Historia filozofii, 07.05.2012

Fenomenologia natury:

Fenomenologia- metoda, rozpoczęta przez Hussera. Phainomenon- „zjawiać się”, „pojawiać się”. Fenomenalizm- stanowisko filozoficzne, np. filozofia Kantowska (badanie zjawisk, a nie rzeczy samych w sobie). Hegel używa fenomenologii do opisania zjawisk ducha (historia przejawiania się ducha w dziejach ludzkości). Husser, Pfander, Max Scheler- zapoczątkowali fenomenologię jako nowy prąd w historii filozofii. Fenomenologia:

1. Metoda, specyficzne podejście do zagadnień filozoficznych, technika językowa: opis zjawiska z zewnątrz

2. Nauka, dział wiedzy, zespół twierdzeń, system teorii

3. Szkoła filozoficzna, założona przez Hussera

4. Nurt filozoficzny, wykraczający ściśle poza szkołę, bo inspiruje filozofów z poza szkoły fenomenologicznej

Fenomenologia nie ma nic wspólnego z fenomenalizmem Kanta, bo u Kanta poznajemy fenomeny, a nie rzeczy samych w sobie, natomiast w fenomenologii fenomen to to, co bezpośrednio i naocznie dane w sposób źródłowy. W zamyśle Hussera fenomenologia miała być filozofią pierwszą i nauką ścisłą. Utwory: „Idee fenomenologii”, „Medytacje Kartezjańskie”. Chce, by filozofia była nauką pierwszą (filozofia pierwsza). Ma być też nauką ścisłą (podobne do ambicji Kartezjusza), miała być całkowicie niezależna od innych nauk, co jest stanowiskiem przeciwstawnym do pozytywizmu, z którym Husser walczył. Jako nauka ścisła wyklucza relatywizm (wiedza się zmienia) i sceptycyzm (nie można wszystkiego poznać). F. chce poznać źródło absolutnej pewności przez racjonalne poznanie. Husser walczy z pozytywizmem (nie istnieje wiedza pewna) oraz z psychologizmem (postrzeżenia, świadomość, procesy poznawcze). H. proponuje filozoficzną koncepcję świadomości. Świadomość jest strumieniem, który jest przepływem danych. Świadomość dzieli się na aktową i nieaktową. Podstawą świadomości aktowej jest „ja” (egocja). 4 akty: percepcji, poznania, woli, emocji: ja widzę, ja poznaję, ja chcę, ja czuję. W tych 4 aktach realizuje się człowieczeństwo. W akcie uchwytujemy przedmioty inmanentne (wewnątrz strumienia, przyglądam się jak odczuwam) i przedmioty transcendentne (zewnątrz strumienia świadomości, świat zewnętrzny). Istnieje też obszar nieaktowy, którym Husser się nie zajmuje. Jest to obszar nastrojenia, nad którym „ja” nie panuje (np. nuda, której nie da się wywołać, a która sama nas nachodzi. Chodzi też o smutek, radość, obszar, który nas nawiedza). Jest to osobny obszar strumienia świadomości, którym Husser się nie zajmuje. Świadomość jest intencjonalna. Intencjonalność- skierowanie się ku przedmiotowi, ku jego cechom. Każdy z nas aktuje, natomiast fenomenologia będzie intencjonalnością świadomości. Idea fenomenologii: mogę poznać istotę rzeczy. W akcie intencjonalnym mogę uchwycić istotę przedmiotu. Przedmiot nie jest więc tworem psychologicznym (nie można go sprowadzić do indywidualnych jaźni). W fenomenologii można uchwycić to, co nie zmienne. Słynne określenie Hussera: „Z powrotem to rzeczy” (powrót do uchwycenia istoty rzeczy bezpośrednio i bezzałożeniowo). Zasługa fenomenologii: istnieje tyle istot, ile rzeczy. Opis jest dostosowany do gatunku przedmiotu. Każdy przedmiot wymaga innej percepcji i innego opisu. Rozwój fenomenologii: 1) metoda oglądu i opisu tego, co dane, 2) ogląd ejdetyczny (wybrany, istotnościowy, związany z analizą), 3) redukcja transcendentalna. Fenomenologia bazuje na intuicji, wgląd w istotę wiąże się z nastawieniem do istoty. W oglądzie należy wydzielić nastawienie, szczególne podejście. Odrzucam wszystkie założenia względem przedmiotu, zawieszam ją i patrzę w sposób nieuprzedzony- ogląd ejdetyczny. Zawiesza się sądy, by nakierować się na istotę. Ejdos w danym oglądzie ejdetycznym nie może dokonać się bez podmiotu. Ejdos- pojęcie ogólne, w przedmiocie indywidualnym uchwytuje się to, co ogólne pod warunkiem tej redukcji. Ejdos nie jest niczym psychicznym, subiektywnym, jest ogólną istotą rzeczy, jest transcendentne względem psychiki, to byt idealny, nie jest wspólną częścią przedmiotów tego samego rodzaju, nie można jej traktować na równi z przedmiotami wyobraźni. Ejdosu możemy uchwycić, jeśli dokonamy redukcji i poddamy się intuicji ejdetycznej. Naoczność istoty ejdetycznej jest poznaniem epistemologicznym, poznaniem wprost. Taką metodę (fenomenologiczną) można stosować w nauce, jest intuicyjną, a nie logiczną dedukcją, zdąża do opisu, który Husser nazywa ontologią. Ontologia: formalna (niezależnie od przedmiotów), materialna (istoty rzeczy materialnych). Fenomenologia jest opisem. W akcie intencjonalnym kierujemy się na przedmioty zewnętrzne lub wewnętrzne, ale nie mamy do czynienia z psychologią. Psychologia zajmuje się ja empirycznym (do którego należy egocja), natomiast fenomenologia zajmuje się istotą ja (kiedyś nazywano to duszą). W ten sposób Husser zdąża do filozofii transcendentalnej. Warunkiem uchwycenia istoty np. dzieła sztuki jest ja transcendentalne. To, co istnieje w moim świecie, istnieje tylko dla mnie. Poznaję świat za sprawą moich własnych praktyk. Pytanie: co konstytuuje sens (ejdos) przedmiotu: poszukiwanie niezachwianej podstawy. Na gruncie fenomenologii następuje rozszczepienie ja na indywidualne, empiryczne i transcendentne. Nauki szczegółowe spłaszczają poznanie (także psychologia), bo bada tylko ja empiryczne. Filozofia ma uchwycić wymiar głębi. Husser proponuje redukcję transcendentalną: zawieszenie sądów o istnieniu świata (zawieszam, że świat istnieje, ujmuję go w nawias). Świat może nie istnieć, ale ja istnieje. Świat jest całkowicie zdany na czystą świadomość, a nie empiryczną (jak w psychologii), która to świadomość (czysta) jest niezależna od świata. Ja transcendentalne- warunek sensu. Świat jest relatywny w stosunku do mojej czystej świadomości. Idealizm transcendentalny, 2 interpretacje: 1) metafizyka, 2) metoda. Fenomenologia wobec nauk szczegółowych: filozofia spełnia ideał wiedzy, niezależnej od psychologii (nawet schizofrenik ma ja transcendentalne). Fenomenologia ma być pierwsza względem nauk szczegółowych. Ma ostatecznie rozjaśniać ich podstawy. Fenomenologia nie ma zapewniać obiektywizmu, ale ułatwiać jego zrozumienie. Nie chce więc zdementować wyników nauk szczegółowych, ale nadać im podstawy. Filozofia jako nauka uniwersalna, podstawa wiedzy.