Kl. 3 Gimnazjum

Temat: „Czynami rycerskiej chwały znaczyli pochodu ślady (…)” – ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem

Czas trwania lekcji: 45 min

Cele:

Główne:

- ćwiczenie umiejętności czytania ze zrozumieniem przed egzaminem gimnazjalnym

Operacyjne:

- uczeń odpowiada na pytania do tekstu omawianej ballady F. Schillera

- uczeń zna i potrafi wskazać środki stylistyczne w tekście ballady

- uczeń orientuje się w historii wypraw krzyżowych

- uczeń posiada informacje o Zawiszy Czarnym

- uczeń zna treść Krzyżaków H. Sienkiewicza

- uczeń rozpoznaje motywy związane z legendą O królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu

- uczeń rozpoznaje motywy związane z Pieśnią o Rolandzie

- uczeń rozpoznaje motywy związane z Don Kichotem Cervantesa

- uczeń wskazuje cechy charakterystyczne ballady

Nieoperacyjne:

- uczeń poszerza swoją wiedzę na temat średniowiecznych zwyczajów rycerskich

- zainteresowanie uczniów tematyką rycerską

- powiązanie postaci Schillera z romantyzmem

- powiązanie ballady z epoką romantyzmu

Metody: heureza, praca z tekstem, rozwiązywanie ćwiczeń z karty pracy

Formy pracy: zbiorowa, jednostkowa

Środki dydaktyczne: tekst ballady „Rycerz Toggenburg” F. Schillera, karta pracy do tekstu (na podstawie „Powtórki z języka polskiego” w Polska Dziennik Łódzki z 16 marca 2010)

Przebieg lekcji:

1. Podanie tematu

2. Rozdanie tekstów z kartą pracy

3. Indywidualne odczytanie tekstu przez każdego z uczniów

Wstępne pytania do tekstu: odbiór tekstu, kto jest autorem, o czym utwór opowiada, kim są bohaterowie.

1. Nadzorowanie przez nauczyciela wykonywania kolejnych poleceń z karty pracy.

Pyt. 1. tkliwość – czułość; chyżo – szybko; miano – imię, nazwisko; dłużej nie zdzierży – dłużej nie wytrzyma

Pytanie do uczniów o inne niezrozumiałe dla nich słowa.

Pyt. 2.

Celem podróży do Palestyny był walka przeciw poganom . Takie wyprawy nazywamy (wyprawami) krzyżowymi albo krucjatami .

Środek transportu, którym Toggenburg wracał z wyprawy, to okręt .

Po powrocie z Palestyny rycerz dowiedział się, że ukochana wstąpiła do klasztoru .

Bohater zrezygnował z życia rycerskiego i stał się pustelnikiem .

Oprócz miłości Toggenburg doświadczył również innych uczuć. Były to (np.: tęsknota, boleść, nadzieja, smutek, rozpacz, cierpienie) .

W chwili śmierci bohater prawdopodobnie myślał o ukochanej .

Pyt. 3. W Szwajcarii

Pyt. 4. rok cały

Pyt. 5.

1. Ślady pochodu znaczyli czynami rycerskiej chwały.

2. A miano Toggenburga stało się postrachem dla pogan.

1. Cały rok znosił klęskę swych losów.

Pyt. 6.

1. Narrator w tekście wypowiada się w trzeciej osobie.

2. Utwór składa się z 10 strof, każda ma 8 wersów.

3. Broczy – skoczy, drużyny – Palestyny to przykłady rymów żeńskich dokładnych .

4. Wypisz z tekstu cztery przykłady epitetów: …………………………….…………………….…

5. Rok cały klęskę swych losów

Znosił

Przeniesienie słowa znosił do następnego wersu jest przykładem przerzutni .

1. Anielska, cicha, słodka – to wyliczenie .

2. Wyjaśnij metafory:

krwią serce broczy – bardzo cierpi, został dotkliwie zraniony

wiatr tchnie miłej oddechem – wszystko ją przypomina, jest blisko niej

twarz zbielała – twarz człowieka martwego

Pyt. 8.

2. narrator - E

3. fabuła - E

4. wypowiedzi bohaterów - D

5. podkreślenie uczuć bohatera - L

Pyt. 9.

1. Z rycerzami przy Okrągłym Stole zasiadał król Artur .

2. Okrągły Stół w legendzie był symbolem równości .

Pyt. 10. b, c, d, g, h, i

Pyt. 11.

1. hrabia Roland – Durendal, Saraceni

2. król Artur – Lancelot, Ginewra

3. Don Kichot – Dulcynea, Sancho Pansa

Pyt. 12. B) walczyć z czymś nierealnym, urojonym

Pyt. 13.

Postacią historyczną, wzorem cnót rycerskich w Polsce był Zawisza Czarny . Jego imię występuje w powiedzeniu polegać jak na Zawiszy .

Rycerz ten pojawia się także wśród bohaterów powieści Krzyżacy napisanej przez Henryka Sienkiewicza.

Znanym od średniowiecza sposobem rozwiązywania sposób honorowych był pojedynek . Rycerze toczyli również walki podczas zawodów zwanych turniejami organizowanych na dworach książęcych.

1. Zadanie pracy domowej: Polecenie 7 (jeśli nie starczyło czasu na lekcji) oraz 14

Fryderyk Schiller

Rycerz Toggenburg

„Rycerzu, znajdziesz we mnie

Tylko siostrzaną tkliwość;

Innej pragnąc daremnie,

Przykrość mi sprawiasz dotkliwą.

Spokojnie patrzeć za tobą

Chcę odchodzącym w spokoju.

Tych łez ze skrytą żałobą

Nie mogę w oczach twych pojąć.”

Słowa te są mu jak pchnięcie

Sztyletu, krwią serce broczy.

Mocnym ją żegna objęciem

I milcząc na siodło skoczy.

Na ziemi szwajcarskiej chyżo

Zwołuje swoje drużyny;

Pod znakiem świętego krzyża

Ruszają do Palestyny.

Czynami rycerskiej chwały

Znaczyli pochodu ślady;

Ich pióropusze szumiały

Wszędzie wśród wrogów gromady.

A Toggenburga dla pogan

Postrachem stało się miano;

Ale w nim boleść trwa sroga

Nie zagojoną wciąż raną.

Rok cały klęskę swych losów

Znosił. Lecz dłużej nie zdzierży;

Spokoju zyskać nie sposób,

Porzuca więc swych żołnierzy.

W Jaffie na pokład korabia¹

Wstępuje z tęsknym pośpiechem;

Ojczysty kraj go przywabia,

Gdzie wiatr tchnie miłej oddechem.

Spieszy wędrowiec przed pałac,

Puka we wrota znajome,

Lecz straszna wieść go spotkała

I w serce raziła gromem:

„Tę, której szukasz, od świata

Święte przysięgi już dzielą,

Wczoraj spełniona obiata²:

Zakonny oblokła welon.”

On wtedy z głuchym spokojem

Z ojcowskich wyszedł pieleszy;

Nie spojrzy już na swą zbroję

Ani się koniem nacieszy.

Grodu swojego bastiony³

Dostojny opuszcza rycerz;

Odchodzi nie dostrzeżony,

Odziany we włosienicę⁴.

Postawił chałupinę

U stromej góry podnóża,

Gzie się klasztoru budynek

Z gęstwiny lip wynurza.

Tam – ledwo świt się zazłoci,

Póki się słońce nie kryje –

Trwa pogrążony w tęsknocie

I cichą nadzieją żyje.

Tam, wytężonym wzrokiem

Ku klasztorowi przypadłszy,

Czeka, aż w miłej oknie

Szyba zadzwoni. Patrzy

I wygląda tej chwili,

I do tej chwili wzdycha,

Gdy z okna się wychyli

Postać anielska, cicha.

Wtedy zasypia pogodnie,

Na twarde ległszy posłanie,

A otuchą myśląc, że co dnia

Nowy ranek nastanie.

Dzień po dniu, rok za rokiem

Przesiedział, marząc o niej,

Bez skarg czekając, aż w oknie,

W jej oknie szyba zadzwoni,

Czekając onej chwili,

Gdy wzrok stęskniony spotka

Postać, co się wychyli,

Anielska, cicha, słodka.

Takim go śmierć nareszcie

W jakiś poranek zastała:

Ku oknu była wciąż jeszcze

Zwrócona twarz zbielała.

F. Schiller, Ballady, przełożył Gabriel Karski, PIW, Warszawa 1962, s. 57-59.

1. Fryderyk Schiller tworzył w epoce zwanej romantyzmem (wiek XIX) i często odwoływał się do czasów rycerstwa średniowiecznego, dlatego na początku pracy z powyższym tekstem niezbędne jest wytłumaczenie pewnych użytych w nim zwrotów, które mogą być współcześnie niejasne. W tym celu wyjaśnij podkreślone fragmenty tekstu. Pamiętaj, aby utworzone przez Ciebie odpowiedniki były zgodne z kontekstem, w jakim zostały użyte.

…………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………..……

1. Uzupełnij poniższe zdania.

Celem podróży do Palestyny był walka przeciw ………………………… Takie wyprawy nazywamy …………………………..…… albo …………………………………. .

Środek transportu, którym Toggenburg wracał z wyprawy, to …………...………………………….. .

Po powrocie z Palestyny rycerz dowiedział się, że ukochana ……….……..………...………………. .

Bohater zrezygnował z życia ……………………………. i stał się ………..…………….………….. .

Oprócz miłości Toggenburg doświadczył również innych uczuć. Były to ……………………………, ………………………………….. i …………………….…………………. .

W chwili śmierci bohater prawdopodobnie myślał o …………………………………….………….. .

1. W jakim kraju mieszkał tytułowy bohater?

…………………………………………………………………………………………...………………

1. Wypisz z tekstu wyrażenie informujące o tym, jak długo Toggenburg przebywał poza krajem ojczystym.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. W utworze występuje przestawny szyk wyrazów. Przekształć podane fragmenty, zmieniając szyk przestawny na prosty.

1. Czynami rycerskiej chwały znaczyli pochodu ślady.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. A Toggenburga dla pogan postrachem stało się miano.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Rok cały klęskę swych losów znosił.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Uzupełnij podane zdania. W punktach a) i b) wpisz słownie liczebniki, w pozostałych – nazwy środków stylistycznych lub ich przykłady.

1. Narrator w tekście wypowiada się w ……………………………..………. osobie.

2. Utwór składa się z ……………….………… strof, każda ma ……………………….. wersów.

3. Broczy – skoczy, drużyny – Palestyny to przykłady ……………………………...……………….. .

4. Wypisz z tekstu cztery przykłady epitetów: …………………………….…………………….… ………………………………………………………..……………………………………………..……………………………………………………………………………………………………….

5. Rok cały klęskę swych losów

Znosił

Przeniesienie słowa znosił do następnego wersu jest przykładem ……..……………………… .

1. Anielska, cicha, słodka – takie nagromadzenie wyrazów będących tą samą częścią mowy to ………………………………………………………………………………..………………… .

2. Wyjaśnij metafory (w razie potrzeby posłuż się kontekstem):

krwią serce broczy - ………………………………………………………………………………..

wiatr tchnie miłej oddechem - ………………………………………………………………………

twarz zbielała - ……………………………………………………………………………………..

1. „Rycerz Toggeendurg” to ballada – uzasadnij to w kilku zdaniach definiując jednocześnie ten gatunek literacki.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Podanym cechom ballady przyporządkuj litery: E (element epicki), L (element liryczny), D (element dramatyczny).

2. narrator - ……………

3. fabuła - ……………..

4. wypowiedzi bohaterów - ……………..

5. podkreślenie uczuć bohatera - ……………

2. Uzupełnij poniższe zdania.

1. Z rycerzami przy Okrągłym Stole zasiadał król ………………… .

2. Okrągły Stół w legendzie był symbolem …………………… .

1. Spośród niżej wymienionych podkreśl cechy idealnego rycerza.

2. był zwolennikiem wolności wyznania

3. odznaczał się niezwykłym męstwem

4. dochowywał wierności swemu władcy

5. walczył w obronie wiary chrześcijańskiej

6. najwyżej cenił życie rodzinne

7. był wszechstronnie wykształcony

8. gotów był poświęcić życie dla ojczyzny

9. pozostawał wierny wybrance serca

10. stawał w obronnie czci kobiety

1. Podane niżej nazwy własne wpisz obok postaci, z którymi Ci się te nazwy kojarzą.

Lancelot Durendal Dulcynea

Saraceni Sancho Pansa Ginewra

1. hrabia Roland …………………………………………………………………………..

2. król Artur ……………………………………………………………………………….

3. Don Kichot ……………………………………………………………………………..

1. Walczyć z wiatrakami to znaczy:

1. walczyć z silniejszym przeciwnikiem

2. walczyć z czymś nierealnym, urojonym

3. walczyć z wrogami ojczyzny

4. walczyć z żywiołami natury

1. Uzupełnij zdania.

Postacią historyczną, wzorem cnót rycerskich w Polsce był …………………………………….. . Jego imię występuje w powiedzeniu polegać jak na ……………………………………………… .

Rycerz ten pojawia się także wśród bohaterów powieści ………………………………………… napisanej przez Henryka Sienkiewicza.

Znanym od średniowiecza sposobem rozwiązywania sposób honorowych był ……………………… . Rycerze toczyli również walki podczas zawodów zwanych …………………………..………………, organizowanych na dworach książęcych.

1. Przekształć poniższy tekst na bardziej spójny. Spróbuj również przekształcać zdania pojedyncze na złożone:

Rycerz Toggenburg był nieszczęśliwie zakochany. Usłyszał, że nie może liczyć na odwzajemnienie uczuć. Wyruszył na wyprawę krzyżową. Odznaczył się niezwykłym męstwem, stał się postrachem dla pogan. Nie mógł zaznać spokoju. Tęsknił za ukochaną. Wrócił do domu. Dowiedział się, że pani serca wybrała życie zakonne. Opuścił swój zamek i zamieszkał w małej chatce w pobliżu klasztoru. Codziennie patrzył w jego stronę. Czekał, aż w oknie pojawi się dziewczyna. Zmarł z twarzą zwróconą w stronę miejsca pobytu ukochanej.

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

---

1. Korab – okręt↩

2. Obiata – ofiara↩

3. Bastion – fortyfikacja↩

4. Włosienica – szata żałobna lub pokutna↩