Majątek przedsiębiorstwa AKTYWA – kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej przeszłości nabyte w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
 
Korzyści te stanowić mogą np. transakcje handlowe wynikające ze sprzedaży aktywów, wykorzystania ich  do realizacji działalności jednostki, odsetki, dywidendy itp.

Majątek może mieć postać:
- niematerialną – licencja, prawa autorskie
- rzeczową
-pieniężną

Aktywa dzielą się na dwie zasadnicze grupy:

Zasoby majątkowe
AKTYWA

 

         Majątek trwały                                                          Majątek obrotowy
   AKTYWA TRWAŁE                                               AKTYWA OBROTOWE

-wartości niematerialne i prawne                            - rzeczowe aktywa obrotowe
-rzeczowe aktywa trwałe                                         - należności krótkoterminowe
      * środki trwałe                                                   - inwestycje krótkoterminowe
      * środki trwałe w budowie                                       (aktywa finansowe)
-  długoterminowe  inwestycje                                 -krótkoterminowe rozliczenia
- należności długoterminowe                                    międzyokresowe                           
- długoterminowe rozliczenia  

międzyokresowe

Podział na aktywa trwałe i obrotowe wynika z okresu ich realizacji. Aktywa trwałe charakteryzuje termin realizacji dłuższy niż 12 m-cy ( będą wykorzystywane w jednostce powyżej 1 roku,  zużywają się stopniowo), natomiast okres realizacji aktywów obrotowych zamyka się w okresie do 12 m-cy (zużywają się jednorazowo lub mogą być użytkowane do 1 roku)
Zakwalifikowanie danego składnika majątku zależy od:
- przewidywanego czasu użytkowania
- przeznaczenia ( w jakim celu został nabyty do firmy)
- charakteru podmiotu gospodarczego (czym firma się zajmuje)

Ten sam składnik majątku w dwóch różnych firmach może być zakwalifikowany do dwóch różnych rodzajów majątku

Wartości niematerialne i prawne  - to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych nadające się do gospodarczego wykorzystania  o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok przeznaczone do używania na potrzeby jednostki

 

                                                                        autorskie prawa majątkowe
                                                                        licencje
                                                                        koncesje
                                                                        prawa do wynalazków, patenty
                                                                        prawa do znaków towarowych
Wartości niematerialne i prawne                    prawa do wzorów użytkowych
                                                                        know-how
                                                                        programy komputerowe
                                                                        wartość firmy
                                                                        koszty zakończonych prac
                                                                        rozwojowych

Know- how – suma wiedzy technicznej i technologicznej konieczna do wytworzenia określonego wyrobu, stanowiąca przedmiot obrotu międzynarodowego ( słownik wyrazów obcych)

Wartość firmy – różnica między ceną nabycia  określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o przyjęte zobowiązania). Wartość godziwą stanowi kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej

Przykład:
Jeżeli cena nabycia określonej jednostki wynosi 400.000, a jej wartość godziwa 350.000 to różnica 50.000 stanowi wartość firmy zaliczaną do nip

Koszty zakończonych prac rozwojowych – koszty poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii poniesione na badania lub w inny sposób uzyskaną wiedzę, których wynik może być wykorzystany w produkcji nowych lub ulepszonych wyrobów oraz nowej technologii.

Rzeczowe aktywa trwałe możemy podzielić  na środki trwałe i i środki trwałe w budowie.

 

                                         &n                              know-how
                                                                        programy komputerowe
                                                                        wartość firmy
                                                                        koszty zakończonych prac
                                                                        rozwojowych

Know- how – suma wiedzy technicznej i technologicznej konieczna do wytworzenia określonego wyrobu, stanowiąca przedmiot obrotu międzynarodowego ( słownik wyrazów obcych)

Wartość firmy – różnica między ceną nabycia  określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o przyjęte zobowiązania). Wartość godziwą stanowi kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej

Przykład:
Jeżeli cena nabycia określonej jednostki wynosi 400.000, a jej wartość godziwa 350.000 to różnica 50.000 stanowi wartość firmy zaliczaną do nip

Koszty zakończonych prac rozwojowych – koszty poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii poniesione na badania lub w inny sposób uzyskaną wiedzę, których wynik może być wykorzystany w produkcji nowych lub ulepszonych wyrobów oraz nowej technologii.

Rzeczowe aktywa trwałe możemy podzielić  na środki trwałe i i środki trwałe w budowie.

 

                                                                        nieruchomości
                                                                        - grunty
                                                                        - prawa do wieczystego
                                                                          użytkowania gruntu
                                                                        - budynki
        Środki trwałe                                          - budowle
                                                                        - spółdzielcze własnościowe prawo
                                                                          do lokalu użytkowego
                                                                       
                                                                        maszyny i urządzenia
                                                                        środki transportu
                                                                        inwentarz żywy

Aby dany składnik majątku trwałego mógł być zakwalifikowany jako składnik środków trwałych musi spełniać następujące warunki:
- okres użytkowania powyżej roku
- jest kompletny i sprawny ( nadaje się do użytkowania)
- musi być przeznaczony na potrzeby głównej działalności jednostki

Środki trwałe w budowie – środki trwałe w okresie budowy, montażu lub ulepszania istniejącego środka trwałego
Ogół nakładów poniesionych na te cele np.: koszty zakupu gruntu, pozwoleń, projektów, robót budowlanych, ubezpieczeń, odsetki od kredytu inwestycyjnego

Inwestycje długoterminowe – składniki majątku nabyte przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych
( przedsiębiorstwo chce na nich zarobić, korzyści ekonomiczne będą rozciągnięte w czasie – powyżej 1 roku)

 

 

                                                                       długoterminowe papiery
                                                                        wartościowe
                                                                       - akcje,
                                                                       -bony skarbowe, obligacje
Inwestycje długoterminowe                           długoterminowe pożyczki
                                                                      udziały w innych przedsiębiorstwach
                                                                        nieruchomości
                                                                        wartości niematerialne i prawne
                                                                        dzieła sztuki
                                                                        sztaby złota

Należności występują wtedy gdy jakaś jednostka powinna zapłacić danej jednostce określoną kwotę środków pieniężnych ( moment zapłaty inny od momentu danego składnika majątku).

Należność długoterminowa – wartość środków pieniężnych należna danemu przedsiębiorstwu od innych podmiotów lub osób fizycznych, których zapłata nastąpi po upływie roku.

Należności od odbiorców i dostawców z tytułu dostaw i usług niezależnie od terminu zapłaty traktuje się jako należności krótkoterminowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe obejmują aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, oraz inne koszty rozliczane w okresie dłuższym niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego

Majątek obrotowy charakteryzuje się tym iż ich postać rzeczowa w ciągu roku ulega zmianie. Występuje ciągłe przeobrażenie między poszczególnymi jego składnikami

                                                         Kredyt kupiecki , należności, spłata          

     Zakup                       produkcja                   sprzedaż za gotówkę

P0 Pieniądze------ materiały,surowce -------wyroby gotowe--------- pieniądze P1

P1>P0 nadwyżka finansowa

 

Rzeczowe aktywa obrotowe – zapasy

 

                                            materiały                                 półprodukty

                                            produkcja niezakończona

zapasy                                 produkty gotowe                     produkcja w toku

                                            towary

 

Materiały – składniki aktywów obrotowych zużywane całkowicie, jednorazowo przez przedsiębiorstwo w trakcie działalności gospodarczej

Możemy wyróżnić materiały podstawowe i materiały pomocnicze: paliwo, opakowania, materiały biurowe, odpadki produkcyjne

Produkcja niezakończona – te produkty które nie przeszły pełnego cyklu produkcyjnego.
Jeśli nadają się do magazynowania – półprodukty, a jeśli nie produkcja w toku

Produkty gotowe – końcowy efekt działalności produkcyjnej przeznaczony na sprzedaż ( wyroby gotowe, projekty, usługi wykonane, wykonane prace budowlane)

Towary zakupione przez jednostkę rzeczowe składniki aktywów obrotowych w celu dalszej odsprzedaży

Aktywa trwałe

Aktywa trwałe - zasoby, które w firmie wykorzystywane są przez długi okres takie jak: ziemia, budynki, wyposażenie, zasoby naturalne czy patenty
• Te aktywa pomagają w osiąganiu przychodów w dłuższych okresach czasu poprzez wspomaganie produkcji
Aktywa rzeczowe - fizyczne jednostki, które można zobaczyć i dotknąć takie jak: ziemia, budynki, środki trwałe, zasoby naturalne
Aktywa niewymierne - praca lub korzyści ekonomiczne takie jak patenty, znali firmowe, prawa autorskie, wartość firmy, które nie są materialne z natury.

Terminy dotyczące alokacji kosztu w czasie:
• Amortyzacja - alokacja kosztu aktywów trwałych
• Umorzenie - zakumulowana amortyzacja aktywów trwałych
• Wartość księgowa netto - wartość początkowa minus dotychczasowe umorzenie środka trwałego
• Plan amortyzacji - zestawienie kwot amortyzacji w poszczególnych okresach sprawozdawczych

Ziemia nie jest amortyzowana dlatego, że się nie zużywa.
Amortyzacje naliczamy od pierwszego dnia kolejnego miesiąca po dacie przyjęcia środka trwałego do użytkowania.
Za ustalenie kwoty amortyzacji odpowiedzialny jest kierownik jednostki gospodarczej.
Koszt nabycia aktywów trwałych
Koszt nabycia aktywów trwałych to cena nabycia włączając dodatkowe koszty niezbędne aby dokonać zakupu, transport oraz koszty poniesione w związku z przygotowaniem aktywów do wykorzystania.
Koszty nabycia aktywów wymiernych
Ziemia
Koszt nabycia ziemi zawiera koszty ekspertyz, opłaty skarbowe i notarialne, prowizje dla biura nieruchomości oraz koszty związane z rozbiórką starych budowli i budynków na terenie działki.
• W rachunkowości ziemia wykazywana jest w bilansie majątkowym według koszty historycznego nabycia bez względu na różnice pomiędzy tym kosztem a wartością rynkową ziemi.
Budynki i wyposażenie
Koszt zawiera wszystkie koszty zakupu i przygotowania tych środków trwałych do wykorzystania (transport, instalacja, naprawy przez rozpoczęciem wykorzystywania) .
• Koszty te są kapitalizowane (dodawane do wartości aktywa) a nie odpisywane w koszty w momencie ich pojawienia się.
Amortyzacja budynków i wyposażenia
Amortyzacja jest formą alokowania kosztu aktywa do okresów w którym jest on wykorzystywany. Amortyzacja jest
podstawowym elementem rozróżniającym rachunkowość typu memoriałowego i rachunkowości typu kasowego.
W rachunkowości memoriałowej koszty aktywa alokowany jest do okresów w których jest on wykorzystywany.
W rachunkowości typu kasowego koszt aktywów byłby naliczony w momencie zakupu.
Amortyzacja środków trwałych
Wartość do zużycia - wartość koszty nabycia, która ma zostać alokowana jako amortyzacja w okresie wykorzystania środka trwałego
• Wartość do amortyzacji to różnica pomiędzy kosztem nabycia środka trwałego a wartością rezydualną .
Wartość rezydualna - wartość uzyskana po likwidacji środka trwałego na koniec okresu jego użytkowania
Amortyzacja środków trwałych
Okres wykorzystani środka trwałego - czas, w którym środek trwały jest amortyzowany
• Okres życia środka trwałego jest krótszym z okresu w którym środek stanie się zużyty i okresu ekonomicznego życia środka trwałego, po którym środek ten będzie bezużyteczny (nieprzydatny).
• Okres życia może być mierzony nie tylko czasem. Np. czas życia ciężarówki może być mierzony za pomocą tonokilometrów.
Amortyzacja liniowa
Amortyzacja liniowa - metoda zakładająca liniowe zużycie środków trwałych

AMORTYZACJA= KOSZT NABYCIA – WARTOŚĆ REZYDUALNA
OKRES ŻYCIA ŚRODKA TRWAŁEGO

Środek trwały o cenie nabycia 100,000 zł i wartości rezydualnej 10,000 zł ma przewidywany czas użytkowania 4 lata. Koszt amortyzacji obliczony jest w następujący sposób:
(100,000 zł - 10,000 zł) / 4 = 22,500 zł *
*amortyzacji jest identyczna dla każdego roku użytkowania środka trwałego
Amortyzacja oparta na liczbie jednostek wyprodukowanych
Amortyzacja naturalna (jednostkowa)- metoda oparta na liczbie usług wykonywanych.
• Amortyzacja jednostkowa obliczana jest jako iloraz wartości do zamortyzowania i czasu życia środka trwałego.
• Aby obliczyć wartość amortyzacji należy obliczyć iloczyn amortyzacji jednostkowej i rzeczywistego wykorzystania środka trwałego.
Amortyzacja oparta na liczbie jednostek wyprodukowanych
Aktywo o wartości początkowej zł100,000 i wartości rezydualnej 10,000 zł ma okres życia 10,000 godzin. W ciągu roku aktywo wykorzystujemy przez 2,500 godzin.
Amortyzacja obliczona jest w następujący sposób:
(100,000 zł - 10,000 zł) / 10,000 = 9 zł na godzinę
2,500 x 9 zł = 22,500 zł *
*Amortyzacja będzie się zmieniała wraz z wykorzystaniem środka trwałego dla danego okresu.
Amortyzacja przyśpieszona
Amortyzacja degresywna - metoda amortyzacji, w której amortyzujemy środek trwały szybciej niż przy zastosowaniu wcześniejszych metod.
Amortyzacja przyśpieszona – najbardziej popularna metoda amortyzacji degresywnej
• Obliczona jest przez podwojeniestopy amortyzacji linowej i obliczenie iloczynu podwojonej stopy amortyzacji liniowej i wartości netto środka trwałego.
Obliczenie amortyzacji przyśpieszonej:
• Oblicz stopę amortyzacji liniowej.
• Podwój stopę amortyzacji liniowej.
• Zignoruj wartość rezydualną i pomnóż wartość netto aktywa przez otrzymają stopę amortyzacji.

Amortyzacja przyśpieszona
Aktywo o wartości początkowej zł100,000 i wartości rezydualnej zł10,000 ma okres życia 4 lata. Amortyzacja obliczona jest w następujący sposób:
100% / 4 = 25% na rok
Rok 1: 100,000 zł x 25% = 25,000 zł *
Rok 2: (100,000 zł - 25,000 zł) x 25% = 18,750 zł *
*Amortyzacja się zmniejsza z roku na rok

Porównanie i wybór metody amortyzacji
Metoda liniowa daje takie same koszty w każdym z okresów wykorzystywania środków trwałych.
Metody degresywne dają większe koszty amortyzacji (niż metoda liniowa) w pierwszych latach wykorzystania środka trwałego.
Amortyzacja a rachunkowość finansowa i podatkowa
Raporty dla inwestorów musza być przygotowane zgodnie z Ustawa o rachunkowości, podatek dochodowy musi być przygotowany zgodnie z Ustawa o podatku dochodowym.
• Reguły te mogą być takie same, ale zwykle się różnią.
• Te różnice powodują konieczność prowadzenia podwójnych zapisów - w celu przygotowania raportów rocznych i informacji o podatku dochodowym.
Sprawozdania finansowe
Podatki
Amortyzacja a ustawa o podatku dochodowym
Prawo podatkowe wymaga stosowania metody liniowej amortyzacji środków trwałych.
Stopy amortyzacji podane są w tabelach amortyzacyjnych.
W przypadku szybko zużywających się ekonomicznie środków trwałych można stosować metodę malejącego salda.
Amortyzacja a prawo bilansowe
Raporty roczne przygotowywane są zgodnie z zasadą wykazania kosztu aktywa w okresach, gdy to aktywo wygenerowało przychody.
• Większość firmy wykorzystuje metodę amortyzacji liniowej.
Firmy także chcą wykazywać większe zyski finansowych swoich sprawozdaniach finansowych (adresowanych do inwestorów).
• Metoda liniowa daje mniejsza amortyzację we wcześniejszych latach niż metoda przyspieszona.
Amortyzacja a przepływy pieniężne
Amortyzacja nie generuje gotówki.
• Amortyzacja alokuje koszt nabycia aktywa do okresu w którym to aktywo jest wykorzystywane..
• Umorzenie środków trwałych jest sumą amortyzacji rocznych i prezentuje wartość amortyzacji aktywa przez okres jego użytkowania.
Wpływ amortyzacji na gotówkę
Amortyzacja nie jest kosztem gotówkowym.
Dlatego amortyzacja nie ma wpływu na stan końcowy gotówki.
Zmiana metody amortyzacji wypływa na wysokość umorzenia i zysków zatrzymanych (jeśli nie uwzględnimy podatków).
Wpływ amortyzacji na podatek dochodowy
Amortyzacja jest kosztem uzyskania przychodów w świetle ustawy o podatku dochodowym. Jeśli amortyzacja jest większa to podatek jest mniejszy i więcej gotówki pozostaje w firmie.
• Amortyzacja przyspieszona daje wyższe koszty amortyzacji w początkowym okresie.
Amortyzacja nie generuje gotówki, ale powoduje korzyści w postaci mniejszych wydatków gotówki związanych z podatkiem dochodowym. .
Inwestycje w aktywa trwałe
Wydatki na zakup aktywów trwałych a koszty
Wydatki - zakupy dóbr lub usług na kredyt lub za gotówkę.
• Wydatki powodują korzyści które trwają rok lub krócej.
Wydatki związane z aktywami, które przyniosą korzyści przez okres dłuższy niż jeden rok są kapitalizowane.
• Wydatki kapitałowe powodują pojawienie się nowego aktywa trwałego lub zwiększenie pojemności,
efektywności lub kresu użytkowania istniejącego aktywa trwałego.
Decyzja czy kapitalizować
Nie ma bezpośredniej reguły czy dany wydatek kapitalizować czy tez odpisać w koszty.
• Księgowy może chcieć odpisać w koszty coś co audytor będzie chciał skapitalizować.
W praktyce istnieje tendencja aby odpisywać w koszty naprawy, dodatkowe części oraz podobne elementy.
• Większość tych wydatków jest nieistotna stąd tez zasada efektywności kosztowej i materialności przeważa.

Naprawy i remont bieżące a ulepszenia środków trwałych
Naprawy i remonty bieżące przeprowadzane są aby utrzymać środek trwały w dobrym stanie technicznym.
• Naprawy to koszty napraw aktywa po jego zepsuciu się.
• Remonty bieżące to koszty związane z utrzymaniem aktywa w dobrym stanie do których zaliczyć można oliwienie,
malowanie, ustawianie, dostrajanie).
Zarówno naprawy i koszty remontów są traktowane jako koszty.
Ulepszenia - wydatki, które mają na celu dodanie wartości do przyszłych korzyści z istniejącego środka trwałego.
• Przykładem może być generalny remont budynku który spowoduje podniesienie czynszu lub tez przebudowa maszyny pakującej aby jest zdolności się zwiększyły.
Ulepszenia wymagają dokonania dodatkowych zapisów w księgach firmy.
• Wartość księgowa aktywa musi zostać zwiększona w wartość wydatku.
• Plan amortyzacji musi zostać skorygowany tak aby uwzględnić zwiększoną okresach, gdy to aktywo wygenerowało przychody.
• Większość firmy wykorzystuje metodę amortyzacji liniowej.
Firmy także chcą wykazywać większe zyski finansowych swoich sprawozdaniach finansowych (adresowanych do inwestorów).
• Metoda liniowa daje mniejsza amortyzację we wcześniejszych latach niż metoda przyspieszona.
Amortyzacja a przepływy pieniężne
Amortyzacja nie generuje gotówki.
• Amortyzacja alokuje koszt nabycia aktywa do okresu w którym to aktywo jest wykorzystywane..
• Umorzenie środków trwałych jest sumą amortyzacji rocznych i prezentuje wartość amortyzacji aktywa przez okres jego użytkowania.
Wpływ amortyzacji na gotówkę
Amortyzacja nie jest kosztem gotówkowym.
Dlatego amortyzacja nie ma wpływu na stan końcowy gotówki.
Zmiana metody amortyzacji wypływa na wysokość umorzenia i zysków zatrzymanych (jeśli nie uwzględnimy podatków).
Wpływ amortyzacji na podatek dochodowy
Amortyzacja jest kosztem uzyskania przychodów w świetle ustawy o podatku dochodowym. Jeśli amortyzacja jest większa to podatek jest mniejszy i więcej gotówki pozostaje w firmie.
• Amortyzacja przyspieszona daje wyższe koszty amortyzacji w początkowym okresie.
Amortyzacja nie generuje gotówki, ale powoduje korzyści w postaci mniejszych wydatków gotówki związanych z podatkiem dochodowym. .
Inwestycje w aktywa trwałe
Wydatki na zakup aktywów trwałych a koszty
Wydatki - zakupy dóbr lub usług na kredyt lub za gotówkę.
• Wydatki powodują korzyści które trwają rok lub krócej.
Wydatki związane z aktywami, które przyniosą korzyści przez okres dłuższy niż jeden rok są kapitalizowane.
• Wydatki kapitałowe powodują pojawienie się nowego aktywa trwałego lub zwiększenie pojemności,
efektywności lub kresu użytkowania istniejącego aktywa trwałego.
Decyzja czy kapitalizować
Nie ma bezpośredniej reguły czy dany wydatek kapitalizować czy tez odpisać w koszty.
• Księgowy może chcieć odpisać w koszty coś co audytor będzie chciał skapitalizować.
W praktyce istnieje tendencja aby odpisywać w koszty naprawy, dodatkowe części oraz podobne elementy.
• Większość tych wydatków jest nieistotna stąd tez zasada efektywności kosztowej i materialności przeważa.

Naprawy i remont bieżące a ulepszenia środków trwałych
Naprawy i remonty bieżące przeprowadzane są aby utrzymać środek trwały w dobrym stanie technicznym.
• Naprawy to koszty napraw aktywa po jego zepsuciu się.
• Remonty bieżące to koszty związane z utrzymaniem aktywa w dobrym stanie do których zaliczyć można oliwienie,
malowanie, ustawianie, dostrajanie).
Zarówno naprawy i koszty remontów są traktowane jako koszty.
Ulepszenia - wydatki, które mają na celu dodanie wartości do przyszłych korzyści z istniejącego środka trwałego.
• Przykładem może być generalny remont budynku który spowoduje podniesienie czynszu lub tez przebudowa maszyny pakującej aby jest zdolności się zwiększyły.
Ulepszenia wymagają dokonania dodatkowych zapisów w księgach firmy.
• Wartość księgowa aktywa musi zostać zwiększona w wartość wydatku.
• Plan amortyzacji musi zostać skorygowany tak aby uwzględnić zwiększoną wartość aktywa i dłuższy okres jego użytkowania.
Zysk lub strata na sprzedaży aktywów trwałych
Aktywa są często sprzedawane zanim są w pełni zamortyzowane.
• Gdy sprzedajemy aktywa zwykle pojawia się strata lub zysk na ich sprzedaży.
• Zysk lub trata na sprzedaży jest różnicą pomiędzy gotówką otrzymaną a wartością księgową netto aktywa sprzedanego.
Ewidencja zysków lub strat na sprzedaży środków trwałych
Naliczając amortyzację dokonujemy zapisów na dwóch kontach - amortyzacji i umorzenie środków trwałych.
• Umorzenie środków trwałych zmniejsza wartość księgową aktywa trwałego.
Sprzedaż środka trwałego wymaga wyksięgowania jego wartości księgowej netto - zapisanej na dwóch kontach - wartości
początkowej aktywa i jego umorzenia.

Wyposażenie o wartości początkowej 50,000 zł i dotychczasowym umorzeniu 20,000 zł zostało sprzedane za 35,000 zł gotówką. Zapis w dzienniku firmy będzie następujący:
Gotówka 35,000
Umorzenie 20,000
Wyposażenie 50,000
Zysk na sprzedaży wyposażenia* 5,000
*(35,000 - (50,000 - 20,000) = 5,000)

Wyposażenie o wartości początkowej 50,000 zł i dotychczasowym umorzeniu 20,000 zł zostało sprzedane za 23,000 zł gotówką. Zapis w dzienniku firmy będzie następujący:
Gotówka 23,000
Umorzenie 20,000
Strata na sprzedaży wyposażenia 7,000
Wyposażenie 50,000
*(23,000 - (50,000 - 20,000) = -7,000)

Prezentacja w rachunku zysków i strat
Zyski lub straty na sprzedaży środków trwałych są zwykle nieistotne dlatego wykazywane są jako pozostałe przychody operacyjne lub pozostałe koszty operacyjne w rachunku zysków i strat.
Amortyzacja zasobów naturalnych
Amortyzacja zasobów naturalnych – księgowa miara wykorzystywana do alokacji kosztu nabycia naturalnego aktywa takiego jak minerały, ropa naftowa, czy kłody drewna.
• Amortyzacja koncentruje się na fizyczny zużyciu zasobu.
• Amortyzacja mierzona jest przy wykorzystaniu metody naturalnej.

Firma M zakupiła kopalnię węgla kamiennego za 30,000,000 zł
Firma szacuje, że kopalnia posiada złoża 5,000,000 ton węgla.
W pierwszy roku firma M wydobyła 250,000 ton węgla, a w drugim roku 300,000 ton węgla. Amortyzacja obliczana jest następująco:
30,000,000 zł / 5,000,000 = 6 zł na tonę - amortyzacja jednostkowa
Rok 1 - 250,000 ton x 6 zł za tonę = 1,500,000 zł amortyzacja
Rok 2 - 300,000 ton x 6 zł za tonę = 1,800,000 zł amortyzacja


Amortyzacja aktywów niewymiernych
Aktywa niewymierne to prawa lub zobowiązania do spodziewanych korzyści, które mają bardziej charakter kontraktowy niż fizyczny.
• Przykłady to patenty, prawa autorskie, franchising, wartość firmy.
Rachunkowość aktywów niematerialnych jest podobna do rachunkowości aktywów trwałych..
• Koszt nabycia jest kapitalizowany (aktywowany) a następnie odpisywany w koszty przez okres jego wykorzystania..

Aktywa niewymierne wykazywane są w bilansie majątkowym tylko wtedy, gdy prawo do korzyści została zakupione.
Aktywa stworzone przez firmę nie są traktowane jako aktywa w bilansie majątkowym.
• Wewnętrzne nakłady traktowane są jako koszy badań i wdrożeń, które w większości przypadków traktowane są jako koszty okresu.
Wartości niewymierne amortyzowane są przy wykorzystaniu metody liniowej.

Przykłady aktywów niewymiernych
Patenty - akt wydany przez Urząd Patentowy wynalazcy stwierdzający wyłączne prawo do produkcji lub sprzedaży dla danego wynalazku na określony czas.
• Ekonomiczny czas życia patentu może być krótszy.
Prawa autorskie - wyłączne prawa to reprodukcji i sprzedaży książek, utworów muzycznych, filmów i innych elementów powstałych w wyniku kreatywnego działania ich twórców.
Znaki handlowe - wyróżniająca się identyfikacja produktu lub usługi przybierająca firmę nazwy, znaku, sloganu, logo czy emblematu.
• Przykłady to nazwy handlowe, strzeżone formuły i inne.
Franszyza lub licencje - przywilej udzielone przez franszyzodawcę lub licencjodawcę do sprzedaży produktów zgodnie z
wyspecyfikowanymi warunkami.
• Przykładem może być lokalny McDonald’s.
Franszyzobiorca płaci za prawo do użytkowania nazwy i materiałów takich jak kubki, torebki oraz udział w reklamie i specjalnych promocjach.
Franszyzobiorca musi także spełnić wymagania i standardy stawiane przez McDonald’s.

Amortyzacja leasingu
Leasing - prawo do wykorzystywania aktywów trwałych przez określony czas, zwykle powyżej jednego roku.
Amortyzacji podlegają środki trwale wzięte w leasing kapitałowy.
Zakupy łączne aktywów
Zakupy łączne - zakup w tym samym czasie dwóch lub więcej typów aktywów za łączną ustalaną kwotę.
• Cena nabycia musi zostać rozdzielona pomiędzy aktywa na podstawie relacji to ich wartości rynkowej sprzedaży.

Firma H zakupiła budynek i ziemię za 2,000,000,- zł jednak rzeczoznawca oszacował, że budynek jest wart 1,500,000,- zł a ziemia 1,000,000,- zł
PYTANIE: Jaką wartość przypiszemy ziemi, a jaką budynkowi?
Budynek (1,500,000 zł /2,500,000 zł) x 2,000,000 zł = 1,200,000 zł
Ziemia (1,000,000 zł /2,500,000 zł) x 2,000,000 zł = 800,000 zł

8. Warunki zaliczenia zasobów majątkowych do aktywów

Składnikiem aktywów jednostki są takie zasoby majątkowe, które muszą spełniać 4 zasadnicze warunki:

1. Być kontrolowane przez jednostkę - zasób majątkowy jest kontrolowany przez jednostkę gospodarczą wtedy, kiedy jednostka ta jest uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych powstających za przyczyną danego zasobu majątkowego i ponadto jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom trzecim. Taka definicja sprawowania kontroli jednoznacznie wskazuje, że aby sprawować kontrolę nad określonym zasobem majątkowym, nie jest konieczne posiadanie prawa własności do niego. Przykładem mogą być zasoby majątkowe używane przez jednostkę na podstawie umów leasingu.

2. Posiadać wiarygodnie określoną wartość - stosownie do "Założeń koncepcyjnych sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych" wiarygodność wyceny jest drugim (po prawdopodobieństwie przyszłych korzyści ekonomicznych) kryterium ujmowania pozycji w sprawozdaniu finansowym i jest rozumiana jako możliwość przypisania zasobowi majątkowemu ceny nabycia, kosztu wytworzenia lub też innej wartości, którą można wiarygodnie ustalić. W pewnych sytuacjach wartość składnika aktywów musi być szacowana, jednakże stosowanie rozsądnych oszacowań stanowi, według "Założeń koncepcyjnych", zasadniczy element procesu sporządzania sprawozdań finansowych i nie podważa samo w sobie wiarygodności tych sprawozdań. W przypadkach, gdy dokonanie wiarygodnego szacunku nie jest możliwe, dana pozycja nie powinna być ujawniana w bilansie.

3. Powinny powstać w wyniku przeszłych zasobów - Jednostki uzyskują zwykle aktywa poprzez ich zakup lub wytworzenie, ale nie wyklucza to możliwości powstania składnika aktywów w wyniku innego rodzaju transakcji lub zdarzeń (np. aktywa otrzymane w postaci darowizny). Należy jednakże pamiętać, iż transakcje, które przewiduje się, bądź planuje w przyszłości, nie powodują same w sobie - do momentu ich wystąpienia - powstania składnika aktywów. Dla przykładu sam zamiar zakupienia pewnego zasobu majątkowego nie daje możliwości zaliczenia go w poczet aktywów jednostki.

4. Spowodować w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych - Jedną z form korzyści ekonomicznych opisanych w Ustawie są zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzają do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w sposób inny niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli. Znacznie szerzej zagadnienie to opisują MSR-y, a także "Założenia koncepcyjne", które określają przyszłe korzyści ekonomiczne zawarte w składniku aktywów jako potencjał bezpośredniego lub pośredniego przyczynienia się do wpływu środków pieniężnych i ich ekwiwalentów do jednostki. Potencjał ten może mieć charakter produkcyjny i stanowić tym samym element działalności operacyjnej, może także przyjmować formę możliwości zamiany na środki pieniężne, albo wyrażać się w zdolności do ograniczenia wypływu środków pieniężnych. Osiąganie przyszłych korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów może zostać zrealizowane poprzez: użytkowanie składnika (np. do wytwarzania produktów czy usług przeznaczonych na sprzedaż), zamianę na inne składniki aktywów, wykorzystanie do spłaty zobowiązań czy też wydanie właścicielom jednostki.

10. Pojęcie i klasyfikacja wartości niematerialnych i prawnych

Aktywa trwałe obejmują te składniki, których okres użytkowania jest dłuższy niż 12 miesięcy, a wartość jest na tyle wysoka, że jednorazowe odpisanie ich wartości w koszty spowodowałoby zniekształcenie wyniku finansowego jednostki, wobec tego wymagają one stopniowego umarzania

Wartości niematerialne i prawne znajdują się w bilansie w aktywach trwałych.

I. Wartości niematerialne i prawne są to nabyte przez przedsiębiorstwo prawa majątkowe, które nadają się do gospodarczego wykorzystania, są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą i mają okres użyteczności ekonomicznej dłuższy niż 12 miesięcy.

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych – obejmują koszty badań lub wiedzy, których wynik może być wykorzystywany do produkcji nowych lub ulepszonych produktów albo technologii.

2. Wartość firmy – w pozycji tej podaje się nieopisaną część dodatniej wartości firmy, która stanowi różnicę między ceną nabycia jednostki lub jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto poszczególnych składników majątkowych jednostki pomniejszoną o przyjęte zobowiązania. Gdy cena nabycia jednostki jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy.

3. Inne wartości niematerialne i prawne – w pozycji tej wykazujemy wartość początkową, która pomniejszona jest o umorzenie nabytych lub wniesionych w formie aportów praw majątkowych, np.: prawa autorskie, licencje oraz programy komputerowe, prawa do wynalazków, patentów, itp.

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne – pozycja ta ukazuje wydatki, które przeznaczone są na poczet zakupu wartości niematerialnych i prawnych, i które nie zostały rozliczone do dnia sporządzenia bilansu.

11. Pojęcie i klasyfikacja rzeczowych aktywów trwałych

Aktywa trwałe obejmują te składniki, których okres użytkowania jest dłuższy niż 12 miesięcy, a wartość jest na tyle wysoka, że jednorazowe odpisanie ich wartości w koszty spowodowałoby zniekształcenie wyniku finansowego jednostki, wobec tego wymagają one stopniowego umarzania

Rzeczowe aktywa trwałe znajdują się w bilansie w aktywach trwałych.

W skład rzeczowych aktywów trwałych wchodzą:

· środki trwałe,

· środki trwałe w budowie,

· zaliczki na środki trwałe w budowie.

1. Środki trwałe są to przedmioty, których przewidziany okres używania jest dłuższy niż rok, są przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa i związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przedmioty t muszą być kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do użytkowania, a jednostka powinna sprawować nad nimi kontrolę.

Do środków trwałych zalicza się:

· grunty własne w tym również prawa wieczystego użytkowania gruntu;

· budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, a także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

· urządzenia techniczne i maszyny;

· środki transportu;

· inne środki trwałe.

2. Środki trwałe w budowie – są to przedmioty będące w okresie budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie – są to zaliczki na poczet inwestycji związanych z nabyciem składników rzeczowego majątku trwałego, nierozliczone do dnia sporządzenia bilansu.

12. Pojęcie i klasyfikacja inwestycji

Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści.

Ze względu na formę realizacji korzyści ekonomicznych możemy podzielić inwestycje na trzy grupy:

1. Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychód z tytułu wzrostu ich wartości. Przychodem będzie nadwyżka ceny sprzedaży nad ceną nabycia inwestycji.

2. Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychody w formie odsetek, dywidend lub innych form udziału w zyskach. Korzyści z inwestycji pojawiają się nie tylko w momencie zbycia, ale w całym okresie utrzymywania inwestycji w podmiocie.

3. Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychody w formie innych pożytków, w tym również z transakcji handlowych.

Biorąc pod uwagę przedmiot inwestycji wyróżnia się inwestycje nie finansowe i finansowe.

Do inwestycji nie finansowych zalicza się:

- inwestycje w nieruchomości (inwestycje w grunty, budynki, budowle, w prawo wieczystego użytkowania gruntu oraz stanowiące odrębną własność lokale, a także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które jednostka posiada w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych poprzez wzrost ich wartości, pod warunkiem, że nabyte aktywnie są wykorzystywane w prowadzeniu bieżącej działalności operacyjnej przez właściciela)

- inwestycje w wartości niematerialne i prawne (są to prawa majątkowe i inne prawa spełniające kryteria wymagane dla danej grupy aktywów trwałych, które nie są wykorzystywane do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej, lecz zostały nabyte w celu uzyskania korzyści ekonomicznych, czyli wartości niematerialne i prawne oddane do użytkowania innym podmiotą za odpłatnością)

W bilansie wyróżniamy inwestycje:

- długoterminowe takie, które powodują, że zaangażowanie aktywów jednostki w zamian za uzyskane korzyści ekonomiczne trwa dłużej niż rok

- krótkoterminowe takie, które powodują, że zaangażowanie aktywów jednostki w zamian za uzyskane korzyści ekonomiczne nie przekracza roku.

13. Pojęcie i klasyfikacja zapasów

Aktywa obrotowe są to składniki zasobów majątkowych jednostki gospodarczej, które zużywają się w jednym cyklu operacyjnym, a wykorzystanie ich w procesie gospodarczym spowoduje zmianę stanu pierwotnego.

W bilansie w aktywach obrotowych wykazywane są zapasy.

Są to rzeczowe aktywa obrotowe, które są nabyte lub wytworzone we własnym zakresie i przeznaczone do zużycia (materiały) lub odsprzedaży (produkty gotowe, towary) w okresie 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej jednostki. W ramach zapasów wyróżnia się:

1. Materiały - są to surowce podstawowe i pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, części zamienne i paliwo;

2. Półprodukty i produkty w toku produkcji – to niegotowe produkty własnej produkcji, a także wykonywane produkty jeszcze przed ukończeniem;

3. Produkty gotowe - są to produkty pracy danej jednostki, które przeszły wszystkie etapy procesu produkcji i są przeznaczone do sprzedaży;

4. Towary - to rzeczowe składniki aktywów obrotowych, które zostały nabyte w celu sprzedaży;

5. Zaliczki na dostawy – to zaliczki, które zostały wpłacone przez przedsiębiorstwo na poczet przyszłych dostaw, które nie są rozliczone do dnia sporządzenia bilansu.

Skuteczne zarządzanie kapitałem obrotowym polega na:

·      Optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących z punktu widzenia minimalizacji utrzymania tych aktywów,

·      Odpowiednim ukształtowaniu struktury źródeł jego finansowania, co z kolei prowadzi do minimalizowania kosztów finansowych,

·      Utrzymaniu stałej płynności finansowej,

·      Ustanowieniu administracyjnych oraz optymalizacyjnych podstaw zarządzania kapitałem obrotowym w ramach przyjętych ustaleń.

 

Ogólna zasada zarządzania kapitałem obrotowym to w istocie zasada kompromisu między koniecznością wywiązywania się z bieżących zobowiązań ( możliwe wysoki poziom kapitału obrotowego) i niechęcią do zamrożenia środków pieniężnych ( możliwie niski poziom kapitału obrotowego).

 

Pojęcie i podział kapitału obrotowego.

 

Termin kapitał obrotowy pochodzi od starego jankeskiego domokrążcy, który ładował swój wóz towarami i udawał się w swoją drogę, aby je rozprowadzać. Towary te były zwane kapitałem obrotowym, gdyż były tym, co sprzedawał, a raczej, czym obracał, dla zapewnienia sobie zysków. Wóz i koń były jego własnością, a więc były finansowane kapitałem własnym, natomiast towary były nabywane za pożyczane środki zwanymi pożyczkami na kapitał obrotowy.

            Pojęcie kapitału obrotowego nie jest jednoznaczne, stąd też w literaturze używa się dwóch pojęć do określenia kapitału obrotowego, którymi są: kapitał obrotowy brutto i kapitał obrotowy netto.

           Kapitał obrotowy brutto rozumiany jest jako aktywa bieżące firmy (nazywane także środkami obrotowymi bądź też majątkiem obrotowym), które są zaangażowane w bieżącą działalność przedsiębiorstwa.

            Natomiast kapitał obrotowy netto (zwany też kapitałem pracującym, z ang. working capital) jest różnicą pomiędzy aktywami bieżącymi a zobowiązaniami bieżącymi (krótkoterminowymi). Jest to więc kapitał finansujący określoną część środków obrotowych, mianowicie tę, która nie zostaje pokryta zobowiązaniami bieżącymi, a więc stanowi nadwyżkę aktywów bieżących nad tymi zobowiązaniami. Ująć to można w formie następującego zapisu:

 

 

            Kapitał obrotowy netto = Aktywa bieżące - Zobowiązania bieżące

 

 

 

            Nadwyżka aktywów obrotowych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi odgrywa w przedsiębiorstwie rolę płynnej rezerwy, która nadaje się do zaspokajania potrzeb nieprzewidzianych i jest w każdej chwili do dyspozycji przedsiębiorstwa.

           W praktyce kapitał obrotowy netto częściej ustalany jest jako różnica między kapitałem stały

m (tj. kapitał własny + zobowiązania długoterminowe) i majątkiem trwałym, a więc uwzględnia się źródła jego finansowania.

 

 

 Zapisać to można jako:

 

                        Kapitał obrotowy netto = Kapitał stały - Majątek trwały

 

 

Oba ujęcia, aczkolwiek różnią się między sobą interpretacją, z rachunkowego punktu widzenia są tożsame.

 

     Kapitał obrotowy = Zapotrzebowanie na kapitał + Saldo netto skarbowości

            Uwzględniając zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, definicja kapitału obrotowego przyjmuje postać:

 

            Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy odpowiada tej części bieżących potrzeb firmy, które są związane z finansowaniem zapasów, należności i innych roszczeń, a które nie znajdują pokrycia w zobowiązaniach bieżących (bez kredytów krótkoterminowych).

            Wysokość zapotrzebowania na kapitał obrotowy w przedsiębiorstwie może być znacznie zróżnicowana. Zależy ona od długości cyklu eksploatacyjnego oraz rotacji środków obrotowych uwalniającej płynne środki zamrożone w zapasach i w należnościach.

Do regulowania zobowiązań bieżących służą środki płynne, a więc gotówka w kasie i banku oraz krótkoterminowe papiery wartościowe, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Brak środków na bieżące regulowanie zobowiązań firmy powoduje powstanie zobowiązań przeterminowanych i prowadzi do zachwiania płynności finansowej firmy.

            Saldo netto skarbowości (środków pieniężnych) stanowi różnicę między środkami własnymi ( gotówką, krótkoterminowymi papierami wartościowymi), a środkami obcymi ( kredytami krótkoterminowymi).

 

Majątek obrotowy można podzielić na cztery podstawowe grupy (wg. stopnia ich płynności):

·      zapasy,

·      należności i roszczenia,

·      papiery wartościowe przeznaczone do obrotu,

·      środki pieniężne,

 

            Do zapasów zalicza się zazwyczaj:

·      wartość surowców i materiałów w magazynach,

·      wartość produkcji w toku, ustaloną w sposób wynikający z przyjętego w przedsiębiorstwie rachunku kosztów,

·      wartość zapasów wyrobów gotowych,

·      wartość zapasów towarów w magazynach,

·      wartość zapłaconych zaliczek na poczet przyszłych dostaw materiałów i towarów nie rozliczonych do końca roku bilansowego.

 

            Należności i roszczenia dotyczą należności z tytułu dostaw, robót i usług. Są to sumy pieniężne, które należą się firmie od innych przedsiębiorstw w wyniku sprzedaży tym przedsiębiorstwom wyrobów gotowych, usług lub towarów. Należności powstają też w przypadku, gdy firma płaci lub zadatkuje z góry na przyszłe dostawy materiałów i towarów. Należności mogą też powstawać z tytułu nie zapłaconego kapitału akcyjnego. Ponadto mogą wystąpić należności krótkoterminowe od pracowników, instytucji i organizacji. Do należności zalicza się również roszczenia sporne, które są dochodzone na drodze postępowania sądowego i stanowią należności z tytułu dostaw, robót i usług, roszczenia z tytułu odsetek oraz odszkodowań, zarówno od odbiorców, jak też od dostawców.

            Kolejną pozycją majątku obrotowego firmy stanowią krótkoterminowe papiery wartościowe (zwane również papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu) zakupione w celu odsprzedaży, które obejmują: obligacje, akcje obce, skupione akcje własne, krótkoterminowe bony skarbowe itp.

            Środki pieniężne mogą występować w różnej formie i obejmują: gotówkę w kasie przedsiębiorstwa i na rachunku bankowym, wartość weksli i czeków obcych oraz środki pieniężne w drodze.

            Po stronie pasywów kapitał obrotowy obejmuje źródła finansowania wyżej wymienionych aktywów bieżących, którymi mogą być zarówno kapitały własne, długoterminowe kredyty i pożyczki, krótkoterminowe kredyty i pożyczki oraz pozostałe zobowiązania krótkoterminowe.

            Należy dodać, że tylko część kapitałów własnych, niezwiązanych z finansowaniem majątku trwałego, może być źródłem finansowania aktywów bieżących. Podobnie rzecz ma się z długoterminowymi kredytami i pożyczkami. Tylko część z nich może być zaangażowana w finansowanie majątku trwałego, a część w finansowanie majątku obrotowego.

            Kapitał własny może przybierać różną postać, w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa. Kapitałem własnym jest więc fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwie państwowym; kapitał: udziałowy, zapasowy i rezerwowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; kapitał akcyjny, zapasowy i rezerwowy w spółce akcyjnej. Zysk jednostki gospodarczej również zwiększa kapitał własny. Kapitał własny tworzy się z wkładów właściciela podmiotu gospodarczego, wspólników, wpłat udziałowców lub akcjonariuszy za nabyte udziały i akcje. Kapitał własny zwiększa się lub maleje w wyniku działalności jednostki gospodarczej.

            Drugą część kapitałów stałych stanowią długoterminowe kapitały obce tzn. takie, które zostały pożyczone na czas dłuższy niż jeden rok. Są to kredyty bankowe, różnego rodzaju pożyczki hipoteczne czy gwarantowane, udzielone przez inne podmioty gospodarcze funkcjonujące na rynku.

            Natomiast zobowiązania krótkoterminowe należą do bieżących źródeł finansowania majątku obrotowego, czyli takich, kt&oa ostawy materiałów i towarów. Należności mogą też powstawać z tytułu nie zapłaconego kapitału akcyjnego. Ponadto mogą wystąpić należności krótkoterminowe od pracowników, instytucji i organizacji. Do należności zalicza się również roszczenia sporne, które są dochodzone na drodze postępowania sądowego i stanowią należności z tytułu dostaw, robót i usług, roszczenia z tytułu odsetek oraz odszkodowań, zarówno od odbiorców, jak też od dostawców.

            Kolejną pozycją majątku obrotowego firmy stanowią krótkoterminowe papiery wartościowe (zwane również papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu) zakupione w celu odsprzedaży, które obejmują: obligacje, akcje obce, skupione akcje własne, krótkoterminowe bony skarbowe itp.

            Środki pieniężne mogą występować w różnej formie i obejmują: gotówkę w kasie przedsiębiorstwa i na rachunku bankowym, wartość weksli i czeków obcych oraz środki pieniężne w drodze.

            Po stronie pasywów kapitał obrotowy obejmuje źródła finansowania wyżej wymienionych aktywów bieżących, którymi mogą być zarówno kapitały własne, długoterminowe kredyty i pożyczki, krótkoterminowe kredyty i pożyczki oraz pozostałe zobowiązania krótkoterminowe.

            Należy dodać, że tylko część kapitałów własnych, niezwiązanych z finansowaniem majątku trwałego, może być źródłem finansowania aktywów bieżących. Podobnie rzecz ma się z długoterminowymi kredytami i pożyczkami. Tylko część z nich może być zaangażowana w finansowanie majątku trwałego, a część w finansowanie majątku obrotowego.

            Kapitał własny może przybierać różną postać, w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa. Kapitałem własnym jest więc fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwie państwowym; kapitał: udziałowy, zapasowy i rezerwowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; kapitał akcyjny, zapasowy i rezerwowy w spółce akcyjnej. Zysk jednostki gospodarczej również zwiększa kapitał własny. Kapitał własny tworzy się z wkładów właściciela podmiotu gospodarczego, wspólników, wpłat udziałowców lub akcjonariuszy za nabyte udziały i akcje. Kapitał własny zwiększa się lub maleje w wyniku działalności jednostki gospodarczej.

            Drugą część kapitałów stałych stanowią długoterminowe kapitały obce tzn. takie, które zostały pożyczone na czas dłuższy niż jeden rok. Są to kredyty bankowe, różnego rodzaju pożyczki hipoteczne czy gwarantowane, udzielone przez inne podmioty gospodarcze funkcjonujące na rynku.

            Natomiast zobowiązania krótkoterminowe należą do bieżących źródeł finansowania majątku obrotowego, czyli takich, których termin płatności jest krótszy niż jeden rok.

 

 

Obejmują one:

·      krótkoterminowe kredyty zaciągnięte w bankach,

·      pożyczki od innych podmiotów gospodarczych,

·      zobowiązania wobec dostawców z tytułu dostaw, robót i usług,

·      zobowiązania wobec budżetu,

·      zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,

·      pozostałe zobowiązania,

·      fundusze specjalne.

 

            W ramach kredytu krótkoterminowego banki oferują: kredyt w rachunku bieżącym, kredyt w rachunku kredytowym, kredyt wekslowy, kredyt lombardowy i inne. Zobowiązania wobec dostawców można podzielić na dwie zasadnicze grupy, tj. na zobowiązania:

·      wynikające z normalnego cyklu rozliczeń, które służą finansowaniu majątku obrotowego, ale nie powodują konieczności ponoszenia z tego tytułu kosztów,

·      stanowiące kredyt handlowy, oznaczający odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności, co łączy się jednak z dodatkowym kosztem, który jest często wyodrębniony w formie skonta, uzyskanego w razie bieżącej płatności.

 

            Zobowiązania wobec budżetu obejmują głównie nie zapłacone podatki i inne obowiązkowe obciążenia, które firmy winne są budżetowi.

            Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń występują wówczas, gdy moment wypłaty wynagrodzeń występuje później niż moment ich naliczania. Zobowiązania z tego tytułu, jako źródło finansowania są szczególnie korzystne dla przedsiębiorstwa, ponieważ w odróżnieniu od większości innych źródeł są źródłem całkowicie darmowym.

            Fundusze specjalne tworzone są przez przedsiębiorstwo na podstawie odrębnych przepisów (fundusz socjalny, mieszkaniowy) lub decyzji podmiotu gospodarczego o podziale zysku. Ze względu na to, że fundusze te nie finansują majątku trwałego, mogą powiększać kapitał obrotowy.

            Ostatnią pozycję źródeł finansowania stanowią rozliczenia międzyokresowe bierne, które występują wówczas, gdy firma zalicza w bieżące koszty wydatki, które nastąpią później (np. koszty remontów, które będą wykonane i opłacone później). Są więc formą wewnętrznego zobowiązania, które będzie spłacone w momencie poniesienia realnego wydatku (np. wykonania i zapłaty za remont).

Spośród innych form finansowania majątku obrotowego można wymienić uzyskiwanie kredytów pod zastaw należności bądź zapasów oraz faktoring należności. Faktoring jest umową nienazwaną polegającą na krótkoterminowym finansowaniu towarów i usług przez podmiot, który pośredniczy w procesie rozliczeń finansowych pomiędzy dostawcą i odbiorcą. Najczęściej faktoring jest umową zawartą między bankiem (faktorem) a przedsiębiorstwem (dostawcą) o zakup przez bank wierzytelności powstałych w wyniku świadczonych przez nie dostaw.
Cykl kapitału obrotowego.

 

            Ważną własnością kapitału obrotowego jest jego ustawiczny ruch, powodujący częstą zmianę jego postaci. Nadaje mu to charakter pewnego cyklicznego procesu, w którym można wyróżnić kilka etapów. Cykl kapitału obrotowego można zobrazować graficznie:

 

 
    
 

 

                                                      Gotówka

                                                                                                                          zakupy na

                                                                                                                           kredyt

                                                                                    zakupy za

       Należności                                                               gotówkę          Zobowiązania                                                                                                                  wobec dostawców

                                                sprzedaż

     sprzedaż                           za gotówkę   

     na kredyt            

         

           Wyroby gotowe                      Produkcja w toku                        Materiały

 

 

Źródło: opracowanie własne

 

Rysunek 1. Cykl kapitału obrotowego.

 

 

            Początkiem cyklu jest gotówka, za którą przedsiębiorstwo kupuje surowce i materiały wykorzystywane następnie w procesie produkcyjnym. Następuje, więc przekształcenie jednej formy aktywów bieżących - gotówki - w inną - zapasy surowców i materiałów, bez zmiany ogólnego poziomu kapitału obrotowego. Przedsiębiorstwo może również nabyć materiały i surowce na warunkach kredytu. Powoduje to wzrost ogólnego poziomu kapitału obrotowego poprzez powstanie zobowiązania firmy wobec dostawców.

            W etapie drugim procesu produkcyjnego następuje kolejne przekształcenie surowców i materiałów w wyroby gotowe. Zaangażowanie pracy żywej powoduje albo zmniejszenie gotówki ze względu na konieczność wypłaty zobowiązań za pracę, albo powstanie zobowiązań wobec pracowników, w przypadku, gdy wypłata wynagrodzeń następuje z pewnym opóźnieniem.

            Etap następny to sprzedaż wyrobów gotowych. Jeżeli odbywa się za gotówkę, to powiększa się jej stan w przedsiębiorstwie. Jeżeli natomiast sprzedaż odbywa się na kredyt, to powstają należności od odbiorców. W tym etapie zwiększa się wartość majątku obrotowego o zrealizowany na sprzedaży zysk, ponieważ wartość wyrobów gotowych ewidencjonowana jest według kosztu ich wytworzenia, a gotówka lub należności wynikające z ich sprzedaży liczone są według cen zbytu, które mają wkalkulowany zysk.

            W systemie kredytu ze względu na przesunięcie w czasie wpływu gotówki, powstaje niejednokrotnie konieczność znalezienia źródeł finansowania krótkoterminowych zobowiązań. Są to zobowiązania wobec pracowników, budżetu lub dostawców, których terminy regulacji przypadają przed momentem wpływu gotówki z tytułu posiadanych należności za sprzedane wyroby gotowe. Ponieważ jednym z możliwych źródeł finansowania tych zobowiązań jest kredyt bankowy, dlatego następuje transformacja zobowiązań wobec pracowników, budżetu czy dostawców na zobowiązania wobec banku. Oczywiście część tych zobowiązań jest regulowana ze środków będących aktualnie w dyspozycji przedsiębiorstwa, co zmniejsza wielkość całkowitych zobowiązań.

            W ostatnim etapie cyklu kapitału obrotowego firma uzyskuje wpływy ze sprzedaży na skutek regulacji powstałych wcześniej należności. Umożliwia to spłatę zaciągniętego kredytu, a także innych zobowiązań. Cechą charakterystyczną zakończenia cyklu powinien być przyrost gotówki ponad stan początkowy. Nastąpi to jednak tylko wtedy, jeśli przedsiębiorstwo prowadzi działalność, która przynosi zysk, lub też nie wydało otrzymanych środków na powiększenie stanu posiadania innych czynników produkcji. Cykl kapitału obrotowego nazywany jest również cyklem gotówkowym (z ang. cash to cash cycle). Wyraża on przeciętny okres, jaki występuje między wydatkami gotówkowymi poniesionymi na nabycie składników majątku obrotowego, niezbędnych do prowadzenia działalności oraz wpływami pieniężnymi ze sprzedaży wyrobów gotowych lub usług.

            Analiza tego cyklu stanowi jeden z najważniejszych elementów oceny efektywności gospodarowania kapitałem obrotowym.

 

 

            Długość cyklu kapitału obrotowego uwarunkowana jest przez następujące czynniki:

·      długość cyklu konwersji zapasów, czyli przeciętnego okresu potrzebnego na wytworzenie dóbr finalnych z materiałów wyjściowych i sprzedaży tych dóbr,

·      długość cyklu konwersji należności (zwanego również okresem spływu należności), czyli przeciętnego czasu potrzebnego na zmianę należności na środki pieniężne, tj. na uzyskanie środków pieniężnych ze sprzedaży,

·      długość okresu odroczenia płatności zobowiązań przedsiębiorstwa, czyli przeciętnego okresu między nabyciem materiałów i siły roboczej, a pieniężną zapłatą za nie.

 

            Długość cyklu konwersji zapasów i cyklu konwersji należności określana jest mianem cyklu brutto kapitału obrotowego. Natomiast cykl netto kapitału obrotowego stanowi różnicę pomiędzy cyklem brutto kapitału obrotowego a okresem odroczenia płatności zobowiązań (zwanym także cyklem regulacji zobowiązań).

 

Cykl netto kapitału obrotowego = cykl konwersji zapasów + cykl konwersji należności

ŚRODKI TRWAŁE W BUDOWIE
 

Cena nabycia i koszt ich wytworzenia obejmuje ogół ich kosztów poniesiony przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia do dnia bilansowego lub przyjęcia do użytku, w tym również nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz akcyzowy, a także koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich sfinansowania i związane z nimi różnice kursowe pomniejszone z tego tytułu. Nie zalicza się do tych kosztów obsługi zobowiązań zaciągniętych na sfinansowanie budowy poniesionych po przekazaniu wybudowanego obiektu do użytkowania, kar i odszkodowań zapłaconych w związku z realizowaną budową, która zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych, odsetek z tytułu zwłoki, zapłaty zobowiązań w związku z realizowaną budową, które stanowią koszty finansowe. Koszty zakupu środków trwałych zmniejszą się o wartość odzyskanych materiałów z budowy, montażu i ulepszenia tych składników majątku oraz powstałych podczas rozruchu poprzedzającego oddanie środków trwałych od użytku. Na zmniejszenie kosztów budowy zalicza się także równowartość niedoborów rzeczowych na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej w drodze spisu z natury, dodatnie różnice kursowe od kredytów, pożyczek i zobowiązań innego rodzaju wyrażonych w jednostkach obcych służących sfinansowaniu budowy, montażu lub ulepszeniu środków trwałych oraz równowartość szkód powstałych podczas trwania budowy realizowanej we własnym zakresie spowodowanych zdarzeniami losowymi, które ustalone w wielkości rzeczywistej zalicza się do strat nadzwyczajnych.. Poza tymi wyjątkami wszystko to, co związane jest z inwestycją powinno być odniesione w koszty. Wszystkie te koszty można podzielić na bezpośrednie i pośrednie. Bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, robót budowlanych, wartości pracy sprzętu, maszyn i urządzeń oraz środków transportu, a także inne koszty będące w bezpośrednim związku z budową. Pozostałe koszty należą do pośrednich.

Ewidencja środków trwałych w budowie.

Do tego celu służy konto „Środki trwałe w budowie” i ujmuje się na nim wszelkie koszty związane z budową nowych środków trwałych zakupionych, a wymagających montażu i przygotowania oraz koszty związane z ulepszeniem będących w użytku środków trwałych. Jeżeli nabywany jest grunt pod budowę stanowi on odrębny środek trwały.

Ulepszenie środków trwałych ujmuje się w księgach rachunkowych i rozlicza koszty z tym związane zgodnie z ustawą o rachunkowości. Wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do użytku wartość użytkową mieszaną okresem używania, zdolnością wytwórczą i jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszanego środka trwałego kosztami eksploatacji i innymi miarami.

Środki trwałe

Z bilansowego punktu widzenia wyróżnia się dwie podstawowe grupy składników majątkowych: majątek trwały oraz majątek obrotowy. Różnią się one funkcjami spełnianymi
w procesie działalności, odznaczają się odmiennymi właściwościami, czego konsekwencją jest zróżnicowany sposób wykorzystania oraz zmiany ich wartości. Majątek trwały w zasadniczym stopniu decyduje o możliwościach gospodarczych. Jego stan i rozwój, stopień nowoczesności oraz poziom wykorzystania są zasadniczymi determinentami działalności gospodarczej.
Majątek trwały jest zaangażowany w przedsiębiorstwie na okres dłuższy niż jeden rok. Uczestnicy w wielu cyklach działalności, zużywając się stopniowo, przenosząc na produkty (usługi) przez niego wykonane jedynie część swojej wartości. To powoduje, że majątek trwały jest mało elastyczny, jego rozwój dokonuje się w długim czasie, na podstawie długofalowych, strategicznych decyzji. Rozwój majątku, procesy inwestycyjne wiążą się
z koniecznością wydatkowania na ogół dużych kwot pieniężnych, poszukiwaniem źródeł finansowania tej działalności. Wymienione cechy powodują, że majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem.
Podstawowe znaczenie w strukturze majątku trwałego ma majątek rzeczowy,
a w nim środki trwałe, albowiem one obok ludzi są podstawowym czynnikiem wytwórczym każdej firmy.
Zarządzanie środkami trwałymi nie jest wcale łatwe, zwłaszcza w obliczu skomplikowanych przepisów prawnych i problemów techniczno - gospodarczych. Niestabilność i nieklarowność przepisów podatkowych jeszcze bardziej utrudnia pracę zarządzającym daną jednostką gospodarczą. W ewidencji, wycenie i amortyzacji istnieją znaczne różnice metodologiczne na skutek niespójności zasad w przepisach podatkowych i rachunkowości.
Celem pracy jest próba usystematyzowania najważniejszych zasad dotyczących środków trwałych z punktu widzenia podatkowego i rachunkowości.
Praca składa się z pięciu rozdziałów. Każdy z rozdziałów porusza odrębną grupę zagadnień, począwszy od pierwszego, w którym zamieszczono definicję środków trwałych, ich klasyfikację ze względu na różne kryteria, zasady prowadzenia dokumentacji księgowej oraz zagadnienia dotyczące sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu środków trwałych wykazywanych w księgach rachunkowych.

 

Drugi rozdział zawiera zasady ewidencjonowania środków trwałych zgodnie z przepisami podatkowymi, jak i ustawą o rachunkowości, w przypadku zwiększenia oraz zmniejszenia stanu środków trwałych.
Trzeci rozdział przedstawia problematykę związaną z momentem wprowadzania środków trwałych do ewidencji i wykazów - omawia sposoby ustalania ich wartości początkowej oraz ewentualne jej urealnianie drogą aktualizacji wyceny.
Czwarty rozdział zawiera zasady dotyczące amortyzacji i umorzenia środków trwałych, przedstawia rodzaje stawek amortyzacyjnych oraz metody amortyzacji.
W piątym rozdziale, na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wieluniu, zawarto praktyczne ujęcie omówionych wcześniej teoretycznie zagadnień związanych ze środkami trwałym

i.
Niniejsze opracowanie powstało przede wszystkim na podstawie obowiązujących aktów prawnych. W mniejszym stopniu oparto się na podręcznikach, jako źródłach ogólnych i teoretycznych. Zdecydowaną większość bibliografii stanowią poradniki dla księgowych, zawierające często konkretne przypadki, które budzą wiele wątpliwości
w praktyce. Wykorzystano także artykuły z czasopism systematycznie weryfikujących zmieniające się uregulowania prawne.

 

 

CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW TRWAŁYCH
1.1. Pojęcie środka trwałego.
1.1.1. Definicja środków trwałych na podstawie ustawy o rachunkowości oraz przepisów podatkowych.
Definicje środków trwałych oraz sposób ich klasyfikowania określają aktualnie obowiązujące akty prawne, tj:
• ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (Dz. U. nr 121 z 1994 roku, póz. 591 z późn. zm.);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 roku w sprawie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, (Dz. U. nr 6 z 1997 r., póz. 35, ze zm. w Dz. U. nr 14 z 1997 roku, poz. 78 i w Dz. U. nr 6 z 1999 roku, póz. 39);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątkowych stron tych umów (Dz. U. nr 28 z 1993 r., póz. 129);
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie klasyfikacji środków trwałych (KŚT), (Dz. U. nr 112 z 1999 r., póz. 1317).
Środkami trwałymi w rozumieniu art. 3 ust. l pkt 11 ustawy o rachunkowości są stanowiące własność lub współwłasność jednostki:
• nieruchomości (grunty, budynki, będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach);
• maszyny i urządzenia;
• środki transportu;
• inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty;
• inwentarz żywy,
o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Dodatkowo mają one być przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę.
Zgodnie z ustawą do środków trwałych nie zalicza się:
• gruntów otrzymanych w wieczyste użytkowanie i gruntów zakupionych do celów handlowych,
• przeznaczonych do sprzedaży maszyn i urządzeń ich producentów,
• budynków i budowli w budowie nie przyjętych jeszcze do użytkowania,
2• maszyn i urządzeń stanowiących wyposażenie zakładów i innych obiektów znajdujących się w budowie, nie przyjętych jeszcze do użytkowania,
• części zapasowych do maszyn oraz urządzeń1.
Natomiast dla podatników podatku dochodowego rozstrzygające są przepisy dwóch wyżej wymienionych Rozporządzeń Ministra Finansów.
Jednostki prowadzące księgi rachunkowe wg ustawy o rachunkowości stosują się do przepisów ustawy i jednocześnie muszą w pełni przestrzegać zasad określonych w obu rozporządzeniach wydanych na podstawie ustaw podatkowych - o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych2.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z 1997 r. do środków trwałych, wcześniej wymienionych przez ustawę (oprócz inwentarza żywego), zalicza się także budynki i budowle na cudzym gruncie oraz inwestycje w obce środki trwałe. Jednak najistotniejszą różnicą między ustawą a rozporządzeniem jest dodatkowe kryterium. Postępując zgodnie z nim jednostka może nie zaliczyć składnika majątkowego do środków trwałych, jeżeli jego wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł3 (do 31.12.1999 r. kwota ta wynosiła 2.500 zł).
Przyjęcie takiego kryterium nie zwalnia jednak z obowiązku prowadzenia ewidencji zapewniającej identyfikację poszczególnych składników majątku i osób za nieodpowiedzialnych.3
Rozporządzenie Ministra Finansów z 1997 r. zawiera ważny przepis, wg którego składniki majątkowe o wartości przekraczającej 3.500 zł. nie zaliczone do środków trwałych, bo przewidywano okres użytkowania do l roku, muszą być zaliczone odpowiednio do środków trwałych jeżeli ich okres faktycznego użytkowania przekroczy rok w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął.4
Z powyższego wynika, że podstawą zakwalifikowania konkretnego przedmiotu do środków trwałych jest spełnienie przez niego następujących kryteriów:
• graniczne kryterium wartości początkowej określone kwotą 3.500 zł (obowiązujące podatników),
• przewidywany lub faktyczny okres użytkowania dłuższy niż rok,
• musi być kompletny lub zdatny do użytku w momencie przyjęcia do używania,
• musi stanowić własność lub współwłasność jednostki lub zostać przyjęty w najem, dzierżawę, leasing i jednostka ma prawo dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych,
• musi być wykorzystywany przez jednostkę na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub oddany do używania na podstawie umowy najmu dzierżawy, umowy licencyjnej lub umowy o podobnym charakterze.5
1.1.2. Klasyfikacja środków trwałych.
Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in. Do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.
W praktyce środki trwałe dzieli się wg różnych kryteriów klasyfikacyjnych. Wynika to z potrzeb i obowiązków jednostki.
Tabela 1. Obligatoryjny podział środków trwałych.

Podział środków trwałych wg KRST obowiązującej do 31.12.1999 r.
Podział środków trwałych wg KST obowiązującej po 01.01.2000 r.
0 Grunty i melioracje szczegółowe
0 Grunty
1 Budynki
1 Budynki i lokale
2 Budowle
2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 Kotły i maszyny energetyczne
3 Kotły i maszyny energetyczne
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego
zastosowania
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego
zastosowania
5 Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne
branżowe
5 Specjalistyczne maszyny, urządzenia i
aparaty
6 Urządzenia techniczne
6 Urządzenia techniczne
7 Środki transportu
7 Środki transportu
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i
wyposażenie
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i
wyposażenie

9 wałych, wcześniej wymienionych przez ustawę (oprócz inwentarza żywego), zalicza się także budynki i budowle na cudzym gruncie oraz inwestycje w obce środki trwałe. Jednak najistotniejszą różnicą między ustawą a rozporządzeniem jest dodatkowe kryterium. Postępując zgodnie z nim jednostka może nie zaliczyć składnika majątkowego do środków trwałych, jeżeli jego wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł3 (do 31.12.1999 r. kwota ta wynosiła 2.500 zł).
Przyjęcie takiego kryterium nie zwalnia jednak z obowiązku prowadzenia ewidencji zapewniającej identyfikację poszczególnych składników majątku i osób za nieodpowiedzialnych.3
Rozporządzenie Ministra Finansów z 1997 r. zawiera ważny przepis, wg którego składniki majątkowe o wartości przekraczającej 3.500 zł. nie zaliczone do środków trwałych, bo przewidywano okres użytkowania do l roku, muszą być zaliczone odpowiednio do środków trwałych jeżeli ich okres faktycznego użytkowania przekroczy rok w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął.4
Z powyższego wynika, że podstawą zakwalifikowania konkretnego przedmiotu do środków trwałych jest spełnienie przez niego następujących kryteriów:
• graniczne kryterium wartości początkowej określone kwotą 3.500 zł (obowiązujące podatników),
• przewidywany lub faktyczny okres użytkowania dłuższy niż rok,
• musi być kompletny lub zdatny do użytku w momencie przyjęcia do używania,
• musi stanowić własność lub współwłasność jednostki lub zostać przyjęty w najem, dzierżawę, leasing i jednostka ma prawo dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych,
• musi być wykorzystywany przez jednostkę na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub oddany do używania na podstawie umowy najmu dzierżawy, umowy licencyjnej lub umowy o podobnym charakterze.5
1.1.2. Klasyfikacja środków trwałych.
Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in. Do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.
W praktyce środki trwałe dzieli się wg różnych kryteriów klasyfikacyjnych. Wynika to z potrzeb i obowiązków jednostki.
Tabela 1. Obligatoryjny podział środków trwałych.

Podział środków trwałych wg KRST obowiązującej do 31.12.1999 r.
Podział środków trwałych wg KST obowiązującej po 01.01.2000 r.
0 Grunty i melioracje szczegółowe
0 Grunty
1 Budynki
1 Budynki i lokale
2 Budowle
2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 Kotły i maszyny energetyczne
3 Kotły i maszyny energetyczne
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego
zastosowania
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego
zastosowania
5 Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne
branżowe
5 Specjalistyczne maszyny, urządzenia i
aparaty
6 Urządzenia techniczne
6 Urządzenia techniczne
7 Środki transportu
7 Środki transportu
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i
wyposażenie
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i
wyposażenie

9 Inwentarz żywy
ŹRÓDŁO:opracowanie własne
Do 31.12.1999 roku jednostki gospodarcze stosowały Klasyfikację Rodzajową Środków Trwałych (KRŚT). Jednak od 01.01.2000 r. przestała ona obowiązywać, gdyż wprowadzono w życie Rozporządzeniem Rady Ministrów nową - Klasyfikację Środków Trwałych6, uwzględniającą aktualna definicję środków trwałych oraz obowiązujące akty prawne.
f KST jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in.:

• do celów ewidencyjnych,
• ustaleniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.

W klasyfikacji środków trwałych za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się pojedynczy element majątku trwałego spełniający określone funkcje w procesie
wytwarzania wyrobów czy świadczenia usług. Może nim być np. budynek, maszyna, pojazd mechaniczny itp. Jedynie w nielicznych przypadkach dopuszcza się w ewidencji przyjęcie za pojedynczy obiekt, tzw. obiekt zbiorczy, którym może być np. zespół przewodów rurociągowych lub zespół latarni jednego typu użytkowanych na terenie całego zakładu, ulicy, czy zespoły komputerowe.
Z punktu widzenia funkcji, jakie poszczególne obiekty spełniają w procesie wytwarzania lub w toku nieprodukcyjnego użytkowania rozróżnia się cztery zasadnicze zbiory środków trwałych, mianowicie:
• nieruchomości, obejmujący grunty, budynki oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej; środki trwałe zaliczone do tego zbioru zapewniają odpowiednie warunki do prowadzenia procesów produkcyjnych oraz działalności nieprodukcyjnej,
• maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia, tj. środki trwałe, którymi bezpośrednio oddziałuje się na przedmioty pracy czyli surowce i materiały itp.,
• środki transportu służące do przemieszczania (przewozu) przedmiotów i osób,
• inwentarz żywy.
Uwzględniając wymienione zasady podziału obiektów Klasyfikacja Środków Trwałych wyodrębnia na pierwszym szczeblu podziału 10 oznaczonych jednocyfrowe grup środków trwałych. W obowiązującej do 31 grudnia 1999 r. Klasyfikacji Rodzajowej Środków Trwałych środki trwałe podzielone były na 9 grup ze względu na funkcję spełnianą
w procesie wytwórczym.
Wymienione wyżej grupy środków trwałych dzielą się na podgrupy, którym zostały nadane symbole dwucyfrowe. Wprowadzono też trzeci szczebel podziału klasyfikacyjnego środków trwałych tam, gdzie okazało się to niezbędne. Wyodrębnia on w ramach poszczególnych podgrup rodzaje obiektów, którym nadano symbole trzycyfrowe.
Obowiązująca do 31.12.1999 r. KRŚT dzieliła środki trwałe na 9 grup, ale w nowej klasyfikacji utrzymano w przeważającej większości dotychczasową symbolikę i nazewnictwo grupowań do poziomu podgrup, kierując się potrzebą zachowania ciągłości ewidencji
i gromadzenia danych.
W celu uproszczenia korzystania z klasyfikacji, została ona zagregowana, tzn. wszędzie, gdzie było to możliwe ograniczona do podgrup. Każda podgrupa posiada opis ułatwiający zakwalifikowane do niej poszczególnych elementów majątku trwałego7.
Tabela 2. Klasyfikacja środków trwałych.

Pozycja
Symbol
Nazwa środka trwałego
Staw ka%

Grupa, podgrupa, rodzaj
Dalsze szczeble podziału

1
2
3
4
5
01
1 z

Budynki, w tym budynki hoteli miejskich
2,5

wyjątkiem

i schronisk turystycznych i lokale niemieszkalne

póz. 02 i 03

 

02
16

Budynki mieszkalne (z wyj. rodz.166,168 i 169)
1,5

 

i lokale mieszkalne

03
125,169,198

Kioski, budki towarowe, domki kempingowe
10,0

 

o konstrukcji trwałej wzniesione na fundamencie

 

trwałym, kontenery mieszkalne i zaplecza

 

techniczne

04
2z

Budowle
4,5

wyjątkiem

 

póz. 05

 

05
250,251,253,

Budowle inżynierskie wodne (z wyj. rodź. 250-5,
2,5

254,255,256,

251-3, i 255-5) , budowle sportowe, wieże

259,2H,291,

przeciwpożarowe, budowle oznakowania

293,297,01

nawigacyjnego, pochylnie i slipy stoczniowe,

 

melioracje szczegółowe

06
3 z wyjątkiem

Kotły i maszyny energetyczne
7,0

póz.

 

07

 

07
323,324,325,

Silniki spalinowe na paliwo lekkie, ciężkie,
14,0

326,343,344,

gazowe, silniki powietrzne, zespoły

349

elektroenergetyczne polowe o napędzie

 

spalinowym, reaktory jądrowe

 

08
4z

Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego
10,0

wyjątkiem

zastosowania

póz.

 

09-13

 

09
40,41

Obrabiarki do metali skrawające
14,0
10
431,450,451,
0,42 do 46
Filtry (prasy) bloniarki, cedzidła mechaniczne,
7,0

454,
do 8
piece do przerobu surowców (z wyj. rodź. 450-50),

475,477

piece do przetwarzania paliw (z wyj. rodź. 451-0),

 

piece do wypalania tunelowe, aparaty bębenkowe,

 

suszarki komorowe

11
44,46,47

Maszyny i urządzenia do przetłaczania i sprężania
14,0

 

cieczy i gazów, aparaty do wymiany ciepła (z wyj.

 

rodź. 465 i 469-0), maszyny i aparaty do operacji

 

i procesów materiałowych (z wyj. rodź.

 

474,475,477-0, do 4 i 6 do 8 i 479-0)

12
434,465
01,02
Zamykarki do stoi i puszek, wymienniki
20,0

 

przeponowe rurowe pracujące jako chłodnice

 

kwasu siarkowego

13
491

Zespoły komputerowe
30,0
14
449,465,469,

Urządzenia dystrybucyjne do benzyny i olejów
18,0

474,479,481,

elektryczne i przepływomierze składowe do paliw

482,484,49

płynnych, wymienniki płynów obiegowych przy

 

produkcji sody, chłodnice odmulin i prób

 

kotłowych rozkładni gazu, kolumny nitracyjne

 

i denitra-cyjne, odbieralnice hydrauliczne rozkładni

 

gazu, aparaty i urządzenia do powierzchniowej

 

obróbki metali sposobem chemicznym

 

i elektrochemicznym oraz sposobem cieplnym,

 

urządzenia do spawania i napawania takowego

 

w ochronie gazów oraz do spawania napawania

 

plazmowego, przenośne wytwornice acetylenu

 

wysokiego ciśnienia i przenośne maszyny do cięcia

 

termicznego i metodami pokrewnymi, zgrzewarki

 

oporowe i tarcicowe oraz przetwornice spawalnicze

 

(spawarki wirujące), urządzenia do metalizacji

 

natryskowej, urządzenia do natryskiwania

 

tworzywami sztucznymi, komputery (z wyj.

 

ujętych w póz. 13), samodzielne urządzenia do

 

automatycznej regulacji i sterowania procesami,

 

roboty przemysłowe

15
50 z

Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu
14,0

wyjątkiem

chemicznego

póz. 16-19

 

16
501
0,1
Aparaty szklane i porcelanowe oraz porcelanowe
25,0

 

młyny kulowe

17

Z rodzaju 506-3 odgazowywacze
20,0
18
505
1
Piece prażalnicze fluidyzacyjne stosowane przy
18,0

 

produkcji kwasu siarkowego

19
506,507
1,2,
Aparaty do rektyfikacji powietrza, maszyny,
7,0

2,3,4
urządzenia i aparaty przemysłu rafineryjnego:

 

krystalizatory wannowo-soczewkowe, rurowo-

 

skrobakowe i inne oraz komory potne

20
51 z

Maszyny i urządzenia wiertnicze, górnicze,
18,0

wyjątkiem

Hutnicze, gazownicze, odlewnicze i torfiarskie oraz

póz. 21-25

geodezyjno-kartograficzne

21
510

Maszyny i urządzenia wiertnicze
20,0
22
511

Maszyny górnicze, z wyłączeniem obudów
25,0

 

zmechanizowanych

23
511,518
01 do 03
Obudowy zmechanizowane, aparaty i urządzenia
20,0

10 do 12
do pomiarów magnetycznych, geoelektrycznych,

 

sejsmicznych i radiometrycznych oraz do

 

pomiarów i zabiegów geofizycznych

24
512,513,514
0,1,2,3 do
Maszyny i urządzenia do eksploatacji otworów
10,0

6,9
wiertniczych, maszyny i urządzenia do obróbki

 

mechanicznej rud i węgła, maszyny i urządzenia

 

hutnicze, aglomerowni, wielkopicowe, nożyce

 

hutnicze do cięcia na gorąco, tabor hutniczy,

 

walcowniczy, maszyny i urządzenia hutnicze

 

stalowni, inne maszyny i urządzenia hutnicze

25
517

Maszyny i urządzenia torfiarskie
14,0
26
52 z

Maszyny do produkcji surowców mineralnych
14,0

wyjątkiem

i wyrobów z nich

poz. 27 i 28

 

27
520,523,525,
Odo 5
Maszyny i urządzenia przemyski kamieniarskiego,
10,0

529
31,81,82
cementowego, autoklawy, maszyny do produkcji

 

elementów z lastryka i kamienia sztucznego

28

Z rodzaju 524 piece do tramponowania głowic
25,0

 

"Hagera" oraz piece do topienia żużla

 

wielkopiecowego i bazaltu

14
29
53 z wyjątkiem póz. 30

Maszyny do wyrobów z metali i tworzyw sztucznych
14,0
30

Z rodzaju 535-0 aparaty specjalne do wytwarzania kwasu wolframowego i maszyny do redukcyjnych, próżniowych i specjalnych wytopów metali, z rodzaju 535-1 maszyny do produkcji węglanów i past emulsyjnych oraz z rodzaju 535-7 urządzenia do produkcji półprzewodników.
20,0
31
54 z wyjątkiem póz. 32

Maszyny do obróbki i przerobu drewna, wyrobów z drewna oraz maszyny papiernicze i poligraficzne
14,0
32
548
0
Maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji materiału zecerskiego
7,0
33
55

Maszyny włókiennicze i odzieżowe oraz do produkcji skóry i wyrobów ze skóry
14,0
34
56 z wyjątkiem póz. 35

Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów rolnych
10,0
35
561,568
6
Maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji napoi, maszyny impregnacyjne, maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu piekarniczego (z wyj. rodzaju 568-40 do 48)
14,0
36
57 z wyjątkiem póz. 37 i 38

Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów spożywczych
14,0
37
571
30,31,8
Autoklawy do hydrolizy, neutralizatory stalowe, neutralizatory i hydrolizatory betonowe lub murowane
25,0
38
579
000,003,01, 09
Dystrybutory, młynki młotkowe, maszyny i urządzenia do przerobu odpadów zwierzęcych
20,0
39
58 z wyjątkiem póz. 40-43

Maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych
18,0
40
580,581,582
3
Maszyny do robót ziemnych i fundamentowych (z wyj. wymienionych w póz. 41), maszyny do robót budowlanych (z wyj. rodzaju 581-2 i 4 oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do tynku), szczotki mechaniczne i osprzęt roboczy do utrzymania dróg
20,0
41
581
2,4
Wibratory i wibromłoty oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do tynku
25,0
42

Z rodzaju 582-1 pojemniki do bitumu stalowe powyżej 20 (WO I pojemności oraz z rodzaju 582-2 odśnieżarki o mocy silników powyżej 120 KM
10,0
43
583
0,1
Koparki i zwałowarki w kopalniach odkrywkowych węgla, koparki w piaskowniach przemysłu węglowego
7,0
44
59

Maszyny rolnicze i gospodarki leśnej
14,0
45
6z wyjątkiem póz. 46-52

Urządzenia techniczne
10,0
15
46
600,601,623, 641,648,657, 660
7
Zbiorniki naziemne z cegły betonowe i żelbetowe (z wyj. z wykładziną chemoodporną dla kwasu ponitracyjnego), urządzenia telefoniczne systemów nośnych na liniach wysokiego napięcia i urządzenia telefonii na przewodach zawieszonych pod przewodami wysokiego napięcia, wyciągi kopalniane (bez wyciągów przy głębieniu szybów), towarowe kolejki linowe i dźwignice linowe, akumulatory hydrauliczne, wagi wozowe, wagonowe i inne wbudowane
4,5
47
629

Telefony komórkowe
20,0
48
669

Kasy fiskalne i rejestrujące (z wyj. zaliczonych do póz. 13)
20,0
49
610 do 615, 641,662,681
1
Urządzenia rozdzielcze i aparatura energii elektrycznej przewoźna, dźwigniki, wciągniki przejezdne oraz nie