TKANKA CHRZĘSTNA- nieunerwiona i nieunaczyniona. Substancje odżywcze przenikają na drodze dyfuzji przez istotę podstawową. Tkanka chrzęstna składa sie z substancji międzykomórkowej utworzonej z włókien kolagenowych i sprężystych (w różnym wzajemnym stosunku), zbitje i sprężystej istoty podstawowej oraz komórek chrzęstnych:
-chondrocytów- dojrzałych komórek chrzęstnych tworzących chondriony (komórki pojedyncze lub zgrupowane po kilka umieszczone w jamkach chrzęstnych istoty podstawowej)
-chondroklastów- komórek chrząstkotwórczych mających zdolność do rozmnażania i wytwarzania istoty podstawowej
-chondroblastów- komórek chrząstkogubnych, rozpuszczających, przebudowujących chrząstkę
Rodzaje:
-chrząstka szklista- zawiera liczne włókna kolagenowe, w trakcie rozwoju podlega kostnieniu (mineralizacji) odporna na ścieranie ( chrząstki żebrowe, chrząstki nosa, krtani, pierścień tchawicy, dużych oskrzeli)
- chrząstka sprężysta- zawiera więcej komórek chrzęstnych, obecne głównie włókna sprężyste, giętka i elastyczna nie ulega mineralizacji (chrząstka uszu, krtani i nagłośni)
-chrząstka włóknista- niewielka ilość istoty podstawowej, więcej włókien kolagenowych, wytrzymała na rozerwanie i zgniatanie ( chrząstki międzykręgowe, spojenia łonowe, niektóre więzadła i ścięgna)
TKANKA KOSTNA- twarda, elastyczna, tworzy szkielet, podtrzymuje, usztywnia, osłania narządy miękkie. Składa sie z substancji międzykomórkowej utworzonej z istoty podstawowej (osseiny) przesyconej solami mineralnymi, włókna kolagenowe tworzących blaszki kostne oraz osadzonych w jamkach komórek kostnych:
-osteocytów- dojrzałych komórek kostnych zaopatrzonych w liczne wypustki, za pomocą których mogą sie one łączyć między sobą,
-osteoblastów- komórek kościotwórczych, mających zdolności do rozmnażania sie i wytwarzania substancji międzykomórkowej,
-osteoklastów- mających zdolność rozpuszczania tkanki kostnej, biorących udział w procesie przebudowywania i regeneracji kości.
Podział:
-tkanka kostna zbita- blaszki kostne układają sie koncentrycznie wokół kanału Haversa, w którym przebiegają naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne i nerwy. Pomiędzy blaszkami kostnymi występują komórki kostne w ten sposób tworzy sie jednostka strukturalna tkanki kostnej - osteon. Twarda i wytrzymała na rozciąganie. Tworzy nasady koci długich, zewnętrzne warstwy kości.
-tkanka kostna gąbczasta- zbudowana z beleczek kostnych utworzonych z blaszek kostnych. Blaszki kostne ułożone w gęstą przestrzenną sieć tworzą strukturę gąbczastą. W wolnych przestrzeniach między beleczkami występuje tkanka łączna siateczkowa która tworzy czerwony szpik kostny. Amortyzuje wstrząsy, sztywna i odporna na złamanie.
TKANKA MIĘŚNIOWA- powstaje z mezodermy ( pochodzenia ektodermalnego są tylko mięśnie gładkie gruczołów potowych i mięsień rzęskowy źrenic) Czynności tkanki mięśniowej polega na kurczeniu się co umożliwia ruch zwierzęcia oraz pracę wielu narządów. Jest to możliwe dzięki obecności w cytoplazmie białek kurczliwych- aktynowych i miozynowych.
ROdzaje:
-gładka ( ściany przewodu pokarmowego, układu krwionośnego, oddechowego, wydalniczego, pęcherzyka żółciowego, narządu płciowe, torebki narządów wew., skóra) jednostka struk. komórka, kształt wrzecionowaty, ostro zakończony, jedno jądro położone centralnie, mało mitochondriów, unerwienie niezależne od woli, szybkość skurczu szybka, męczenie sie wolne.
-poprzecznie prążkowana szkieletowa ( mięśnie układu ruchu, mięsnie mimiczne twarzy , gardła , krtani i przepony) włókno, wiele jąder, dużo mitochondrium, bardzo dża szybkość skurczu i szybkie męczenie sie, unerwienie zależne od woli, cylindryczny.
-poprzecznie prążkowana serca (ściany przedsionka i komór serca) komórka, jedno lub dwa jądra, cylindryczny rozgałęziony, szybkość skurczy pośrednia, odporne na zmęcznie, unerwienie nie zależne od woli.
TKANKA PRZEWODZĄCA- służy do transportu wody z solami mineralnym i asymilatów w obrębie rośliny. jest tkanką niejednorodną obok komórek przewodzących występują wiązki przewodzące.
Cechy komórek tkanki przewodzącej:
-silnie, rurkowate wydłużone w kierunku przewodzenia
- zaopatrzone w liczne otwory i jamki,
-są żywe (łyko) i martwe (drewno)
-połączone w funkcjonalne ciągi.
FLOEM (łyko) żywa tkanka przewodząca asymilaty, pierwotna lub wtórna. Elementy przewodzące to komórki sitowe lub rurki sitowe połączone w długie przewody, mają one spowolniony metabolizm i nie mają jąder są wspomagane przez komórki przysitowe.
Dodatkowe elementy łyka
-miękisz łyka- współdziała w przewodzeniu asymilatów może pełnić funkcje spichrzowe,
-włókna łykowe- elementy o charakterze wzmacniającym, zbudowane z martwych komórek
KSYLEM (drewno)- martw tkanka przewodząca wodę z solami mineralnymi, pierwotna i wtórna, elementami przewodzącymi są
-cewki- wydłużone, zdrewniałe komórki stykające sie ze sobą ścianami poprzecznymi zaopatrzone w liczne jamki,
-naczynia- ciągi wydłużonych zdrewniałych komórek, pomiędzy którymi zanikają ściany poprzeczne.
dodatkowymi elementami są:
-włókno drzewne- martwa tkanka wzmacniająca, stanowiąca główną mase drewna,
-miękisz drzewny- żywa tkanka pełniąca funkcję spichrzową i zapewniająca łączność pomiędzy naczyniami i innymi tkankami.
TKANKA WZMACNIAJĄCA- zbudowana z żywych lub martwych komórek o zgrubiałych ścianach komórkowych. Zapewnia roślinie wytrzymałość na czynniki mechaniczne, chroni także przed uszkodzeniami mechanicznymi:
-kolenchyma (zwarcica)- tkanka żywa, komórki z chloroplastami ze zgrubieniami celulozowo-pektynowymi umieszczone w kątach komórek (kolenchyma kątowa) lub wzdłuż ścian (kolenchyma płatowa) występuje w organach rosnących, głównie w młodych częściach łodyg i w ogonkach liściowych,
-sklenchyma (twardzica) tkanka martwa, komórki o ścianach inkrustowanych ligniną (zdrewniałe). występują w postaci włókien sklerenchymatycznych w starszych łodygach i w drenie wtórnym (czasem mają znaczenie użytkowe np. włókna lnu lub konopi) w różnych tkankach np w owocach gruszy mogą występować w postaci komórek kamiennych (sklereidów) Sklereidy mogą występować także grupową tworząc np. zew. część pestek czy łupin orzecha.
TKANKA MIĘKISZOWA- najbardziej rozpowszechniony typ tkanki roślinnej. Zbudowana z dużych, żywych, cienkościennych komórek pomiędzy którymi znajdują się liczne przestwory międzykomórkowe. Komórki pełnią różną funkcję i zachowują zdolność do odróżnicowania sie i podziałów:
-miękisz asymilacyjny- przeprowadza fotosyntezę, jego komórki jego komórki zawierają dużą liczbę chloroplastów . formy (palisadowy, gąbczasty, wieloramienny)
-miękisz zasadowy- podstawowa odmiana tkanki miękiszowej wypełniająca przestwory pomiędzy innymi tkankami,
-miękisz powietrzny (aerenchyma)- posiada silnie rozwinięte przestrzenie (kanały) międzykomórkowe) umożliwiają one przewietrzanie tkanek u roślin wodnych i błotnych, ułatwia także unoszenie się roślin na powierzchni wody
-miękisz spichrzowy- magazynuje sub. zapasowe w postacji białek, tłuszczów i cukrowców. Jest bezzieleniowy. Odmianą miekiszu spichrzowego jest miękisz wodny- magazynujący wodę w łodygach i liściach sukulentów
CYTOPLAZMA
BUDOWA:
płynna faza cytoplazma o charakterze roztworu koloidalnego, zawierająca białka, aminokwasy, lipidy, kwasy tłuszczowe i sole mineralne,
cytoplazma zawiera poza cytozolem również zawieszone w nim plazmatyczne składniki komórki (oprócz jądra komórkowego)
nukleoplazma jest to koloidalna substancja wypełniająca wnętrze jądra komórkowego,
w cytozolu zawieszony jest cytoszkielet złożony z włóknistych elementów
FUNKCJE:
tworzy środowisko wewnętrzne komórki, w którym zachodzi szereg procesów biochemicznych oraz transport substratów i metabolitów między organellami
WAKUOLA
BUDOWA:
w komórkach proistów, roślin i grzybów zwykła jedna duża wakuola, w zwierzęcych przeważnie kilka mniejszych,
przestrzeń ograniczona pojedynczą błoną plazmatyczną- błoną wakuolarną (w komórkach roślinnych nazywa się ją tonoplastem),
wypełniona płynem (tzw. Sok komórkowy), który należy do nieplazmatycznych, martwych składników komórki,
powstaje z siateczki śród plazmatycznej lub pęcherzyków produkowanych przez aparat Golgiego.
FUNKCJE:
utrzymanie turgoru komórki (jędrność komórki)
regulacja ciśnienia osmotycznego w komórce,
magazynowanie substancji zapasowych
magazynowanie toksycznych produktów metabolizmu komórki (np. alkaloidy)-ochrona protoplastu przed ich działaniem,
część wakuol roślinnych zawierających enzymy hydrolityczne, pełni funkcję lizosomów,
wodniczki trawienne- u niektórych proistów; trawienie pokarmu,
wodniczki tętniące- u niektórych proistów; osmoregulacja i wydalanie
PLAZMOLIZA
Jeżeli komórkę roślinną, która jest otoczona sztywną ścianą komórkową, umieści się w roztworze hipertonicznym, protoplast (żywa część komórki) na skutek osmozy zacznie się obkurczać i odstawać od ściany komórkowej. Proces ten może doprowadzić do oderwania błony komórkowej od ściany, a często także do zniszczenia plazmodesmów i błony. Plazmoliza zachodzi od momentu wyrównania się ciśnienia osmotycznego w komórce i w roztworze ją otaczającym.
DEPLAZMOLIZA
Jest procesem odwrotnym do plazmolizy. Zachodzi w komórce splazmolizowanej umieszczonej w roztworze hipotonicznym. Jej efektem jest powrót komórki splazmolizowanej do stanu wyjściowego, gdzie protoplast wypełnia całą przestrzeń ograniczoną ścianą komórkową.
Przebieg doświadczenia:
Żyletką wycięliśmy niewielką część z spichrzowego liścia cebuli czerwonej i umieściliśmy na szkiełku podstawowym. Zakropiliśmy wodą z cukrem i przykryliśmy szkiełkiem nakrywkowym. Przygotowany w ten sposób preparat umieściliśmy w mikroskopie gdzie obserwowaliśmy zjawisko plazmolizy.
SIATEKCZA ŚRÓDPLAZMATYCZNA
BUDOWA:
-złożony system błon tworzący liczne kanaliki i pęcherzyki,
- połączona z wieloma ogranellami m. in. z zew. błoną kom. jądra kom i błoną kom.
-wyróżnia sie dwa rodzaje:
-szorstka- na jej błonie występują rybosomy które przeprowadzają synteze białek dobrze rozwinięte w kom rosnących oraz produkujących białka na "eksport"
-gładka brak rybosomów obecna w kom w których zachodzi niebiałkowa synteza związków org.
FUNKCJE:
-zwiększa powierzchnię wew kom.
- dzieli komórkę na przedziały dzięki czemu mogą zachodzić blisko siebie procesy przeciwstawne,
- transportuje i modyfikuje białek wew. kanałów siateczki
- siateczka gładka syntezuje niebiałkowe związki orga. (np. w komórkach śluzowych żołądka i jelit, gruczoły śluzowych w skórze ryb i płazów, w komórkach gruczołowych jąder, synteza tłuszczów zapasowych w komórkach tkanki łącznej tłuszczowej)
-detoksykacja- w siateczce gładkiej ,
RYBOSOMY
BUDOWA:
-bardzo małe rozmiary,
-nie są otoczone błoną
-składa się z dwóch podjednostek- większej i mniejszej,
-zbudowane z białek i rybosomalnego RNA,
-w komórkach prokariotycznych mniejsze nie eukario., swobodnie rozmieszczone w cytoplazmie lub związane z błoną kom.
- w komórkach eukario. zwykle związane z błonami siateczki śródplazm.
-liczne w kom. rosnących i produkujących białka "na eksport"
FUNKCJE
- synteza łańcuchów polipeptydowych białek z aminokwasów.(biosynteza białek)
APARAT GOLGIEGO:
BUDOWA:
-dikiosom- pojedynczy aparat (struktura) Golgiego, tworzą go spłaszczone pęcherzyki (cysterny) włożone w stos oraz otaczające je pęcherzyki i kanaliki,
-tworzące je pęcherzyki są otoczone pojedynczą błoną,
-liczne w komórkach wydzielniczych np, trzustki
FUNKCJE:
-modyfikacja, sortowanie i pakowanie białek i lipidów przeznaczonych do wydzielania poza komórkę,
-kierowanie nowo syntezowanych białek do właściwych przedziałów kom.
- w kom. roślinnych syntezują polisacharydy dostarczane do rosnącej ściany kom.
MITOCHONDRIUM:
BUDOWA:
-owalne lub cylindryczne,
-otoczone dwiema błonami białkowo- lipidowymi zew. jest głatka i przepuszczalna dla jonów, wew. tworzy wypuklenia zwane grzebieniami mitochondrialnymi (zwiększa powierzchnie błony) jest prawie nieprzepuszczalna dla jonów (ma to znaczenie przy syntezie ATP)
-wnętrze wypełnione koloidalną matriks mitochondrialną (macierzą) która zawiera: enzymy przyśpieszające utlenianie związków org., niewielką ilość DNA i rybosomów- pozwalają na syntezę części białek mitochondrialnych- dlatego mitochondria nazywa sie organelami półautonomicznymi podobnie jak plastydy,
-liczne w kom. o dużym zapotrzebowaniu na energię
FUNKCJE:
- wytwarzanie energi ATP w procesie fosforylacji oksydacyjnej,
ŚCIANA KOMÓRKOWA:
BUDOWA:
-nieplazmatyczna, uporządkowana warstwa ochronna na zew. protoplastu, zbudowana z polisacharydów,
-występuje u-większości bakteri0ściana z mureiny,-niektórych proistów- ściana o różnej budowie, 0grzybów- ściana z chityny, - roślin- ściana z celulozy,
-fibryle celulozowe tworzą rusztowanie (sub. szkieletowe) które wypełniają subs. amorficzne,
- komórki merystematyczne i miękiszowe oraz komórki młode, rosnące pokrywa pierwotna ściana kom. zawiera wodę jest stosunkowo cienka, elastyczna i rozciągliwa,
-komórki które zakończyły wzrost są pokryte wtórną ścianą kom. sztywniejszą i grubszą może ona zachowywać chaarakter celulozowy bądź ulec odkrustacji lub inkrustacji szczególnie grubs ściana wtórna jest we włóknach sklerenchymatycznych
FUNKCJE:
- ochrona protoplastu przed uszkodezniami mechanicznymi i wnikaniem drobnoustrojów,
-funkcja wzmacniająca, podporowa dla komórki
-chroni kom. przed pęcznieniem i pękaniem
-determinuje kształt komórki