MIKROKAPSUŁKI
Kapsułki wielkości 5-100ɥm, przeciętnie 100-500ɥm. Składają się z rdzenia i otoczki. Rdzeń może stanowić substancja stała, ciekła (roztwór, zawiesina, emulsja) lub gazowa. W zależności od rodzaju rdzenia mikrokapsułki mają kształt kulisty lub nieregularny, zbliżony do otoczkowanej substancji.
Tworzywo otoczki stanowią substancje naturalne lub syntetyczne – najczęściej: żelatyna, guma arabska, nitroceluloza, mieszaniny polimerów.
W zależności od rodzaju otoczki następuje szybsze lub wolniejsze uwolnienie substancji leczniczej.
Zastosowanie mikrokapsułek
Możliwość otrzymywania nowych i udoskonalonych postaci leku.
Izolacja substancji leczniczych od wpływu otoczenia – zwiększenie trwałości.
Możliwość oddzielenia substancji wzajemnie reagujących.
Maskowanie smaku i zapachu.
Możliwość stosowania otoczek, rozpadających się lub trawiących w różnych odcinkach przewodu pokarmowego.
Możliwość wykorzystania w formach leku o przedłużonym działaniu, jako proszki dozowane do kapsułek, tabletek i zawiesin.
Substancje mikrokapsułkowane
Witaminy A, D, B, C – głównie z powodu zwiększenia ich trwałości oraz możliwości łączenia z preparatami niezgodnymi.
Kwas acetylosalicylowy – pokryty etylocelulozą i stabletkowany (ok. 500 000 mikrokapsułek w tabletce) jest trwalszy, ponadto stopniowe uwalnianie zmniejsza jego działanie drażniące.
W celu zwiększenia trwałości mikrokapsułkuje się również: olejki eteryczne, antybiotyki, enzymy.
NANOKAPSUŁKI
Kuliste kapsułki o wymiarach 20-500nm. Nie są widoczne pod mikroskopem optycznym, ich wielkość ustalono za pomocą mikroskopu elektronowego.
Zastosowanie nanokapsułek
Możliwość wstrzykiwania dożylnego bez obawy zatoru – formy te jednak nie są stosowane. Przeprowadza się badania nad ich wykorzystaniem w kroplach do oczu.
LIPOSOMY
Kuliste pęcherzyki wielkości 0,01-1,0ɥm, których rdzeniem jest mikrokropelka wody, a otoczką podwójna warstwa fosfolipidów. Stąd też nazywane są pęcherzykami fosfolipidowymi. Tworzą w wodzie koloidalne rozproszenia. Grupa hydrofobowa unika kontaktu z wodą i kieruje się do środka układu, natomiast grupa hydrofilowa skierowana jest na zewnątrz.
Zastosowanie liposomów
Największe zastosowanie znalazły jako nośnik leków cytostatycznych podawanych dożylnie. W tej postaci podawane są: daunorubicyna, doksorubicyna, amfoterycyna B.
Wykazano zmniejszoną toksyczność ogólną.
Wykazano również zwiększone działanie przeciwbakteryjne antybiotyków zamkniętych w liposomach, np.: gentamycyny.
Postacie liposomalne mogą przedłużać działanie niektórych leków stosowanych do oczu – pilokarpiny czy chloramfenikolu, a także podanych podskórnie lub dożylnie – wazopresyna.
Zamknięcie witaminy A i E w liposomach korzystnie wpływa na ich wchłanianie z maści.
Są stosowane w kremach kosmetycznych.