Dzisiaj wykład jest ciągiem poprzedniego wykładu – ochrona gatunkowa

Mowiac o ochronie gatunkowej nie sposób nie wspomnieć o raporcie sekretarza generalnego onz z 26.05.1989, który to raport zawieral informacje nt najpoważniejszych zgagrozen. Efektem raportu u thanta było przede wszystkim podejście do klasyfikacji zagrozen.

Raport dzielil zagrozenia: lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowe

Efektem tego raportu(tytul – człowiek i jego srodowisko) było określenie celu a także zadania oraz czasu i miejsca 1-szej konferencji onz pod tym samym tytulem(w Sztokholmie). Raport ten podkreslal, ze dotychczasowa dzialalnosc człowieka doprowadzila do azaniku zeregu gatunkow i odmian geograficznych zwierzat, a także gatunkow roślin, a dalsza ekspansja człowieka stanowi duże zagrozenie dla flory i fauny. Ta internacjonalizacja problematyki ochronnej wynika przede wszystkim z faktu podpisania wielu umów międzynarodowych, a także z przesłanek ekologicznych, które przyczyniły się do prawa międzynarodowej ochrony ginących gatunków. Wg szacunkowych obliczen przytaczanych w dokumencie opracowym przez IUCN-UNEP-WWF stwierdzono, ze całkowitym wytępieniem zagrozonych jest ok 25000 gatunkow roślin, a także ponad 1000 gatunkow zwierzat w tym gatunkow i podgatunków kręgowców, nie licząc bezkręgowców, których siedliska ulegają niszczeniu, a liczebność populacji tych zwierząt obniża się(1969r). Wobec tego do ochrony obszarowej dolaczono gatunkowa

Przykłady umow dokumentujących fakt iż ochrona gatunkowa jest już problemem międzynarodowym:

-konferencja paryska(1902) o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa

-konwencja waszyngtońska – CITES(1973) dot. międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunkow zagrozonych wyginięciem. Konwencja ustanawia system kontroli obrotem żywymi zwięrzetami i trofeami . Polska ratyfikowala te konwencje w 1985

-konwencja berneńska - o ochronie dzikich zwierząt i roślin oraz siedlisk naturalnych(1979) ratyfikowana przez PL w 1995. Konwencja ta dotyczyła zakazu wycinania, zbierania pewnych gatunkow roślin objętych ta konwencja.

-dyrektywa habitatowa(siedliskowa)

Gatunki roślin – kownencja cites i siedliskowa posiadaja listy gatunkow objętych ochroną gatunkową w PL.

Gatunki objęte dyrektywa siedliskowa(w PL): Starodub łąkowy, sasanka otwarta, leniec bezpodkwiatkowy, dzwonecznik wonny, języczka syberyjska, aldrowanda pęcherzykowa, podejźrzon pojedyńczy

Berneńską(też w PL): Elisma wodna, jezierza giętka, lipiennik loesela, kaldezja dziewięciornikowata, chryzantema(złocień) zawadzkiego

Ochrona gatunkowa stanowi ważne narzedzie ochrony roznorodnosci biologicznej. Istota ochrony gatukowej jest stworzenie podstaw prawnych czyli pewnego zabezpieczenia prawnego na terenie całego kraju taksonów zagrożonych lub rzadkich. Za taksony rzadkie i zagrozone uważa się: gatunki, grupy gatunków w obrębie tego samego rodzaju, całe rodziny i gromady.

Ochrona gatunkowa stanowi uzupełnienie ochrony obszarowej(parki narodowe, rezerwaty) której celem jest: prawne zabezpieczenie wszystkich taksonów wraz z ekosystemami i krajobrazami, ale na niewielkich, wybranych obszarach ochronnych. Wraz z rozwojem nauk przyrodniczych oraz gromadzeniem różnych dokumentacji, a także doswiadczen w zakresie problematyki ochronnej na przestrzezni lat zmienialo się podejście do ochrony gatunkowej. Początkowo utożsamia była tylko z ochroną bierną(wyłącznie zakazy bezpośredniego niszczenia gatunków) z czasem ochrona ta dotyczyła również siedlisk ważnych dla gatunków, a już w najnowszych rozporządzenia formy ochrony czynnej.

Ochrona siedlisk jest najnowsza(wprowadzona rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 14.08.2001) objęto nią 95 typów siedlisk na terenie kraju i wystepujace na niej rosliny w tym gatunki specjalnej troski. Ochrona siedlisk stanowi bardzo ważne wzmocnienie ochrony gatunkowej, szczególnie w odniesieniu gatunkow zagrozonych z powodu zmian siedliskowych.

Do form ochrony wspomagających ochrone gatunkowa roślin i zwierzat zalicza się również ochrone indywidualna i obszarowa. W przypadku obszarowej istotnym uzupełnieniem jest ochrona gatunkowa. I z kolei, na efekty ochrony gatunkowej ma wpływ ochrona obszarowa

Regulacja prawna ochrony gatunkowej roślin i zwierząt

Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 9.07.2004 w sprawie gatunków dziko występujących(dz. U. 2004 nr 168, poz 1764)

Lista gatunkow chronionych obejmuje łącznie 479 pozycji, przy czym wyodrębnione sa dwie formy tej ochrony

-ochrona scisla – 428 pozycji dziko występujących roślin z podziałem na: brunatnice, krasnorosty, ramienice, wątrobowce, mchy, paprotniki, rośliny nagozalążkowe, jedno i dwuliścienne. Wśród roślin nasiennych jest 12 gat drzew(trzeba przyswoić): cis pospolity, sosna limba, sosna kosa, sosna błotna, brzoza ojcowska, brzoza niska, brzoza karłowata, jarząb szwedzki, jarząb brekinia, wiśnia karłowata, wierzba lapońska, wierzba borówkolistna

-ochrona częściowa, obejmująca 51 pozycji, a wśród nich gatunki dziko występujących roślin z podzialem na: krasnorosty, watrobowce, mchy(torfowiec kończysty i torfowiec nastroszony, płonnik pospolity i cienki) rosliny jednoliścienne(m.in. czosnek niedźwiedzi, turzyca piaskowa, turówka leśna), dwuliścienne(m.in. bluszcz pospolity, grążel żółty, przytulia wonna, pierwiosnek lekarski)

Wykaz roślin podlegających ochronie ścisłej:

Roślin wodne: poryblin jeziorny i kolczasty, lobelia jeziorna, salwinia pływająca, kotewka orzech wodny, grzybieńczyk wodny, grążel żółty i drobny, grzybień biały i grzyrbień północny. Rosiczki – wszystkie gatunki

Rosliny lądowe- śnieżyczka przebiśnieg, mikolajek nadmorski, gniadosz królewski , dziewiecsil bezłodygowy i poplocholistny, zimowit jesienny, lilia zlotoglow, szarotka alpejska, szafran spiski, tojad mocny

Załącznik 1 – gatunki dziko występujących roślin objętych ochrona scisla, z wyszczególnieniem gatunkow wymagaacych ochrony czynnej

2-gatunki dziko występujących roślin objętych ochrona czesciowa

3-gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania

4-gatunki dziko występujących roślin wymagających ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk

2-gie rozporządzenie, dotyczące prawnej ochrony zwierząt

Rozporządzenie ministra środowiska z 28.09.2004 w sprawie gatunkow dziko występujących zwierzat objętych ochrona

Lista obejmuj 326 gatunków zwierząt:

-pijawki[1 gatunkek – pijawka lekarska]

-pająki[4 gatunki oraz gryziele – wszystkie gat]

-owady[wazki 15 gat, chrząszcze 43 gat w tym biegacze i tęczniki, trzmiele, motyle]

-mięczaki[31 gat slimakow, 7 gat malzy]

-krągłouste[4 gat]

-ryby[20 gat]

-płazy[wszystkie ropuchy, żaby, kumaki, traszki, salamandra plamista, brzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna]

-gady[zółw błotny, jaszczurki i węże]

-ptaki[liczne gat. Ptaków związanych z wodami, ponadto wrona siwa, dziecioly, sowy, sokoły, gołębiowe(poza gołębiem grzywaczem)]

-ssaki[jeżowate, wydra, norka, tchórz, niedźwiedz brunatny, zbik, rys, wilk, zubr, kozica, swistak, wiewiorka, susły, łasica, nietoperze, walenie, foka obrączkowana, pospolita i szara]

Przerwa proszę państwa

Załącznik 1 – gatuki dziko występujących zwierzat objętych ochrona scisla, z wyszczególnieniem gatunkow wymagających ochrony czynnej

2-gatunki występujących zwierzat objętych ochroną częściową

3-gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną częściwą, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania. Obejmuje 5 pozycji – ślimak winniczek(w okresie 1-31 maja pozyskiwanie osobnikow o średnicy muszli większej niż 30mm), trzmiel kamiennik(pozyskiwanie wiosennych matek), trzmiel ziemny(pozyskiwanie wiosennych matek), mrówka ćmawa, rudnica(pozyskiwanie części mrowisk)

4-gatunki dziko występujących ptaków, które mogą być sprzedawane, transportowane i przetrzymywane w celach handlowych, jeżeli zostały legalnie upolowane. Obejmuje 4 pozycje – bażant i kuropatwa, grzywacz, krzyżówka

5-gatunki dziko występujących zwierząt dla których wymagane jest ustalenie stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania. Dotyczy 26 pozycji – owady(łatkowate), gady(wąż eskulapa, gniewosz plamisty, żółw błotny) ptaki(17 gat, m.in. orzel przedni, bielik, kania ruda), ssaki(nietoperze, gryzonie, wilk)

----------------------------------

Relikty i endemity

Gatunek endemiczny – gatunek rosliny/zwierzęcia wystepujacy na ograniczonym obszarze, majacy duże znaczenie przy ocenie historii gatunku i zmian zbiorowisk

Gatunek reliktowy – stanowiący przeżytek dawnej flory lub fauny z minionych epok geologicznych

Gatunek rzadki – o ograniczonym zasięgu geograficznym, niskiej liczebności, przystosowany do specyficznych warunków środowiska oraz bliski wyginięcia. Gatunki te mają wąski zakres tolerancji na warunki środowiskowe, mały obszar siedliskowy lub występują na rozległym obszarze, ale w dużym rozproszeniu.

Gatunek zagrożony – o ograniczonym zasięgu geograficznym, niskiej liczebności przejawiające tendencje spadkowe wskutek oddziaływania niekorzystnych czynników naturalnych lub antropogenicznych.

Relikty postglacjalne w PL(rośliny)

Grążel drobny, skalnice(torfowiskowa, sniezka i gronkowa), malina moroszka, wierzba borówkolistna i lapońska, brzoza karłowata i niska, [zimoziół północny, chamedafne północna, wisienka kwaśna, wełnianeczka alpejska, wężymord stepowy] – w kampinosie są

Relikty kserotermiczne – dziewięćsił popłocholistny, groszki – pamioński i szerokolistny, dyptam jesionolistny, ostnica powabna

Relikty holoceńskiego ocieplenia –obrazki plamiste, ułudka leśna

Relikty borealne – turzyce - strunowa, torfowa i bagienna, wiśnia karłowata i miłek wiosenny

Zwierzęta

Skorupiaki – lasonóg jeiorny (Mysis relicta var. ocullata), Pallasea quadrispinosa, Pantoporea affini, Branchinecta paludos, rozwielitka grzebieniasta Daphnia critata

Teraz trochę o endemitach

Rosliny – warzucha polska, mniszek pieniński, pszonak pieniński, jarząb sudecki, dzwonek karkonoski

Subendemity kaprackie – warzucha tatrzanska, tojad niski i wchodniokarpacki

Region bałtycki – jarząb szwedzki; subendemit – przytulia sudecka

Endemit wetliński – grzyb boczniak

Zespoły endemiczne – zarośla olchy kosej, murawa bliźniczkowa, traworośle ze śmiałkiem darniowym

Zespół wysokogórskich muraw z sitem skuciną i boinką dwurzędową

I koniec