OSOBOWOŚĆ NOTATKI

FREUD

STRUKTURA OSOBOWOŚCI
ID:
* system pierwotny, jest macicą (matrix), w której dochodzi do ukształtowania ego i superego
* jest to zbiornik energii psychicznej, w którą zaopatruje pozostałe systemy
* nie potrafi tolerować przyrostów energii (odczuwane jako przykre stany napięcia)
* działa zgodnie z zasadą redukcji napięcia (zasada przyjemności)
* aby osiągnąć cel, ma do dyspozycji czynność odruchową i proces pierwotny (czynność odruchowa – wrodzone, automatyczne reakcje, np. kichanie i mruganie, redukują one napięcie natychmiast; proces pierwotny – usiłuje rozładować napięcie przez wytworzenie obrazu przedmiotu, który usunąłby to napięcie, np. głodnemu człowiekowi proces pierwotny dostarcza wyobrażenia pokarmu; najlepszym przykładem procesu pierwotnego jest marzenie senne, które zawsze stanowi spełnienie lub próbę spełnienia jakiegoś pragnienia; myślenie autystyczne, czyli życzeniowe jest silnie zabarwione działaniem procesu pierwotnego)
* głodny człowiek nie może zjeść wyobrażenia pokarmu, dlatego rozwija się nowy proces psychiczny, tzw wtórny i wtedy zaczyna kształtować się struktura drugiego systemu, tj ego

EGO:
* tworzy się, bo zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga stosownych działań w obiektywnym, rzeczywistym świecie
* głodny człowiek musi szukać pożywienia, znaleźć je i zjeść, by usunąć napięcie spowodowane głodem, tzn że dana osoba musi nauczyć się odróżniać wyobrażenie od rzeczywistego spostrzegania pokarmu
* po rozróżnieniu następuje porównanie wyobrażenia pokarmu z widokiem lub zapachem pożywienia odbieranym przez zmysły
* różnica między id i ego: id zna tylko subiektywną rzeczywistość umysłu, a ego odróżnia to, co w umyśle, od tego, co w świecie zewnętrznym
* jest podporządkowane zasadzie rzeczywistości i działa za pośrednictwem procesu wtórnego; zasada ta ma na celu zapobiec rozładowaniu napięcia, dopóki nie zostanie znaleziony odpowiedni obiekt umożliwiający zaspokojenie potrzeby
* zasada rzeczywistości sprowadza się do pytania, czy dane doświadczenie jest prawdziwe czy fałszywe, a zasada przyjemności do pyt. czy dane doświadczenie jest przyjemne czy nie
* proces wtórny polega na myśleniu realistycznym (ego formułuje plan zaspokojenia potrzeby, a następnie sprawdza go, aby przekonać się, czy przyniesie on pożądany skutek tzw sprawdzanie rzeczywistości)
* sprawuje kontrolę nad wszystkimi funkcjami poznawczymi i intelektualnymi; te wyższe procesy psychiczne pozostają w służbie procesu wtórnego
* jest władzą wykonawczą osobowości (decyduje o przystąpieniu do działania, o tym, na jakie elementy otoczenia reagować, które popędy będą zaspokojone i jak)
* stara się pogodzić wymagania (często sprzeczne) id, superego i zewnętrznego świata
* jest zorganizowaną częścią id
* powstaje po to, by ułatwiać osiąganie celów id
* całą siłę czerpie z id
* godzi popędowe wymagania organizmu z warunkami środowiskowymi, dostosowywanie jednych do drugich

SUPEREGO:
* wewnętrzna reprezentacja tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa
* jest „instancją moralną” osobowości
* reprezentuje ideały, nie rzeczywistość i dąży do doskonałości, nie do przyjemności
* stara się pow, czy coś jest słuszne, czy nie
* osądza z moralnego punktu widzenia postępowanie człowieka
* kształtuje się pod wpływem nagród i kar stosowanych przez rodziców
* wszystko to, co rodzice aprobują i za co nagradzają dziecko, jest zwykle włączone do ja idealnego, drugiego subsystemu superego – włącza go introjekcja, dziecko przyswaja normy moralne rodziców, czyli dokonuje ich introjekcji
* sumienie karze człowieka, wywołując w nim poczucie winy, a ja idealne nagradza go sprawiając, że czuje się dumny z siebie
* wraz z jego ukształtowaniem samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców
* funkcje:
- hamowanie impulsów id, zwłaszcza seksualnych lub agresywnych (impulsy, których przejawianie potępia społeczeństwo)
- przekonywanie ego, by zastępowało cele realistyczne celami moralnymi
- dążenie do doskonałości
* przeciwstawia się id i ego, i dopasowuje otaczający świat do swych wyobrażeń
* jest nieracjonalne
* usiłuje sprawować kontrolę nad popędami
* stara się zablokować na stałe popędy

DYNAMIKA OSOBOWOŚCI

* Energia psychiczna może się przekształcić w energie fizjologiczna i odwrotnie (zgodnie z zasadą termodynamiki, że energia krąży z jednej postaci w drugą).

POPĘD:
* wrodzona reprezentacja psychiczna wewn, somatycznego źródła pobudzenia
* psych reprezentacja- pragnienie
* pobudzenie organiczne, z którego wynika pragnienie- potrzeba
* pragnienie działa jak motyw zachowania
* popędy uważa się za napędowe czynniki osobowości
* popęd określona ilość energii psych, wg Freuda „miara wymaganej od psychiki pracy”
* wszystkie popędy razem wzięte stanowią ogólną sumę energii psychicznej, będącej do dyspozycji osobowości
* id można uważać za generator energii psychicznej, niezbędnej dla różnorodnych operacji osobowości.
* 4 cechy popędu:
Źródło - pewien stan organizmu czy potrzeba
Cel - usunięcie pobudzenia organizmu
Przedmiot- obiekt popędu (obejmuje także całe zachowanie zmierzające do uzyskania niezbędnej rzeczy lub stanu).
Siła- intensywność popędu, której decyduje natężenie potrzeby.

* Model zaproponowany przez Freuda, charakter redukcyjny.
* Cel popędu ma charakter regresywny, ponieważ przywraca on daną osobę do uprzedniego stanu, który istniał przed pojawianiem się tego popędu.
* Popęd określa się jako konserwatywny lub zachowawczy, ponieważ jego celem jest zachowanie równowagi.
* Popęd jako proces, który powtarza się, cykl pobudzenie –przywrócenie. Ten aspekt wg Freuda to przymus powtarzania.
* Środki za pomocą, których można zaspokoić popęd mogą się zmieniać.
* Energia psych może zostać przemieszczona- może być wydatkowana w różny sposób. Jeśli jakiś obiekt niedostępny, wówczas energia może być ulokowana w innym obiekcie, obiekty mogą być zastępowane innymi czego nie można powiedzieć ani o źródle ani o celach popędu. Gdy energia popędu jest b. lub mniej rozlokowana w obiekcie zastępczym, wynikające stąd zachowanie to pochodna popędu.

* Liczba i rodzaje popędów.

• Popęd życia- libido. Każda sfera erogeniczna inny rodzaj przyjemności, ssanie-oralna, wydalanie- analna, masowanie, pocieranie- genitalna.

• Popędy śmierci- tanatos- popędy destrukcyjne, nieuchronnie wykonują swe zadanie. „celem wszelkiego życia jest śmierć”. Być może źródła w katabolicznych procesach organizmu. Pochodna popędu śmierci- popęd agresji. Agresywność jako autodestrukcja zwrócona na zewnątrz przeciw obiektom zastępczym.

* Popędy życia i śmierci mogą stapiać się ze sobą, neutralizować lub zastępować wzajemnie.

ROZDZIAŁ I WYKORZYSTANIE ENERGII PSYCHICZNEJ:
* Dynamika osobowości to sposób rozdziału i wykorzystanie energii psych przez id, ego i superego.
* Rywalizacja o energie między 3 systemami.
* Początkowo id dysponuje całą energią
* Zainwestowanie energii w działanie lub wyobrażenie, które zaspokoi pewien popęd nazywa się wyborem obiektu popędu lub kateksją obiektu.
* Energia id w stanie b. płynnym, łatwo może zostać przerzucona z jednego działania czy wyobrażenia na kolejne. Łatwość przemieszczania wynika z niezdolności id do dokonywania rozróżnień między obiektami.
* Ego czerpie energie z id.
* Przekazanie energii z ego do id dzięki mechanizmowi identyfikacji.
* Identyfikacja to dostosowywanie reprezentacji psych do rzeczywistości fizycznej , dopasowywanie tego co w umyślę do tego co istnieje w świecie zewnętrznym. W ten sposób energia z czysto subiektywnych procesów psych z id zostaje przekazana obiektywnym, logicznym, ideacyjnym procesom ego.. Identyfikacja umożliwia zastępienie procesu pierwotnego, procesem wtórnym.
* Antykateksja - hamowanie id do irracjonalnego, impulsywnego działania przez ego.
* Kateksja - siła napędowa.
* Mechanizm identyfikacji pozwala również na zaopatrzenie w energie systemu superego.
* Dynamika osobowości polega na wzajemnej grze sił popędowych, kateksji oraz sił hamujących, antykateksji. Wszelkie konflikty w obrębie osobowości można sprowadzić do konfrontacji tych 2 rodzajów sił.

PROCES ZAOPATRZENIA SUPEREGO W ENERGIĘ:
* Pierwsza kateksja dziecka dot rodziców.
* Rodzice - funkcja wychowawcza, nagrody i kary.
* Nagroda - redukcja napięcia, kara- zwiększa napięcie. Dziecko uczy się identyfikować tj dostosowywać swoje zachowanie do sankcji i nagród.
* Dziecko dokonuje kateksji ideałów rodziców i stają się one jego ideałami. A później sumieniem.
* Superego uzyskuje dostęp do zasobów energii w id dzięki identyfikacji dziecka z rodzicami.

LĘK.
* Jeśli jednostce zagraża z zewn. Ból i uszkodzenie ciała i nie jest przygotowana do przeciwstawienia się tym zagrożeniom, reaguje lękiem. Człowiek zagrożony=wylękniony.
* Wg Freuda 3 typy lęku:

1. Lęk realistyczny- obawa przed rzeczywistym niebezpieczeństwem.

2. Lęk moralny- obawa przed własnym sumieniem. Ludzie o mocno rozwiniętym superego czują mocne poczucie winy przed zrobieniem lub myśleniem o czymś sprzecznym z kodeksem moralnym, zgodnie z którym zostali wychowani.

3. Lęk neurotyczny- obawa, że popędy wymkną się spod kontroli i spowodują, że jednostka zrobi coś, przez co zostanie ukarana.

* Funkcja lęku- ostrzeganie osoby przed niebezpieczeństwem, sygnał dla ego , ze jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania to niebezpieczeństwo może wzrosnąć tak, iż ego zostanie pokonane, wzbudzony lęk stanowi motywacje do zrobienia czegoś.
* Lęk z którym nie można się uporać- lęk traumatyczny, sprowadza ono osobę do stanu niemowlęcej bezradności .
* Prototyp wszystkich lęków- uraz spowodowany urodzeniem się. Po narodzinach dziecko bombardowane bodźcami.
* Mechanizmy obronne ego – nierealistyczne sposoby uporania się z lękiem.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI.
* Rozwój osobowości jako reakcja na napięcia, pochodzące z 4 źródeł:
Procesy rozwoju fizjologicznego; Frustracje; Konflikty; Zagrożenia
* 2 metody za pomocą których jednostka uczy się pozbywać frustracji, konfliktów i lęków to:

1. Identyfikacja- metoda za pomocą dana osoba przejmuje cechy innej osoby i czyni je integralną cechą własnej osobowości. Człowiek uczy się redukować napięcie kształtując swe zachowania wg zachowania kogoś innego. Za swe wzory wybieramy tych, którzy zdają się zaspokajać swe potrzeby skuteczniej niż my. Wybieramy i przyswajamy te cechy, które uważamy, za pomocne w osiągnięciu celu. Proces polega na próbach i błędach. Można identyfikować się nie tylko z ludźmi, lecz ze zwierzętami, urojonymi postaciami, instytucjami, ideami abstrakcyjnymi oraz przedmiotami nieożywionymi.

2. Przemieszczenie - zmiana obiektu kateksji, gdy obiekt który zaspokoiłby nasza potrzebę jest niedostępny, nieosiągalny itd. Kolejny obiekt jest przedmiotem kateksji dopóty nie utraci zdolności redukowania napięcia. Obiekt zastępczy rzadko jest tak zadawalający, czy redukujący napięcie jak obiekt pierwotny. Dana osoba stale poszukuje nowych i lepszych sposobów redukowania napięcia, stąd zmienność i różnorodność ludzkiej aktywności.

* Wg Freuda rozwój cywilizacji możliwy dzięki hamowaniu pierwotnych wyborów obiektów i skierowanie energii popędowej ku celom społecznie akceptowanym i kulturowo twórczym (dla zainteresowanych odsyłam „Kultura jako źródło cierpień” Freud).
* Sublimacja- przemieszczenie, które prowadzi do osiągnięć wyższych pod względem kulturalnym.. Sublimacja nie powoduje całkowitego zaspokojenia, pozostałe napięcie redukowane w postaci nerwowości lub podniecenia ruchowego. O kierunku przemieszczenia decydują:

1. Podobieństwa obiektu zastępczego do obiektu pierwotnego.

2. Sankcje i zakazy stosowane przez społeczeństwo.

* Mechanizmy obronne ego. 2 cechy wspólne: są nieświadome, negują, fałszują lub zniekształcają rzeczywistość.

1. WYPARCIE - wypieranie funkcja ego, a wyparty materiał zlokalizowany w id. Wyparcie następuje, gdy wybór obiektu, który wywołuje nadmierny niepokój, zostaje usunięty przez antykateksję. (np. impotencja seksualna swobodowana obawą przed seksualnymi impulsami). Raz ukształtowane wyparcie trudne do usunięcia.

2. PROJEKCJA - mechanizm za pomocą którego lęk moralny lub neurotyczny zostaje przekształcony w obiektywny strach. Projekcja służy 2 celom: redukuje lęk, zastępując większe niebezpieczeństwo mniejszym, oraz umożliwia osobie dokonującej projekcji wyrażenia swoich impulsów pod maską obrony przed wrogiem.

3. FORMACJA REAKTYWNA - zastąpienie w świadomości wzbudzającego lęk impulsu czy uczucia przez jego przeciwieństwo. Np. nienawiść przez miłość.

4. FIKSACJA - czasowe lub trwałe zahamowanie osobowości na pewnym poziomie.

5. REGRESJA (Anna Freud)- cofniecie się do pewnego poziomu rozwoju osobowości.

STADIA ROZWOJU. Dziecko przechodzi przez pierwsze 5-6 lat dynamicznie przechodzi przez zróżnicowane stadia.

1. Stadium oralne- źródło przyjemności jedzenie przez wargi i jama ustna. Połykanie i wypluwanie potem gryzienie i żucie. Przyjemność czerpana z inkorporacji oralnej może zostać inkorpowana na takie cechy jak przyswajanie wiedzy lub zdobywanie majątku. W tym stadiu- uczucia zależności. Najbardziej skrajnym symptomem zależności- chęć powrotu do macicy.

2. Stadium analne- wydalanie kału usuwa stan przykrego napięcia i przynosi ulgę. Pierwsze doświadczenie z zewnętrzną regulacją popędu. Dziecko musi się nauczyć odkładanie przyjemności na później. Ważny trening czystości, jeśli matka surowa- dziecko może powstrzymywać się od wydalania, ukształtuje się charakter retencyjny – silna skłonność do zatrzymywania myśli i rzeczy, upartość, skąpstwo. Może też stać się okrutne, złośliwe, mieć upodobanie do niszczenia, wybuchów złego humoru, bałaganiarstwa. Z drugiej strony przesadne chwalenie, może wytworzyć pogląd, że ta czynność jest niezwykle ważna- produktywność i twórczość.

3. Stadium falliczne- kompleks Edypa (3-5 lat) i Elektry. Lęk kastracyjny. Ukształtowanie superego, stosunku do rodziców. Kompleks kastracyjny u dziewczynek.

4. Stadium genitalne- skierowanie miłości do siebie na zewnątrz, początek miłości z powodów altruistycznych. Występują takie zjawiska jak: pociąg seksualny, socjalizacja, działalność grupowa, planowanie wyboru zawodu, przygotowanie do małżeństwa i utrzymywania rodziny.

BADANIA I METODY BADAWCZE:

1. Swobodne skojarzenia (pacjent mówi wszystko co przyjdzie mu do głowy) i analiza snów.

2. Studia przypadków.

3. Autoanaliza.