„Wpływ stresu na organizm człowieka.”
Istnieją trzy typy definicji stresu:
Stres jako bodziec – sytuacje występujące w naszym otoczeniu mające naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji.
Stres jako reakcja – zarówno fizjologiczna jak i psychologiczna będąca odpowiedzią na działanie stresorów (sytuacji wywołujących stres).
Stres jako proces lub transakcja – relacja między jednostką a otoczeniem.
Czynnikami powodującymi stres mogą być czynniki umysłowe, fizjologiczne, anatomiczne lub fizyczne. Stres w ujęciu biologicznym to zespół zmian fizjologicznych organizmu pojawiających się w odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych.
Możemy wymienić trzy typy reakcji na stres. Pierwszym z nich jest dystres. Jest on reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora. Następnym typem jest eustres, czyli stres pozytywnie mobilizujący do działania. Trzecim typem jest neustres, jest to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy.
Dziś reagujemy na stres tak samo, jak miliony lat temu, mimo że przyczyny stresu są na ogół inne. Wydaje mi się, że wbrew powszechnemu poglądowi, stadne życie człowieka pierwotnego nie był spowodowany wyłącznie jego relatywną słabością fizyczną. Ważnym elementem decydującym o zbieraniu się ludzi w grupy była możliwość wydłużenia czasu relaksu po stresie. Jeśli w jaskini było 30 par dorosłych osobników, a wartę w nocy pełnili tylko mężczyźni, to każdy z nich po ekstremalnie stresującej nocy na warcie miał dwa tygodnie odpoczynku na regenerację organizmu.
Dziś przyczyny stresu są bardzo różne i w różny sposób działają na poszczególne osoby. Już od najmłodszych lat spotykamy się z trudnościami życiowymi. W szkole przeżywamy stres przed klasówką, w pracy napotykamy niemal bez przerwy sytuacje stresowe. Bywają też bardzo silne przeżycia, jak choroba, śmierć kogoś bliskiego. Również przebywanie w hałasie, częste kłótnie, przeprowadzka czy też długie oczekiwanie na autobus wywołują w nas zdenerwowanie. Stały nadmiar krwi w mózgu prowadzi do migreny; napięcia mięśniowe – do bólów .. itd. Wykształcone w procesie ewolucji człowieka reakcje na stres, w warunkach braku czasu na relaks, prowadzą do poważnych dolegliwości. Najpierw odwracalnych, a z czasem coraz trudniej odwracalnych Wszystko jest w porządku jeśli takie sytuacje mijają. Problem zaczyna się wówczas gdy mimo unormowania się sytuacji życiowych stres nie mija. Taki stres już nas nie mobilizuje do działania, ale jest wręcz szkodliwy dla naszego organizmu. Stajemy się drażliwi, zmęczeni, mamy trudność z koncentracją. Skutki długofalowego stresu mogą być o wiele poważniejsze, a czasami nawet niebezpieczne.
Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:
Faza alarmowa – Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja. Wyróżniamy w niej dwie subfazy:
Stadium szoku – to początkowy bezpośredni wpływ czynnika szkodliwego na organizm, który reaguje takimi sygnałami fizjologicznymi jak: spadek ciśnienia krwi czy obniżenie ciepłoty ciała.
Stadium przeciwdziałania szokowi – jednostka podejmuje wysiłki obronne.
Faza przystosowania (odporności) – Organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. W innym wypadku następuje trzecia faza.
Faza wyczerpania – Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach prowadzi nawet do śmierci.
W biologii stresorem może być każdy czynnik, np. biologiczny, chemiczny, termiczny oraz wysiłek, które stosownie do swojej zdolności wyzwalają w mniejszym lub większym stopniu zmiany nieswoiste. Organizm, który jest pod działaniem stresu, szybciej zużywa niektóre składniki odżywcze.
Skutki długofalowego stresu to zaburzenia snu - coraz częściej mamy problem z zaśnięciem lub też budzimy się w nocy i już nie możemy zasnąć. Stany lękowe - wywołują kołatanie serca, przyspieszone tętno, często powodują arytmię. są też przyczyną napięciowych bólów głowy. Długotrwały stres podnosi ciśnienie krwi - zwiększa ryzyko udaru i zawału, powoduje nadmierne rozszerzanie i obkurczanie naczyń krwionośnych mózgu. Zakłóca trawienie - może to być przyczyną biegunek, zaparć, skurczów żołądka, nadwrażliwości jelit, mdłości. W sytuacji stresowej do układu trawiennego dopływa mniej krwi, co sprawia niedokrwienie błony śluzowej żołądka, jest ona mniej odporna na działanie kwasów trawiennych jednocześnie powodując ich nadmierne wydzielane - konsekwencją są wrzody. Zwiększenie apetytu -u wielu osób żyjących w ciągłym stresie znajdujący się w mózgu ośrodek głodu i sytości przestaje prawidłowo funkcjonować, sięgamy wówczas po jedzenie, a zwłaszcza po słodycze. Na efekty nie trzeba długo czekać - nadwaga, a nawet otyłość. Prowadzi to do nadciśnienia, zwyrodnienia stawów, cukrzycy i innych groźnych chorób. Bóle kręgosłupa - długotrwałe napięcie mięśni związanych z kręgosłupem jest przyczyną bólu i sztywności. Obniża odporność - na skutek spadku liczby limfocytów we krwi szybciej zapadamy na grypę, przeziębienia, organizm jest słabszy na wirusy i bakterie. Stres powoduje złą kondycję skóry - staje się szara, podatna na działanie bakterii, grzybów i wirusów, przez złe ukrwienie jest niedożywiona. Rodzą się złe emocje - długotrwały stres powoduje zaburzenia hormonalne, co odbija się na emocjach. Możemy mieć problemy z koncentracją, huśtawką nastrojów, zmęczeniem, depresją.
Aby złagodzić stres powinniśmy regularnie wypoczywać, spożywać posiłki w regularnych odstępach czasu, unikać dużej ilości kofeiny, alkoholu oraz tytoniu, regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne, praktykować technik relaksacyjnych, takich jak joga, medytacje i ćwiczenie głębokiego oddechu. Posiadanie zwierząt - głaskanie psa lub kota może pomóc się odprężyć; nie bez znaczenia są też spacery z psem. Pomóc może także rozmowa o dręczących nas problemach.
Bibliografia
http://stres.jud.pl/html/stres.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stres
http://neuroskoki.info/biologia-stresu/
http://neuroskoki.info/reakcja-stresowa/
http://mamzdrowie.pl/wplyw-stresu-na-organizm/
"Wiedza i Życie" nr 9/1996 (autor: Jan Tylka)
„Świat nauki” Lipiec 2009 (autor: Ewa Puca z Wyszkowa)