15. Pojęcie legitymizacji politycznej

Legitymizacja (uprawomocnienie) jest to proces prowadzący do legitymacji (prawomocności). Prawomocność (legitymacja) to:

• Przekonanie, że pomimo krótkokadencyjności i porażek instytucji politycznych, są one lepsze od czegokolwiek, co mogłoby być ustanowione i dlatego mogą wymusić posłuszeństwo.

• Zdolność systemu do wywoływania i podtrzymywania przekonań, że istniejące instytucje polityczne są najwłaściwsze dla danego społeczeństwa.

Wyróżniamy legitymizacje:

• Podmiotu władzy (rządząca w systemie politycznym grupa osób osiągnęła stanowiska zgodnie z obowiązującymi normami (przede wszystkim normami prawnymi)

• Sposobu sprawowania władzy (wszystkie instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz że funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami oraz na podstawie istniejących norm prawnych.

41. SPOSOBY DEFINIOWANIA PAŃSTWA

Definicje funkcjonalne – opisują państwo poprzez funkcje, jakie musi ono spełniać w danym układzie społecznym.

Państwo jest to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa dla dobra powszechnego. (Hugo Grocjusz)

Społeczna organizacja mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi określone terytorium i mająca za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr, a przede wszystkim utrzymanie porządku. (J.R. Pennock, D.G. Smith)

Zaletą takiego sposobu określania pojęcia „państwo” jest dokładniejsze wyjaśnienie jego istoty, wadą zaś pominięcie cech, które pozwalają odróżnić państwo od innych organizacji społecznych.

Definicje strukturalno-elementowe – bazują na sformułowanej przez Georga Jellinka teorii trzech elementów: ludności (1), terytorium (2) i władzy zwierzchniej (3).

Państwo to trwały związek ludzi (1) stale osiadłych na pewnym terytorium (2), podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej (3).

Wielu autorów podkreśla, że do uznania istnienia danego państwa jest niezbędny jeszcze jeden element – suwerenność (choć Jellinek mówiąc o władzy zwierzchniej zdawał sobie sprawę, że jest to władza suwerenna to jednak w swoim określeniu wyraźnie jej nie wymienia).

Definicje psychologiczne - ujmują państwo w kategoriach przeżyć emocjonalnych.

Państwo to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich (Leon Petrażycki). Stosunki takie zachodzą głównie na płaszczyźnie kontaktów pomiędzy rządzącymi i rządzonymi. Prawem rządzącego jest wydawanie określonych decyzji i wymaganie ich realizacji, a obowiązkiem rządzonego jest wykonywanie tych decyzji pod groźbą przymusu państwowego.

Definicje socjologiczne – określają państwo jako społeczność polityczną.

Państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadające z tej racji określone prerogatywy (W. Wesołowski)

Państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych, o charakterze uniwersalnym, obejmująca całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi, a mająca za cel doskonałe życie (Arystoteles)

Zaletą tej definicji jest zwrócenie uwagi na problem społeczeństwa i znaczenie jego oddziaływania na istotę i charakter państwa, wadą zaś – zbytnia ogólnikowość.

Definicje klasowe – są swoistą odmianą definicji socjologicznych.

Rozróżnia się definicje pozostające pod wpływem:

• K. Marksa: Państwo jest instrumentem klasowego panowania z uwagi na dominację klas posiadających.

• R. Dahrendorfa: Państwo to zróżnicowana wspólnota, w której nie wszyscy mogą brać udział w sprawowaniu władzy.

Konsekwencją tych różnych pojęć klasowych są odpowiednie poglądy na charakter klasowy organizacji i instytucji państwa.

W naukach politycznych i prawnych termin „państwo” oznacza:

• okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej („państwo” jako kraj)

• ogól ludzi żyjących w granicach danego państwa (społeczeństwo zorganizowane w państwo)

• organizację ludzi, rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej („państwo” jako grupa społeczna zorganizowana)

• tę część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności („państwo” jako aparat państwowy)

• podmiot własności państwowej („państwo jako fiskus, skarb państwa i podmiot prawa międzynarodowego).

Państwo może być określane jako pewna zbiorowość tworząca grupę zorganizowaną. Może być ono traktowane także jako pewna całość również w trzech następujących aspektach:

• etnicznym – stanowi bowiem z reguły określony szczebel rozwoju życia społecznego, jaki osiągają grupy społeczne, które wzniosły się na pewien poziom rozwoju społecznego,

• kulturowym – zbiorowość państwowa wytwarza bowiem wiele wspólnych elementów kultury, które są dziedziczone przez kolejne, dochodzące do władzy elity polityczne. Elementem centralnym tej wspólnoty kulturowej są zjawiska związane z działalnością państwową, takie jak prawo czy instytucje państwowe,

• ekonomicznym – stanowi bowiem pewną jedność gospodarczą, zawiązaną w celu zaspokojenia potrzeb podmiotów wchodzących w skład organizacji państwowej. Jedność ta może przy tym wystąpić zarówno w formie zalążkowej, jak i w postaci bardziej rozwiniętej.

35. DEFINICJE PRZYWÓDZTWA POLITYCZNEGO

1) Przywództwo polityczne- osoba (czasami grupa osób), która dzięki swoim zdolnościom kierowniczym wywiera zdecydowany wpływ na działalność struktur politycznych (np. państwo, partie polityczne, związki zawodowe) i zachowania zbiorowości społecznej.

W politologii stosowany jest podział przywództwa politycznego na demokratyczne i niedemokratyczne. Przywództwo polityczne demokratyczne odnosi się do osób, które swoją pozycję osiągnęli w rezultacie wyborów. Istnieje możliwość odwołania przywódcy w takim samym trybie, członkowie organizacji mają więc wpływ na działania swego przywódcy. Natomiast niedemokratyczne przywództwo polityczne dotyczy tych, którzy danej społeczności zostali narzuceni, ich autorytet wynika z poparcia stojącej za nimi siły (np. wojska). Tego rodzaju przywództwa polityczne charakteryzują się systemy totalitarne (totalitaryzm) i dyktatorskie (dyktatura), w państwach faszystowskich (faszyzm) zaś idea wodzostwa.

Głównym celem przywódcy jest zjednanie potencjalnych zwolenników, stwarzając im nadzieję zaspokojenia ich oczekiwań. Przywództwo polityczne może wynikać z zajmowanego stanowiska w hierarchii władzy (np. sprawowanie wysokiego urzędu) i posiadanych przez daną osobę określonych cech i przymiotów (np. umiejętność przekonywania, mobilizowania do działania, kształtowania wizji i celów). Uznaje się jednak, że decydujący wpływ na fenomen przywództwa politycznego wywiera określona sytuacja społeczno-polityczna (np. ostry kryzys polityczny, rozmiar poparcia wyborczego udzielony danej jednostce czy też podjęty przez nią charakter działań reformatorskich), która kreuje przywódcę, czyniąc go efektywnym i silnym.

2) Przywództwo polityczne - oznacza członka grupy społecznej, który dzięki specyficznym cechom osobowości lub dzięki zajmowanemu stanowisku narzuca innym swoje przekonania, inicjuje, kieruje, zespala działalność tej grupy. Przywódcą może zostać poprzez wpływ autorytetu osobistego lub instytucjonalnego. W imieniu tej grupy, organizacji społecznej, która go uczyniła swoim wodzem, podejmuje decyzje.

3) Według B.Federa przewodzenie to wprowadzanie wizji i kierunku działania danej grupy, organizacji. Lider musi w odpowiedni sposób komunikować się z osobami, których współpraca może być niezbędna podczas realizowania strategii w przyszłości (często bardzo odległej) oraz z innymi grupami akceptującymi i wspierającymi jego wizję, uznającymi jej ważność. Przywódca, lider to również dla danej grupy źródło energii, potrzebnej do wdrażania planów, to wsparcie udzielone najmniejszemu każdemu rozwojowi, czasem to także wzbudzanie inicjatywy.

4) Lech Rubisz na temat przywództwa politycznego:

Jest swoistym paradoksem, że choć o przywództwie napisano znacznie więcej niż o wielu innych zjawiskach świata polityki, to wciąż trudno mówić o spójnej jego koncepcji. Jest coś, co nadaje mu pewną aurę nieokreśloności. Z jednej strony, przywódca wywiera tajemniczy wpływ na swych zwolenników. Tajemniczy o tyle, że niewymuszony, oparty na silnej więzi, którą nieco na wyrost można porównać do więzi między prorokiem i wyznawcami - podstawowym jej źródłem jest bowiem coś na kształt zawierzenia. Z drugiej strony, magia przywództwa wynika z faktu, iż jest ono do pewnego stopnia "darem". Inaczej niż "czystą władzę", nie można go w prosty sposób nabyć przez nominację czy sukcesję, a nawet zdobyć w drodze wyborów. Z tego też względu "daru przywództwa" pozbawieni byli liczni królowie, cesarze czy prezydenci. Przypadł on jednocześnie w udziale niejednemu wieśniakowi, żołnierzowi czy elektrykowi. Stąd też u podłoża badań nad przywództwem leżą zarówno pytania uniwersalne - o naturę ludzką i o naturę władzy, jak również bardziej praktyczne: czy przywódcy są w ogóle potrzebni, zwłaszcza w demokracji?

5) Definicji przywództwa politycznego można znaleźć bardzo wiele, m.in. wśród prac socjologicznych i politologicznych. Analiza pojęcia "przywództwo" z punktu widzenia tych dziedzin nauki łączy je głównie z problemem władzy, traktując przywództwo jak jeden z aspektów władzy. Pojęcie władzy, jej rodzajów jest jednak tak pojemne, że wąskie zdefiniowanie pojęcia przywództwa przy pomocy tej kategorii wydaje się niemożliwe.

Przywództwo bywało definiowane jednak jeszcze bardziej ogólnie. Według Morrisa i Seemana przywództwo jest każdą czynnością, która wpływa na postawę grupy. Zastosowanie tej definicji doprowadziłoby jednak do twierdzenia, że osoba dokonująca destrukcji wbrew woli grupy jest przywódcą tej grupy. Wydaje się więc, że na definicję przywództwa odwołującą się do wpływania na postawę grupy, powinny zostać nałożone jednak pewne ograniczenia dotyczące rodzaju wpływu, metod jego wywierania lub celów tego wpływu.

Inna definicja mówi, że przywództwo polega na tym, że pewne osoby, mające określone motywy i cele, we współzawodnictwie lub konflikcie z innymi mobilizują instytucjonalne, polityczne, psychologiczne i wszelkie inne zasoby, aby uaktywnić, zaangażować i zaspokoić motywacje zwolenników. Zgodnie z takim rozumieniem przywództwa, przywódca staje się jednak zakładnikiem grupy - wydaje się, że definicja ta nie oddaje postaw wielu współczesnych i historycznych przywódców.

Burns przytacza też inną definicję: O przywództwie politycznym można mówić, kiedy za sprawą liderów zwolennicy zabiegają o cele, które reprezentują wartości i motywacje wspólne jednym i drugim, wartości liderów oraz wartości grupy lub organizacji. Zgodnie z tą definicją cele pochodzą nie tylko od lidera, ale są wypadkową jego celów i celów grupy. Przywódca odpowiedzialny jest natomiast za tworzenie i realizację pewnej wizji, która pozwala przetrwać i rozwijać się organizacji na burzliwym rynku. Znowu jednak ta definicja przywództwa nie może zostać uznana za uniwersalną. Można wskazać mnóstwo przypadków wybitnych przywódców, którzy ponosili jednak samodzielną odpowiedzialność za kierunek, wizję swojego społeczeństwa, grupy, organizacji, którzy wręcz niszczyli każde przejawy samodzielnego myślenia odbiegającego od ich wizji przyszłości.

Prób definiowania przywództwa poszukiwać można także w psychologii społecznej. Zdaniem Smitha przywództwo to postrzegana przez innych członków organizacji gotowość wywierania lub samo wywieranie wpływu na związane z celami organizacji myśli, uczucia i działania jej członków. Z definicji tej może wynikać, że przywództwo bywa względne, gdyż jest to rodzaj zachowania postrzegany przez innych członków organizacji. W wielu przypadkach jednak tak rozumiane przywództwo może okazać się niewystarczające z punktu widzenia organizacji, może prowadzić do braku wyboru kierunku rozwoju organizacji.

44.Funkcje państwa

Mówiąc o funkcjach państwa trzeba zaznaczyć, że samo słowo funkcja jest terminem wieloznacznym.

Chcąc zdefiniować jednak pojęcie funkcji państwa można najtrafniej powiedzieć , że:

Funkcje państwa to zasadnicze kierunki jego działalności, wynikające z celów i zadań, jakie powinno ono spełniać.

Funkcja jest rozumiana także jako konsekwencja, rezultat, skutek działań danej struktury organizacyjnej dla jej otoczenia. Działania te mogą być odpowiedzią na wyzwania, bodźce pochodzące z otoczenia.

1. Klasyfikacja funkcji państwa wg kryterium terytorialnego charakteru państwa oraz zasięgu skutków działania jego organów. Według powyższego kryterium wyróżniamy:

A. Funkcje wewnętrzne państwa- funkcje te związane są z tym , co dzieje się na jego terytorium. Obejmują więc skutki działania organów państwa związane z kształtowaniem i regulowaniem optymalnego, a przy tym i pokojowego współżycia jednostek i grup objętych władzą państwową. Do tych funkcji zaliczamy:

 Funkcja ochronna państwa związana jest z dążeniem do zagwarantowania bezpieczeństwa obywateli. Państwo ma je zapewnić i utrzymywać. W związku z tym tworzy i kontroluje mechanizmy umożliwiające utrzymanie porządku, poszanowanie prawa i ładu wewnątrz państwa, a także zapobiega anarchizacji życia publicznego.

 Funkcja regulacyjna państwa wiąże się ze skutkami działań organów państwa. W szczególności obejmuje takie działania, przez które państwo i jego organy w wyniku stosowania zakazów bądź nakazów wpływają na zachodzące już procesy społeczne. Funkcja ta jest rezultatem tego, iż państwo przestaje biernie poddawać się oddziaływaniom otoczenia, lecz stara się na nie wpływać i próbuje współkształtować jego stan. Głównymi czynnikami kształtującymi ten stan są siły tkwiące w samym otoczeniu, w systemach ekonomicznym, politycznym, społecznym i kulturowym. Na przykład państwo nie ma bezpośredniego wpływu na wzrost potęgi gospodarczej sąsiada, która rzutuje na kondycję ekonomiczną tego państwa. Ale nie godząc się na to by jego własna gospodarka była przedmiotem obcej infiltracji, może oddziaływać na bieg spraw ustanawiając bariery celne, wprowadzając różne formy protekcjonizmu eksportowego, może odpowiednio kształtować kurs walut itp.

 Funkcja kulturalno-wychowawcza polega na działaniach państwa w sferze kształtowania i rozpowszechniania w społeczeństwie idei i poglądów politycznych, filozoficznych i moralnych oraz na kształtowaniu różnych obszarów świadomości obywatelskiej. W tym celu państwo organizuje działalność oświatową i naukowo-badawczą, upowszechnia literaturę, prasę, muzykę i środki przekazu audiowizualnego itp.

 Funkcja adaptacyjna jest związana z dążeniem państwa do przekształcania się zgodnie z rozwojem cywilizacyjnym. Polega na dostosowywaniu się struktury i zasad funkcjonowania organizacji państwowej do ujawnionych w innych systemach społecznych potrzeb oraz interesów różnorodnych podmiotów społecznych, w tym zwłaszcza dominujących potrzeb ekonomicznych, socjalnych oraz kulturowych, Istota adaptacji jest dostosowanie struktur organizacji państwowej do zmieniającego się otoczenia.

 Funkcja innowacyjna związana jest z zachodzeniem w państwie różnych procesów społecznych. Państwo hamuje rozwój niekorzystnych i szkodliwych procesów, rozwija natomiast i sprzyja tendencjom korzystnym. Funkcja ta polega na wprowadzaniu przez państwo nowych powiązań między daną organizacja państwową a innymi systemami społecznymi, bądź podmiotami otoczenia międzynarodowego. Bez ingerencji państwa zmiany te nie zostałyby dokonane.

 Funkcja socjalna polega na tworzeniu odpowiednich mechanizmów, które pozwalają na odpowiednią ochronę najuboższych warstw ludności, niezbędnej ze względu na właściwe funkcjonowanie państwa i jakość życia społecznego. Organy państwowe powinny tworzyć nowe miejsca pracy, zapewniać odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny pracy.

 Funkcja ekonomiczna wiążę się z działalnością ekonomiczną państwa, prowadzoną bezpośrednio lub pośrednio( np. subwencje, dotacje).

B. Funkcja zewnętrzna obejmuje ogół działań organów państwowych skierowanych na osiągnięcie stanu bezpieczeństwa zewnętrznego państwa oraz ochronę tzw. żywotnych interesów państwa rozumianych jako realizowanie racji stanu danego państwa, tworzenie przestrzeni życiowej dla danego narodu czy podejmowanie działań umożliwiających trwanie i rozwój danej organizacji państwowej jako członka społeczności międzynarodowej. Realizacja funkcji zewnętrznej następuje nie tylko poprzez działalność służb dyplomatycznych danego państwa, ale także poprzez stymulowanie kierunków wymiany gospodarczej z innymi państwami, tworzenie normatywnie uregulowanych struktur współpracy gospodarczej, politycznej i militarnej z innymi podmiotami społeczności międzynarodowej i wreszcie także militarne rozwiązywanie konfliktów międzynarodowych. Funkcje zewnętrzne państwa można podzielić na:

 Funkcja obrony (defensywna) realizowana jest podczas wypadków zagrażających istnieniu państwa.

 Funkcja ataku ( ofensywna) wiąże się z ekspansją poza własne terytorium.

 Funkcja zachowania status quo jest najczęściej współcześnie spotykaną funkcją państwa. Państwo nie dąży do agresji i nie jest zmuszone do obrony.

Współcześnie funkcja zewnętrzna związana jest z prowadzeniem polityki zagranicznej i z utrzymywaniem kontaktów i stosunków międzynarodowych z innymi państwami oraz organizacjami. W realizacji swojej funkcji zewnętrznej państwo winno nastawiać się na ochronę swoich interesów. Rozwijać korzystne dla siebie kontakty zarówno o charakterze politycznym, gospodarczym jak i kulturalnym, ale także zapewnić poczucie bezpieczeństwa swoim obywatelom.

W istocie każde państwo realizuje te wszystkie funkcje łącznie. Problem polega na tym, że skutkiem działań jednych państw jest bardziej np. adaptacja, innych regulacja czy innowacja. Znaczenie ma tutaj także czynnik czasu. W różnych okresach przeważają odmienne funkcje. To, jaka w danym momencie dziejowym bierze górę dana funkcja, zależy w znacznej mierze od stanu otoczenia i od tego, jaki i jak silne wyzwania płyną pod adresem państwa z wnętrza systemów składających się na to otoczenie.

42. Państwo jako podmiot polityki.

Podmiotowość polityczna to trwała zdolność grupy lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań.

Podmioty polityki dzielimy na pierwotne i wtóre, zbiorowe i indywidualne.

Do zbiorowych i pierwotnych podmiotów polityki zaliczamy państwo, jako polityczną organizację społeczeństwa i jako główny podmiot polityki.

Państwo ma monopol na prowadzenie działalności politycznej, jeśli przez nią rozumie się stanowienie norm prawa obowiązującego wszystkich obywateli i wszystkie instytucje oraz egzekwowanie przestrzegania tych norm. Z punktu widzenia prawa wszelkie inne działania istnieją z woli państwa lub są jego częściami składowymi.

Podmiotowość polityczna państwa ujawnia się w polityce zagranicznej i jego stosunkach międzynarodowych.

Politykę zagraniczną można definiować jako zespół działań państwa, przede wszystkim jego organów naczelnych, skierowanych do otoczenia międzynarodowego, w celu wywarcia wpływu na postępowanie innych uczestników stosunków międzynarodowych. Konieczność prowadzenia polityki zagranicznej wynika z faktu, iż polityka wewnętrzna państwa nie wyczerpuje i nie w pełni zaspokaja potrzeby i aspiracje oraz interesy danego narodu (społeczeństwa). Polityka zagraniczna może być różnie prowadzona. Wyróżniono w tym względzie 3 rodzaje:

• bierna polityka zagraniczna (państwa słabe ekonomicznie; polega na dostosowaniu polityki wewnętrznej do nacisków środowiska międzynarodowego),

• agresywna polityka zagraniczna (państwa imperialistyczne; polega na samodzielnym kształtowaniu własnej polityki wewnętrznej oraz wymuszaniu, poprzez własną politykę zagraniczną, zmian polityki wewnętrznej i zewnętrznej innych państw),

• aktywna polityka zagraniczna (intensywne poszukiwanie równowagi między polityką wewnętrzną a zagraniczną).

Do celów polityki zagranicznej zalicza się:

- zapewnienie bezpieczeństwa narodowego państwa;

- wzrost potencjału (siły) państwa;

- podniesienie prestiżu i międzynarodowej pozycji państwa.

Stosunki międzynarodowe są dziedziną stosunków społecznych, które wykraczają poza granice państw i stanowią zewnętrzny wyraz ich potrzeb oraz dążeń. Przejawiają się w ich współpracy lub walce w środowisku międzynarodowym.

Międzynarodowe stosunki polityczne są realizowane głównie przez państwo i jego organy. Obejmują przede wszystkim problemy związane z bezpieczeństwem państwa, dobrym sąsiedztwem, aktywnością w międzynarodowych organizacjach uniwersalnych i regionalnych. Formą tych stosunków są negocjacje bezpośrednie, udział w konferencjach dyplomatycznych, prezentacje opinii w instytucjach międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe (dyplomatyczne, wojskowe, współpraca w dziedzinie prawa itd.) opierają się przede wszystkim na umowach międzynarodowych i deklaracjach politycznych, które w najwyższym stopniu zapewniają państwu warunki bezpieczeństwa indywidualnego, a także regionalnego i zbiorowego. Obok kontraktów oficjalnych ważną rolę w stosunkach politycznych odgrywają nieoficjalne spotkania przywódców państw, parlamentarzystów, członków rządów i kierownictw partyjnych.

40. Metody rozstrzygania konfliktów.

I. Negocjacje

Są jednym z głównych najczęściej stosowanych, a przy tym mało kosztownych sposobów rozwiązywania konfliktów. Po pierwsze , w każdych negocjacjach uczestniczące w nich strony mają interesy zarówno wspólne jak i sprzeczne gdyż bez wspólnych interesów nie ma po co negocjować, a bez sprzecznych nie ma o czym. Po drugie negocjacje bywają sztuką prowadzenia rozmów i polemik między stronami. Po trzecie, nieodłącznym elementem układania się stron jest postrzeganie przez nie konfliktu.

Interesującą charakterystykę negocjacji podają J.Z. Rubin i B.R. Brown według nich negocjacje:

1. Angażują co najmniej dwie strony,

2. Interesy stron są sprzeczne co najmniej w jednym obszarze,

3. Strony co najmniej częściowo dobrowolnie przystępują do podjęcia tej interakcji niezależnie od uprzednio istniejących doświadczeń,

4. Podejmowane działania dotyczą:

a) podziału lub wymiany jednego lub więcej dóbr lub zasobów

b) rozstrzygnięcia jednego lub więcej problemów dotyczących osób lub stron przez nie reprezentowanych

5. Działania zwykle polegają na przedstawieniu przez jedną ze stron żądań lub propozycji, ocenianiu jej przez drugą stronę, po czym następuje wyrażenie zgody lub wysunięcie kontrpropozycji. Działania te występują za zwyczaj sekwencyjnie, a nie równocześnie.

Negocjacje mogą rozgrywać się na różnych poziomach życia społecznego:

a) międzynarodowym (dyplomacja)

b) międzyorganizacyjnym (kooperacja, handel)

c) wewnątrz organizacyjnym (kierowanie ludźmi)

W literaturze można wyróżnić pięć głównych stylów negocjowania:

dominacje, dostosowywanie się, unikanie, kompromis, negocjacje integratywne.

• Z dominacją mamy do czynienia, gdy sądzimy, że jesteśmy znacznie „silniejsi” od partnerów i możemy narzucić im swoją wolę, a druga strona przyjmie postawę podporządkowania.

• Przeciwieństwem dominacji jest strategia dostosowania się. Jej istota jest świadoma rezygnacja z zaspokojenia własnych potrzeb po to, aby zrealizować interesy drugiej strony i utrzymać z nią dobre stosunki.

• Konfliktu można również nie zauważać, na tym polega unikanie. Nazywane jest również izolacją, obojętnością lub ucieczką. Polega na niepodejmowaniu żadnych aktywnych działań i obliczone jest na samoistne wygaśnięcie konfliktu po zniknięciu jego przedmiotu.

• Kompromis traktowany jest często jako jedyne najbardziej sprawiedliwe i najlepsze rozwiązanie konfliktu między stronami. Opiera się na założeniu, że każda ze stron częściowo korzysta i traci, jeśli chodzi o realizację swoich celów.

• Ostatnim stylem są negocjacje integratywne. Styl ten stwarza szansę zwycięstwa obu układającym się stronom. Wymaga jednak znajomości i praktycznego wykorzystania podczas prowadzonych rozmów kilku kluczowych zasad dla negocjacji: oddzieleniu ludzi od problemu, skoncentrowaniu się na interesach, a nie stanowiskach, opracowaniu możliwości korzystnych dla obu stron, upieraniu się przy stosowaniu obiektywnych kryteriów.

Przyjmuje się że istnieje ok. 600 praktyk technik, jakimi operują wprawni negocjatorzy. Generalnie techniki negocjacyjne można podzielić- ze względu na cel oddziaływania- na:

1. Techniki kształtowania sytuacji, należą do nich :

• Organizacja przestrzeni,

• Własne terytorium,

• Obecność publiczności,

• Czas,

• Dystans interpersonalny,

• Role negocjatorów.

2. Techniki sterowania przebiegiem negocjacji. Chodzi tutaj o rozpoczęcie negocjacji, techniki wybicia z uderzenia, podtrzymanie dobrego klimatu i zakończenie negocjacji.

3. Techniki prezentacji stanowią kolejna grupę technik w których negocjator dokonuje prezentacji org., której jest przedstawicielem, samego siebie oraz tego, co stanowi istotę negocjacji- własnej pozycji.

4. Ważną grupę technik negocjacyjnych stanowią techniki manipulacji psychologicznych. Jest to dość trudne i ryzykowne, istnieje bowiem cienka granica pomiędzy tym co jest akceptowane, a tym , co jest wyraźną manipulacją.

II. Inne metody: mediacje

Mediator może oddziaływać na postawy stron i w pewien dość istotny sposób zmieniać zakres dostępnych rozwiązań. Może to robić przez :

1) Stwarzanie obu stronom zewnętrznej motywacji do zawarcia porozumienia,

2) Zabezpieczenie stron przed nieprzewidzianym rozwojem wypadków,

3) Wpływanie na ograniczenia związane z barierami przepisów i praw,

4) Wprowadzanie ogólnych norm postępowania,

5) Wyrażanie akceptacji dla konkretnych zachowań społecznych,

6) Wyrażanie akceptacji dla konkretnych projektów.

Pełnienie roli mediatora wymaga posiadania: pewnej siły wpływu społecznego wobec stron; kompetencji społecznej- przejawiającej się zdolnością do sterowania procesem mediacji przy utrzymaniu dobrych stosunków z obiema stronami; znajomości rzeczy, tj. kompetencji merytorycznej.

By móc mówić o całkowitym rozstrzygnięciu konfliktu, musi nastąpić normalizacja stosunków społeczno- politycznych, która obejmuje wiele czynników i problemów:

• Po pierwsze jest to problem odbudowy i usprawnienia sieci obiegu informacji.

• Po drugie, normalizacja stosunków społecznych po zakończeniu konfliktu oznacza przebudowę ukształtowanych w okresie konfliktu niektórych nawyków i postaw.

• Po trzecie, normalizacja stosunków społecznych w sytuacji zakończenia konfliktu oznacza konieczność wypracowania reorientacji w sferze uznawanych wartości moralnych.

• Po czwarte, proces musi doprowadzić do przesunięcia zainteresowań ludzi zaangażowanych dotychczas w walce na te problemy, które w nowej sytuacji nabierają cech problemów głównych, i to dla obu stron.

28. Optymalizacja decyzji politycznych.

Optymalizacja - znalezienie najskuteczniejszego sposobu realizacji określonego celu.

Decyzja optymalna stanowi zatem wybór takiego z możliwych wariantów działania politycznego, którego realizacja prowadzi do najwyższego stopnia osiągnięcia celu. Rozwiązanie danego celu będzie optymalne, jeżeli po uwzględnieniu uprzednio przyjętych przez decydenta kryteriów okaże się ono najlepsze ze wszystkich pozostałych do dyspozycji wariantów.

Decydent powinien przede wszystkim opierać się na przesłankach racjonalnych, nie zaś na przesłankach psychologicznych.

Decyzje optymalne dzielimy na:

*racjonalne rzeczowo

Taka decyzja, która – przekształcona w działanie – w pełni odpowiada rzeczywistości i rzeczywistość przeistacza zgodnie z jej istotą i prawami nią rządzącymi.

*racjonalne metodologicznie

Oznacza wybór działania, którego podstawą są wszystkie dostępne dla układu decyzyjnego informacje i reguły sztuki podejmowania decyzji, jakie decydent jest w stanie przetworzyć, tak że spełniony zostaje wymóg prawidłowej metodologii procesu decyzyjnego.

Racjonalność wyraża się więc w pełnym dostosowaniu dokonującego wyboru działania do przewidywanego układu celów, środków i warunków działania. Oznacza to zatem, iż racjonalność decyzji politycznych wyznacza stan otoczenia politycznego decydenta od momentu przekazania decyzji do jej realizacji, a nawet po ocenę skutków.

Zdaniem H.Borgosz sama racjonalność decyzji politycznych jest uwarunkowana przez trzy kryteria:

1) racjonalność działania samego decydenta,

2) racjonalność celu,

3) racjonalność środków i metod doprowadzających do wyboru działania lub związanych z realizacja podjętej polityki.

Ośrodek decyzyjny wypracowując możliwie racjonalną, a więc trafną decyzję polityczną – zazwyczaj zdaje sobie sprawę z ograniczeń, na jakie może się natknąć przy podejmowaniu tego rodzaju decyzji. Ograniczenia te z uwagi na ich stały charakter, są ujmowane w postaci zasady ograniczonej racjonalności. Autorzy tej zasady, (D. W. Miller i M. K. Starr) zwracają uwagę na to, iż:

1)decyzja optymalna w danym okresie bywa nieoptymalna w dłuższym okresie;

2)istnieje możliwość wielu kierunków działania, jednak brak czasu uniemożliwia zwlekanie

z decyzja w celu zebrania możliwie pełnej informacji;

3)istnieje praktycznie nieograniczona liczba czynników pozostających poza kontrola decydenta.

Najczęściej stosuje się podział kryteriów optymalizacji decyzji politycznych na:

AKSJOLOGICZNE (kryterium) warunkuje zapewnienie zgodności decyzji z systemem wartości charakterystycznych dla danego systemu społecznego.

PRAKSELOGICZNE warunkuje podjęcie decyzji najbardziej efektywnych, czyli przynoszących największe korzyści ekonomiczne przy jak najmniejszym nakładzie środków.

SPOŁECZNE zakłada natomiast konieczność kojarzenia interesów perspektywicznych z interesami bieżącymi. Dla tego kryterium skuteczność decyzji to zgodność z określonym stanem świadomości społecznej. Oznacza to możliwość zrozumienia celów, sposobów, metod i środków działania, co przynosi aprobatę społeczną.

Aprobata taka może mieć charakter:

-pośredni (poprzez organy przedstawicielskie)

-bezpośredni (poprzez konsultacje i referendum)

Kryteria optymalizacji decyzji politycznych (wg A. Bodnara):

*techniczne (jakość decyzji, wybór momentu wprowadzenia decyzji w życie)

*świadomości interesów (stan świadomości grup społ., których dana decyzja dotyczy)

*społeczne: a) normatywne (wartości aksjologiczne uznawane przez daną grupę lub ruch społeczny, których cele dana decyzja polit. powinna realizować) b) racjonalne (oparte na zasadach racjonalnego działania)

Wyżej wymienione kryteria optymalizacyjne wskazują, że jest to bardzo złożony proces.

Mimo, iż jest to tylko jeden z etapów procesu decyzyjnego to wydaje się on być najważniejszy a jednocześnie i najtrudniejszy, wymagający pracy specjalistów z różnych dziedzin.

W procesie podejmowania decyzji zdarzają się niejednokrotnie błędy. W szczególności można wskazać na dwa rodzaje błędów:

1.MERYTORYCZNE (wynikające z nietrafności treści decyzji)

2.TECHNICZNE (wynikające z niewłaściwej formy decyzji).[/u]

38.Główne teorie konfliktów

Wg Ibn Chalduna

Uważał on , że podstawową przyczyną wszelkich konfliktów jest kryzys społecznych warunków istnienia wspólnoty, spowodowany kryzysem społeczno-religijnym. Wyróżnił przy tym trzy typy ustrojów:

a )monarchię „ naturalną”

b )monarchię „ polityczną”

c) kalifat

Wg T. Hobbesa

W tej koncepcji człowiek to pośrednie ogniwo między naturą a społeczeństwem. Jest tworem natury, ale także sam tworzy społeczne środowisko. Podstawą teorii konfliktów, wg Hobbesa, są ludzie i ich zachowania, dlatego nazywa się tę teorię teorią o konfliktach międzyludzkich. Twierdzi on, że człowiek z natury jest wrogiem drugiego człowieka, bo dąży do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innego człowieka. W tej sytuacji powstaje stan wojny wszystkich ze wszystkimi.

Wg Karola Marksa

Marks interpretował konflikt nie jako walkę jednostek, lecz jako walkę między grupami czy też klasami. Prawie wszystkie społeczeństwa dzielą się na klasy (posiadające i nieposiadające), ze względu na różny stosunek ludzi do środków produkcji. Wykształcenie się klas prowadzi do pojawienia się konfliktów, a nawet do ich walki. Klasy mają sprzeczne interesy: jedne dążą do wyzysku, inne bronią się przed wyzyskiem. W wyniku ścierania się interesów powstaje walka klas. Poprzez tę walkę mają być dokonane przemiany, aż do mającego się pojawić bezklasowego społeczeństwa przyszłości.

Tak więc:

1.Stosunki społeczne są pełne sprzecznych interesów.

2.Prowadzi to do konfliktu, co jest ich właściwością nieuniknioną.

3.Konflikty występują w spolaryzowanej przeciwstawności interesów, najczęściej w związku z rozdziałem stosunkowo rzadkich dóbr.

4.Konflikt jest głównym źródłem zmiany w systemie społecznym.

Wg G. Simmela

Została upowszechniona w środowisku uniwersyteckim. W każdym systemie społecznym istnieją różnorakie impulsy. Prowadzi to do konfliktów społecznych, ale nie muszą one wcale mieć swego finału w załamaniu się systemu czy też w zmianie społecznej.

Wyróżnił dwa typy: pierwszy polega na tym, że indywidualności przeciwstawiają się uspołecznieniu, drugi wiąże się z kolidowaniem pewnych części z innymi.

Wg L.A. Cosera

Kładł on nacisk na pozytywną rolę konfliktu. Uważał ,że nie istnieją grupy bez konfliktów, a konflikty spełniają pozytywną funkcję w trwaniu i modyfikacji systemów społecznych. Tak więc konflikty są czymś naturalnym ze względu na nierówność społeczną oraz napięcie między jednostkami a grupami.

Wg K.E. Bouldinga

Wyróżnił on trzy typy relacji międzyludzkich:

1. relacje zagrożenia (zrób co chcę, bo inaczej ja zrobię coś, czego nie chcesz)

2. relacje wymiany (zrób co chcę, a wtedy ja zrobię to, co ty chcesz)

3. relacje integracyjne (zrób coś dla nas)

We wszystkich tych typach relacji pojawiają się zderzenia interesów, niezrozumienia intencji, co prowadzi do konfliktów. Wyodrębnia dwa modele konfliktu społecznego: statyczny i dynamiczny. Dostrzega on w konflikcie więcej minusów niż plusów.

Wg R. Dahrendorfa

W jego odczuciu we współczesnych i nowożytnych społeczeństwach Zachodu wykształciły się klasy, konflikty elit ustąpiły miejsca konfliktowi klas. Według Dahrendorfa podstawowym wyznacznikiem przynależności klasowej jest stosunek do władzy, a ściślej jego udział lub jego brak w sprawowaniu władzy. Źródła konfliktu należy szukać w strukturach władzy. Główną przyczyną konfliktu jest nierówność położenia społecznego ludzi w społeczeństwie. Jedni posiadają władzę wraz ze związanymi z nią przywilejami, rozkazują, inni zaś muszą się podporządkować i wypełniać polecenia.

27.SYTUACJA DECYZYJNA

Określana w dwóch znaczeniach:

1. System zmiennych niezależnych skłaniających decydentów do podjęcia działań;

2. System zmiennych niezależnych od decydentów, ale zależnych od działań innego ośrodka decyzyjnego;

Podział sytuacji decyzyjnych:

1. Według Z.J. Pietraś :

• Rzeczywiste – istniejące realnie

• Wyobrażone – odbicie sytuacji w świadomości decydentów

• Wewnętrzne – zaistniałe w granicach terytorialnych państwa

• Zewnętrzne – wpływają na nie czynniki działające poza granicami państwa

• Normalne – decydent ma wystarczająco dużo czasu i informacji, aby podjąć decyzje

• Kryzysowe – decydent odczuwa stres ze względu na sytuację wysokiego ryzyka oraz brak czasu na dogłębne przemyślenie decyzji

2. Według A. Korybski, Z. Szeliga, M. Żmigrocki :

• Zdeterminowane – na skutki wpływają parametry całkowicie określone

• Częściowo określone (losowe) – parametry zmian mają znane rozkłady prawdopodobieństwa

• Niepewne – wpływ na skutki mają parametry niepewne i nie ma dostatecznych informacji na temat ich możliwości zmian

• Konfliktowe – na skutki decyzji wpływają parametry częściowo kontrolowane lub mogące być kontrolowane przez stronę przeciwną

3. Według J. Sielski – każda sytuacja decyzyjna może być podejmowana w:

• Sytuacji pewności – decydent jest pewny skutków czynności, jakie mogą być przez niego podjęte

• Sytuacji ryzyka – podmiot czynności zna tylko prawdopodobieństwo skutków

• Sytuacji niepewności – podmiot czynności zna odnośne skutki możliwe, lecz nie zna ich prawdopodobieństwa

20. Teoria prawomocności Maxa Webera.

Najdonioślejszym osiągnięciem Webera była jego teoria władzy, stanowi ona „Możliwość podporządkowania zachowania innych osób swojej woli". Badacz niemiecki skoncentrował się w swych rozważaniach nie na wszystkich rodzajach władzy, ale jedynie na tych, które występują w organizacjach gospodarczych i administracji państwowej. Można je określić mianem władzy organizacyjnej.

• Weber wyróżnił trzy charakterystyczne typy władzy:

1.Typ charyzmatyczny:

Źródłem władzy charyzmatycznej są nadzwyczajne cechy posiadane przez przywódcę, takie jak magiczny wpływ na otoczenie, niezwykłe bohaterstwo itd. Ludzie posłuszni takiemu przywódcy to jego uczniowie lub wyznawcy, którzy uwierzyli w jego nadzwyczajne cechy. Przywódca charyzmatyczny dobiera swych urzędników raczej ze względu na ich własną charyzmę i osobiste oddanie niż ze względu na ich specjalne kwalifikacje. Władza charyzmatyczna sprawowana jest przez okazjonalne decyzje przywódcy, a nie procedury uświęcone tradycją lub określonymi przepisami prawa.

2.Typ tradycyjny:

Źródłem władzy tego typu jest dziedzictwo statusu społecznego, np. w wielu monarchiach, a nawet organizacjach gospodarczych władza przechodziła z ojca na syna. W niektórych społeczeństwach utrwaliła się władza starszych (tzw. gerontokracja), matriarchat lub patriarchat. U podstawy władzy tradycyjnej leży więc utrwalony zwyczaj. Nie znaczy to, iż decyzje dotyczące działań podwładnych mają wyłącznie charakter zwyczajowy. Przywódca spełniający władzę tradycyjną posiada również „prerogatywę wolnej decyzji osobistej, także ten system panowania charakteryzuje się posłuszeństwem zarówno wobec zwyczaju, jak i osobistej, arbitralnej władzy przywódców”.

3.Typ racjonalny (legalny):

Władza tego rodzaju pochodzi z mianowania lub wyboru dokonanego na podstawie usankcjonowanych prawnie procedur. Przywódcy legalni „nie są władcami osobistymi, lecz tylko przełożonymi, czasowo piastującymi urząd i dzięki temu posiadającymi ograniczoną władzę". Są oni uprawnieni do wydawania poleceń na podstawie norm prawnych, które mogą być ustanowione na drodze porozumienia lub narzucone. Dlatego posłuszeństwo podwładnych może być w tym typie władzy interpretowane jako respektowanie prawa, a nie woli przywódcy.

31. Klasyczne ujęcia elit politycznych

Teoria elit według Vilfredo Pareto

Vilfredo Pareto pojmował elitę danego społeczeństwa jako ludzi o wysokim stopniu inteligencji, siły charakteru, sprytu, umiejętności wszelkiego rodzaju, wykluczając natomiast jakąkolwiek ocenę zasług i użyteczności tych klas. Zgodnie z jego koncepcją, klasy społeczne, wśród nich zaś klasa wyższa, tworzy elitę, „arystokrację”- ludzi najlepszych w danej dziedzinie. Równowaga społeczna jest zapewniona tak długo, jak długo większość członków elity wydaje się być znakomicie wyposażone w pewne cechy zapewniające im władzę.

W społeczeństwie wyodrębnił dwie klasy: klasę niższą- nieelitę i klasę wyższą- elitę, dzieląc tę ostatnią na dwie grupy, w zależności od stopnia zaangażowania w politykę i proces rządzenia, a więc na elitę rządzącą i elitę nierządzącą. Rozróżniając te dwie klasy dał początek koncepcji, którą określano mianem teorii „krążenia elit”.

Do wyższej warstwy społeczeństwa- elity należą pewne zbiorowości, nazywane arystokracjami. Elita ze swej natury powinna obejmować ludzi wybitnych, uzdolnionych, którzy będą się zajmować polityką dzięki posiadanym wiadomościom i umiejętnościom. Niestety często zdarza się, że w skład elit wchodzą ludzie przypadkowi, którzy swe miejsce zawdzięczają pochodzeniu czy środkom materialnym. W dłuższym czasie napływ do elit ludzi o przeciętnych zdolnościach może doprowadzić do zubożenia elit. Istnieje możliwość reprodukcji elit, zarówno ilościowej jak i jakościowej, poprzez nabór jednostek utalentowanych pochodzących z klas niższych.

Jeśli zasługi i władza występują łącznie mamy do czynienia z równowagą społeczną, w przeciwnym zaś wypadku dochodzi do stanu nierównowagi, który zapoczątkowuje krążenie. Owo krążenie Eli powoduje, że elita rządząca jest w stanie ciągłego i powolnego przeobrażania się. Zjawisko nagromadzenia się w warstwach wyższych jednostek miernych oraz pojawienia się w warstwach niższych jednostek o wyższych właściwościach, mogących sprawować, może zachwiać stanem równowagi społecznej. Powrót do równowagi może nastąpić dwiema drogami, albo przez kooptację wybitnych jednostek z mas do elity rządzącej i ogólnej, czyli przez stopniową infiltrację, albo w wyniku obalenia władzy starej elity, czyli rewolucji.

Teoria elit według Geatano Mosca

Geatano Mosca dla określenia grupy osób, w rękach których znajduje się władza używa terminu klasa polityczna lub klasa rządząca. Mosca twierdził, że władza zawsze znajduje się w rękach mniejszości, czyli elity. Istnieje możliwość przejścia władzy z rąk jednej elity do drugiej, ale nigdy władza nie będzie sprawowana przez większość. Akcentuje także istnienie i znaczenie klasy pośredniej, występującej pomiędzy klasą polityczną a masami. Jedność klasy rządzącej jest gwarantowana przez wspólne interesy rządzących oraz model organizacyjny mniejszości rządzącej. Model organizacyjny to podział zadań między członków elity, sposób wydawania decyzji i ich egzekwowania. Możliwość sprawowania kontroli nad masami przez rządzącą mniejszość gwarantuje istniejący system władzy, w ramach którego odbywa się proces rekrutacji nowych członków elity. Grupa społeczna staje się elitą lub klasą polityczną dzięki swej organizacji, pozwalającej na realizację celów elity.

Wyżej wspomniane teorie elit opierają się na czterech zasadniczych twierdzeniach:

1. Każde społeczeństwo dzieli się na rządzącą mniejszość i rządzoną większość.

2. Strukturą pośredniczącą między elitą a masami jest subelita (urzędnicy państwowi, intelektualiści, naukowcy)

3. Elita sprawuje władzę posługując się formułą polityczną, która jest uzasadnieniem uprzywilejowanej społecznie pozycji elity. Uzasadnienie to może mieć charakter prawny, religijny, tradycyjny, charyzmatyczny.

4. Każda elita po pewnym czasie zostaje zastąpiona inną elitą. Proces zastępowania elit, tj. rotacja, może przybrać dwie formy:

a) Rotacja między kategoriami elit rządzących (elita wojskowa, gospodarcza, administracyjna)

b) Rotacja między elitą a resztą ludności (jednostki z warstw niższych mogą wejść do istniejącej elity lub jednostki w warstwie niższej mogą stworzyć grupę elitarną, która zorganizuje się do walki o władzę).

Teoria elit według Roberta Michelsa

Robert Michels wskazał na szczególnie ważną w procesie wymiany elit rolę "zbiegów z klasy rządzącej", którym uprzednia przynależność do warstwy kierowniczej dała kwalifikacje potrzebne do przewodzenia zbuntowanym masom, sformułowania ideologii oraz programu rebeliantów, a wreszcie zorganizowania nowego aparatu władzy. Autor ten znany jest także jako twórca żelaznego prawa oligarchii. Udowadniał, ze nieuchronną tendencją rozwoju społecznego jest pojawianie się zorganizowanej mniejszości w łonie mas, która to mniejszość przyjmuje pozycje klasy panującej.

Skłonności oligarchiczne w ramach ruchów społecznych prowadzą do tzw. amalgamacji nowych przywódców, czyli wchłonięcia przywódców nowych ruchów politycznych przez istniejącą klasę polityczna. W efekcie proces amalgamacji przywódców prowadzi do dalszego wzmocnienia elity politycznej. Prawo oligarchii określił jako żelazne, gdyż uznał, że "powstawanie oligarchii w łonie najróżnorodniejszych form demokracji to tendencja organiczna, a wiec taka, której nieuchronnie podlega każda organizacja".

18. Proces polityczny

Zdaniem A. Antoszewskiego, proces polityczny, podobnie jak każdy proces społeczny, winien być rozpatrywany jako ciąg zdarzeń obiektywnie ze sobą powiązanych. Oznacza to, że jest on wytworem rzeczywistości politycznej. Ramy tego procesu wyznaczają zjawiska polityczne po sobie następujące i tworzące pewien ciąg rozwojowy.

Według J. Szczepańskiego termin proces oznacza „względnie jednorodne serie zjawisk powiązane zależnościami przyczynowymi lub strukturalno – funkcjonalnymi”. Określenie to służące do definiowania procesu społecznego może być użyteczne do określania procesu politycznego, będącego szczególną postacią procesu społecznego.

34.AKSJOLOGIA A POLITYKA

AKSJOLOGIA (gr. aksios- godny, cenny i logos-nauka, słowo) jest to ogólna teoria wartości, odrębna dziedzina filozoficzna, zajmuje się określeniem czym są wartości, czyli jaka jest ich istota; pyta o sposoby istnienia wartości i metody ich poznawania; podejmuje próby sklasyfikowania wartości, a więc wyodrębnienia ich rodzajów i typów; bada ponadto same wypowiedzi nt. wartości oraz ich znaczenie dla życia.

Wartości w polityce społecznej:

Przedmiotami wartościowania w polityce społecznej są najczęściej:

- stosunki społeczne

- stan zaspokojenia potrzeb

- instytucje społeczne

- stosunki między człowiekiem a przyrodą

Wartościami najczęściej przypisywanymi stosunkom społecznym są:

- sprawiedliwość społeczna

- wolność

- solidarność

- równość społeczna

- tożsamość

- zgodność współżycia społecznego

Wartościami związanymi ze stanem zaspokajania potrzeb są np. bezpieczeństwo socjalne: dobrobyt, zdrowie, godność, samorealizacja.

Wartościami występującymi w ocenach instytucji społecznych są np. samorządność : podmiotowość człowieka, partnerstwo, dobro wspólne Podmiotami wartościującymi są jednostki oraz zbiorowości i grupy społeczne o bardzo zróżnicowanym zasięgu: rodzina , grupa rówieśnicza, klasa społeczna, naród.

21. Opinia publiczna a polityka

Opinia publiczna -to reakcja zbiorowości ludzkich na działania polityczne i społeczne, wyrażany publicznie stan świadomości owych zbiorowości. Dotyczy spraw ważnych dla społeczeństwa, często kontrowersyjnych. Jest zmienna, może ulec zmianom nawet w krótkim okresie czasu.

W rozumieniu potocznym reakcja czy świadomość jest utożsamiana z wyrażającymi ją ludźmi. W takim rozumieniu opinia publiczna to po prostu społeczeństwo, jego część dorosła, posiadająca prawa wyborcze, aktywna politycznie.

Choć najprościej byłoby ją widzieć jako aprobatę lub dezaprobatę wobec działań politycznych, to jednak badania opinii i analizy wskazują również na istnienie trzeciego stanu: obojętności wobec danego zjawiska. Często partie polityczne walczą właśnie o zmniejszenie się tej trzeciej grupy – o przeciągnięcie na swoją stronę obojętnych lub niezdecydowanych.

Może dotyczyć spraw zarówno teraźniejszych jak i przeszłych; choć skupia się na sprawach krajowych, dotyczy również problemów o charakterze globalnym, czy spraw znajdujących się na styku spraw wewnętrznych i zagranicznych, jak w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku w Polsce spraw związanych ze wstąpieniem Polski do NATO czy integracji z Unią Europejską.

39. FUNKCJE KONFLIKTU

Ogólnie w systemach społeczno-politycznych wyróżnia się następujące funkcje konfliktu:

- regresu,

- utrwalania status quo,

- modernizacji,

- zmiany ewolucyjnej,

- zmiany rewolucyjnej.

R.Dahrendorf- główny twórca współczesnej teorii konfliktu dostrzega przede wszystkim trzy funkcje:

• Rewolucyjną- polegającą na całkowitej lub prawie całkowitej wymianie osób zajmujących pozycję dominacji,

• Bardziej ewolucyjną niż rewolucyjną- obejmującą częściową wymianę tych osób,

• Czysto ewolucyjną- zachodzącą w sposób powolny „niepowodujący żadnych zmian personalnych”.

Dość oryginalną klasyfikację funkcji konfliktu proponują J. Sztumski i J. /Wódz, którzy wyróżniają pięć par funkcji:

- różnicującą i identyfikacyjną,

- integracyjną i dezintegracyjną,

- demaskatorską i maskującą,

- progresywną i regresywną,

- pozytywną i negatywną.

Natomiast Z. Rummel-Syska, analizując konflikty, wskazuje na ich dwie funkcje:

a) Destrukcyjną- konflikty destrukcyjne charakteryzują się głównie negatywnymi skutkami, którymi m.in. są: utrata energii, która mogłaby być wykorzystana do realizacji zadań, obniżenie morale, dezintegracja jednostek i grup, pogłębienie różnic między ludźmi, niszczenie współpracy, ujawnienie nieracjonalnych zachowań, podejrzliwość i brak zaufania, obniżenie wydajności i jakości pracy.

b) Konstruktywną- konflikty konstruktywne posiadają natomiast wyłącznie pozytywne skutki. Do nich zaś należą: otwarta konfrontacja, wyjaśnienie wielu spraw, usprawnienie procesów rozwiązywania problemów, podniesienie poziomu zaangażowania stron, przepływ informacji między stronami, inicjowanie procesu doskonalenia się i rozwoju stron, umocnienie kontaktów między stronami, jeśli konflikt zostanie rozwiązany konstruktywnie, wzrost efektywności działania, wzmocnienie poczucia tożsamości stron.

8. Kryteria rozmiarów władzy.

Na wstępie odróżniamy normatywne rozmiary władzy od realnych rozmiarów władzy.

-> Normatywne rozmiary władzy są to uprawnienia władcze (kompetencje), które możemy podzielić na przedmiotowe, podmiotowe i temporalne. Wszystkie one określone są w treści norm społecznych, regulujących rozmaite rodzaje władzy (np. władzę duchownych - normy religijne, władzę polityczną – normy prawne i zwyczaje polityczne, itd.).

• Kompetencje przedmiotowe określają, w jakiej dziedzinie życia społecznego i w jakim zakresie pomiot władczy może podejmować wiążące decyzje dla pomiotu podporządkowanego. Jest to inaczej mówiąc zakres obowiązku posłuszeństwa normatywnie nałożonego na określone podmioty. Im szerszy ten zakres (im więcej dziedzin i więcej rozmaitych stosunków w tych dziedzinach), tym jest większy przedmiotowy rozmiar władzy. Idealnie określona kompetencja przedmiotowa pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, o czym dany podmiot władczy może, a o czym nie może decydować (w praktyce życia społecznego taka jednoznaczność należy do wyjątków).

• Kompetencje podmiotowe określają charakterystyki pomiotów zobowiązanych do posłuszeństwa decyzjom władczym w wyznaczonym przedmiotowo zakresie. Charakterystyki takie mogą opierać się na cechach własnych podmiotów podporządkowanych (np. „wszyscy mężczyźni zdolni do noszenia broni”), cechach naturalnych (np. kobiety, dzieci), imionach własnych, cechach społecznych i innych. Idealnie określona kompetencja podmiotowa pozwala w sposób niebudzący wątpliwości odpowiedzieć na pytanie, kto powinien być posłuszny decyzjom określonego podmiotu władczego. Szczególnym sposobem określania kompetencji podmiotowej jest wskazanie terytorium, na którym oznaczone lub wszystkie przebywające w jego granicach podmioty zobowiązane są do określonego przedmiotowo posłuszeństwa (np. król posiadające władzę nad wszystkimi w jego państwie). Nazywa się to kompetencją terytorialną lub horyzontalną.

• Kompetencje temporalne określają czas, w którym podmiot władczy może realizować swoje kompetencje przedmiotowe i podmiotowe. Czas ten może być w odpowiednich normach społecznych nieoznaczony, ale niekoniecznie z tego powodu nieograniczony,, albo oznaczony, czyli kadencyjny. Idealnie określone kompetencje temporalne pozwalają dokładnie wyznaczyć granice czasu sprawowania władzy przez dany podmiot władczy. Jest to znacznie częściej możliwe i na ogół łatwiejsze niż przy określaniu kompetencji przedmiotowych i podmiotowych. Najczęściej uważa się, że im dłuższy czas wykonywania uprawnień władczych, tym większa jest władza danego podmiotu, co nie jest jednak prawdą.

W praktyce społecznej nie istnieje i nigdy nie istniała władza w pełni absolutna, to znaczy nad wszystkimi, w każdej dziedzinie i w nieograniczonym czasie.

-> Na realne rozmiary władzy składają się jej rozmiary psychologiczne i materialne.

• Psychologiczne rozmiary władzy wyznaczone są stopniem gotowości do posłuszeństwa podmiotów podporządkowanych. Jest os szczególnym rodzajem przeżycia psychicznego, ukształtowanego w procesach socjalizacji i zdeterminowanego wiedzą, przekonaniami, ocenami, systemem wartości i postawami podmiotów normatywnie podporządkowanych w stosunku do pomiotów władczych, a także w stosunku do samych regulacji normatywnych, ustanawiających władzę. Na stopień gotowości do posłuszeństwa wpływają też rozmaite czynniki sytuacyjne, np. wzrost poczucia zagrożenia, przewidywanie korzyści płynących z podporządkowania, strach przed środkami przymusu, itp.

Im większa gotowość do posłuszeństwa tym większa władza wertykalna (np. szanowany przywódca partii politycznej może posiadać więcej władzy niż głowa państwa, itp.).

• Materialne rozmiary władzy określone są przez ilość i jakość środków materialnych pozostających do dyspozycji podmiotu władczego w procesie realizacji jego władzy. Są to tak zwane środki władzy. Środki władzy dzielimy na:

a) Środki komunikacji. Możliwość porozumiewania się podmiotu władczego z podporządkowanym jest warunkiem koniecznym wykonywania władzy. W niektórych wypadkach bezpośredni kontakt fizyczny obu podmiotów i posługiwanie się wzajemnie zrozumiałym językiem jest wystarczające do tego celu. W rozwiniętych strukturach władzy (np. władzy politycznej w państwie), tego rodzaju komunikacja jest najczęściej niemożliwa lub/i niewystarczająca, potrzebne są zatem rozmaite techniczne środki komunikowania się, a także osoby pośredniczące w tym procesie. Osoby pośredniczące w procesie komunikowania się decyzji władczych, ale też spełniające rolę dostarczania informacji potrzebnych do podejmowania takich decyzji, to po prostu biurokracja. Im sprawniejsze i odpowiednio liczne środki komunikacji posiada w swojej dyspozycji podmiot władczy, tym większa jest jego władza realna.

b) Środki kontroli i przymusu. Mają też charakter techniczny lub/i osobowy. Im większa gotowość podmiotów podporządkowanych do posłuszeństwa, im większa władza psychologiczna, tym mniej niezbędne są środki kontroli i przymusu.

Przymus jest normatywnie przepisanym stosowaniem kar i nagród (sankcji pozytywnych i negatywnych) wobec podmiotów podporządkowanych po to, aby zapewnić należyte wykonanie decyzji władczej.

c) Środki materialne potrzebne do realizacji decyzji władczych. Należą do nich będące w dyspozycji podmiotu władczego środki produkcji (narzędzia, surowce, kapitał), dostęp do technologii, do wiedzy, umiejętności organizacyjne i inne.

Materialne wyposażenie podmiotu władczego często przesądza o realności jego władzy. Taki niedostatek psychologicznego lub/i materialnego rozmiaru władzy, który uniemożliwia podmiotowi władczemu realizowanie jego kompetencji władczych, nazwiemy formalizacją władzy.

26. OŚRODEK DECYZJI POLITYCZNYCH

Ośrodek decyzji politycznych to mechanizm podejmowania decyzji politycznych, będący elementem systemu politycznego państwa lub elementem międzynarodowych struktur decyzyjnych.

Typologia ośrodków decyzyjnych wg Z. J. Pietrasia:

1. wg poziomu decyzyjnego

• narodowe ośrodki decyzyjne, podejmujące suwerenne decyzje w granicach danego państwa,

• międzynarodowe ośrodki decyzyjne, składające się z co najmniej dwóch narodowych ośrodków decyzyjnych

2. wg miejsca ośrodka w systemie politycznym

• ośrodki decyzyjne będące organami państwa, tj. prezydent, parlament, rząd,

• ośrodki decyzyjne nie będące organami państwa, tj. centralne instancje partii politycznych,

• nieformalne ośrodki decyzyjne, które chociaż nie są zinstytucjonalizowane, mogą doprowadzić do przekształcenia ich decyzję w decyzję państwową, która zostanie podjęta przez organy państwa działające w ramach swoich kompetencji konstytucyjnych, np. stale istniejące grupy nacisk, frakcje polityczne,

3. wg trwałości

• istniejące stale,

• powoływane ad hoc, w razie zaistnienia potrzeby, np. sejmowe komisje nadzwyczajne, sztaby kryzysowe,

4. wg struktury wewnętrznej

• ośrodki decyzyjne zorganizowane hierarchicznie, w których decyzje podejmowane są jednoosobowo przez głównego decydenta bez jakichkolwiek dyskusji i konsultacji lub też w których wprawdzie odbywają się konsultacje, lecz przywódca ma głos decydujący

• ośrodki decyzyjne zorganizowane niehierarchicznie, w których decyzje polityczne podejmuje uprawniony do tego zespół osób,

5. wg skłonności do ryzyka

• ośrodki decyzyjne o stałej tendencji do podejmowania działań i decyzji ryzykownych

• ośrodki decyzyjne powstrzymujące się od podejmowania działań ryzykownych.

Rola doradców i ekspertów.

Politycy często poszukują odpowiedzi na dręczące ich wątpliwości, a w ich rozstrzygnięciu mogą im pomóc doradcy i eksperci. Konfrontacja fachowego punktu widzenia z politycznym przy podejmowaniu decyzji jest nieodzowna. Często w roli doradcy czy eksperta występują politolodzy.

Ekspert to ten, którego kompetencje uznaje jego środowisko zawodowe. Ekspert przedstawia rzetelną, wszechstronną opinię oparta na najnowszych osiągnięciach wiedzy fachowej. jednym z podstawowych warunków optymalizujących procesy decyzyjne jest zapewnienie ekspertom swobody w formułowaniu poglądów. Ingerencje decydentów w tok pracy biegłych proces ten natomiast ogranicza.. Ma to najczęściej miejsce wtedy, gdy na czele grupy specjalistów stawia się osoby bezpośrednio związane z ośrodkiem decyzyjnym.

Zdaniem Ehrlicha ekspert niezależny to taki, który nie jest zatrudniony przez instytucję polityczną, nie oczekuje żadnych ubocznych korzyści, nie obawia się wyrazić opinii sprzecznych z sądami lansowanymi przez ośrodek decyzji.

Przy korzystaniu z opinii ekspertów należy wziąć pod uwagę, iż w dobie gwałtownego postępu nauki i techniki ich wiedza jest niepełna i zmienna. Dlatego nie można traktować opinii ekspertów jako prawdy niepodważalnej.

Doradcy mają znacznie bardziej ograniczoną swobodę działania. Polityk dobiera sobie zazwyczaj doradców z grona praktyków i naukowców, bliskich jego poglądom i linii politycznej.

Riviera wskazał cztery sytuacje zniekształcenia roli doradcy:

• gdy doradcami są osoby podzielające poglądy szefa wahająca się sformułować pogląd odmienny,

• gdy doradca jest jednocześnie szefem jakiegoś urzędu, co niechybnie wywołuje konflikt ról, jakie on pełni,

• gdy rozstrzygnięcie proponowane przez doradcę odbywa się na korzyść racji partykularnych,

• gdy doradca pragnie budować własną pozycję.

28. IMPLEMENTACJA DECYZJI POLITYCZNYCH.

Implementacja decyzji – proces urzeczywistniania (wprowadzania w życie) decyzji politycznej za pomocą odpowiednich metod i środków.

Głównym celem wykonywania decyzji jest przekształcanie rzeczywistości istniejącej w rzeczywistość pożądaną .Decyzja polityczna będzie więc skutecznie wprowadzana w życie jedynie wtedy, gdy podmioty obowiązane do ich wdrażania i przestrzegania będą przestrzegały ogólnych reguł postępowania.

Pięć warunków skutecznej implementacji:

1) oparcie programu na podbudowie teorii wiążącej zmiany w zachowaniach grup docelowych z osiąganiem pożądanego, końcowego stanu rzeczy (modelu państwa)

2) zawarcie w programie działań jednoznacznych dyrektyw i struktur procesu realizacyjnego, w celu maksymalizacji prawdopodobieństwa, iż grupy docelowe będą zachowywać się w pożądany sposób

3) posiadanie przez liderów agend, wdrażających program w życie, a także to, aby liderzy mieli konieczne umiejętności kierownicze i byli wierni celom statutowym (programowi)

4) wspomaganie programu przez zorganizowane grupy interesu (lobby) i legislatorów w przeciągu całego procesu realizacji programu

5) niepodważalnie względnego prymatu celów statutowych w sposób istotny, w sytuacji gdy pojawiają się skonfliktowane ze sobą programy działań na niwie publicznej lub zmiany warunków społeczno-ekonomicznych

Praktyka polityczna wykazuje jednak, że decyzja trafna z naukowego i politycznego punktu widzenia może być nieurzeczywistniona w wyniku braku akceptacji społecznej dla jej realizacji. Na społeczne poczucie identyfikacji z podjętą decyzją wpływają wiec także inne czynniki, do których możemy zaliczyć:

1)kształtowanie w skali społecznej umiejętności wyjaśniania decyzji;

2)rozwijanie mechanizmów uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, jako warunku koniecznego do społecznego uznania przesłanek tych decyzji;

3)upowszechnienie potrzeby kontroli zarówno prawomocności, jak i poprawności decyzji

4)wytworzenie przekonania o tym, że system polityczny jest w stanie zabezpieczyć właściwą dynamikę modyfikacji systemu wartości decydenta politycznego;

Warto zaznaczyć, że w fazie realizacji decyzji politycznych doniosła rolę odgrywają normy prawne, gdyż właśnie na ich podstawie działają organy władzy i administracji państwowej. W związku z tym stanowienie norm, będące istotnym problemem politycznym, staje się ważnym ogniwem procesu decyzyjnego, w znacznym stopniu określającym racjonalność decyzji.

47.Państwo a naród. Problem nacjonalizmu

Państwo jest podstawową formą organizacji życia politycznego ludzi. Przez to pojecie rozumie się wspólnotę, związek ludzi zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej.

Z początkiem pojawienia się haseł politycznych wolności i równości jako „praw naturalnych” człowieka sformułowano ideę, że ludzie wolni i równi tworzą naród.

W sensie politycznym naród jest wspólnota ludzi złączonych niektórymi atrybutami etniczności, a przede wszystkim tożsamością praw i obowiązków oraz świadomością swej historii politycznej, w tym względzie nie są istotne język, religia i obyczaje.

Naród jest wspólnotą o wysokim stopniu zorganizowania politycznego, mającą silne struktury instytucji politycznych oraz odznaczających się dużym potencjałem cywilizacyjnym.

Podczas pojawienia się tego hasła, powstało również pojęcia narodowość które pojmowane jest zaś jako wspólnota o dużej świadomości swej odrębności etnicznej, mniemającej jednak znaczącej siły politycznej ani potencjału cywilizacyjnego.

Czynnikiem nasilającym lokalne dążenia wspólnot etnicznych do uzyskania niepodległości są idee zwane nacjonalizmem. Pojęcie to rozumiana pozytywnie, jak i pejoratywnie; jest to określenie doktryny politycznej, określającej istotę procesów narodowotwórczych, ruchów narodowych, stanu świadomości jednostkowej i grupowej; uznającej naród za najdoskonalszą formę życia zbiorowego, którą charakteryzuje niepowtarzalny charakter, ukształtowany rodzimą, wyidealizowaną tradycją; zakładającej, iż każdy naród powinien się troszczyć, przy pomocy wszelkich możliwych środków, o zabezpieczenie interesu swej wspólnoty, stanowiącego dobro najwyższe dla jednostki ludzkiej.

Wskazując na źródła ujawniania się współcześnie nacjonalizmu, zauważa się 3 podstawowe ich rodzaje, tj:

- generowanie oddolnie, na skutek niezadowolenia społecznego, żądzy zemsty czy dążenia do odzyskania bądź uzyskania konkretnych praw, dóbr itp. Ważne w tym względzie jest doświadczenie przeszłości, dobre bądź złe wspomnienia

- generowane odgórnie, tj, inspirowane przez przywódców politycznych, religijnych czy jednostki zdolne do czynów manipulacji wspólnotowej; jednostki, wykorzystując zachowania zbiorowe wspólnoty, zdobywają wtedy zwykle władzę,

- generowane zewnętrznie, tj. przez oddziaływanie bądź bezpośrednią ingerencję podmiotów politycznych funkcjonujących poza określoną wspólnotą; działania te wiążą się zwykle z konkretnymi korzyściami uzyskiwanymi przez siły integrujące, tj. budzące ów nacjonalizm.

30. ZACHOWANIA I DZIAŁANIA POLITYCZNE

ZACHOWANIEM POLITYCZNYM NAZWIEMY WSZYSTKIE TYPY CZYNNOŚCI JEDNOSTKI LUB ZBIOROWOŚCI SŁUŻĄCE ADAPTACJI DO ZMIAN OTOCZENIA POLITYCZNEGO, POJMOWANEJ ZARÓWNO JAK BIERNE PRZYSTOSOWANIE, JAK TEZ AKTYWNE WSPÓŁODDZIAŁYWANIE NA STAN OTOCZENIA.

Zachowanie polityczne nie jest przejawem aktywnego oddziaływania człowieka na otaczający go świat, lecz dostosowania się do zachodzących w tym świecie przeobrażeń.

Czynność jest elementem działania i możemy niej wyodrębnić : BODZIEC środowiskowy powodujący aktywność aktora, REAKCJĘ na ów bodziec, ZWIĄZEK z obiektami świata zewnętrznego, RELACJE z innymi aktorami, towarzyszące czynności itp.

Do elementów współtworzących i współokreślających czynność należą:

1)AKTOR-jednostka jako wykonawca roli lub ról politycznych

2)OBIEKTY ŚWIATA ZEWNĘTRZNEGO WOBEC AKTORA-tworzą one złożone zjawiska określane jako sytuacja polityczna, otoczenie polityczne czy system polityczny. Możemy wyodrębnić 3 typy:

a)fizyczne

b)społeczne:

-polityczne

-pozapolityczne

c)symboliczne.

3)RELACJE MIĘDZY AKTORAMI I OBIEKTAMI-w przypadku czynności odruchowych, instynktownych mają postać relacji podmiotowych. Zachowaniom motywowanym lub świadomym odpowiadają zaś więzi podmiotowe, które szczególną postać przybierają, gdy obiektem zachowania jest inny aktor(interakcje).

4)ZMIANY ZACHODZĄCE W OTOCZENIU-mogą nie naruszać jego struktury, stanu, relacji i funkcji. Mogą też prowadzić do osłabienia poziomu jego zintegrowania czy równowagi, gdy są przeobrażeniami kierunkowymi, nieodwracalnymi. Ich związek z zachowaniem określa fakt, iż przybierają one rolę bodźców docierających do aktora.

5)BODŻCE, BĘDĄCE FORMĄ WPŁYWU OTOCZENIA NA JEDNOSTKĘ LUB GRUPĘ SPOŁECZNĄ-mogą one przybierać postać materialną lub symboliczną, negatywną bądź pozytywną, represyjną lub gratyfikacyjną, werbalną bądź niewerbalną. Oddziałują na układ nerwowy, psychikę lub świadomość, pobudzając wyspecjalizowane narządy odbiorcze organizmy określane receptorami.

6)REAKCJA-to odpowiedź jednostki lub zbiorowości na bodźce płynące z otoczenia

7)REZULTATY-są zjawiskami empirycznie uchwytnymi (w przeciwieństwie do przyczyn) są czynnościami fizycznymi, werbalnymi bądź zawierającymi obydwa te wymiary.

POLITYKA TO DZIEDZINA DZIAŁAŃ NIE ZAWSZE RECJONALNYCH I NIEKONIECZNIE SKUTECZNYCH, ALE NA OGÓŁ ŚWIADOMYCH I CZĘSTO CELOWYCH.

Zachowania polityczne nie zawsze mają świadomy, ukierunkowany i celowy charakter. Niektóre z nich zachodzą poniżej progu świadomości lub na pograniczu świadomych i nieświadomych czynności organizmu. Wyodrębniamy kilka typów takich zachowań:

-zachowania PATOLOGICZNE

-zachowania INSTYNKTOWNE

-zachowania NAWYKOWE

-zachowania RUTYNOWE

-zachowania AFEKTYWNE

Zachowanie polityczne jako ZJAWISKO cechujące się różnorodnością, wielopostaciowością, można klasyfikować na różne sposoby.

1. Według KRYTERIUM AKTORA LUB PODMIOTU, można wyodrębnić zachowania polityczne:

a) jednostkowe

b) zbiorowe

c) grupowe

d) społeczności lokalnych

e) społeczeństw

f) społeczności międzynarodowej

2.Uwzględnienie POZIOMU ORGANIZACJI pozwala na podział zachowań na:

a) spontaniczne

b) zorganizowane

3.WSKAŻNIK POZIOMU INSTYTUCJONALIZACJI czyni możliwym wyodrębnienie zachowań:

a) żywiołowych

b) zinstytucjonalizowanych

4. Kryterium LOJALNOŚCI RZĄDZONYCH WOBEC RZĄDZONYCH dzielimy zachowania polityczne na:

a) konwencjonalne

b) niekonwencjonalne

5. Ze względu na SPOSÓB KOMUNIKOWANIA INTENCJI AKTORA wyodrębniamy:

a) niewerbalne

b) werbalne

c) symboliczne

DETERMINANTY ZACHOWAŃ WYBORCZYCH:

• HISTORYCZNE

• KULTUROWE

• EKONOMICZNE

• SPOŁECZNE

• RASOWE I ETNICZNE

• RELIGIJNE

• PRAWNE

• PSYCHOLOGICZNE

• POLITYCZNE

• SYTUACYJNE

W najszerszym ujęciu zachowanie wyborcze to ZBIOROWE I INDYWIDUALNE FORMY UCZESTNICTWA W PROCESIE SELEKCJI ORAZ WYBORU (pojmowanego jako dokonanie określonego rozstrzygnięcia) osób lub partii politycznych do organów bądź instytucji przedstawicielskich.

4 modele zjawiska:

a) interakcyjny

b) decyzyjny

c) model wymiany

d) model identyfikacji klasowej

 

DZIAŁANIE POLITYCZNE TO ŚWIADOMA CZYNNOŚĆ ZMIERZAJĄCA DO REALIZACJI CELÓW KOLEKTYWNYCH ORAZ MOBILIZACJI ZASOBÓW SŁUŻĄCYCH ZASPOKAJANIU POTRZEB I INTERESÓW ZBIOROWOŚCI ORAZ GRUP SPOŁECZNYCH.

Max Weber wyodrębnił 4 odwołujące się do odmiennych przesłanek, idealne typy działania. Są to:

-działanie TRADYCJONALNE, którego sensem jest akceptacja „odwiecznego”’ „naturalnego”, boskiego porządku społecznego i politycznego, wyrażonego w tradycji;

-działanie AFEKTYWNE, wsparte na uczuciach wiary, zaufania, właściwe dla charyzmatycznego typu panowania,

-działania RACJONALNO-AKSJOLOGICZNE, w którym działający kieruje się uznawanym porządkiem wartości i zasadami etycznymi oraz przekonaniem,

-działanie TELEOLOGICZNO-RACJONALNE, czyli skierowana na cel świadoma czynność jednostki lub podmiotu zbiorowego.

są to jednak typy idealne, a więc konstrukcje naukowe, służące opisowi, systematyzacji i wyjaśnianiu. Rzeczywiste działania są na ogół zachowaniami łączącymi elementy RUTYNY, NAWYKU, MITU , AFEKTU i WIEDZY.

CECHY DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH:

1)ŚWIADOMY CHARAKTER-działający postępuje stosownie do wiedzy o dostępności i sposobach osiągnięcia celu, niezbędnych do podjęcia krokach, koniecznych i dostępnych zasobach oraz środkach, możliwościach ich uruchomienia, czynnikach, procesach i okolicznościach ułatwiających i utrudniających poczynania podmiotu itp. Uzmysławia też sobie pobudki i motywy, dla których przedsięwziął zachowania polityczne.

2) UKIEUNKOWANY CHARAKTER-wynikający ze zorientowania podmiotu na cel

3) PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ Z ZAMIAREM WYWOŁANIA SKUTKÓW POLITYCZNYCH-są one zatem nie tylko czynnościami celowymi, ale także skutecznymi.

4)ZWIĄZEK ZESFERĄ SPRAWOWANIA WŁADZY POLITYCZNEJ-przybiera różne formy, w przypadku grupy interesu ogranicza się na ogół do wpływu na instytucje polityczne w celu uzyskania korzystnej decyzji lub spowodowania podjęcia działań zaspokajających interesy grupy. Dla małego ugrupowania politycznego to współudział we władzy, uczestnictwo w działalności komitetów politycznych, rad, ciał doradczych.

5) REALIZACJA POTRZEB I INTERESÓW MAKROSTRUKTUR SPOŁECZNYCH-społeczeństw, narodów, klas, warstw, społeczności, przez osiągnięcie celów zbiorowych;

6)WYSOKI POZIOM ZORGANIZOWANIA ZBIOROWYCH PODMIOTÓW DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH;

7)INSTYTUCJONALIZACJA DZIAŁAŃ, czyniąca je, z jednej strony, czynnościami przewidywalnymi, z drugiej zaś-skuteczniejszymi;

8)KONFLIKTOWY CHARAKTER-polityka jest sceną ścierania się sprzeczności i rozstrzygania konfliktów wyrosłych zarówno w jej obszarze, jak też w innych dziedzinach życia społecznego.

W nauce o polityce stosowane są 3 modele pojęciowe DZIAŁANIA RACJONALNEGO, ŚWIADOMEGO I SKUTECZNEGO.