KSIĘGA BARUCHA

Wstęp do Księgi Barucha.

Ba 1. Wstęp historyczny. Modlitwa wygnańców..

Ba 2.

Ba 3. Mowa proroka.

Ba 4.

Ba 5.

Ba 6. List Jeremiasza.

Wstęp do Księgi Barucha

Oprócz Lamentacji, chrześcijanie przejęli jeszcze jedną księgę zaliczaną przez tradycję żydowsko-aleksandryjską do cyklu pism Jeremiasza. Nosi ona imię sekretarza i przyjaciela proroka, Barucha, który towarzyszył mu w czasie ostatnich lat działalności i wraz z nim został przymusowo zabrany przez emigrantów judejskich do Egiptu (Jr 43,1-7, por. także Jr 45,1-5). Analiza filologiczna, literacka i teologiczna dowodzi jednoznacznie, że księga stanowi utwór złożony o charakterze mniej prorockim niż liturgicznym i mądrościowym.

Oprócz Prologu (pochodzenia redaktorskiego) - Ba 1,1-14 - który stara się nadać całości perspektywę historyczną, odpowiadającą czasom autora, można wyróżnić modlitwę wygnańców (Ba 1,15-3,8) stylizowaną jako zbiorowe wyznanie grzechów; dalej, sekcję mądrościową o charakterze parenetycznym (Ba 3,9-4,4) i wreszcie zbiorową lamentację Jerozolimy, z akcentami wyraźnie pocieszającymi (Ba 4,5-5,9). Związek między tymi częściami jest luźny; najprawdopodobniej natchniony redaktor połączył je w jedną całość, uzupełniając wprowadzeniem historycznym (Prolog) i przypisując znanej skądinąd osobistości - Baruchowi.

Przytoczone dane historyczne odpowiadają bardziej popularnym tradycjom o wydarzeniach początku wieku VI niż ścisłym faktom (Baltazar występuje jako syn Nabuchodonozora, arcykapłan jerozolimski Jojakim, zwrot naczyń srebrnych, ofiary składane w zburzonej świątyni itd.); autor nie zamierzał przekazać historii tamtych czasów, ale dał jedynie ogólną perspektywę czasową, troszcząc się - wzorem innych ksiąg natchnionych tego okresu - bardziej o stronę doktrynalną. Podobieństwa stylistyczne, a nawet literackie, do powstałej w II wieku Księgi Daniela (Ba 1,15-2,9; Dn 9,5-19) lub do jej źródeł, świadczą niezbicie o tym, że księga powstała w okresie judaizmu i nie może być przypisywana Baruchowi. Zwyczaj podawania wybitnej postaci biblijnej jako autora znany jest dobrze z Księgi Koheleta (Salomon) i Mądrości (także Salomon), a zwłaszcza z Psalmów, przypisywanych oprócz Dawida różnym innym wybitnym mężom.

Dokładny czas powstania całości księgi i poszczególnych części nie jest dziś znany. Nie wiadomo też, z jakiego księga wywodzi się środowiska, choć koloryt semicki większej jej części nie pozwala wątpić, że oryginalnym językiem był hebrajski lub aramejski. Dziś znany jest tylko tekst grecki przekazany przez LXX, natomiast kanon hebrajski Ksiąg świętych jej nie znał. Analiza teologiczna księgi, jej pojęcia i stosowane rodzaje literackie zdają się wskazywać raczej na ortodoksyjne koła żydowskie okresu machabejskiego. Brak wyraźnych akcentów eschatologicznych i wyobrażeń apokaliptycznych prowadzi ku początkowi II wieku przed Chrystusem jako orientacyjnemu czasowi powstania księgi w tej postaci, w jakiej istnieje dziś. Nie wyklucza to, oczywiście, dawniejszego powstania poszczególnych jej części, następnie wtórnie opracowanych.

Ten złożony charakter księgi wywołał znaczną rozbieżność poglądów co do jej genezy. I tak tradycyjna egzegeza stara się wytworzyć łączność między Baruchem a księgą, przypisując mu (albo przenosząc w wiek VI) część historyczną księgi, mimo że trudno byłoby przypisać współczesnemu autorowi wspomniane nieścisłości historyczne. Krytyka radykalna zaś usiłuje przenieść genezę księgi na okres znacznie późniejszy, a nawet na I wiek po Chrystusie. Obie skrajne hipotezy nie odpowiadają bezstronnej krytyce naukowej egzegezy współczesnej. Nie dotyczą też one w zasadzie natchnionego charakteru księgi (odrzucanej przez krytykę niekatolicką), który Kościół uznawał zawsze, począwszy od wieku II po Chrystusie. Księgę przytaczają Ojcowie Kościoła. Z uwagi na wahania niektórych kół chrześcijańskich pierwszych wieków, spowodowane brakiem księgi w kanonie hebrajskim, Księga Barucha stanowi jedno z siedmiu pism deuterokanonicznych Starego Testamentu.

LIST JEREMIASZA stanowi dalsze pismo deuterokanoniczne, wiązane tradycyjnie z osobą Jeremiasza. Także i ono zostało przekazane przez tradycję grecko-żydowską środowiskom chrześcijańskim. Biblia łacińska połączyła to niewielkie pisemko z Księgą Barucha, gdzie stanowi rozdział 6. Treścią Listu jest polemika przeciw bóstwom obcym, przy specjalnym uwzględnieniu bałwochwalstwa typu babilońskiego. Polemika ta ma w Księgach biblijnych długą historię; zna ją dobrze także Księga Jeremiasza (por. Jr 10,2-16), choć na większą skalę rozwinęła się ona dopiero po niewoli babilońskiej, kiedy zaczęto posługiwać się w tym celu satyrą lub pamfletem.

List sprawia wrażenie antologii wcześniejszych tekstów polemicznych (między innymi także Jr 10,2-16), głównie prorockich, i powstał zapewne w okresie po niewoli babilońskiej, prawdopodobnie na początku okresu helleńskiego. W tym bowiem czasie problem bałwochwalstwa stał się w kołach żydowskich nader aktualny. Bliższe ustalenie czasu powstania tego pisma nie jest możliwe; być może chodzi o przełom wieku III i II lub o wiek II przed Chrystusem. W oryginale List napisano w języku hebrajskim, ale wcześnie przetłumaczono go, z łatwo zrozumiałych względów, na język grecki. Wśród urywków rękopisów hebrajskich z Qumran z I wieku przed Chrystusem (7Q2), znaleziono także kilka wierszy tego pisma w języku greckim. Oficjalne dokumenty kościelne (a także niektórzy Ojcowie) uznają pismo to za kanoniczne i natchnione, a począwszy od Soboru Trydenckiego nie wymienia się go oddzielnie, lecz uważa się List Jeremiasza za integralną część Księgi Barucha.

Ba 1

1,1-3,8: Część pierwsza – liturgiczna

Wstęp historyczny

1 Oto słowa księgi, którą w Babilonie napisał Baruch, syn Neriasza, syna Machsejasza, syna Sedecjasza, syna Asadiasza, syna Chilkiasza, Jr 32,12; Jr 36,4

2 w piątym roku, siódmego dnia miesiąca od czasu, jak Chaldejczycy zajęli Jerozolimę i zniszczyli ją ogniem. 

3 Słowa tej księgi czytał Baruch wobec Jechoniasza, syna Jojakima, króla judzkiego, wobec całego ludu przychodzącego na to czytanie, 2Krl 24,8-17; Jr 22,24-30

1,3 - Czyli Jojakina, syna Jojakima. Por. 2 Krl 24,8-17; Jr 22,24-30.

4 wobec możnych, synów królewskich, starszyzny, wobec całego ludu, od najmniejszego aż do największego, wobec wszystkich mieszkających w Babilonie nad rzeką Sud. 5 A oni płakali, pościli i modlili się przed Panem. 6 Nazbierali też srebra, ile, kto mógł dać, 7 posłali je do Jerozolimy, do kapłana Jojakima, syna Chilkiasza, syna Szalluma, i do <innych> kapłanów, do całego ludu i do znajdujących się z nim w Jerozolimie. 8 Wówczas też Baruch otrzymał [z powrotem] dnia dziesiątego miesiąca Siwan zabrane niegdyś ze świątyni naczynia domu Pańskiego, aby je zawieźć do ziemi judzkiej, srebrne naczynia, które sprawił Sedecjasz, syn Jozjasza, król judzki,

1,8 - Trzeci miesiąc roku.

9 [zabrane] potem, gdy uprowadził Nabuchodonozor, król babiloński, Jechoniasza, zwierzchników, rzemieślników, możnych wraz z ludem pospolitym z Jerozolimy i zaprowadził ich do Babilonu. 2Krl 24,14-15

1,1-9: Wstęp pierwszy – środowisko historyczne

Celem autora nie było wierne odtworzenie wydarzeń z czasów Barucha, lecz przedstawienie czytelnikom pewnego wzorca uczuć i postaw, które powinny cechować pokutną liturgię upamiętniającą zburzenie Jerozolimy (w. 4-5): płacz, post, modlitwa, jałmużna. Powinny też być reprezentowane wszystkie klasy i warstwy społeczne.

10 Rzekli: Posyłamy wam srebro, kupcie za nie, [czego potrzeba] na całopalenie, ofiarę zadośćuczynienia i kadzenia, uczyńcie też mannę i ofiarujcie na ołtarzu Pana, Boga naszego.

1,10 - Tekst skażony, różnie popr. Chodzi o ofiarę z pokarmów.

11 Módlcie się o zdrowie Nabuchodonozora, króla babilońskiego, i o zdrowie Baltazara, syna jego, aby były ich dni na ziemi jak dni nieba. Jr 29,7; 1Tm 2,1-2

1,11 - Wyrażenie przysłowiowe; znaczy: długie i szczęśliwe. Prośba o modlitwę za Nabuchodonozora i jego syna jest najprawdopodobniej wyrazem wdzięczności za zwrócone naczynia święte.

12 Niech nam Pan da męstwo, niech oświeci nasze oczy, byśmy mogli żyć pod osłoną Nabuchodonozora, króla babilońskiego, i pod osłoną Baltazara, jego syna; byśmy im służyli przez wiele dni i znaleźli u nich łaskę. Dn 5,2; Dn 5,13

13 Módlcie się też i za nas do Pana, Boga naszego, ponieważ zgrzeszyliśmy przeciw Niemu, a zapalczywość i gniew Jego do obecnej chwili nie odwróciły się od nas. 14 Przyjmijcie tę księgę, którą wam przesyłamy, aby była odczytywana w dniu święta i w dniach zebrań.

1,10-14: Wstęp drugi – list do mieszkańców Jerozolimy

Autor w formie listu przekazuje porządek sprawowania liturgii pokutnej; porządek ten powinien być modelem dla wszelkiego typy nabożeństw: składanie ofiar (1,10); modlitwa za sprawujących władzę (1,11-12); pokutna modlitwa za wygnanych (1,13); publiczne czytanie Pisma (1,14).

Modlitwa wygnańców

1,15-2,10: Modlitwa, część pierwsza – wyznanie grzechów

List nie zawiera modlitwy za sprawujących władzę, a jedynie wzór modlitwy pokutnej, w tym przypadku modlitwy patetycznej, w której lud uznaje swoją odpowiedzialność za doznaną klęskę i przeżywane wygnanie, które stały się jego udziałem. Te same tematy i identyczne wyrażenia spotykamy w Dn 9,4b-19 i w 1 Krl 8,46- 51; prorok przejmuje również niektóre pojęcia i słownictwo z Księgi Jeremiasza i Księgi Powtórzonego Prawa oraz z obu tych ksiąg przytacza cytaty.

Modlący się uznają swoją winę polegającą na tym, że nie słuchali słowa Bożego. Podkreśla się powszechność winy: ciąży ona na wszystkich warstwach społecznych (1,15b-16; tak jak w Jr 32,32; Dn 9,7b); lud buntował się na przestrzeni całych swoich dziejów (wyrażenia z Jr 7,25-26; por. Dn 9,7).

Należy zwrócić uwagę na operowanie kontrastem: sprawiedliwość dla Boga/zawstydzenie dla ludu (1,15; 2,6); wyprowadzenie przez Boga z niewoli/niewierność ludu (1,19); dary ofiarowane przez Boga/to, co lud otrzymuje (1,20). Bóg dotrzymuje swego słowa (1,20; 2,1.7), natomiast lud nie słucha (słowo „słuchać” w modlitwie powtarza się aż czternaście razy, a w innych miejscach tej księgi występuje tylko trzy razy).

Podobnie jak w Księdze Powtórzonego Prawa prorok dostrzega związek między nieposłuszeństwem ludu wobec przykazań a nieszczęściami, których doświadcza na wygnaniu. Księga Powtórzonego Prawa jasno stwierdza, że Bóg wybrał Izraela jako swoją szczególną własność (7,6; 14,2; por. 4,20.34) i dlatego tak długo będzie on cieszył się wszelkimi błogosławieństwami, jak długo pozostanie w jedności z Bogiem. Kiedy opuszcza JHWH i zaczyna służyć obcym królom i bogom, musi doświadczać utraty tych błogosławieństw i znosić ciężkie jarzmo, które nakładają na niego cudzoziemcy (Pwt 28,47-48).

JHWH uwolnił lud z wygnania (1,19), lecz wszyscy woleli służyć innym panom (1,22). Bóg uznał ich decyzję, „dając ich za niewolników” królom, jakich wybrali (2,4). Bóg nie działał w tym przypadku niesprawiedliwie, ponieważ wypełnił jedynie swoje słowo (Pwt 28, 15-68; 29,24-27; por. Kpł 26,14-39; Dn 9,11).

15 Mówić będziecie: Panu, Bogu naszemu, [należna jest] sprawiedliwość, nam zaś rumieniec wstydu na twarzy, jak to jest obecnie, oraz każdemu człowiekowi na ziemi judzkiej i mieszkańcom Jeruzalem, Ba 2,6; Dn 9,7-8; Jr 7,19

16 królom, zwierzchnikom, kapłanom, prorokom i przodkom naszym, 

17 ponieważ zgrzeszyliśmy przed Panem, Tb 3,3; Tb 3,4;

18 nie wierzyliśmy Jemu, nie byliśmy posłuszni głosowi Pana, Boga naszego, by pójść za przykazaniami, które nam dał. Dn 9,5-6 Ba 2,10

19 Od czasu, kiedy Pan wyprowadził przodków naszych z ziemi egipskiej, aż do dnia dzisiejszego byliśmy niewierni wobec Pana, Boga naszego, byliśmy tak niedbali, iż nie słuchaliśmy Jego głosu. Jr 7,25-26

20 Przylgnęły, przeto do nas nieszczęścia i przekleństwo, jakimi Pan zagroził przez Mojżesza, sługę swego, w dniu, w którym wyprowadził przodków naszych z Egiptu, aby nam dać ziemię opływającą w mleko i miód, jak to jest i obecnie. Kpł 26,14-39; Dn 9,11; Pwt 28,15-68 Wj 3,8

21 Nie byliśmy posłuszni głosowi Pana, Boga naszego, [przekazanemu] we wszystkich mowach proroków, których posłał do nas. Jr 7,24

22 Każdy chodził według zamysłów swego złego serca, służyliśmy, bowiem cudzym bogom i czyniliśmy, co jest złe w oczach Pana, Boga naszego.

Ba 2

1 Wypełnił Pan słowa, które wypowiedział przeciwko nam, przeciw sędziom naszym sądzącym Izraela, przeciw królom i zwierzchnikom naszym, przeciw każdemu z Izraela i Judy. Dn 9,12-13

2 Nigdzie pod niebem nie spełniły się one tak, jak je spełnił w Jeruzalem, zgodnie z tym, co było napisane w Prawie Mojżeszowym, 

3 że ktoś z nas będzie jadł ciało swojego syna, a inny córki. Pwt 28,53-57; Lm 2,20; Jr 19,9; Jr 29,18; Pwt 28,37

2,3 - Aluzja do okropności, jakie się działy w czasie oblężenia Jerozolimy; por. Pwt 28,53; Jr 19,9; Lm 2,20; Lm 4,10.

4 Dał ich [Bóg] za niewolników wszystkim królestwom, które są dokoła, na pośmiewisko i szyderstwo narodom, między którymi Pan nas rozproszył. 

5 Stali się oni jak poddani, nie jak panujący, dlatego że zgrzeszyliśmy przeciw Panu, Bogu naszemu, że nie byliśmy posłuszni Jego głosowi. Pwt 28,13; Pwt 28,43

6 Panu, Bogu naszemu, [należna jest] sprawiedliwość, a nam i przodkom naszym dzisiaj rumieniec wstydu na twarzy. Ba 1,15; Dn 9,7-8

7 Cała niedola, którą Pan zamierzył względem nas, spadła na nas. 

8 Nie staraliśmy się przebłagać oblicza Pana odwróceniem się każdego [z nas] od zamysłów swojego złego serca. 

9 Czuwał Pan nad tym, by sprowadzić niedolę na nas, bo jest sprawiedliwy we wszystkich dziełach swoich, które nam nakazał. Jr 1,12; Jr 31,28; Jr 44,27; Dn 9,14

10 Nie słuchaliśmy Jego głosu, by postępować według przykazań Pana, które nam dał. Ba 1,18

2,11-3,8: Modlitwa, część druga – prośba o wybaczenie

Po wyznaniu grzechów następuje prośba o wybaczenie. Modlący zwracają się do Boga, nazywając Go „Bogiem Izraela”; wspominają, co uczynił On „dla swego ludu” w czasie Wyjścia, i proszą Go, aby odwrócił od nich swój gniew, który utożsamiają z tragicznymi skutkami swojego postępowania.

Do Boga zanosi się błaganie, aby nakłonił swego ucha i wysłuchał, aby otworzył swe oczy i zobaczył tych, którzy się modlą (2,17b-18). Obraz wykorzystany do przedstawienia wygnańców (w. 18) przywodzi na myśl misję proroka w Iz 42,7; 49,8-10.

2,19-26: Ta część modlitwy nie łączy się z pozostałym tekstem. Baruch porzuca formułę prośby o przebaczenie i powraca do wyznania grzechu, odwołując się często do Księgi Jeremiasza. Nie chodzi mu o wszystkie grzechy nieposłuszeństwa, lecz o jeden szczególny: o grzech króla Sedecjasza, który nie usłuchał słowa Pana nakazującego mu podporządkowanie się królowi Nabuchodonozorowi (Jr 27,12).

Baruch odwołuje się do Jr 27,1-15, uzupełniając ten tekst innymi miejscami z tej samej księgi. Groźby, które zaczerpnął z Jr 7,34 i 34,22, w swym pierwotnym kontekście odnosiły się do innych sytuacji, a groźbę z Jr 27,8 rozszerza, wprowadzając Jr 8,1 i 36,30. Na koniec przypomina stan, w jakim znajduje się świątynia z powodu „złości domu Izraela i Judy”, tak jak w Jr 32,32.

W w. 27-35 ton modlitwy ulega zmianie: obok częstych odniesień do Księgi Jeremiasza pojawiają się też liczne aluzje do Księgi Powtórzonego Prawa. Baruch porzuca temat sprawiedliwości Boga, który spełnia swoje groźby, i wprowadza wątek łaskawości i miłosierdzia Bożego. Bóg objawił swą łaskawość, zapowiadając przekleństwa i obietnice za pośrednictwem Mojżesza (Pwt 4,27; 31,9; 28,62 itp.).

Zapowiedzi kar w Księdze Powtórzonego Prawa zawierały obietnicę przyszłego nawrócenia i przebaczenia (30,2-3). Nawrócenie zacznie się w sercu, tak jak w Pwt 30,1-2; Jr 3,10; 29,13 itp. (por. 1 Krl 8,47-48). Kiedy lud się nawróci, Bóg da mu serce i uszy otwarte (por. Pwt 29,3). Nowe serce to częsty temat w literaturze okresu wygnania (Jr 24, 7; 32,39; Ez 11,19; 36,26; Ps 51,12). Wskutek owej zmiany serca i uszu lud będzie chwalił Pana w miejscu wygnania (por. 3,6-7; Tb 13,6; przeciwne zdanie w Ps 137,4).

Kiedy wygnańcy „odwrócą się” od złego postępowania, Bóg „sprowadzi ich do ziemi, którą poprzysiągł ich przodkom” (formuła zaczerpnięta z Pwt 1,8; 6,10; 6,18; 8,1 i passim; por. 1 Krl 8,48). Tym razem zaś wejdą do ziemi, aby „panować nad nią”, a nie po to, by nad nimi panowano.

Ta część modlitwy kończy się obietnicą rozmnożenia ludu, wyrażoną za pomocą tych samych słów co w Jr 30,19 (por. Pwt 6,3; 7,13; 8,1) i stanowiącą przeciwieństwo jej początkowej groźby, mówiącej, że Izraelici staną się małym narodem (por. 2,29).

Wiersz 35 kończy się zapowiedzią zawarcia przymierza wiecznego (Jr 32,40; „nowe przymierze” w Jr 31,31) i zobowiązaniem, że Bóg nie skarze już swego ludu wygnaniem, „Ziemia, którą im dałem” – tak jak w Księdze Powtórzonego Prawa jest darem Boga, a jej posiadanie zależy od Jego woli.

Ostatnią część modlitwy (3,1-8) wprowadzają nowe tytuły Boga: „Pan wszechwładny” (kyrios pantokrator) i „Bóg Izraela” (3,1). Pierwszy jest kalką hebrajskiego wyrażenia „Pan Zastępów”, drugi zaś został nadany Bogu z racji przymierza. Modlący powołują się na zawarcie przymierza i na wszechwładzę Bożą i proszą Boga o wybaczenie i położenie kresu wygnaniu. Ta ostatnia część – wraz z początkiem modlitwy (2,11), mówiącym także o władzy Bożej, która przejawiła się w wyprowadzeniu ludu z Egiptu, i o imieniu, które uczynił sobie dzięki owemu wyzwoleniu – stanowi wtrącenie.

3,1-4: Tekst ten przeciwstawia wszechwładzę Boga kondycji Judy na wygnaniu: Bóg króluje „na wieki”, natomiast my „umieramy na wieki” (BT: „my nic nie znaczymy”); ci, którzy zanoszą błagania do wszechwładnego Pana, są „umarli” (czyli na wygnaniu).

W wierszu 7 prorok powraca do tematu z 2,32: pochwała imienia Bożego. Aby lud mógł wzywać Jego imienia, Bóg dał bojaźń swą jego sercu (wyrażenie z Jr 32,40). Podobnie jak psalmista z okresu wygnania, prorok przyznaje, że lud będzie mógł chwalić imię Boże wówczas, gdy zmieni On jego serce i oczyści jego wargi (por. Ps 51,12.16-17).

Na końcu (3,8) prorok nie prosi już o nic, a przedstawia tragiczną sytuację, w jakiej znalazł się lud. Chcąc ją opisać, sięga ponownie do słownictwa z 2,4, dodając „przekleństwo” (oflesis, słowo użyte w Biblii tylko tu).

Lud, żywiąc trwogę wygnania, śle błagania do Boga. Jest on ludem ubogich, ponieważ nie ma wolności, został pozbawiony swojej ziemi i widzi, jak wszystkie jego religijne i polityczne wartości (świątynia jerozolimska) legły w gruzach. Podobnie jak ubodzy z Księgi Psalmów, tak i on prosi o wymierzenie im sprawiedliwości. Wie bowiem dobrze, że sytuacja, w jakiej się obecnie znajduje, jest także częścią jego winy. Bóg chce, aby był on ludem Jego własności, aby żył wolny pod Jego opieką. Jednakże przez fałszywy wybór znalazł się pod władzą tych, którzy go teraz uciskają i wyrzucają z jego ziemi.

11 A teraz, Panie, Boże Izraela, który wyprowadziłeś lud swój z ziemi egipskiej ręką potężną wśród znaków i cudów, wielką mocą, ramieniem wyciągniętym w górę i zdobyłeś sobie imię, aż po dzień dzisiejszy – Dn 9,15-16; Jr 32,20-21; Pwt 6,21-22

12 zgrzeszyliśmy bezbożnie i niegodziwie postąpiliśmy, Panie, Boże nasz, wobec wszystkich sprawiedliwych rozporządzeń Twoich. Ps 106,6

13 Niech się odwróci od nas zapalczywość Twoja, bo mało nas ocalało między narodami, wśród których nas rozproszyłeś. Am 3,12

14 Wysłuchaj, Panie, modlitw i próśb naszych, wybaw nas przez wzgląd na siebie samego! Wyjednaj nam łaskę przed obliczem tych, co nas uprowadzili, Ps 25,11 Jr 14,9; Dn 9,19; Pwt 26,15

15 aby poznała cała ziemia, że Ty jesteś Pan, Bóg nasz, że imię Twoje jest wzywane nad Izraelem i nad narodem jego. 16 Panie, spojrzyj ze świętego przybytku swego i pomyśl o nas! Nakłoń, Panie, ucha swego i wysłuchaj! 

17 Otwórz, Panie, swe oczy i zobacz, że to nie umarli przebywający w Otchłani, którym tchnienie ich wnętrza odjęto, oddadzą Ci chwałę i uwielbienie, Iz 38,18

18 lecz dusza zasmucona z powodu ogromu [niedoli], ten, kto chodzi pochylony i zbolały, oczy niedomagające, dusza przymierająca głodem oddadzą Ci chwałę i sprawiedliwość, Panie! Pwt 28,65-67

19 Albowiem nie na sprawiedliwych czynach przodków ani królów naszych się opieramy, gdy prosimy Cię o miłosierdzie nad nami, Panie, Boże nasz! Ez 36,22; Dn 9,18

20 Zesłałeś, bowiem zapalczywość i gniew swój na nas, jak to ogłosiłeś przez proroków, sługi swoje: 

21 Tak mówi Pan: Pochylcie swe karki i służcie królowi babilońskiemu, a mieszkać będziecie na ziemi, którą dałem przodkom waszym. Jr 27,12

22 A jeżeli nie posłuchacie głosu Pana, aby służyć królowi babilońskiemu, Jr 7,34

23 zabiorę z miast Judy i z Jeruzalem głos radości i wesela, głos oblubieńca i oblubienicy, a cała ziemia będzie bezludnym pustkowiem. 

24 Nie posłuchaliśmy jednak głosu Twego, by służyć królowi babilońskiemu, więc wypełniłeś słowa, które wypowiadałeś przez proroków, sługi swoje, że będą usunięte kości królów i przodków naszych ze swego miejsca. Jr 8,1-2; Jr 36,30

25 A oto są porzucone na skwar dnia i ziąb nocy. Pomarli oni z powodu okropnej nędzy, głodu, miecza i zarazy. Jr 14,12

26 Uczyniłeś z domem, gdzie wzywano imienia Twojego, to, co jest obecnie, z powodu złości domu Izraela i domu Judy. 27 Postąpiłeś jednak względem nas, Panie, Boże nasz, według całej swej łagodności i wielkiego miłosierdzia swego, 28 stosownie do słów wypowiedzianych przez sługę Twego, Mojżesza, w dniu, kiedy kazałeś mu pisać Prawo Twoje przed obliczem synów Izraela, mówiąc: 

29 Jeżeli nie będziecie posłuszni głosowi mojemu, ten wielki i liczny tłum stanie się mały między narodami, gdzie go rozproszę. Kpł 26,39

30 Wiem, że nie posłuchają Mnie, bo są ludem o twardym karku, wejdą jednak w siebie w ziemi wygnania. Pwt 9,13 Kpł 26,44n; Za 10,9

31 Poznają wówczas, że Ja jestem ich Panem i Bogiem. Dam im serce i uszy otwarte, Ez 36,26; Jr 4,4

32 chwalić Mnie będą w ziemi wygnania swego i pamiętać o imieniu moim. 

33 Odwrócą się od swojej zatwardziałości i od złych czynów swoich, ponieważ przypomną sobie los przodków, którzy grzeszyli przed Panem. Pwt 30,1; Pwt 30,9n

34 Sprowadzę ich do ziemi, którą poprzysiągłem ich ojcom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Będą panować nad nią, rozmnożę ich, nie zostaną w małej liczbie. 

35 Zawrę z nimi przymierze wieczne, Ja będę Bogiem ich, a oni będą ludem moim. Nie usunę więcej ludu mego, Izraela, z ziemi, którą im dałem. Jr 31,31

Ba 3

1 Panie wszechwładny, Boże Izraela, dusza w ucisku i duch zgnębiony woła do Ciebie. 

2 Wysłuchaj, Panie, zmiłuj się, ponieważ zgrzeszyliśmy przeciw Tobie. Ba 2,18

3 Ty trwasz na wieki, a my nic nie znaczymy. Ps 29,10; Lm 5,19

4 Panie wszechwładny, Boże Izraela, wysłuchaj modlitwy umarłych Izraela i synów tych, którzy grzeszyli przeciw Tobie, którzy nie słuchali głosu Pana, Boga swego. Dlatego przylgnęły do nas te nieszczęścia. Ps 44,23

3,4 - Izraelici są do tego stopnia przytłoczeni nieszczęściami, że stali się podobni do umarłych.

5 Nie pamiętaj o grzechach przodków naszych, lecz pomnij obecnie na ramię Twe i imię Twoje. 6 Tak, bo Ty jesteś Panem i Bogiem naszym, przeto chwalić Cię będziemy, Panie! 

7 Dlatego bowiem dałeś bojaźń Twą sercom naszym, abyśmy wzywali imienia Twego. Będziemy Cię chwalili na wygnaniu naszym, ponieważ odwracamy od serc naszych wszelką niegodziwość przodków, którzy grzeszyli przeciw Tobie. Jr 31,33

8 Oto my dzisiaj na wygnaniu, gdzie rozproszyłeś nas na szyderstwo, przekleństwo i potępienie za wszystkie niegodziwości przodków, którzy odstąpili od Pana, Boga naszego. Ba 2,4

Mowa proroka

3,9-5,9: Część druga – prorocka

3,9-4,4: Poemat pierwszy – prawo jako mądrość

Poemat ten, który zaczyna się słowami Pwt 6,4: „Słuchaj, Izraelu” (BT: „Bądź posłuszny, Izraelu”), jest adresowany do ludu, znajdującego się na wygnaniu, aby uzmysłowił sobie, że owa sytuacja poniżenia jest skutkiem porzucenia Prawa utożsamianego z mądrością. Przestrzeganie przykazań jest oznaką roztropności (fronesis). Wyrażenie to jest tłumaczeniem hebrajskich słów oznaczających „mądrość” i „rozum”.

Tekst zaczyna się od czterech pytań, skierowanych do Izraela, a dotyczących jego sytuacji. Ton pytań, w których używa się coraz bardziej radykalnych zwrotów, staje się też coraz bardziej dramatyczny. Na wszystkie pytania pada tylko jedna odpowiedź: Izrael odrzucił przykazania, źródło mądrości.

Pojawia się jednak pewna trudność: nikt nie jest w stanie osiągnąć mądrości (por. Hi 28), a ci, którzy jej poszukiwali, nie potrafili jej znaleźć. W 3,16-23 prorok opisuje różne grupy, które na pozór wydawały się potężne i w powszechnej opinii uchodziły za obdarzone wielką mądrością. Niemniej żadna z nich nie poznała dróg mądrości; wszystkie odeszły, nie zapisując się w ludzkiej pamięci, podobnie zresztą jak ich potomkowie. Nie poznały jej także ludy Wschodu słynące z mądrości (1 Krl 5,10) ani potężni olbrzymi (odniesienie do Rdz 6,4; Lb 13,33; Pwt 1,28; 2,10-11.20-21; 3,11), ponieważ mieli siłę, ale nie posiedli mądrości i zginęli przez własną nierozwagę (Syr 16,7; Mdr 14,6). Tylko Bóg zna mądrość, którą objawił jedynie Izraelowi, swemu „słudze” i „umiłowanemu”, dając mu Prawo (por. 2,29-31 z Pwt 30,11-14). A zatem mądrość, która zamieszkuje niebiosa (Mdr 9,4), została posłana przez Boga i przyszła do Izraela (Mdr 9,9-10; Syr 24,8), i przebywa pośród istot ludzkich.

Według 3,38 mądrość „ukazała się na ziemi i zaczęła przebywać wśród ludzi”. W tekstach powygnaniowych nasila się tendencja personifikowania mądrości (Prz 1,20-33; 3,16-19; 8-9; Mdr 9; Syr 24,1-22). Do tekstów tych sięga NT i stanowią tło prologu Czwartej Ewangelii, która posługuje się tą postacią literacką, Mądrością, aby przedstawić tajemnicę preegzystencji Jezusa Chrystusa: Mądrość, utożsamiona ze Słowem Bożym i z Prawem, była z Bogiem przez całą wieczność i towarzyszyła Mu w dziele stworzenia; na różne sposoby objawiała się w dziejach ludu Izraela i ostatecznie stała się ciałem w Jezusie Chrystusie.

Pisarze starożytności chrześcijańskiej, odczytując Ba 3,38 w świetle Ewangelii św. Jana, widzieli w tym fragmencie objawienie wcielenia Syna Bożego: „Pan nasz, Jezus Chrystus, w tym, co się tyczy Jego boskości, może być widziany oczyma serca czystymi, doskonałymi, napełnionymi Bogiem; lecz był On także widziany w swoim ciele wedle tego, co zostało napisane: Po tym, jak zstąpił na ziemię i zamieszkał pośród ludzi” (Augustyn, Kazanie 277,16; PL 38, 1266). „Słowo jasno nam dowodzi wcielenia Syna Jedynego (...)” (Teodoret z Cyru, Komentarz do Barucha 3,38; PG 81,773-774B).

Poemat kończy się wezwaniem do Jakuba (Izraela), aby przyjął mądrość utożsamianą z Prawem. Mądrość w szczególny sposób odnosi się do życia i do światła (tematy te szeroko rozwija Ewangelia św. Jana). Ostatni wiersz (4,4) jest błogosławieństwem skierowanym do tych, którzy otrzymali dar w postaci objawienia Prawa.

9 Bądź posłuszny, Izraelu, przykazaniom życiodajnym, nakłoń ucha, by poznać mądrość. Prz 4,20-22

10 Cóż się to stało, Izraelu, że jesteś w kraju nieprzyjaciół, wynędzniały w ziemi obcej, 11 uważany za nieczystego na równi z umarłymi, zaliczony do tych, co schodzą do Otchłani? 

12 Opuściłeś źródło mądrości. Jr 2,13; Syr 1,5

13 Gdybyś chodził po drodze Bożej, mieszkałbyś w pokoju na wieki. Iz 48,18

14 Naucz się, gdzie jest mądrość, gdzie jest siła i rozum, a poznasz równocześnie, gdzie jest długie i szczęśliwe życie, gdzie jest światłość dla oczu i pokój. 

15 Lecz któż znalazł jej miejsce lub, kto wszedł do jej skarbców? Hi 28,12; Hi 28,20

16 Gdzież są zwierzchnicy narodów i panujący nad zwierzętami, co są na ziemi, Jr 27,6

17 ci, co igrają z ptakami podniebnymi, ci, co gromadzą srebro i złoto, w których ludzie pokładali ufność, a nie ma końca nabywaniu tych rzeczy, 18 [gdzież są ci], którzy obrabiają srebro, trudzą się tak, że prawie nie widać końca ich pracy?

3,18 - Wyrażenie niejasne, prawdopodobnie dotyczy tych, którzy na wszelki sposób gromadzą srebro, czyli pieniądze.

19 Zniknęli i do Otchłani zstąpili, a inni stanęli na ich miejsce. 20 Młodsi ujrzeli światło i zamieszkali na ziemi, ale drogi mądrości nie pojęli, 21 nie poznali jej ścieżek ani jej nie uchwycili, a synowie od drogi ich daleko odeszli. 

22 Nie słyszano o niej w Kanaanie ani w Temanie jej nie widziano. Ez 28,4-5; Za 9,2; Hi 2,11

3,22 - "Kanaan" - inaczej Fenicja; "Teman" - szczep lub miejscowość w południowej Idumei.

23 Synowie Hagar ubiegają się o mądrość tej ziemi, kupcy z Merranu i Temanu, bajarze i poszukiwacze wiedzy nie znają drogi mądrości ani nie pamiętają o jej ścieżkach. Rdz 25,12 Wj 2,15

3,23 – Merranu. Prawdopodobnie błąd kopisty; ma być: Madian.

24 O Izraelu, jakże wielki jest dom Boga, jakże rozległy obszar Jego posiadłości! 25 Wielki i niemający końca, wysoki i niezmierzony. 

26 Tam urodzili się olbrzymi, sławni od początku, wielcy, biegli w walce. Rdz 6,4; Pwt 1,28

27 Ale nie tych wybrał Bóg i nie im wskazał drogę do mądrości. 1Sm 16,7

28 Zginęli, dlatego, że mądrości nie mieli, zginęli z powodu swej nierozwagi. 

29 Któż wstąpił do nieba, aby ją wziąć, któż ją z obłoków sprowadził? Pwt 30,11; Syr 24,4; Mdr 9,4

30 Któż przeprawił się przez morze, a znalazł ją i przywiózł w zamian za najlepsze złoto? 

31 Nie ma nikogo, kto by znał jej drogę i kto by rozpoznał jej ścieżkę; Hi 28,13-14

32 lecz zna ją Wszechwiedzący i zbadał ją swoim rozumem. Ten, który na czas bezkresny urządził ziemię i napełnił ją stworzeniami czworonożnymi, Hi 28,23

33 wysłał światło, i poszło, wezwał je, a ono posłuchało Go z drżeniem. 34 Gwiazdy radośnie świecą na swoich strażnicach. 

35 Wezwał je. Odpowiedziały: Jesteśmy. Z radością świecą swemu Stwórcy. Iz 40,26; Hi 38,35; Ps 147,4

36 On jest Bogiem naszym. I żaden inny nie może z Nim się równać. 

37 Zbadał wszystkie drogi mądrości i dał ją słudze swemu, Jakubowi, i Izraelowi, umiłowanemu swojemu. Ps 147,19; Syr 24,8; Syr 24,10n

38 Potem ukazała się ona na ziemi i zaczęła przebywać wśród ludzi. Prz 8,31; J 1,14; Mdr 9,10

Ba 4

1 Tą mądrością jest księga przykazań Boga i Prawo trwające na wieki. Wszyscy, którzy się go trzymają, żyć będą. Którzy je zaniedbują, pomrą. Syr 24,22 Prz 1,32; Prz 8,35-36

2 Nawróć się, Jakubie, trzymaj się go, chodź w blasku jego światła! Prz 6,23

3 Nie dawaj chwały swojej obcemu ani innemu narodowi twych przywilejów! 

4 Szczęśliwi jesteśmy, o Izraelu, że znane nam to, co się Bogu podoba. Pwt 4,8; Pwt 4,32-37 Mdr 9,18

5 Bądź dobrej myśli, narodzie mój, pamiątko Izraela! 

6 Zostaliście zaprzedani poganom, ale nie na zatracenie; dlatego zostaliście wydani nieprzyjaciołom, iż pobudziliście Boga do gniewu. Iz 50,1; Iz 52,3

7 Rozgniewaliście bowiem Stworzyciela swego ofiarami składanymi złym duchom, a nie Bogu. Pwt 32,17

8 Zapomnieliście o waszym Żywicielu, Bogu wiekuistym, zasmuciliście też Jerozolimę, która was wychowała. Pwt 32,5; Pwt 32,10; Pwt 32,15; Iz 1,2

9 Widziała, bowiem przychodzący na was gniew Boży i rzekła: Słuchajcie, sąsiedzi Syjonu, Bóg zasmucił mnie bardzo, 10 widzę, bowiem niewolę moich synów i córek, jaką im zesłał Przedwieczny. 11 Wyżywiłam ich z radością, a odesłałam z płaczem i smutkiem. 

12 Niech nikt się nie śmieje, żem wdowa i opuszczona przez wielu. Zostałam opuszczona z powodu grzechów dzieci moich, ponieważ wyłamały się spod prawa Bożego. Lm 1,1-2

13 Nie uznały słusznych rozporządzeń Twoich ani nie kroczyły drogami przykazań Bożych, ani nie weszły na ścieżki wychowania w Twojej sprawiedliwości. 14 Przyjdźcie, sąsiedzi Syjonu! Przypomnijcie sobie niewolę moich synów i córek, jaką im zesłał Przedwieczny. 

15 Sprowadził na nich naród z daleka, naród bezczelny, obcego języka, który nie uszanował starca ani nie ulitował się nad dzieckiem. Jr 5,15; Jr 6,22; Jr 6,23; Pwt 28,49-50

16 Uprowadził umiłowanych Wdowy i pozbawił córek Opuszczoną. 

4,9-16: Poemat drugi – pocieszenie wygnańców (część druga)

Jerozolima przemawia do sąsiednich miast jako zrozpaczona wdowa. Jej wypowiedzi dzieli się na dwie części (9b-12a i 14-16), stanowiące ramy dla opisu grzechów jej synów i córek (12b-13). W pierwszej części upomina sąsiadujące z nią miasta, aby nie cieszyły się z powodu cierpień, które zostały na nią zesłane, i przyznaje, że to grzechy jej dzieci sprawiły, iż jest teraz opuszczona. W drugiej części wzywa te same miasta, aby przyszły i dzieliły jej boleść z powodu niewoli jej dzieci. Cudzoziemski najazd prorok wspomina słowami Pwt 28,49-50 (por. Jr 5,15).

17 Ja zaś jak wam mogę pomóc? 18 Ten, który zesłał na was to zło, wybawi was z rąk nieprzyjaciół. 19 Idźcie, dzieci, idźcie, ja zaś sama i opuszczona zostać muszę. 20 Zdjęłam szatę pokoju, a przyoblekłam się w wór do mojej modlitwy błagalnej i za dni moich wołać będę do Przedwiecznego.

4,20 - Hebraizm. Jerozolima, obleczona w szaty pokutne, modli się do Pana.

21 Miejcie ufność, dzieci, wołajcie do Boga, a wyrwie was z mocy, z ręki nieprzyjaciół. 22 Ja zaś z ufnością powierzyłam Przedwiecznemu wybawienie wasze i rozradował mnie Święty miłosierdziem, jakie okaże wam prędko Przedwieczny, wasz Zbawca. 

23 Wysłałam was ze smutkiem i płaczem, a Bóg odda mi was z radością i weselem na wieki. Jr 31,12-13

24 Jak bowiem teraz sąsiedzi Syjonu widzieli wasze wygnanie, tak oglądać będą wasze od Boga zbawienie, które zstąpi na was z wielką chwałą i okazałością Przedwiecznego. Iz 60,1-3

25 Dzieci, cierpliwie znoście gniew, jaki Bóg zesłał na was. Prześladuje cię twój nieprzyjaciel, ale wnet ujrzysz jego zagładę i staniesz na jego karku. Iz 51,23

26 Delikatne moje dzieci szły drogami przykrymi, zostały uprowadzone jak stado zagrabione przez nieprzyjaciół. Lm 2,22; Lm 4,5

27 Ufajcie, dzieci, wołajcie do Boga, a Ten, który dopuścił to na was, będzie o was pamiętał. 28 Jak bowiem, błądząc, myśleliście o odstąpieniu od Boga, tak teraz, nawróciwszy się, szukajcie Go dziesięciokrotnie. 29 Albowiem Ten, który zesłał na was to zło, przywiedzie radość wieczną wraz z wybawieniem waszym. 

4,17-29: Poemat drugi – pocieszenie wygnańców (część trzecia)

Jerozolima zwraca się teraz do swoich dzieci. Nie mówi im o płaczu, lecz pociesza ich wizją bliskiego wybawienia. Zaledwie wspomina o winie (w. 28a), kładąc raczej nacisk na radość z powrotu. Ramy tekstu stanowią wiersze 18 i 19, w których powtarza się ta sama myśl. Miasto stara się pomóc swoim dzieciom (w. 17), nakłaniając je, aby wołały do Boga z prośbą o wybawienie (w. 21.27), tak jak to czyni sama Jerozolima ubrana w pokutne szaty (w. 20). Ten sam Bóg, który zesłał na Izrael wszystkie te niedole (w. 18.25.27.29), przyniesie mu wybawienie.

4,30-5,4: Poemat drugi – pocieszenie wygnańców (część czwarta)

Słowami zaczerpniętymi z Księgi Izajasza prorok zwraca się do Jerozolimy, aby z radością patrzyła na swoich synów i córki powracających z wygnania. Swoją uwagę skupia na zmianie dokonującej się w Jerozolimie z powodu szczęśliwego powrotu jej mieszkańców. Ramami tej części poematu są wiersze mówiące o nowym imieniu, jakie Bóg nada Jerozolimie (4,30 i 5,4; por. Iz 62,2-4.12b). W 4,30-35 prorok pociesza Jerozolimę, zapowiadając karę, jaka spotka naród, który zniewolił jej synów (por. Iz 13,21; 34,9-10.14).

W 4,36-5,4 prorok wzywa Jerozolimę, aby zamiast szat żałoby wdziała szaty chwały i sprawiedliwości, dane jej przez Boga (Iz 53,1; 61, 10), i popatrzyła na Wschód, na dzieci (Iz 49,18-23; 60,4), które zebrane na słowo „Świętego” (imię Boga, które przeważa u Deutero-Izajasza) powracają do domu.

30 Nie upadaj na duchu, Jeruzalem, pocieszy cię Ten, który ci nadał imię. 31 Biada tym, którzy cię skrzywdzili i cieszą się z twego nieszczęścia. 32 Biada tym miastom, którym służą twe dzieci, biada temu, które przyjęło twych synów. 33 Jak bowiem cieszyło się twoim zniszczeniem i radowało się twoim upadkiem, tak będzie zasmucone własnym spustoszeniem. 34 Odbiorę mu radość z wielkiej liczby mieszkańców, a pycha jego przemieni się w smutek. 

35 Albowiem Przedwieczny ześle na nie ogień przez wiele dni i długi czas złe duchy zamieszkiwać w nim będą. Iz 34,9-10; Iz 34,14 Kpł 16,8; Kpł 17,7

36 Jerozolimo, spojrzyj na wschód i zobacz radość, która ci przychodzi od Pana. Iz 60,4-5

37 Oto idą synowie twoi, których wysłałaś, idą, zgromadzeni ze wschodu i zachodu na słowo Świętego, ciesząc się chwałą Boga.

Ba 5

1 Odłóż, Jeruzalem, szatę smutku i utrapienia swego, a przywdziej wspaniałe szaty chwały, dane ci na zawsze przez Pana. Iz 52,1

2 Przyoblecz się w płaszcz sprawiedliwości pochodzącej od Boga, włóż na głowę swą koronę chwały Przedwiecznego! Iz 61,10

3 Albowiem Bóg chce pokazać wspaniałość twoją wszystkiemu, co jest pod niebem. 4 Imię twe u Boga na wieki będzie nazwane: Pokój sprawiedliwości i chwała pobożności. 5 Podnieś się, Jeruzalem! Stań na miejscu wysokim, spojrzyj na wschód, zobacz twe dzieci, zgromadzone na słowo Świętego od wschodu słońca aż do zachodu, rozradowane, że Bóg o nich pamiętał. 

6 Wyszli od ciebie pieszo, pędzeni przez wrogów, a Bóg przyprowadzi ich niesionych z chwałą, jakby na tronie królewskim. Iz 49,22; Iz 60,4

7 Albowiem postanowił Bóg zniżyć każdą górę wysoką, pagórki odwieczne, doły zasypać do zrównania z ziemią, aby bezpiecznie mógł kroczyć Izrael w chwale Pana. Iz 40,3-4 Iz 40,5; Iz 42,16

8 Na rozkaz Pana lasy i drzewa pachnące ocieniać będą Izraela. Iz 41,19

9 Z radością, bowiem poprowadzi Bóg Izraela do światła swej chwały z właściwą sobie sprawiedliwością i miłosierdziem.

5,5-9: Poemat drugi – pocieszenie wygnańców (część piąta)

Prorok ponownie zwraca się do Jerozolimy, aby z radością patrzyła na powrót synów, lecz tym razem swoją uwagę skupia na tych, którzy powracają z wygnania. Podobnie jak w czwartej części, czerpie ze słownictwa Księgi Izajasza.

Wzywa Jerozolimę, aby się podniosła (Iz 51,17) i z wysokości patrzyła, jak jej dzieci przywołane głosem Boga powracają ze wschodu i z zachodu (por. w. 4,37; Iz 49,18-23; 60,4). Podkreśla kontrast między tym, jak wyszły pieszo, pędzone przez wrogów, a ich powrotem w chwale, przyprowadzonych i niesionych przez Boga jakby na tronie królewskim. Pan postanawia usunąć wszelkie nierówności terenu (por. Iz 40,3-5; 49,11), nakazuje drzewom, aby udzieliły wędrowcom swego cienia i otoczyły ich swoją wonią (por. Iz 41,19; 55,12- 13), a sam służy im za przewodnika (por. Iz 49,10; 52,12).

Kompozycja Księgi Barucha pozwoliła prorokowi prowadzić czytelnika od rozpaczy z powodu win Izraela i ucisku, jakiego doznaje od swych wrogów, do radości płynącej z zapowiedzi przyszłego wybawienia. Idąc śladami tradycji Jeremiasza i Deutero-Izajasza, prorok zapowiada eschatologiczną odnowę cierpiącego ludu. Widoczne już w dziejach oznaki wyzwolenia odsłaniają przyszłość, jaką Bóg przygotowuje dla swego ludu.

Tym samym Księga Barucha kieruje naszą uwagę ku objawieniu nowego życia, które zacznie się wraz ze zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa.

Ba 6

List Jeremiasza Jr 29,1

Odpis listu, wysłanego przez Jeremiasza do tych, którzy jako niewolnicy mieli być uprowadzeni przez króla babilońskiego do Babilonu, by im oznajmić, co mu Bóg polecił.

1 Z powodu grzechów, jakie popełniliście przeciw Bogu, będziecie uprowadzeni w niewolę do Babilonu przez króla babilońskiego, Nabuchodonozora. 

2 Gdy już wejdziecie do Babilonu, pozostaniecie tam przez wiele lat, na długi czas, aż do siódmego pokolenia. Potem wyprowadzę was stamtąd w pokoju. Iz 40,19-20; Jr 10,1-16

3 Oto ujrzycie w Babilonie niesionych na ramionach bogów ze srebra, złota i drewna, którzy bojaźń wzbudzać będą w poganach. 4 Uważajcie, więc, byście się nie upodobnili do cudzoziemców i by was nie ogarnęła bojaźń przed tymi bogami. 5 Kiedy zobaczycie tłum, który idąc przed i za nimi, cześć oddawać im będzie, powiedzcie sobie w myśli: Tobie należy się cześć, o Panie! 

6 Mój, bowiem anioł jest z wami i on sam szuka dusz waszych. Wj 23,20

6,6 - Hebraizm; znaczy: życiem przypłacicie lub: będziecie doznawać jego opieki.

7 Rzemieślnik wygładził język tych bogów, sami zaś, pozłoceni i posrebrzeni, są oszustwem i nie mogą mówić. Ps 115,4-5

8 Jak pannie, która kocha się w strojach, oni robią wieńce na głowy swoich bogów. 9 Zdarza się, że kapłani kradną złoto i srebro swoim bogom i obracają na własne potrzeby, dają je też nierządnicom spod [tego samego] dachu.

6,9 - Tj. z domu przy świątyni; mowa o hierodulach, kobietach oddanych na służbę bogini płodności, Isztar.

10 Ubierają w szaty, jak ludzi, bogów srebrnych, złotych i drewnianych, którzy nie mogą się obronić przed rdzą i robakami. 11 Gdy odziewają ich w szkarłatne szaty, ścierają z ich twarzy kurz świątyni, który w wielkiej obfitości na nich osiada. 12 Ten trzyma berło, jakby, jaki rządca kraju, ale nie może zabić, jeśliby ktoś przeciw niemu wykroczył. 13 Ów trzyma w prawicy miecz i siekierę, ale nie obroni siebie w czasie wojny ani przed złodziejami. 14 Dlatego jasną jest rzeczą, że nie są bogami; więc się ich nie bójcie! 15 Jak naczynie stłuczone staje się dla człowieka bezużyteczne, tak się rzecz ma z ich bogami, umieszczonymi w świątyniach. 16 Oczy mają pełne kurzu unoszącego się spod nóg przechodniów. 17 Jak za tym, co obraził króla, dokoła zamyka się dziedzińce, jako za skazanym na śmierć, tak kapłani obwarowują swe świątynie drzwiami, zamkami i zasuwami, aby nie zostali ograbieni przez złodziei. 18 Światła zapalają, i to więcej niż sami potrzebują, a żadnego ci bogowie ujrzeć nie mogą. 19 Są oni jak belka w domu: wnętrze ich, jak powiadają, jest stoczone, bo robactwo, wychodzące z ziemi, pożera ich wraz z szatami, a oni tego nie czują. 20 Oblicze mają czarne od dymu unoszącego się ze świątyni. 21 Na ich ciała i głowy siadają nietoperze, jaskółki i [inne] ptaki; tak samo koty po nich łażą. 22 Stąd poznajecie, że nie są bogami, dlatego się ich nie bójcie. 23 Złoto, którym dla ozdoby są pokryci, nie będzie błyszczeć, jeśli ktoś śniedzi z niego nie zetrze. Ani nie czuli oni, kiedy ich odlano. 24 I chociażby byli kupieni nie wiedzieć za jak wielką cenę, nie ma w nich ducha. 

25 Ponieważ nie mają nóg, na ramionach muszą być noszeni, pokazując w ten sposób ludziom swą nicość. Muszą się też czuć zawstydzeni ich czciciele tym, że gdy któryś z nich przypadkiem upadnie, to go sami podnoszą. Iz 46,7 Mdr 13,16

26 Jeżeli zaś ktoś go prosto postawi, nie może poruszyć się sam, a jeżeli będzie nachylony, prosto nie stanie. Dlatego jak przed zmarłymi stawia się im dary. 

27 Kapłani ofiary bogom składane sprzedają na własne potrzeby, podobnie ich żony peklują dla siebie mięso z ofiar, a nie dają z nich ani biednemu, ani choremu. Kobiety ich w okresie słabości miesięcznej oraz po połogu dotykają ofiar. Kpł 12,4; Kpł 15,19n; Kpł 20,18

28 Stąd wiecie, że nie są bogami, i nie bójcie się ich. 29 Jakżeż ich nazwać bogami? Przecież kobiety składają ofiary bogom srebrnym, złotym i drewnianym. 30 Kapłani siedzą w świątyniach z rozdartymi płaszczami, z ogolonymi brodami i czaszkami, z nienakrytymi głowami. 31 Ryczą i krzyczą przed bogami swymi, jak to niektórzy czynią na stypie. 32 Kapłani biorą szaty bogów i przyodziewają nimi swoje żony i dzieci. 33 A jeśli tym bogom ktoś zrobi coś dobrego albo coś złego, nie mają możności za to odpłacić. Nie mogą też króla ustanowić ani złożyć go z tronu. 34 Nie mogą też dać ani bogactw, ani miedziaków. Jeśliby ktoś jakiś ślub złożył, a nie dotrzymał go, nie będą tego dochodzić. 

35 Człowieka nie wyrwą śmierci ani też nie wybawią słabego z ręki mocnego. Ps 68,6; Ps 146,7-8

36 Niewidomemu wzroku nie przywrócą ani nie pomogą uciśnionemu. 37 Nad wdową się nie ulitują ani też nie będą dobrodziejami sierot. 38 Bogowie drewniani, pozłacani i posrebrzani mogą być przyrównani do kamieni wydobytych z gór, a tych, którzy im cześć oddają, spotka hańba. 39 Jakże, więc można myśleć o nich, że są bogami, albo ich tak nazywać? 40 Nadto, sami Chaldejczycy ich znieważają: gdy zobaczą jakiegoś niemego, który nie może mówić, przynoszą Bela, prosząc, by go obdarzył mową, jakby on mógł ich usłyszeć. 41 A nie mogą pojąć, że takich bogów należy porzucić; do tego stopnia rozumu nie mają. 42 Kobiety opasane sznurami siedzą przy drogach, palą otręby jak kadzidło.

6,42 - Podobne zwyczaje, związane z nierządem sakralnym (spalanie otrąb jako magiczny środek erotyzujący, opasywanie sznurem głowy na znak niewypełnienia ślubu), znane są historykom starożytnym.

43 Skoro którejś z nich udało się przespać z kimś z przechodzących, to natrząsa się z sąsiadki, że nie była tak zaszczycona jak ona i że jej sznur nie został przerwany. 44 Wszystko, co się dla tych bogów czyni, jest oszustwem. Jakże, więc można sądzić lub mówić, że to są bogowie? 45 Rzemieślnicy i złotnicy zrobili ich niczym innym nie są, tylko tym, czym oni chcieli, aby byli. 46 Sami rzemieślnicy nie dożyli długich lat, jakże, więc ich wytwory mają być bogami? 47 Pozostawili, więc swym potomkom hańbę i oszustwo. 48 Kiedy przyjdzie czas wojny i klęski, wówczas kapłani naradzają się, gdzie ukryć się wraz z tymi bogami. 49 Jakże, więc nie pojąć tego, że nie są bogami ci, którzy nie mogą zachować siebie od wojny i klęsk? 50 Dlatego niech będzie wiadomo, że rzeczy drewniane, pozłacane i posrebrzane są oszustwem. Wszystkie narody i wszyscy królowie niech wiedzą, że nie są one bogami, ale dziełem rąk ludzkich i żadnego działania Bożego w nich nie ma. 51 Któż, więc nie pozna, że nie są bogami? 52 Żadnego króla nad krajem nie postawią ani deszczu nie ześlą ludziom. 53 Spraw ich nie rozsądzą ani nie uwolnią skrzywdzonego, będąc bezsilni jak wrony między niebem a ziemią. 54 Kiedy pożar wybuchnie w świątyni bogów drewnianych, pozłacanych i posrebrzanych, kapłani ich uciekają i ocalają się, a oni sami w środku palą się jak belki. 55 Nie mogą się oprzeć ani królowi, ani nieprzyjacielowi. 56 Jakże, więc może się komuś wydawać albo może ktoś myśleć, że są bogami? 57 Bogowie drewniani, posrebrzani i pozłacani ani przed złodziejami, ani przed rozbójnikami nie mogą się obronić, którzy jako silniejsi od nich zabierają im złoto, srebro i ubranie, co jest na nich, i odchodzą, a oni nie mogą obronić siebie.58 Dlatego lepiej jest być królem, który może pokazać swe męstwo, albo pożytecznym w domu naczyniem, którym posługuje się właściciel, niż tymi fałszywymi bogami; albo bramą domu, która ochrania wszystko, co jest w nim, niż tymi fałszywymi bogami; albo kolumną drewnianą w pałacu królewskim niż tymi fałszywymi bogami. 59 Słońce, księżyc i gwiazdy, które świecą i otrzymały zadanie, by były pożyteczne, chętnie okazują posłuszeństwo. 60 Podobnie i błyskawica, kiedy zabłyśnie, jest piękna dla wzroku. Dlatego też i wiatr wieje w każdym miejscu. 61 Podobnie i chmury, kiedy otrzymają od Boga polecenie, by przelatywać nad całą ziemią, wykonują nakaz; także i piorun z wysoka zesłany, aby niszczyć góry i lasy, wykonuje polecenie. 62 A ci ani wyglądem, ani siłą nie dadzą się z nimi porównać. 63 Stąd wcale nie należy mniemać, że są oni bogami, ani ich tak nazywać, nie mogą, bowiem ani karać, ani dobrze czynić ludziom. 64 Skoro, więc wiecie, że nie są bogami, nie bójcie się ich! 65 Nie złorzeczą oni ani nie błogosławią królom. 66 Poganom znaków na niebie nie ukażą, nie błyszczą jak słońce ani nie świecą jak księżyc. 67 Zwierzęta są od nich mocniejsze, mogą, bowiem uciec do kryjówki i tak pomóc sobie. 68 W żaden sposób nie stwierdziliśmy, że są bogami, dlatego się ich nie bójcie! 69 Jak strach na wróble na grządce ogórków, który przed niczym nie strzeże, są ich bogowie drewniani, pozłacani i posrebrzani. 70 Podobnie można przyrównać ich bogów drewnianych, pozłacanych i posrebrzanych do krzaka cierniowego w ogrodzie, na którym siada każdy ptak, albo do trupa porzuconego w ciemnościach. 71 Z purpury i bisiorów, które na nich butwieją, poznajecie, że nie są bogami. Na koniec oni sami będą stoczeni [przez robactwo] i staną się przedmiotem hańby w kraju. 72 Przeto lepszy jest człowiek sprawiedliwy, który nie posiada bożków, będzie, bowiem daleko od hańby.