Pieniądz:
1. Towar za pomocą którego dokonujemy transakcji kupna/sprzedaży,
2. Wszelkiego rodzaju środki płatnicze lub środki wymiany.

W Polsce obowiązuje obecnie pieniądz papierowy.

Wcześniej płacono np. świnie na krzesło.
Bartel – towar za towar.

XVI-XVIIw. Kupcy pływają po oceanach, rozwija się kruszec (złoto, srebro) jako forma płatności, wytworzyła się prowizoryczna sposobność teraz zwana bankiem.

Lichwa – pożyczenie pieniędzy na wysoki procent.

Denominacja – ucięcie czterech zer z wartości ceny/dochodu, z 10 000 zł robi się 1 zł.

Funkcje pieniądza:
1. Jako mierniki wartości – ceny, pieniądz do tej funkcji musi spełniać:
- akceptowany na obowiązującym terenie,
- łatwoprzenośny – coraz częściej wygodniejszy staje się pieniądz bezgotówkowy (karta),
- podzielny na mniejsze jednostki,
- trudny do podrobienia.

2. Jako środek płatniczy – np. spłacanie rat, długów, kar, mandatów,
towar za pieniądz bezgotówkowy.

3. Jako środek wymiany – np. towar za pieniądze.

4. Pieniądz jako środek przechowywania bogactwa – tezauryzacja.
M₁ -> M₂ -> M₃ -> L

M₁ – najwyższy stopień płynności, najłatwiejszy dostęp np. gotówka.

M₂ – mniejszy stopień płynności, to samo co M₁ + wszelkiego rodzaju zobowiązania krótkoterminowe (lokaty itp.).

M₃ – najmniej płynna, zawiera to samo co M₂ + zobowiązania długoterminowe.

L – specjalna grupa: papiery wartościowe.

Popyt/Podaż pieniądza.

Podaż – nie zależy od stopy procentowej, zależy od:
- wzrostu dochodu,
- przewidywanego wzrostu cen,
- szybkości obiegu pieniądza (V).

Popyt – 3 rodzaje:
1. Transakcyjny – utrzymujemy pieniądze w gotówce aby zrealizować transakcje: jedzenie, opłaty, benzyna, stałe wydatki.
2. Przezornościowy – utrzymujemy pieniądze w gotówce aby zrealizować nieprzewidziane transakcje: choroby, naprawy, nagłe wypadki.
3. Spekulacyjny – utrzymujemy pieniądze w gotówce aby nabywać dobra, które w przyszłości mogą stanowić alternatywne źródło dochodów np. papiery wartościowe, działka przed budową autostrady, pożyczyć od babci na mieszkanie po niskiej cenie i po Czesie sprzedać je z zyskiem.

Prawo obiegu pieniądza (równanie Fishera)

Strona finansowa -> M·V=P·Y <- Strona rzeczowa

M – ilość pieniądza w obiegu (podaż)
V – szybkość obiegu pieniądza
P – cena
Y – ilość towarów i usług dostępnych na rynku

1. $\mathbf{M =}\frac{\mathbf{P Y}}{\mathbf{V}}$ - Zasób pieniądza wprost proporcjonalny do wartości/ilości towarów i usług i odwrotnie proporcjonalny do szybkości obiegu pieniądza.

2. $\mathbf{V =}\frac{\mathbf{P Y}}{\mathbf{M}}$ - Szybkość obiegu pieniądza wprost proporcjonalna do wartości/ilości towarów i usług i odwrotnie proporcjonalna do zasobu pieniądza.

3. $\mathbf{P =}\frac{\mathbf{M V}}{\mathbf{Y}}$ - Poziom cen uzależniony od ilości pieniądza w obiegu, szybkości jego krążenia i ilości dóbr i usług przeznaczonych na rynek.

M·V=P·Y

Globalna równowaga:

Globalny popyt -> Ed=Es <- Globalna podaż

1. M·V>P·Y (Ed>Es) – ilość pieniądza wyższa od ilości dóbr na rynku – inflacja.

2. M·V<P·Y (Ed<Es) – ilość dóbr na rynku wyższa od ilości pieniądza – deflacja.