Socrealizm po polsku
W grudniu 1948 odbył się w Warszawie Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, powstała Zjednoczona Partia Robotnicza. Zakończył się proces budowania nowego ustroju- demokracji ludowej, socjalizmu (filozofia marksizmu-leninizmu)
20 – 23.01.1949 rok – zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich w Słupsku – realizm socjalistyczny uznano za obowiązującą metodę twórczą
Założenia realizmu socjalistycznego (odnośne literatury- rozwój tej literatury w Polsce obejmował lata 1949-1955):
ścisły związek dzieła z rzeczywistością, z uwzględnieniem: partyjności, ideowości i ludowości,
miała odznaczać się optymizmem (nowy lepszy świat), dydaktyzmem (podział: bohaterowie pozytywni- wzory do naśladowania, np. majster, robotnik, członek partii; i negatywni- postaci budzące odrazę, np. socjalny inteligent, pijak, ksiądz, biurokratyczny urzędnik), typowością (typowy bohater w typowych sytuacjach),
schematyzm- zachowanie zgodności dzieł z narzuconym wzorem, co w konsekwencji dało cechy charakterystyczne: temat, kompozycja język,
motyw pracy ukazany w tzw. powieści produkcyjnej (wiele cech wspólnych
z pozytywistyczną powieścią tendencyjną), tematyka była ściśle związana z polityką rządu (np. planem sześcioletnim). W związku z tym od 1950 roku trwała tzw. akcja terenowa, czyli wyjazdy pisarzy na budowę, do fabryk itd.
tematyka związana z szeroko pojętą produkcją, pokonywaniem przeszkód w drodze do budowy socjalizmu,
literatura kierowana do ludzi pracy, robotników, chłopów- stąd przystępna forma. Odrzucono symbolikę, metaforykę, „ozdobniki i pięknostki”,
język stylizowany na mowę ludzi prostych.
Powieść „antyimperialistyczna”: akcja toczyła się w państwach zachodnich i ukazywała oblicze „zgniłego Zachodu”
Dramat socrealistyczny: dominacja dydaktyzmu, prosta akcja zakończona jednoznacznym rozwiązaniem problemu, konflikt dramatyczny – walka z przeciwnikami klasowym
Typowość pojmowano szerzej, jako uogólnienie obiektywnych praw rządzących rozwojem historycznym i społecznym, co w efekcie zamiast wiernego odbicia rzeczywistości w literaturze przynosiło literacką wizję świata takiego, jakim powinien być zgodnie z założeniami i celami ustroju, wizerunek rzeczywistości utopijnej.
Jedynym opowiadaniem Hłaski, które spełnia wymagania powieści socrealistycznej jest Baza Sokołoska.
Negatywnym wzorcem literatury był naturalizm i psychologizm
Propagatorem socrealizmu stała się „Kuźnica”, której redaktorem był Stanisław Żółkiewski, protagonistą był natomiast „Tygodnik Powszechny” z Jerzym Turowiczem na czele
Pokolenie „pryszczatych”: młodzi pisarze entuzjastycznie nastawieni do nowej władzy i wypełniający z ochotą jej polecenia (Brandys, Konwicki, Andrzejewski) – pisaniem na zlecenie chcieli zapewnić sobie popularność i wydanie własnej twórczości
poezja socrealistyczna mówi o tym, co chciało się osiągnąć, w taki sposób, jakby to już istniało
czasopisma, na łamach których publikowano poezję socrealistyczną: „Kultura Robotnicza”, „Nowa Kultura”, „Dźwignia”, „Miesięcznik Literacki” i „Lewar”. Publikowali w tych pismach tacy poeci jak Władysław Broniewski, Bruno Jasieński, Aleksander Wat, Stanisław Lec, Leon Pasternak, Adam Śpiewak. Artykuły publikowane w tych pismach lansowały marksizm, walkę „klas” oraz „proletariackość” i „ludowość” jako wartości postępowe.
Poeci tworzyli bohaterów negatywnych wyśmiewając nimi wartości, które należało zwalczyć
Tworzenie nowego typu człowieka: homo sovieticus