WYKŁAD 3 17.10.12r.

2. Płaszczyzny analizy społecznej nierówności

a) przedmiotowe -dostęp do dóbr społecznych

b) społeczna niesprawiedliwość (H. Domański)- jest związany z gr. społeczną; zróżnicowana jest też pozycja społeczna, kształtują się interesy społeczne dla pewnych działań np. poprawa edukacji

Trzy rodzaje ideologii nierówności społecznej:

1. ideologie elitarystyczne

2. ideologie egalistyczne

3. ideologie merytokratyczne

Niwelują lub utrwalają podziały społeczne, albo uważają że tak zbudowana rzeczywistość jest stanem oczekiwanym i stanem który należy kontynuować lub je zniwelować.

Ideologie elitarystyczne

• wyrosły one na gruncie torii arystokratycznych stoją na stanowisku i głoszą, że w społeczeństwie, istnieją takie grupy społeczne, które same ze swej natury są ,,wyższe” („lepsze”)od innych i wobec tego muszą zajmować wyższą pozycję w społeczeństwie, co skutkuje uzasadnieniem dla ich przywilejów

• podziały o charakterze klasowym i charakterze zawodowym (gr. zawodowe są szczególnie znaczące i ważne z punktu widzenia politycznego czy kapitału intelektualnego i powinny mieć pewne przywileje)

• niektóre grupy są lepsze i powinny mieć przywileje to odnosi się do lepszego dostępu do dóbr społecznie pożądanych

Ideologie egalistyczne

• na ogól są głoszone przez grupy upośledzone albo teoretyków bądź działaczy społecznych którzy występują w imieniu tych grup upośledzonych. Tego typu teorie skupiają uwagę na równości ludzi (mają różną postać ze względu na radykalność) zajmować teorie:

  • równość warunków życiowych-brak podziałów w warunkach życia; to od wysiłku człowieka zależy do czego dojdzie, ale społeczeństwo powinno zagwarantować równość szans życiowych (na starcie)

  • równość w zakresie zaspokajanie elementarnych potrzeb-myśl bliska środowiskom socjalistycznym i socjodemokratycznym

  • nie dotykają równość warunków życiowych tylko zrównania (zniesienia) podziałów na poziomie szans i startów życiowych

  • równość wobec prawa- wszyscy są równi a każdy jest kowalem własnego losu; od czasów rewolucji francuskiej podziały społeczne analizowane w tej perspektywie ma miejsce w koncepcjach liberalnych; bez względu na rasę, płeć i status społeczny powinny być traktowane na równi; jest ona fundamentalna na niej bazują inne płaszczyzny

  • równość wobec praw podmiotowych

Ideologie merytokratyczne

• podejście do nierówności społecznych, które łączy nagrodę ,,merit” (dostęp do dóbr społecznie dostępnych) z indywidualnym wysiłkiem i utalentowaniem

• stanowiska tego typu ideologii jest takie, że usprawiedliwiane są nierówności społeczne o tyle o ile są efektem własnych zasług, czyli ci mniej utalentowani i mniej pracowici powinni mieć mniejszy dostęp do tego, co społecznie dobre, ważne → i odwrotnie. Jeśli tak jest to są to podziały społeczne uzasadnione

• w tym nurcie nierównością uzasadnione w kontekście korzyści, które jednostka lub grupa przynosi społeczeństwu, tzn. jeśli aktywność jednostki i jej cecha w postaci talentu jest cenna dla społeczeństwa, to taka jednostka powinna być nagradzana w stopniu większym(za jej działalność), niż te jednostki, których zdolności, talenty są mniej pożyteczne, korzystne dla społeczeństwa

• teorie te łączą interes z dla funkcji społecznej ukryty jest mechanizm – modyfikacja steruje żuciem społecznym

• teorie Piera Burdie – jedna z teorii merytokratycznych

Reżimy społeczno-polityczne a ideologie

1. Koncepcja porządku społecznego wiąże się z wprowadzeniem w życie idei teorii Marksa – skrajny egalitaryzm – społeczeństwo komunistyczne. W działaniach w tym obszarze, równość jest dobrem najwyższym i można ograniczyć wolność jednostki. Zabieranie bogatym przez państwo to co zgromadzili lub wyprodukowali

2. Koncepcja porządku społecznego – liberalizm- zakład że życie społeczne ma własną regulację i podziały społeczne kształtują się jako efekt regulacji, ale niezbędne jest zapewnienie równości szans , brak interwencji państwa

3. Koncepcja porządku społecznego – skrajny liberalizm(skrajny eliotyzm) – z nierównościami trzeba się pogodzić, bo one po prostu są, nie można ograniczyć wolności jednostki, aby realizować równość jako wartość.

4. Koncepcja porządku społecznego – koncepcja tradycyjnego konserwatyzmu – porządek społeczny z jego podziałami jest czymś stałym i nie należy go naruszać i uruchamiać mechanizmy, które powodowałyby zmiany; nierówności społeczne nie są złe, lecz gwarantują ład społecznych

Cztery podstawowe etapy historycznych form przejawiania się nierówności społecznych (ważnym obszarem analiz społecznych jest zróżnicowany dostęp do dóbr społecznie cennych):

1. niewolnictwo -w dychotomicznym (dwubiegunowym) podejściu do niewolnictwa jest populacja, w której część posiada wolność (ma dostęp do dóbr) i nie ma wolności

2. System kastowy – nierówności w dostępie do dóbr społecznie cennych określają przypisane i dziedziczone statusy społeczne, funkcjonujące w ramach poszczególnych kast, czyli grup charakterystycznych dla pewnej części społeczeństw. Podstawą podziałów społecznych jest religia i tradycja; pozycje są one dziedziczone z pokolenia na pokolenie, ten podział jest bardzo sztywny; pozycja wynika z fakt urodzenia w danej kaście jest niezmieniana

3. System stanowy – ten system powstał w feudalnej Europie obecnie istnieje w Indiach; podziały społeczne, które są mają postać prawnego zalegalizowania, ale te przywileje są nadal jeszcze usztywnione, granice są mocno zarysowane awans społeczny jest wyraźnie ograniczony. Status społeczny jest dziedziczony, gwarantuje przynależność do danego stanu

4. System klasowy – jest to system elastyczny, który nie jest sztywny, bardzo wyraźne kanały ruchliwości społecznej. Pozycja przypisana jest ważna tylko w okresie młodości a potem zależy od działalności człowieka. Pozycja społeczna ściśle związane z osiągnięciami. W teorii uznaje się, że jest to najdonioślejszy system. Podziały społeczne są efektem równości wobec prawa, szans życiowych i warunków życia. W tym systemie podstawą teorią analizy społecznej jest klasa.

Dwa podstawowe źródła nierówności społecznych

1. nurt Marksowski – u podstawy podziałów społecznych w analizie struktury klasowej tkwią podziały o charakterze ekonomicznym, a dokładniej źródłem nierówności społecznej jest charakter stosunków własności, zróżnicowany stosunek do środków produkcji. Dostęp do dóbr społecznie cennych jest udziałem tych którzy mają środki produkcji, ci którzy nie mają środków produkcji mają mniejszy dostęp do środków produkcji. Proletariat i kapitaliści, ale też klasa chłopska, rzemieślnicy i inteligencja- ujęcie klasowo-warstwowe

2. nurt Weberowski – stratyfikacja społeczna- klasy pozytywnie i negatywnie uprzywilejowane; podziały społeczne pozytywna krytyka Marksa i rozwinięcie jego teorii. Podstawą podziałów społecznych są kwalifikacje. Klasa społeczna definiowana przez wartości rynkowe (posiadanie i kwalifikacje). Koncepcja weberowskich źródeł hierarchii społecznej poza kryterium ekonomicznym uwzględnia również kryterium władzy(polityka) i kryterium statusowe (prestiż). Partie związane z podziałem władzy. Stan związane z podziałem społecznych stratyfikacji – wymiar prestiżu. Istotą stratyfikacji społecznych- nierówna dystrybucja przywilejów, upośledzeń oraz wpływów. W rezultacie panowanie lub podporządkowanie się w sferze władzy i prestiżu.