Koszty i ceny w transporcie

Wydatki, nakłady i koszty w transporcie

Wszelkie świadcze
nia finansowe
danego podmiotu
skierowane na zewnątrz
niezależnie od celu
i formy

Nakłady:

• Inwestycyjne

• Zakup taboru

• Elektryfikacja linii kolejowych

• Modernizacja zaplecza technicznego

• Mechanizacja prac ładunkowych

• Na działalność bieżącą

• Wyrażone w jednostkach naturalnych (postać rzeczowa- ilość maszyn, energii, surowców, budowli, robocizny)

• Wyrażone w jednostkach pieniężnych (jako nakłady kapitałowe, przeznaczone na pewien cel)

Elementy rachunku kosztów:

• Dokumentacja kosztów

• Ewidencja kosztów

• Kalkulacja kosztów

• Rozliczenie kosztów

Koszty generowane przez przedsiębiorstwa transportowe

• Funkcjonowanie rynku usług transportowych generuje koszty obciążające:

  • Przedsiębiorstwa transportowe

    • Koszt własny produkcji- koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo w trakcie świadczenia usługi

  • Państwo i społeczeństwo

    • Koszt społeczny transportu- koszty obciążające państwo i społeczeństwo, w związku z realizacją działalności transportowej przez określone podmioty gospodarcze

  • Użytkowników transportu

    • Koszt zaspokajania potrzeby transportowej- koszty jakie musi ponieść użytkownik usługi transportowej

Koszty własne produkcji usług transportowych

Jakie czynniki wpływają na wysokość kosztu własnego w przedsiębiorstwie transportowym?

Rachunek kosztów i jego elementy

Rachunek kosztów jest prowadzony przez każdą jednostkę gospodarczą i ma na celu ustalenie
w różnych przekrojach wysokości opłaconych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, wyrażonych w pieniądzu, dokonanych w określonym czasie z konkretnym przeznaczeniem w danym przedsiębiorstwie

Ewidencja kosztów własnych w transporcie

Wykorzystanie danych wynikających z rachunku kosztów:

• Planowanie optymalnej struktury asortymentowej produkcji

• Ustalanie cen

• Analiza opłacalności prowadzonej działalności

• Kontrola i ocena efektywności działania

Koszty własne produkcji- koszty, które ponosi przedsiębiorstwo transportowe

Koszty społeczne transportu- obciążające państwo i społeczeństwo, w związku z realizacja działalności transportowej przez określone podmioty gospodarcze

Koszty zaspokojenia potrzeby transportowej- koszty jakie musi ponieść użytkownik usługi transportowej

Koszty stałe i zmienne w transporcie

• Koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji

• Koszty bezwzględne stałe nie istnieją

• Koszty zmienne zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji oraz w wyniku upływu czasu

• Koszty zmienne mogą zmieniać się:

  • Proporcjonalnie

  • Degresywnie

  • Progresywnie

Koszty jednostkowe przeciętne w transporcie

• Maleją wraz ze wzrostem odległości przewozu

• Maleją wraz ze wzrostem masowości potoku przewozowego (do momentu przeciążenia relacji)

• Maleją wraz ze wzrostem ładowności środka transportu i zwiększaniem wykorzystywania zdolności przewozowej taboru

• Rosną wraz ze wzrostem parametrów jakościowych takich jak np.:

  • Szybkość taboru, wykorzystanie specjalistycznego taboru, lepsze zabezpieczenie ładunku…

Koszty krańcowe w transporcie

Inne rodzaje kosztów w transporcie

Cena- wartość wymienna towaru lub usługi wyrażona w pieniądzu.

Funkcje ceny usług transportowych

Czynniki wpływające na poziom cen w transporcie

• Koszty transportu

  • Dotacje na pokrycie kosztów

  • Koszty zależne od czasu

  • Koszty zależne od przebiegu

  • Koszty pośrednie i bezpośrednie

• Czynniki rynkowe

  • Popyt

  • Podaż

  • Warunki konkurencji i koniunktura

• Interwencjonizm państwowy

  • Subwencje

  • Kontrola cen

  • Licencje

  • Podatki i opłaty

  • Przepisy prawne i inne ograniczenia

• Czynniki społeczno-ekonomiczne

  • Infrastruktura

  • Efekty zewnętrzne

  • Lokalizacja

Metody ustalania (kalkulacji) cen

• Kosztowa – oparta o kalkulację kosztu jednostkowego produkcji i narzutu zysku oraz podatku od towarów i usług, wadą jest brak związku z sytuacją na rynku

• Popytowa – cena jest zorientowana na klientów, podstawą wyznaczania jest przewidywany popyt, wymaga wykonania badań marketingowych

• Oparta na konkurencji – formuła naśladownictwa, wyznaczanie ceny na podstawie analizy cen usług konkurencyjnych (wykorzystywane przez graczy rynkowych, którzy nie są liderami – w transporcie linie lotnicze po liberalizacji)

Rodzaje cen w transporcie

Ceny umowne

• Są wynikiem negocjacji kupującego ze sprzedającym

• Stosowane w przypadku nietypowych i niepowtarzalnych aktów kupna-sprzedaży

• Ustalane krótkoterminowo lub długoterminowo

Ceny taryfowe

• Oparte na podanych do publicznej wiadomości taryfach (tabele stawek taryfowych uzupełnione opisem warunków świadczenia usług)

• Stawki są ujednolicone

• Stosowane w przypadku masowych i powtarzalnych aktów kupna-sprzedaży

Pojęcie taryfy i jej rodzaje

• Taryfa jest utożsamiana z cennikiem usług transportowych

• Za taryfę uznaje się wykaz stawek za wykonanie określonych usług, które są podane do publicznej wiadomości w formie urzędowej często wraz ze zbiorem przepisów regulujących transakcję pomiędzy przewoźnikiem, a użytkownikiem

Przedmiot oceny	Ceny umowne	Ceny taryfowe
Zalety	-łatwość dostosowania do bieżącego kosztu -łatwość dostosowania do tendencji rynkowych	-uniknięcie pochłaniających dużo czasu negocjacji -ujednolicona regulacja interesów stron -możliwość dostosowania do celów społeczno-ekonomicznych
Wady	-duży wkład pracy i czasochłonność -utrudnione kalkulacje ofertowe -podatność na zmiany koniunkturalne	-niemożność dostosowania do bieżącego kosztu -niemożność dostosowania do tendencji rynkowych
Zakres stosowania	-niewielu sprzedających i kupujących -dokładnie zdefiniowana usługa -nietypowy lub specjalny ładunek -transakcje o jednorazowym charakterze -wynajem środków transportu	-jeden lub niewielu sprzedających i niewielu kupujących -powtarzające się przewozy -mały wpływ każdego z kupujących na rynek

Rodzaje taryf

• Przedmiotowa- eksponuje przedmiot przewozu

• Odległościowa- uwzględnia tylko odległość przewozu

• Czasowa- uwzględnia jedynie czas przewozu lub wynajmu środka transportu

• Bezwzględnie obowiązująca sztywna- stawki są ustalane kwotowo i nie mogą ulegać żadnym odchyleniom

• Widełkowa- dopuszcza dodatnie i ujemne odchylenia od ceny bazowej wyrażone w procentach

• Minimalna- jest ustalony minimalny poziom stawek poniżej których nie wolno przewoźnikowi zejść

• Maksymalna- wykazany jest poziom stawek, którego nie wolno przewoźnikowi przekroczyć

• Referencyjna- taryfa zalecana, której stawki najczęściej są określane na podstawie średniej ceny sprzedaży usług przewozowych w minionym czasie

• Branżowa- obowiązują tylko w określonej gałęzi gospodarki

• Ujednolicona- powszechnie obowiązująca; ma zastosowanie do wszystkich innych rodzajów przewozów, które nie charakteryzują się specyficznymi warunkami pracy

• Specjalna- wprowadzają ulgi przedmiotowe i podmiotowe

• Wyjątkowe- są wprowadzane tylko w wyjątkowej sytuacji np. klęski zywiołowej

Podstawy ustalania taryf

SYSTEM TARYFOWY-

całokształt norm i reguł, według których ustala się stawki taryfowe, ich wysokość i wzajemne relacje

• System taryfowy naturalny – ustalanie wysokości stawek na podstawie kosztów własnych przewoźnika powiększonych o planowany zysk

• System taryfowy wartościowy – uwzględnia przede wszystkim wartość przewożonych ładunków

Zróżnicowanie (dyferencjacja) stawek taryfowych

• Istnieją stawki:

• Proporcjonalne- gdy za każdą jednostkę produkcji transportowej stawka jednostkowa jest taka sama, niezależnie od wielkości produkcji wyrażonej w tonokilometrach lub pasażerokilometrach

• Degresywne- opłata za każdą jednostkę produkcji zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji

• Progresywne- opłata za każdą następną jednostkę rośnie wraz ze wzrostem tej produkcji

• Różnicowanie stawek taryfowych jest realizowane za pomocą:

  • Różniczki pionowej – uwzględnia się odległość i trasę przewozu

  • Różniczki poziomej – uwzględnia się wszystkie pozostałe czynniki, dotyczące zróżnicowania przedmiotu przewozu i organizacji procesu transportowego