, a zwłaszcza pod adresem jej realizatorów.
Czwarty etap (1992-2002)
Ten etap zapisał się w historii integracji Europejskiej jako przede wszystkim okres wprowadzania w życie postanowień z Maastricht. Najtrudniejszym etapem w realizacji UGiW był etap drugi obejmujący lata 1994-1998, w którym państwa członkowskie UE dążyły do spełnienia traktatowych kryteriów, umożliwiających im przystąpienie do trzeciego etapu UGiW, czyli wprowadzenie wspólnej waluty.
Piąty etap
Rozpoczął się do podkreślenia sukcesów za jakie uznano wprowadzenie wspólnej waluty i następnie przystąpiono do realizacji dwóch kolejnych ważnych zadań:
Przygotowanie konstytucji przyszłej Unii Politycznej
Przygotowanie się UE do najtrudniejszego rozszerzenia terytorialnego, czyli przyjęcia nowych krajów członkowskich z Europy Środkowo-Wschodniej.
Sukcesem zakończyło się przyjecie nowych członków, czyli 10 krajów w 2004 roku oraz Bułgarii i Rumunii w 2007 roku i Chorwacji w 2013 roku. Natomiast projekt nowej konstytucji dla wspólnej Europy podpisany był w 2004 roku i wszedł do procesu ratyfikacji przez państwa członkowskie. Część państw członkowskich pozytywnie przegłosowała w parlamentach ten projekt, ale znowu Francja przyblokowała wprowadzenie Unii Politycznej, bo został on w 2005 roku przez Francuzów odrzucony. Miesiąc później także przez Holendrów, dlatego UE w dalszym ciągu nie ejst Unią Polityczną.
Rozwój procesów integracji europejskiej w ujęciu terytorialnym, czyli kolejne rozszerzenie w rezultacie przyjmowania nowych krajów członkowskich.
EWWiS powstało dzięki podpisaniu traktatu paryskiego przez 6 krajów: Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg.
EWG i Europejska Wspólnota Energii Atomowej powstała dzięki podpisaniu dwóch nowych traktatów założycielskich 25.03.1957r. przez tę samą grupę 6 krajów, czyli podpisano wtedy 2 traktaty rzymskie, ale szczególne znaczenie miał traktat o EWG, bo ta organizacja, wspólnota stała się centrum procesów integracyjnych.
Pierwsze rozszerzenie terytorialne wspólnot europejskich nastąpiło 01.01.1973 roku, poprzez przyjęcie w poczet krajów członkowskich Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, nazywane jest rozszerzeniem północnym.
Drugie rozszerzenie terytorialne, znane jest jako rozszerzenie południowe i odbywało się w 2 etapach: 01.01.1981 dziesiątym krajem członkowskim wspólnot została Grecja, a Hiszpania i Portugalia uzyskały członkowstwo 01.01.1986.