"Kodeks etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej" został przyjęty Uchwałą nr 9 Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych w dniu 9 grudnia 2003 roku.

Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej

PRZYRZECZENIE
„Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł pielęgniarki /położnej i uroczyście przyrzekam:

1. Sprawować profesjonalną opiekę nad życiem i zdrowiem ludzkim.

2. Według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu, zapobiegać chorobom, współuczestniczyć w procesie terapeutycznym.

3. Nieść pomoc każdemu człowiekowi bez względu na rasę, wyznanie religijne, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne różnice. 

4. Okazywać pacjentom należny szacunek, nie nadużywać ich zaufania oraz przestrzegać tajemnicy zawodowej. 

5. Strzec godności zawodu pielęgniarki/położnej, a do współpracowników odnosić się z szacunkiem i życzliwością, nie podważać ich zaufania, postępować bezstronnie mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta.

6. Wdrażać do praktyki nowe zdobycze nauk medycznych, społecznych i humanistycznych oraz systematycznie doskonalić swoje umiejętności i wiedzę dla dobra zawodu.

7. Rzetelnie wypełniać obowiązki wynikające z pracy w tym zawodzie.”

CZĘŚĆ OGÓLNA

1. Zasady etyki zawodowej wynikają z uniwersalnych zasad etycznych i zobowiązują pielęgniarki i położne do przestrzegania praw pacjenta i dbania o godność zawodu. 

2. Działalność zawodowa pielęgniarki i położnej to świadome i dobrowolne podejmowanie profesjonalnych działań na rzecz pacjentów niezależnie od ich sytuacji zdrowotnej i społecznej. 

3. Pielęgniarka/położna swoją postawą osobistą, zawodową i społeczną powinna dbać o prestiż zawodu i podnosić jego znaczenie w społeczeństwie.

4. Czynności zawodowe pielęgniarki/położnej nie mogą służyć aktom bezprawnym ani też powodować szkód dla zdrowia ludzkiego. 

5. Pielęgniarka/położna posiadająca pełne uprawnienia zawodowe ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje działania. 

6. Pielęgniarka/położna działa zawsze w interesie swych pacjentów szczególnie tam, gdzie ich życie i zdrowie mogą być zagrożone.

7. Wszelkie szczegółowe ustalenia dotyczące uzupełniającej działalności zawodowej pielęgniarki/położnej w zakresie działalności naukowo-badawczej, edukacyjnej i administracyjno–organizacyjnej powinny uwzględniać powyższe zasady ogólne. 

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

I. Pielęgniarka/położna a pacjent

1. Pielęgniarka / położna pełniąc rolę zawodową zobowiązana jest do:

a. udzielania wszystkim pacjentom troskliwej opieki zgodnej z obowiązującymi standardami,
b. udzielania pierwszej pomocy w nagłych przypadkach oraz w sytuacji zagrożenia życia,
c. udzielania pacjentowi rzetelnej i zrozumiałej informacji dotyczącej procesu pielęgnowania.

1. We współpracy z pacjentem pielęgniarka / położna powinna okazywać życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość stwarzając atmosferę wzajemnego zaufania i zrozumienia.

2. Pielęgniarka / położna obowiązana jest przestrzegać następujących zasad wynikających z praw pacjenta:

a. respektować prawo pacjenta do intymności i godności osobistej podczas udzielania świadczeń medycznych, 
b. realizować świadczenia pielęgniarskie za zgodą pacjenta, o ile jest on zdolny ją sformułować
c. poinformować pacjenta, w przypadkach odmowy wyrażenia przez niego zgody, o możliwych skutkach jego decyzji oraz podjąć próbę przekonania pacjenta, aby zmienił swoje zdanie.

1. Pielęgniarkę/położną obowiązuje zachowanie w tajemnicy wszystkich wiadomości o pacjencie i jego środowisku (rodzinnym, społecznym) uzyskanych w związku z pełnieniem roli zawodowej. 

2. Pielęgniarka/położna umożliwia pacjentowi kontakt z rodziną, w miarę potrzeby pomaga rodzinie w sprawowaniu nad nim opieki oraz edukuje członków rodziny w zakresie dalszego postępowania pielęgnacyjnego.

3. Na prośbę pacjenta lub jego rodziny pielęgniarka/położna umożliwia kontakt z duchownym, stwarzając w miarę możliwości odpowiednie ku temu warunki. 

4. Pielęgniarka/położna powinna dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić pacjentowi humanitarną opiekę terminalną, godne warunki umierania wraz z poszanowaniem uznawanych przez niego wartości. 

5. Położna powinna przyczynić się do stworzenia godnych warunków i rodzinnej atmosfery w czasie porodu. 

6. Pielęgniarka/położna, nie może żądać od pacjentów dodatkowego wynagrodzenia ani też uzależniać swych usług od uzyskania korzyści materialnych. 

II. Pielęgniarka/położna a praktyka zawodowa i nauka 

1. Obowiązkiem pielęgniarki/położnej jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

2. Pielęgniarce/położnej nie wolno wykonywać zleceń lekarskich bez wyraźnego polecenia na piśmie umożliwiającego identyfikację lekarza i pacjenta z wyjątkiem sytuacji nagłych, stanowiących zagrożenie życia pacjenta.

3. Pielęgniarka/położna ma prawo dostępu do informacji istotnych dla realizacji czynności zawodowych oraz związanych zarówno z bezpieczeństwem osobistym pielęgniarki, jak i bezpieczeństwem pacjenta.

4. Pielęgniarka/położna ma obowiązek dokładnego dokumentowania swojej działalności zawodowej i zabezpieczenia dokumentów. 

5. Przekazywanie przez pielęgniarkę/położną informacji o stanie zdrowia pacjenta innym członkom zespołu terapeutycznego nie jest naruszeniem tajemnicy zawodowej. 

6. Pielęgniarka/położna ma prawo odmówić uczestnictwa w zabiegach i eksperymentach biomedycznych, które są sprzeczne z uznawanymi przez nią normami etycznymi. 

7. Pielęgniarka/położna zobowiązana jest do działalności na rzecz promocji zdrowia.

8. Pielęgniarka/położna zorientowawszy się, że w postępowaniu medycznym został popełniony błąd (zwłaszcza w przypadku błędu zagrażającego życiu lub zdrowiu pacjenta), niezwłocznie powinna powiadomić o tym odpowiednie osoby z zespołu terapeutycznego.

9. Pielęgniarka/położna powinna uczestniczyć w działalności krajowych i międzynarodowych organizacji pielęgniarskich/położniczych na rzecz ochrony zdrowia społeczeństwa, przysparzając tym samym prestiżu zawodowi.

10. Pielęgniarka/położna współuczestniczy w miarę swoich możliwości w rozwoju badań naukowych z zakresu pielęgniarstwa, położnictwa oraz edukacji swojej grupy zawodowej.

11. Pielęgniarka/położna powinna cenić i szanować swój zawód, chronić jego godność, a w pracy zawodowej powinna postępować tak, aby budzić szacunek i zaufanie. 

12. Pielęgniarka/położna powinna powstrzymać się od jakiegokolwiek działania, które mogłoby spowodować złą opinię o zawodzie. 

13. Pielęgniarka/położna powinna otaczać szacunkiem historię i tradycję zawodu, dbać o pozytywny wizerunek zawodu.

14. Pielęgniarka/położna chroniąc interesy zawodowe nie powinna współpracować z organizacjami mającymi cele sprzeczne z racjami zawodowymi i moralnymi.

15. Pielęgniarka/położna powinna upowszechniać osiągnięcia naukowo -badawcze związane z wykonywaniem zawodu poprzez wystąpienia i publikacje. Publikacje te powinny być rzetelne i pozbawione znamion sensacji.

III. Pielęgniarka/położna a samorząd pielęgniarek i położnych 

1. Pielęgniarki/położne powinny solidarnie wspierać działalność swego samorządu, którego zadaniem jest zapewnienie im należytej pozycji w społeczeństwie. 

2. Pielęgniarka/położna jest obowiązana do przestrzegania uchwał podjętych przez uprawnione organy samorządu zawodowego. 

3. Stosunki między członkami samorządu powinny opierać się na wzajemnym szacunku, lojalności, koleżeństwie i solidarności zawodowej. Powinni oni dzielić się swoimi doświadczeniami i służyć sobie pomocą. Wzajemna ocena winna być sprawiedliwa, a krytykę należy formułować w sposób bezstronny, przekazując ją w pierwszej kolejności osobie zainteresowanej. W przypadku braku reakcji i powtarzających się błędów pielęgniarka/położna powinna poinformować właściwą Okręgową Radę za pośrednictwem właściwej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych. 

 

IV. Pielęgniarka/położna a współpracownicy 

1. Pielęgniarka/położna mająca większe doświadczenie zawodowe powinna przekazywać młodszym koleżankom i kolegom swoją wiedzę i umiejętności zawodowe oraz wzorce kultury i poszanowania człowieka. Moralnym obowiązkiem jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, nawyku uczciwości, rzetelności, pracowitości i dokładności. 

2. Pielęgniarka/położna nie powinna dyskredytować postępowania innych i współpracowników zespołu terapeutycznego, zwłaszcza w obecności osób trzecich.

3. Pielęgniarka/położna nauczająca zawodu powinna przekazywać słuchaczom także zasady etyki zawodowej, czuwając nad ich adaptacją zawodową.

4. Nieuczciwa konkurencja pomiędzy członkami samorządu jest szczególnie naganna. Pełnieniu obowiązków kierowniczych przez pielęgniarki/położne powinno towarzyszyć poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy podwładnych.

5. Pielęgniarka/położna jest współodpowiedzialna za efekty procesu terapeutycznego oraz za podjęte przez siebie działania wynikające z procesu pielęgnowania.

V. Pielęgniarka/położna a zasady postępowania wobec społeczeństwa 

1. Pielęgniarka/położna zgodnie ze swą wiedzą i kompetencjami powinna czynnie uczestniczyć w zwalczaniu przejawów patologii społecznej.

2. Pielęgniarka/położna powinna brać czynny udział w życiu społecznym i w działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego, a także przeciwdziałać praktykom uznanym przez naukę za bezwartościowe i szkodliwe dla zdrowia.

VI. Przepisy końcowe 

1. W przypadkach nieprzewidzianych w Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej pielęgniarka/położna powinna postępować zgodnie z zasadami sformułowanymi w:

a) ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej, 
b) orzecznictwie Naczelnego Sądu Pielęgniarek i Położnych,
c) uchwałach organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz zgodnie z zasadami dobrej praktyki i dobrym obyczajem.

1. Wszelkie zmiany w Kodeksie mogą być dokonane jedynie przez Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych. 

Kodeks wchodzi w życie po uchwaleniu przez Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych. 

HYMN
Natomiast w 1989 r. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego zatwierdził „Hymn pielęgniarek” w następującej postaci:

Tekst zatwierdzony w 1989 r.
przez Zarząd Główny PTP

W świat niesiemy swe serca gorące
Najpiękniejszą głosimy ideę
Aby ludziom dać pokój i słońce
By cierpiącym przywrócić nadzieję.

Zawód nasz przeszedł wielkie dni chwały
Gdy o wolność się walki toczyły
Pielęgniarki na frontach też były
I ofiarnie swą służbę pełniły. 

W służbie naszej przodować będziemy
Dla Ojczyzny – Jej dobra pracować
A gdy trzeba i ginąć będziemy
Aby życie człowieka ratować.

My nie chcemy, ni wojen, ni bojów
Dość krwi bratniej i ofiar faszyzmu
My jesteśmy siostrami pokoju
Służyć chcemy idei humanizmu.

HISTORIA KODEKSOW

• 1893 PRZYSIEGA FLORENCJI NIGHITNGALE JEDEN Z 1 DOKUMENTOW ZAWIERAJACYCH OBOWIĄZKI MORALNE DLA PIELEGNIAREK

• 1923 MONTREAL PRACA NA KODEKSEM (MRP) PRACA PRZERWANA PRZEZ WOJNE

• 1953 SAO PAULO W BAZYLEI PIERWSZY MIEDZYNARODOWY KODEKS ETYKI PIELEGNIARSKIEJ DLA WSZYSTKICH PIELEGNIAREK NA SWIECIE

• 1965 NOWELIZACJA

• 1973 NOWELIZACJA

• 1973 1 KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ DLA POLSKICH PIELEGNIAREK OPRACOWANY PRZEZ DZIAŁACZKI PTP NA BAZIE KODEKSU MRP

• 1984 NOWELIZACJA KODEKSU POSZERZONA O NORMY ETYCZNEGO POSTEPOWANIA OBOWIAZUJĄCE POLOZNE I NOSI NAZWE „ZASADY ETYKI ZAWODOWEJ PILEGNIARKI I POLOZNEJ”

• 2004 OSTATNIA NOWELIZACJA KOD ETY ZAW PIEL I POLOZNEJ

Filozofia i etyka zawodu pielęgniarki

23.01.2012

Wykład: NORMY PRAWNE I NORMY MORALNE

Już w starożytnym Rzymie powstało twierdzenie

UBI SOCJETAS IBI IUS- Gdzie społeczeństwo tam prawo

Prawo naturalne

jest źródłem wszystkich praw, posiada własną obiektywność, której źródła znajdują się poza granicami świata poznawalnego.

Normy prawa naturalnego są fundamentem ładu społecznego.

Są to prawa niezmienne , powszechne, dotyczące prawie wszystkich społeczeństw.

PRAWO POZYTYWNE

jt. ogół norm imperatywnych ustanowionych przez autorytet społeczny, uzdalniający poddane mu podmioty, jednostki i grupy do działania.

FUNKCJE PRAWA

Regulacyjna- prawo jest instrumentem regulacji stosunków prawnych ,jt. zbiór norm określający prawa i obowiązki oraz zachowania podmiotów gospodarczych.

Funkcja dopełniająca- prawo jest systemem rozwiązywania problemów i konfliktów.

Sposoby rozwiązywania konfliktów

-negocjacje,

-mediacje,

-postępowanie prawne: - administracyjne,

- cywilne,

- karne.

Prawo pozytywne jest uzupełnieniem prawa naturalnego ,nie może nakazywać czegoś, czego prawo naturalne zakazuje i nie może zakazywać gdy prawo naturalne nakazuje.

Norma prawna -jt. obowiązująca w danym społeczeństwie reguła postępowania, której nieprzestrzeganie powoduje zastosowanie wobec opornych siły przymusu państwowego.

Norma etyczna - jt .zasada postępowania jako ogólny nakaz rozumu i sumienia.

ASPEKTY PRAWNE I MORALNE W PRACY PIELĘGNIAREK

Każdy człowiek ma zagwarantowane w określonych aktach legislacyjnych prawa w państwie i prawa moralne gwarantowane przez systemy zasad i reguł etycznych.

Prawa moralne- pochodzą z obyczajów, tradycji i ideałów i nie muszą być gwarantowane przez system prawny [np. prawo do decydowania o sobie].

Liczne implikacje prawa moralnego i prawa stanowionego są powodem dylematów etycznych w pracy pielęgniarki.

PODSTAWOWE ŻRÓDŁA PRAWA

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:

-Konstytucja R.P.

-Ustawy.

-Ratyfikowane umowy międzynarodowe.

-Rozporządzenia.

-Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które go ustanowiły.

(prawa administracyjne lokalne i instytucjonalne)

Kodeks etyczny dla zawodu pielęgniarek jest chroniony prawem państwowym na podstawie statusu zawodu pielęgniarskiego.

Wykład: Etyka zawodowa

23.01.2012

Etyka zawodowa jest zespołem norm i dyrektyw, wynikających z tradycji zawodu, z ducha kultury narodowej, z podstawowych wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania danego zawodu.

Do podstawowych funkcji normatywnej etyki zawodowej należą:

• Uregulowanie stosunków wewnątrz grupy zawodowej;

• Określanie stosunku przedstawicieli danej grupy zawodowej do przedmiotu działania;

• Utrwalanie prestiżu społeczności zawodowej w opinii społeczeństwa;

• Wzbogacanie ogólnej moralności członków określonych zawodów w odniesieniu do:

- udziału i zachowania w życiu społecznym w ogóle,

- postępowania człowieka poza obowiązkami zawodowymi.

Etyka normatywna pielęgniarstwa ma za swój przedmiot rozważań trzy dziedziny pracy zawodowej

• Relację pielęgniarka – pacjent

• Relację pielęgniarka – pozostałe osoby uczestniczące w systemie ochrony zdrowia.

• Własny rozwój moralny; etykę pracy nad sobą

Trzy dziedziny będące elementami rozważań etycznych w pielęgniarstwie rozpatrywane są w pryzmacie wartości moralnych jako zasady moralne.

Zasady moralne w pielęgniarstwie

• Zasada autonomii,

• Zasada sprawiedliwości

• Zasada powstrzymywania się od czynów szkodliwych

• Zasada czynienia dobra

• Zasada poufności

• Zasada prawdomówności

• Zasada odpowiedzialności.

Zasada autonomii

• Z zasady tej wynikają prawa do:

* samostanowienia

* niezależności

* wolności.

Zasada wymaga od pielęgniarki poszanowania praw pacjenta

Zasada nie szkodzenia

• Polega na unikaniu wszelkich działań szkodliwych dla pacjenta, a także na otaczaniu opieką tych, którzy ze względu na wiek, chorobę oraz stan psychiczny nie są w stanie sami siebie chronić przed czynnikami szkodliwymi.

Zasada dobroci

• Czynienie dobra w celu zapewnienia korzyści innym,

• Zapewnienie kompetentnej opieki,

• Uwzględnianie podstawowych ludzkich potrzeb: przetrwania, bezpieczeństwa, przynależności, uznania przejawiających się w procesie pielęgnowania.

Zasada sprawiedliwości

• Pielęgniarki traktują jednakowo każdego pacjenta niezależnie od: rasy, płci, stanu cywilnego, pozycji społecznej, pozycji ekonomicznej bądź od innych przyczyn.

Zasada poufności

• Nakazuje zachowanie w ścisłej tajemnicy informacji, które uzyskały w wyniku realizowania procesu pielęgnowania,

• Zasada ta wiąże się z zasadą lojalności i szacunku dla tych, którzy pokładają ufność w swoich opiekunach.

Zasada prawdomówności

• Obowiązek mówienia prawdy i nie wprowadzania pacjenta w błąd,

• Z uwzględnieniem zasady nie szkodzenia.

Zasada odpowiedzialności

• Oznacza ponoszenie odpowiedzialności moralnej, a także prawnej za rezultaty podejmowanych działań wobec pacjentów i zawodu,

• Jeżeli ktoś podjął zobowiązanie realizacji jakiegoś działania, to powinien je wykonać, nawet jeżeli byłoby ono dla niego trudne bądź niewygodne.

Wykład: Czym jest etyka?

23.01.2012

Dyscypliną filozoficzną obejmującą zespół zagadnień związanych z określeniem

• istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego)

• z determinacją jej szczegółowej treści (słuszności),

• ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania

• oraz genezą zła (upadku) moralnego i sposobami jego przezwyciężenia.

Sokrates – ojciec etyki

• Odkryć powinność moralną to odkryć to, co się należy człowiekowi od człowieka ze względu na jego godność.

Sokrates

• Działanie moralnie złe do tego stopnia uwłacza godności działającego, że źródło swe może mieć wyłącznie w niewiedzy moralnej człowieka

• Wykluczał bowiem by człowiek świadomie chciał urągać samemu sobie.

Poznaj samego siebie!

Odkrycie osoby

• Współcześnie toruje sobie drogę w etyce tendencja do „ ponownego odkrycia osoby”

• Osoba odnajduje siebie i spełnia się jako osoba wówczas dopiero, gdy odkrywa drugiego i afirmuje go jako osobę odkrywając zbieżność odpowiedzialności za drugiego z odpowiedzialnością za siebie.

• Właściwym adresatem dla osoby jako podmiotu działania moralnego nie jest powinność jako powinność, wartość jako wartość, ani prawo jako prawo, lecz konkretna realna osoba, która ze względu na swą godność i strukturę bytową określa dla każdej innej osoby pole jej moralnej powinności.

Powinność

• Istnieje w nas przeżycie powinności.

• Zobowiązuje nas ono do wykonania czegoś, co czasami jest dla nas nieprzyjemne, czasami najzupełniej niekorzystne.

• * powinnyśmy pomóc choremu

• * powinnyśmy oddać to co pożyczyliśmy

• * powinnyśmy zdobyć się na jakiś wielki, trudny wysiłek

Wartość

• Przeżycie powinności zniewala nas do czegoś. Wiąże nasze życie z jakąś wartością.

• Co to jest wartość? Skąd się wzięła?

Przecież nie jest nią ani to co korzystne, ani to, co przyjemne, ani to co w wolny sposób wybrane.

Najwyższą wartością jest człowiek

• Czym jest nasz bliźni? Nie wnikając w zakamarki jego duszy , sedno naszego bliźniego jest dla naszego rozumu nieosiągalne.

• Bliźni to istota podobna do nas. Ten bliźni stanowi wartość. Jest godny podziwu w tym, czym jest, i w tym czym mógłby być.

• Jest godny szacunku.

Czym jest zatem przeżycie powinności etycznej?

• Jest instynktowną odpowiedzią na wartości, jakie stanowi dla nas nasz bliźni.

• Jest niczym innym, jak ujawniającą się w nas wewnętrzną potrzebą przemiany samego siebie, potrzebą wzrostu, udoskonalania, potrzebą stania się sobą.

• * pomagamy choremu

• * oddajemy pożyczone pieniądze

• * odwołujemy oszczerstwa

• I nie czynimy tego ani z przyjemności, ani z korzyści, często właśnie wbrew korzyści i na przekór przyjemności

• Czynimy tak bo powinnyśmy. I to jest godne zdumienia

Immanuel Kant

• Dwie rzeczy na świecie wprawiały go w zachwyt

• Niebo usiane gwiazdami nad naszymi głowami i prawo moralne istniejące w nas

Jednego nam tylko trzeba:
Nie zapominać, że w każdym cichym „ powinienem” brzmi zniewalające zaproszenie, abyśmy uwolnili się od tego, co nieludzkie, a stali się pełnymi ludźmi.
Po prostu prawdziwymi ludźmi.

Czy potrzebujemy kodeksów etycznych?

• Jest to środek zastępczy, działanie pozorne ukrywające jedynie rzeczywistą demoralizację społeczną

• Potrzeba tworzenia kodeksów etycznych jest z reguły wprost proporcjonalna do chwiejności instytucji demokratycznych i upadku obyczajów.

• Gdyby każdy miał poczucie odpowiedzialności, wrażliwe sumienie i jasność kryteriów moralnych, gdyby nie zdarzały się wynikające z ludzkiej słabości ; afery, nieuczciwość i nadużycia, wtedy zapewne żadna partykularna etyka nie byłaby potrzebna.

Wykład: ETYKA a deontologia

23.01.2012

Istota wartości

• Wartość jest standardem albo jakością tego co warto, co jest pożądane.

• Każda z wartości, która znalazła swoje miejsce w systemie wartości człowieka ma siłę motywacyjną i wpływa na dokonywanie przez niego wyborów.

• Najczęściej ludzie nie wiedzą jakie wartości wpływają na ich wybory i decyzje.

Wartości w swojej istocie mogą mieć charakter moralny i poza moralny.

• Wartości poza moralne – są nimi preferencje osobiste, wierzenia, odmienny gust.

• Wartości moralne- są przypisywane ludzkim działaniom, zachowaniom, instytucjom i cechom charakteru

Wartości osobiste

• To wierzenia i zasady człowieka, które stanowią podstawę dla jego zachowań i doświadczeń życiowych.

• Pierwszym krokiem w kierunku kształtowania umiejętności podejmowania decyzji etycznych jest uświadomienie sobie, za pomocą introspekcji i autorefleksji, tych wartości, które występują we własnym systemie wartości.

• Następnym jest zrozumienie, jakie wartości i dlaczego właśnie te, są ważne dla innych ludzi. Zrozumienie tych innych systemów, wiedza i zgoda na to, że są one równie ważne- to podstawa podejmowania decyzji etycznych.

Wartości kulturowe

• Występują w danym społeczeństwie lub w poszczególnych ludziach, często wpływają na pojmowanie przez nich zdrowia, choroby oraz na to, co w opiece nad zdrowiem uznają za właściwe moralnie.

• Skoro praktyka pielęgniarska podejmowana jest w różnych kulturach, każda dyskusja etyczna musi brać pod uwagę także wartości kulturowe osób, nad którymi roztaczana jest opieka, oraz stosunek tych wartości do proponowanych interwencji pielęgniarskich.

Wartości zawodowe

• Stanowią te istotne atrybuty zawodu, które są cenione przez grupę profesjonalną.

• W pielęgniarstwie są to wartości promowane przez kodeksy etyczne i praktykę zawodową.

• Pielęgniarki poznają je zarówno w trakcie nauki, jak i poprzez obserwację w czasie pracy, aby z kolei stopniowo włączać je do własnego systemu wartości.

• Część wartości uznawanych tradycyjnie w pielęgniarstwie ma charakter poza moralny, jak np. czystość, skuteczność, dobra organizacja. Inne są już natury moralnej np.: uczciwość, solidność, współczucie, kompetencja.

Konflikty moralne

• Wartości moralne i poza moralne mogą wchodzić łatwo w konflikt nawzajem ze sobą, a także z prawami pacjenta i obowiązkami zawodowymi pielęgniarek

• Wartości osobiste pielęgniarek mogą być w konflikcie z wartościami zawodowymi, a te z kolei, mogą nie zgadzać się z wartościami kulturowymi.

Moralność – to mniej lub bardziej szeroki, integralny i kompleksowy system norm dla wartościowania idealnych i społecznych zachowań, jako słusznych lub niesłusznych, i to mianowicie według kryteriów specyficznie religijnych, światopoglądowych lub innych kulturowych zasad i idei przewodnich.

Norma moralna – to zasada postępowania, dyrektywa wyznaczająca obowiązek określonego zachowania się w określonej sytuacji przez odwołanie się do odpowiednich ocen i wartości moralnych.

Etyka – to nauka której problematyka badawcza dotyczy moralności

• Etyka normatywna – zajmuje się ustaleniami, co jest moralnie dobre a co złe- oraz na podstawie przyjętych ocen i norm – wytycza dyrektywy moralnie pozytywnego postępowania – powinności moralne

• Etyka normatywna dzieli się na ogólną i szczegółową obejmującą etykę osobową i społeczną.

Etyka opisowa

• Zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnieniem moralności rzeczywiście przyjmowanej w różnych epokach i środowiskach społecznych.

Podstawowe nurty i twierdzenia etyki normatywnej

1. Nurt etyki świeckiej

Człowiek jest istotą cielesno psychiczną i społeczną, która tu na Ziemi ma tworzyć warunki własnego i wspólnotowego dobrobytu i szczęścia. Dobrem jest to wszystko co przyczynia się do rozwoju osobistego i społecznego człowieka, do zapobiegania chorobom, cierpieniom.

2. Nurt uwzględniający wiele religii monoteistycznych świata – nie neguje słuszności poglądów nurtu świeckiego, wychodzi jednak z odmiennego założenia.

• Człowiek nie jest tylko istotą biopsychiczną, lecz również istotą duchową- religijną, której życie ziemskie jest krótkim bytowaniem, a jego celem jest zbawienie i życie wieczne.

Etyka chrześcijańska

• Etyka chrześcijańska utrzymuje, że działania człowieka podejmowane powinny być z myślą o ich znaczeniu dla jego drogi życiowej, której celem jest zbawienie, jest Bóg.

Kanony etyki chrześcijańskiej

• DROGA DO BOGA PROWADZI PRZEZ MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO

• * dobro- wyznaczone jest samą strukturą człowieczeństwa;

• * dobro moralne człowieka jest więc dobrem obiektywnym – istnieje samo w sobie;

• * nie do człowieka należy decyzja co jest dobre a co złe, gdyż nie od człowieka zależy to, że jest człowiekiem;

• * tylko to działanie, które jest zgodne z pierwotnym projektem Stwórcy, zawartym w fundamentach ludzkiej natury, jest tworzeniem dobra moralnego.

• FUNDAMENTALNĄ CECHĄ LUDZKIEJ NATURY JEST GODNOŚĆ

• *godność osoby jest obiektywnym punktem odniesienia wszelkich ludzkich czynów, jest ona wyznacznikiem i obiektywną normą życia moralnego, podstawową pierwotną normą etyki, normą personalistyczną etyki chrześcijańskiej.

• * czyn etycznie dobry to czyn, który wyłania się z naszej wolności, jest zgodny z sumieniem, zgodny z obiektywną hierarchią wartości etycznych i zgodny z wolą Boga.

Podstawowe zasady etyki niezależnej- Tadeusz Kotarbiński

1. Człowiek jest w stanie sam stworzyć określone zasady postępowania etycznego.
   Wystarczy odwołać się do doświadczenia moralnego, przejawiającego się w sumieniu ludzkim.

2. Etyka powinna wyjaśniać pytania, jak żyć i gdzie poszukiwać kryteriów życia godziwego

3. Zacnie postępuje ten, kto zasługuje na szacunek ludzi godnych szacunku, natomiast postępuje haniebnie ten kto zasługuje na ich pogardę.

4. Sumienie przestrzega nas przed tym, lub gnębi za to, co wedle naszego, jakże na ogół trafnego, poczucia przyniosłoby nam wstyd w oczach ludzi godnych szacunku.

5. Aprobata moralna, aprobata sumienia kieruje się ku pięciu rodzajom walorów

• * dobroć

• * męstwo

• * prawość

• * dzielność

• * opanowanie

Ideał spolegliwego opiekuna – wg T. Kotarbińskiego

• * można zaufać jego opiece;

• * nie zawiedzie;

• * zrobi wszystko, co do niego należy;

• * dotrzyma placu w niebezpieczeństwie;

• * będzie bronić tych, którzy są zdani na jego obronę;

• * nie zabraknie mu chęci, by pomóc innym wydobyć się z klęski;

• * nie ulegnie pokusom.

Ideał spolegliwego opiekuna staje się ogniwem centralnym etyki niezależnej, a afirmowana przez niego opiekuńczość – cnotą w moralności centralną

Etyka T. Kotarbińskiego – niezależna

• opiekun spolegliwy

• dobry Samarytanin

• rola sumienia

Podstawowe teorie moralne występujące w etyce normatywnej

• 1. Utylitaryzm

• 2. Naturalizm

• 3. Formalizm

• 4. Pragmatyzm

Utylitaryzm

• Teoria głosząca, że moralna słuszność działania jest określona przez konsekwencje tego działania.

• Pożądaną konsekwencją działania jest wzrost wartości poza moralnych – np. przyjemność, zdrowie, przyjaźń, wiedza

Naturalizm

• Teoria głosząca, że rodzaj ludzki jest ukształtowany w taki sposób, że w ludziach występują określone tendencje pierwotne wyrażane w dążeniach człowieka do pewnych wartości – skłonność do wspólnoty, szacunek do praw innych, uczciwość i sprawiedliwe rządy.

Zasady i prawidła etyczne, którymi ludzie powinni się kierować, mają swój początek w tych właśnie tendencjach.

Formalizm (Kant)

• Teoria głosząca, że moralne dobro działania jest określone przez jego naturę lub formę.

Pożądana natura i forma oznaczają postępowanie zgodne ze specjalnymi powinnościami i obowiązkiem moralnym (rodzice w stosunku do dzieci), zachowywanie reguł ( dotrzymywanie słowa).

Działania są znaczące moralnie, jeżeli ich forma jest zgodna z obowiązkami lub przyjętymi zasadami, regułami.

Formalizm (Kant) to etyka obowiązku

• Żeby ocenić zachowanie trzeba poznać intencje

• Postępowaniem powinno rządzić poczucie obowiązku

• Raz przyjęta zasada, ocena lub zalecenie obowiązuje we wszystkich analogicznych przypadkach/sytuacjach

Pragmatyzm

• Teoria głosząca, że moralne dobro działania zależy od tego, czemu to działania służy lub w czym jest najbardziej użyteczne.

Oczekiwane rezultaty to te, które mają znaczenie praktyczne lub spełniają pożyteczną rolę.

Działanie ma znaczenie moralne lub jest wartościowe, jeśli jest praktycznie przydatne.

Utylitaryzm

• Podstawą moralności jest zasada użyteczności.

• Do oceny potrzebna jest ocena efektów działania

• Należy maksymalizować nadwyżkę szczęścia nad cierpieniem

• Należy porzucać sprawy beznadziejne

• „po trupach do celu”, „cel uświęca środki), „wszystkie chwyty dozwolone”

Etyka cnoty

1. Doskonałość jest naturalnie postrzegana i w naturalny sposób nas pociąga

• Wzorem doskonałości moralnej jest bohater antyczny, który potrafi jasno określić stojące przed nim wyzwanie, umie wykonać swój obowiązek i znieść konsekwencje swojej decyzji.

2. Cnota sama sobie jest nagrodą

• Kto żyje jak bohater nie szuka nagrody ani szczęścia

• Czerpie satysfakcję ze swej cnoty i zasługuje na szacunek

• Ma prawo do wysokiego mniemania o sobie. Wie kto jest od niego lepszy, a kto gorszy

• Wspólnota dba o wszystkich- cnoty nie można ćwiczyć indywidualnie jedynie we wspólnocie- pozwala na poznanie swych umiejętności, poprawę standardów pracy, wzrost prestiżu społecznego,

Etyka miłości bliźniego

Źródło: Nowy Testament

Wzorzec osobowy – Jezus z Nazaretu

1. żaden człowiek nie jest zły, najwyżej może być moralnie ślepy i niewrażliwy

2. cierpliwość, wybaczenie i niesprzeciwianie się złu jest bardziej wartościową metodą moralnego oddziaływania niż stosowanie przemocy

3. Nie wolno karać- wystarczającą sankcją moralną jest ukazanie faktów cierpienia i rozczarowania

Etyka umowy społecznej

• Zasada sprawiedliwości- wolność jest podstawową wartością i powinna przysługiwać każdemu w takim samym zakresie

• Lepszy jest ten, kto wygrywa na wolnym rynku, a co wygrał należy do niego. Pomagać trzeba tylko ludziom, którzy w wyścigu do życiowego sukcesu znaleźli się na końcu lub wprost nie mieli szans zwycięstwa

• Bezstronne oceny moralne można sformułować tylko po zapomnieniu swojej tożsamości,

• Kompetentne i doświadczone jednostki mogą ustalać, co jest złe, a co dobre jeśli tylko decyzję podejmą swobodnie i jednogłośnie

Etyka uprawnień

1. autonomia jednostki jest najwyższą wartością, chronioną przez jego uprawnienia. Ale tylko jednostki dojrzałe, samodzielne mogą dokonywać wyborów

2. Wartości moralne muszą być egzekwowalne „ Mam prawo….” nikt nie ma prawa ingerować w moje uprawnienia

3. Raz przyznane uprawnienia nie są odwoływalne

4. Zabrania postępowania

• Okrutnego

• Nieuczciwego

• Uwzględniającego to, co wypraszają sobie inni

Zasady etyki

• Zasady są przewodnikami w podejmowaniu decyzji etycznych i działań moralnych.

• Zasady etyczne szczególnie ważne w praktyce pielęgniarskiej to:

- dobroć,

- sprawiedliwość,

- autonomia/ niezależność,

- prawdomówność,

- wierność.

ETOS – to specyficzny dla danej grupy zespół działań obyczajowych, manifestujących obowiązującą w tej grupie moralność.

Składnikami etosu są:

wartości i normy moralne – ich znajomość, stosunek do nich, przekonanie o ich znaczeniu i funkcjonowaniu w życiu społecznym.

Wykład: Dylematy etyczne

12.03.2012

Dylemat etyczny

• problem tak trudny, że nie można go rozwiązać w sposób zadawalający,

• sytuacja, w której zachodzi konieczność wyboru pomiędzy dwoma niezadowalającymi alternatywami (np. ograniczona ilość leków; powiedzieć, czy nie powiedzieć ciężko choremu człowiekowi lub jego rodzinie o bardzo złym rokowaniu?

• to sytuacja sprzecznych moralnych żądań, wymagających ustosunkowania się do nich i wyboru.

Podejmując działania zgodnie z jedną zasadą naruszamy drugą.

Powstawanie dylematów etycznych wiąże się z trudnością jednoczesnego ustalenia hierarchii trzech podstawowych powinności moralnych pracowników ochrony zdrowia czyli:

• czynienia tego, co najlepsze dla danego pacjenta;

• uwzględniania potrzeb pozostałych pacjentów;

• poszanowania autonomii – które mogą wchodzić w konflikt.

W codziennym życiu zawodowym pielęgniarek pojawiają niejednokrotnie różne problemy i dylematy natury poznawczej lub praktycznej, których sposób rozwiązania nasuwa określone zastrzeżenia i wątpliwości natury moralnej.

Problemy natury poznawczej dotyczą

• braku wiedzy,

• nieumiejętności nawiązania kontaktu z pacjentem/rodziną (nie wiem jak to wykonać, jak to zrobić).

• mogą być rozwiązywane poprzez odwołanie się do rady koleżanek, wzbogacanie wiedzy w drodze samokształcenia lub zorganizowanego procesu doskonalenia.

Problemy natury praktycznej mogą wynikać z

• lenistwa,

• zbyt dużej pewności siebie,

• niedbalstwa,

• rutyny,

• braku umiejętności technicznych,

• sytuacji utrudniających postępowanie zgodnie z zasadami etycznymi pielęgniarek,

Problemy natury etycznej

• Podważanie autorytetu – co powoduje brak zaufania pacjenta do danej osoby (np. pielęgniarka pielęgniarce),

• błędy jatrogenne,

• niedochowanie tajemnicy zawodowej,

• nieposzanowanie godności osobistej pacjenta –

• subiektywizm,

• etykietowanie;

• brak poczucia odpowiedzialności pielęgniarek i lekarzy;

• brak rzetelności w wypełnianiu obowiązków przez pielęgniarki,

• lekceważenie zleceń.

Problemy natury praktycznej Cd.

• Brak wyrozumiałości i cierpliwości dla chorych (reakcja krzykiem)

Problemy natury praktycznej mogą być spowodowane:

• warunkami organizacyjno-materialnymi pracy (zagęszczenie sal chorych, dostawki na korytarzach, brak sprzętu jednorazowego użycia.),

• wynikiem uwarunkowań społecznych – niezdrowa atmosfera pracy w oddziale i stosunków międzyludzkich wśród pielęgniarek,

• rażącym uchybieniem natury moralnej, bywają niekiedy procesy adaptacyjne, w toku których młode pielęgniarki nie są wdrażane do pracy w duchu kodeksu etycznego.

Do sytuacji utrudniających postępowanie etyczne zalicza się:

• ograniczenia prawne,

• dualizm podległościowy,

• niedobory kadrowe,

• wielość zadań,

• brak odpowiedzialności,

• rytuał szpitalny,

• wypalenie zawodowe,

• zła organizacja pracy,

• niewłaściwa / zła dokumentacja lub nie korzystanie z dokumentacji,

• brak selekcji kadry,

• brak samooceny,

• brak szkoleń.

Dylematy etyczne mogą powstawać na podłożu określonych sytuacji, właściwych dla:

• specjalności pielęgniarskich – pielęgniarstwo kliniczne, społeczne, pediatryczne, psychiatryczne, operacyjne, intensywnej terapii, geriatryczne itp.,

• zajmowanego stanowiska w strukturze organizacyjnej pielęgniarstwa – pielęgniarki odcinkowej, oddziałowej, przełożonej, naczelnej,

• atmosfery panującej na w określonej jednostce organizacyjnej służby zdrowia.

Najczęściej spotykane problemy natury etycznej w oddziale Intensywnej Opieki Medycznej (specjalizacja) to:

• podawanie leków przez pielęgniarkę nie wpisanych do karty zleceń, tylko zleconych przez lekarza na tzw. „telefon”,

• wyręczanie lekarzy z podłączenia krwi i preparatów krwiopochodnych pacjentom,

• „krycie” w pewien sposób koleżanek, które pomyliły dawki, leki przeciwbólowe lub pacjenta, któremu miały podać ten lek,

• niedopełnienie pisania raportów pielęgniarskich, omijanie pewnych faktów zgłaszanych wcześniej przez pacjenta,

• „lepsze” traktowanie pacjentów protegowanych przez lekarzy, profesorów,

• głośne komentowanie przez personel przypadków chorobowych, i zachowań pacjentów i koleżanek z pracy,

• złe traktowanie – poniżanie, ośmieszanie postępowania pielęgniarek przez lekarzy, przy pacjentach podczas wizyty.

Dylematy etyczne powstają przede wszystkim na podłożu konfliktów między powinnościami pielęgniarek a prawami pacjentów.

Są to między innymi prawa do:

• bycia informowanym o procesie leczenia i opieki,

• odmowy poddania się zabiegom diagnostyczno-leczniczym mającym również charakter badań eksperymentalno-naukowych,

• właściwego dla danej sytuacji zdrowotnej procesu leczenia i pielęgnowania.

Do najtrudniejszych dylematów etycznych według Rybki należą:

• prośba ze strony chorego lub jego rodziny o przyspieszenie śmierci (eutanazja),

• prośba rodziny o odłączenie respiratora i aparatów wspomagających,

• czy też zapada decyzja o niepodejmowaniu reanimacji.

Filozofia w ujęciu potocznym pogląd na świat, mądrość

Filozofia –dziedzina rozwazan ogolnych na temat: istoty bytu sensu zycia rzeczywistości poglądu na swiat i na człowieka.

FILOZOFIA----FILOZOFIA PIELEGNIARSTWA------FILOZOFIA PIELEGNOWANIA

FILOZOFIA PIELEGNIRSTWA – system sądów o przekonań, co do istoty samego pielęgniarstwa, w tym jego celów, wartości, prawd jakimi się kieruje

Filozofia(pielęgniarstwo)

-praktyka i teoria

-to mloda rozwijajaca się nauka

- nauka czerpiaca z własnych pokładów ale i dorobku innych nauk takich jak psychologia, socjologia, medycyna itd.

O FILOZOFI PIELEGNIARSTWA

*jest zwerbalizowana w sposób refleksyjny jego wartość, szczegolna sila

*profesjonalne pielęgniarstwo oparte jest na określonych ideach

*korzenie wspol pielęgniarstwa tkwia mocno w praktyce zawodowej

Praktyka + pielęgniarstwo=filozofia pielęgnowania

Teoria+ pielęgniarstwo= filozofia pielęgniarstwa

Filozofia Pielęgnowania

Powstaje w wyniku uogólnienia subiektywnych opinii, ocen, poglądów itp. Poszczegolnych pielęgniarek, dotyczących postrzegania przez nie pielęgnowania jako określonej formy realizacji celów.

Etapy rozwoju pielęgniarstwa

1. P. przedwczesne do 1860r

2. P. nowoczesne 1860-1945

3. P. współczesne od 1945 do czasów obecnych

1935 pierwsza ustawa o pielęgniarstwie

1996 ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej

1991 ustawa o samorządach

1911 zawodowa szkola pielegniarska stowarzyszenia pan ekonomek krakow rydlowna i Epstein

1899 utworzono ICN MIEDZYNARODOWA RADA PIELEGNIAREK

1925 powstało POLSKIE STOWARZYSZENIE PIELEGNIAREK

1957 polskie towarzystwo pielęgniarskie z polskiego stowarzyszenia

1836 1 szpital nad renem a przy nim dom diakonis