KSIĘGA HENOCHA – APOKALIPSA POZAKANONICZNA
A. Świderkówna – Rozmowy o Biblii. Narodziny Judaizmu
Księga Henocha stanowi luźny zbiór pism pochodzący z różnych czasów i od różnych, nie znanych nam, autorów. Jedyne, co je łączy, to postać Henocha, który, porwany do nieba, miał tam otrzymać objawienie wielu tajemnic, nie znanych nikomu innemu. Henoch przekazał te tajemnice swojemu synowi, Meteuszelachowi, wraz z poleceniem ujawnienia ich pokoleniu dni ostatecznych.
Legenda ta wyrasta z Rdz: „Gdy Henoch miał sześćdziesiąt pięć lat, urodził się mu syn Matuszelach. Henoch po narodzinach Meteuszalacha żył w przyjaźni z Bogiem przez lat trzysta i miał jeszcze synów i córki. Ogólna liczba lat życia Henocha: trzysta sześćdziesiąt pięć. Żył więc Henoch w przyjaźni z Bogiem, a potem już go nie było, bo Bóg go zabrał” (Rdz 5,21-24). Być może ta wzmianka jest streszczeniem dawnej opowieści o Henochu. Ben Sira (Jezus syn Syracha, ten od Księgi Mądrości Syracha) rozpoczyna od Henocha swój poczet wielkich mężów przeszłości.
Księga Henocha składa się z 5 części, które razem obejmują 140 rozdziałów zawierających różnego rodzaju nauki i proroctwa odnośnie końca czasów. Nazywana jest często „Henochem etiopskim”, bo całość zachowała się tylko w Biblii w jęz. etiopskim, powstałej jako przekład Septuaginty w VI w. n. e. Dla etiopskich chrześcijan Heonch był księgą równie natchnioną, co pozostałe księgi biblijne.
Całość powstała w Palestynie (przed 63 r.) w języku hebrajskim lub aramejskim.
Rozdz. 1-5: wstęp
Rozdz. 6-16: właściwa Księga Strażników („strażnik” to jedno z określeń anioła, także w Dn)
Od rozdz. 16 do 36: opis podróży Henocha
Księga Strażników: czerpie źródło w Rdz 6,2 i 4, gdzie jest krótka wzmianka o micie dot. „synów Bożych”, którzy pojmowali „córki człowiecze” za żony, wszystkie jak leci i z tych związków rodzili się giganci. W Księdze Strażników to aniołowie-Strażnicy ulegają pokusie i łączą się z „córkami człowieczymi”.
Dwa różne wątki:
Podkreślony grzech przeciw czystości, który prowadzi do narodzin gigantów, a tym samym poszerzenie się gwałtów wszelkiego rodzaju
Strażnicy grzeszą przede wszystkim nadmierną gadatliwością, wyjawiają kobietom różne sekrety, wśród nich także sztukę wyrobu broni. Wynikają z tego znowu gwałty i wojny.
Wreszcie dobrzy aniołowie zwracają się o pomoc do Boga i Strażnicy zostają potępieni. Najpierw przez 70 pokoleń będą związani pod ziemią, potem czeka ich ognista otchłań. Henoch, który sam przyniósł wyrok Strażnikom, na ich prośbę próbuje przebłagać Boga, ale nie uzyskuje dla nich przebaczenia.
O co chodzi?
Autor chciał zapewne przekonać czytelnika, że niepokoje i trudności jego epoki nie są tylko ludzkim dziełem, lecz mają w nich udział moce nadprzyrodzone. Przedstawiając opowieść o zamierzchłej przeszłości, pragnął ukazać, że podobne rzeczy wydarzały się również dawno i to, co się dzieje w jego czasach, nie jest niczym wyjątkowym. A skoro wiemy, jak to się wtedy skończyło, możemy się domyślać, że i dzisiaj sprawy przyjmą podobny obrót. Tak opowiadanie o czasach odległych pozwala spojrzeć inaczej na teraźniejszość. Ponieważ zaś nie ma żadnych nawiązań do konkretnych historycznych wydarzeń, opowiadanie to może być zawsze odczytane jako aktualne.
W następnych rozdz. Ks. Strażników (17-36) porwany do nieba Henoch odbywa z anielskim przewodnikiem podróże, poznając wszelkie tajemnice wszechświata. Ogląda miejsca Sądu: widzi więzienie dla gwiazd i zastępów niebieskich, gdzie oczekują one na dzień Sądu, widzi miejsca, gdzie przebywają „duchy dusz ludzi zmarłych” – osobno grzesznicy, sprawiedliwi i grzesznicy, którzy zostali ukarani za życia, widzi miejsce, gdzie odbędzie się Sąd Ostateczny, a także drzewo życia i dolinę Gehenny.
O co znów chodzi?
Objawienie Henocha ma dowieść, że istnieje inny świat poza tym, który widzimy. Cała rzeczywistość nadprzyrodzona ma silny związek z życie człowieka. Wszystkich czeka sąd, który nie leży w ludzkich rękach. Na każdą historyczną sytuację należy patrzeć poprzez tę właśnie perspektywę, objawioną Henochowi.
Księga Henocha, tak jak Dn, miała pomóc rodakom autora w czasach ucisku (choć brakuje w Ks. Henocha wzmianek o czasach historycznych powstania dzieła). Można znieść wszystko, bo ostateczny koniec jest pewny.
Dalszych ksiąg nie opisuję – w sylabusie widnieje tylko I Księga Henocha.