Toksyki 16.01.2014
ALKALOIDY PIRYDYNOWE np. nikotyna
Stosowane przeciwko mszycom, niektórym gąsienicom i innym organizmom zwierzęcym.
LD50 dla owadów 200-300 mg/kgmc
dla myszy 24 mg/kgmc
dla szczura 55 mg/kgmc
Nikotyna u zwierząt wchłania się z żołądka, jelit, dróg oddechowych i przez skóre.
*Powoduje szybkie pobudzenie, a potem porażenie zwojów wegetatywnych.
*Objawy pojawiają się w kilka minut po wniknięciu nikotyny do organizmu:
- przyspieszony oddech i akcja serca
- podniecenie i slinienie
- wymioty, biegunka, ogólne osłabienie
-> potem skurcze toniczno-kloniczne, zapaść i zatrzymanie kacji serca
* ewentualny powrót do zdrowia 2-3 tygodnie (jak była mała dawka)
*Postępowanie lecznicze:
Usunięcie z żołądka przez wymioty lub płukanie (do 3-4 h po połknięciu) używając wody z węglem aktywnym, 0,1% KMnO4, 0,5% taminy.
Można też dać atropinę- zniesienie objawów parasympatykomimetycznych.
*Zmiany anatomopatologiczne:
- mało charakterystyczne, zmiany nieżytowe w przewodzie pokarmowym, obrzęk płuc i przekrwienie mózgu
HERBICYDY
mogą działać wybiórczo lub na wszystkie rodzaje roślin
działają na rośliny kontaktowo lub układowo zaburzając czynność układu enzymatycznego i procesy fizjologiczne
herbicydy takie jak chlorany, borany, arseniny, tiocyjaniany, cyjanamid wapniowy, sole miedzi- obecnie posiadają małe znaczenie toksykologiczne
Znaczenie mają:
pochodne kwasu fenoksyoctowego
dinitrofenole
zw. bispirydylowe
pochodne mocznika
triazyny
kw. Karbamidowy
-> pochodne kwasu fenoksyoctowego 2,4-D i 2,4,5-T oraz ich sole i estry
*Toksyczność ostra- LD50 dla różnych gatunków 300-1000 mg/kgmc
*Najbardziej wrażliwe psy <100 mg/kgmc
*Zatrucia dużą dawką 2,4-D powoduje śmierć w wyniku migotania komór.
*Podanie p.o. powoduje u szczurów bezruch, postępującą apatię, objawy depresji, osłabienie kończyn tylnych, napady drgawek, śpiączka, brak łaknienia, wybroczyny i krwotoki z jamy nosowo-gardłowej, podrażnienie błon śluzowych.
*Obraz sekcyjny- zmiany martwicze błony śluzowej jelita cieńskiego, uszkodzenia wątroby i zwyrodnienie kanalików nerkowych.
Związki te wykazują niewielką zdolność do kumulacji w organizmie.
*Nieswoiste zmiany anatomopatologiczne w płucach, wątrobie i mózgu.
*Brak jest specyficznego leczenia, zasadą jest postępowanie objawowe i podtrzymujące.
*Pierwotnie stwierdzane działanie uczulające, teratogenne, rakotwórcze są stwierdzane w wyniku zanieczyszczenia tetrachlorodibenzodioksyną (2,3,7,8- TCDD).
*Powstaje jako produkt uboczny w czasie syntezy trichlorofenolu.
-> dinitrofenole
Stosowane głównie jako środki o działaniu chwastobójczym, też jako insektycydy, akarycydy i owicydy; głównym związkiem jest DNOC i pochodne krezolowa (DNBP), pochodne nitrofenolu oraz ich sole z aminami.
*Słabo rozpuszczalny w wodzie, dobrze w rozpuszczalnikach organicznych.
*Są bardzo toksyczne dla ssaków, owadów pożytecznych i ryb, wykazują one fitotoksyczność dla roślin.
LD50 dla szczura 25 mg/kgmc p.o. DNOC, 40-50 mg/kgmc p.o. dinoseb
*Mechanizm działania
- powodują rozprzęganie oksydacyjnej fosforylacji
Zatrucie rozwija się bardzo szybko w ciągu 24-48 h, dochodzi do zejścia śmiertelnego.
- występują nudności i zaburzenia żołądkowe, niepokój, zaburzenia termoregulacji, zaczerwienienie skóry, silne pocenie, przyśpieszenie oddechu, częstoskurcz, wysoka temperatura ciała, sinica, zapaść, śmierć
*Przy zatruciu występuje żółte zabarwienie spojówek.
*Zawartość we krwi 50 ppm- niebezpieczne!
*Objawy nasilają się wraz ze wzrostem temperatury.
*Postępowanie- szybkie usunięcie trucizny, stosowanie zimnych kąpieli i podawanie tlenu.
-> zw. bispiridylowe
Bardzo silne działanie fitotoksyczne, powodują rozkładanie chlorofilu i zahamowują procesy oddychania roślin.
- dikwet
- parakwet
*Dobrze rozpuszczalne w wodzie, źle w rozpuszczalnikach organicznych.
*Użytkowe preparaty techniczne są cieczami o brunatno ciemnym zabarwieniu.
LD50 dla szczura 15 mg/kgmc parakwet
400 mg/kgmc dokwet
*Toksyczny jest dla pszczół i ryb (bardziej parakwet). Obydwa związki szybko zanikają w glebie i roślinach. Działanie fitotoksyczne katalizuje tlen atmosferyczny i światło.
*W organizmach zwierząt i roślin trudno ulegają przemianom metabolicznym, głównie ulegają procesowi redukcji i utlenieniu.
*Procesy te ?neutralizują? enzymy mikrosomalne- komórki wątroby, płuc.
*Powstają wolne rodniki ponadtlenkowe- tworząc reaktywne formy tlenu.
*Powodują one hydroperoksydację lipidów błon komórkowych w reakcjach z nienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
*W obecności jonów metali tworzą wolne rodniki lipidowe.
*Zapoczątkowywują niekontrolowaną reakcję prowadzącą do uszkodzenia białkowo-lipidowych błon komórkowych i mitochondrialnych.
*Wskaźnikiem jest WZROST stężenia aldehydu malonowego.
*Najpoważniejszym zagrożeniem jest rozwój zmian włóknistych w płucach.
*Parakwet źle wchłania się w przewodu pokarmowego (20%), szybko znika z krwi.
- 90-100% dawki- wydalona z moczem w ciagu 48h
*Objawy zatrucia:
- ostre (duże dawki): szybko rozwija się śpiączka a śmierć w wyniku uszkodzenia OUN i mięśnia sercowego
- mniejsze dawki: zaburzenia funkcjonalności przewodu pokarmowego, zapalenia i oparzenia przełyku i błony śluzowej żołądka, wymioty, biegunka, niewydolność nerek.
*Po kilku dniach rozwija się niewydolność układu oddechowego, zmiany włókniste w płucach (nieodwracalne), śmierć.
*Kontakt zewnętrzny z parakwetem- odczyny skórne rumieniowe o różnym nasileniu
*Leczenie: szybkie usunięcie trucizny, środki przeczyszczające, podtrzymujące krążenie.
-> pochodne mocznika
Najczęściej fenylopochodne zwłaszcza arylodialkilowych są:
- monuron
- diuron
- linuron
*Posiadają ogromną ropuszczalność w wodzie i różną rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych.
Monuron długo zalega w glebie.
LD50 dla szczura 1500-4000 mg/kgmc p.o. linuron
3400-3600 mg/kgmc p.o. diuron
*Wszystkie mało toksyczne dla pszczół. Diuron też dla ryb.
*W organizmach ssaków biotransformacja przebiega przez demetylację i hydroksylację.
*W zatruciu przewlekłym poza średnio zaznaczoną niedokrwistością, stwierdza się też niewielkie przyrosty masy śledziony i wątroby.
-> Inne herbicydy
- pochodne tiazyny (atrazyna, propanil, nitryle, dikamba), estry kwasu karbamidowego-> ich toksycznośc jest stosunkowo mała, brak jest doniesień o zatruciach ostrych u ludzi czy zwierząt.
FUNGICYDY
siarka
wielosiarczki wapnia i baru,
sole Cu
organiczne pochodne kwasu ditiokarbaminowego
benzimidazole,
organiczne połączenia metali,Hg,cyna,
chlorowane fenole,heksachlorobenzen, HCH
i inne
Działanie grzybobójcze i grzybostatycznie,
- działają powierzchownie lub układowo
- Nie wykazują dużej toksyczności ostrej dla ssaków(z wyjątkiem Hg, która jest wycofana z obrotu)
-Znaczenie mają fungicydy pochodne kwasu ditiokarbaminowego. Są stosowane do leczenia grzybic, świerzbu, przeciwbakteryjnie, w przemyśle gumowym i rolnictwie.
- Głównie stosowane jako fungicydy ale mają właściwości owadobójcze.
TWORZĄ 3 KLASY
sole kwasu dimetyloditiokarbaminowego np. febram,ziram
sole kwasu etylenobisditiokarbaminowego np. manep,zinep
disiarczki np. tiuram
Sole metali alkalicznych ditiokarbaminowych- dobrze rozpuszczalne w wodzie.
Połączenia z metalami ciężkimi-źle rozpuszczalne w wodzie, tworzą zawiesiny
Di siarczki –źle rozpuszczalne w wodzie
Mała toksyczność ostra dla ssaków
LD50 p.o. szczur ziram 5000mg/kg zineb 5200mg/kg maneb 7500mg/kg tiuram 865mg/kg
Mała toksyczność naskórna, mogą powodować miejscowe podrażnienia i reakcje uczuleniowe.
Bardziej niebezpieczne są przy działaniu przewlekłym.
Do organizmu dostają się przez przewód pokarmowy i ukł.oddechowy. Łatwo przenikają do krwi, a z nią do narządów.
Gromadzą się wybiórczo w gruczole tarczowym i gruczołach płciowych
Biotransformacja w organizmie ssaków obejmuje utlenianie do disiarczków np. węgiel oraz z wydzieleniem H2S. W organizmie przebywają około 4-6dni wyjątek stanowi tiuram ok. 4 tyg
MECHANIZM DZIAŁANIA: Polega na oddziaływaniu tworzących się produktów przemiany etylenotiomocznika i izotiocjanianów, które są bardziej toksyczne od produktów macierzystych
IZOTIOCJANIANY
Mogą blokować grupy SH w organizmie, mają zdolność chelatowania jonów metali co hamuje aktywność enzymów np.cykl kwasów tri karboksylowych oraz tyrozynazy, izoenzymów cytochromu P450.Powodują upośledzenie metabolizmu tkankowego.
Etylenotiomocznik i izotiocjaniany są odpowiedzialne za tyreostatyczne i teratogenne działanie ditiokarbaminianów
np. ziram w obecności azotynu sodowego tworzy w żołądku dimetylonitrozoaminy.
ZATRUCIA OSTRE TIURAMEM
Objawy pojawiają się po ok. 1-2dni
Zwierzęta są apatyczne
Upośledzenie ruchowe
Drżenia mięśniowe
Ataksja
Zaburzenia oddechowe
Drgawki pojawiają się bezpośrednio przed śmiercią
Stwierdza się zmiany morfotyczne krwi,uszkodzenie wątroby
Badanie sekcyjne
Przerost tkanki wątrobowej i nerek, zwyrodnienie białkowo-tłuszczowe, martwica błony śluzowej żołądka.
Inne związki należące do tej grupy dają podobne objawy, jednak pojawiają się one szybciej, a zejście śmiertelne następuje w 3-4 dobie.
MAŁE DAWKI DITIOKARBAMINIANÓW PODAWANE DŁUGOTRWALE
Zanik odruchu łaknienia, wychudzenie, wyniszczenie
Zwyrodnienie narządów podobnie jak w zatruciu ostrym, ale obejmują także OUN np. u psów drgawki, zaburzenia koordynacji, niedowłady porażenia
Przerost gruczołów i zaburzenia równowagi hormonów tarczycy
Działanie teratogenne,zniekształcenia czaszki, różnych części mózgu, kończyn tylnych, ogona(słabe działanie mutagenne z wyjątkiem tiuramu)
Duża zapadalność myszy na raka płuc, również innych nowotworów u mysz, szczurów, chomików, III i IV klasa toksyczności
Embriotoksyczne, gonadotoksyczne
Leczenie zatrucia tiuramem- objawowe!
FUNGICYDY UKŁADOWE
Pochodne benzimidazolu np.benomyl, metylotiofanat, karbendazym
Niepersystentne, rozkładają się w środowisku wodnym
Mechanizm działania grzybobójczego polega na hamowaniu syntezy białka
Są mało toksyczne dla stałocieplnych, mogą wykazywać działanie teratogenne (szczury)
W badaniach laboratoryjnych przy długotrwałym podawaniu wywołują szereg zmian nieswoistych w wielu narządach
CHLOROWANE NAFTALENY
Zastosowanie:
Do impregnacji drewna-zabezpiecza przed działanie niekorzystnych warunków środowiskowych
Do produkcji materiałów izolacyjnych
Jako rozpuszczalniki, smary
Do produkcji sznurów i lin
Ich toksyczność rośnie wraz z liczbą at Cl.
Resorbowane są do organizmu z zewnątrz przez drogi oddechowe i skórę, przewód pokamowy.
MECHANIZM DZIAŁANIA
Polega na oddziaływaniu na fosforylacje oksydatywną w mitochondriach i na przemianie karotenu w organizmie obniżając tym samym poziom Wit A(zmiany skórne, zaburzenia płodności….itd
Objawy kliniczne
Łzawienie
Zmienny apetyt
Zaparcia/biegunki
Ubytki błony śluzowej jamy gębowej
Spadek wydajności mlecznej
Ronienia
Stwardnienie i układanie się skóry w fałdy(głowa,szyja,stway,grzbiet)
Wtórne zakażenia
Upadki na skutek zapalenia płuc
Sekcja
W przewodzie pokarmowym stan zapalny, ubytki, owrzodzenia,
zwyrodnienie wątroby
Obrzęk nerek
Zmiany w m. sercowym
Zwyrodnienie kanalików nasiennych
Leczenie
Dodatek Wit A i dobra pasza
Zmiana pomieszczenia dla zwierząt
NAFTALEN-ŚRODEK P/MOLOM
Otrzymuje się przez suchą destylację węgla; w warunkach przemysłowych przedostaje się głównie przez układ oddechowy
Utlenia się do 1,2 epoksydu, który ulega dalszym przemianom i sprzęganiu z kw siarkowym lub glukuronowym i wydalany jest z moczem
Epoksydacja ma duże znaczenie w przemianach węglowodorów aromatycznych, a metabolity epoksydowe są silnie reaktywne o działaniu mutagennym i rakotwórczym
Epoksydy hamują powstawanie izoenzymu cytochromu P450
LEPIK
Jest końcowym produktem suchej destylacji węgla z przewagą węglowodorów aromatycznych
Stosowany jako podłogi w chlewniach
Destylacja w różnej temp, pokłady węgla mają różny skład
Objawy:
Słabe przyrosty masy ciała
Świąd
Biegunki/zaparcia
Skóra zażółcona lub szaro-czarna, zgrubiała, pofałdowana
Przy zatruciach OSTRYCH- duszność, kaszel, brak apetytu, świąd, porażenie kończyn
[Parują w temperaturze pokojowej, są litofilne, gromadzą się w tk.tłuszczowej, mogą też działać na CUN(przechodzą barierę krew-mózg)]
Zmiany sekcyjne:
Zmiany na skórze o różnym stopniu nasilenia
Charłactwo
Niedokrwistość
Żółtaczka
Powiększenie wątroby, ogniska martwicze
Stopień nasilenia zmian zależy od czasu narażenia
Postępowanie: przeniesienie do innych pomieszczeń, leczenie objawowe
ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE I KONSERWUJĄCE
FENOL
Substancja krystaliczna, bezbarwna, przechowywana na powietrzu przechodzi w kolor czerwony, charakterystyczna woń
Używana do odkażenia, w przemyśle do wielu syntez np.leków
Do organizmu dostaje się przez przewód pokarmowy, oddechowy(pary),skóre(ciekły)
Szybko przechodzi do tkanek i narządów. Stwierdza się w postaci wolnej lub sprzężonej
Biotransformacja polega na tworzeniu połączeń z kwasem siarkowym lub glukuronowym
Substancja protoplazmatyczna-denaturuje białka komórek
Objawy kliniczne
Zaczerwienienia skóry, oparzenia z pęcherzami
Martwica tkanek podskórnych
Działa drażniąco na błony śluzowe
Wchłonięty przez układ pokarmowy lub oddechowy działa na OUN-pobudzenie, podniecenie, silne skurcze, porażające(w późnym okresie),osłabienie mięśni, spadek temperatury, niemiarowy i przyspieszony oddech, spadek ciśnienia
Śmierć-porażenie ośrodka oddechowego
Sekcja:
Zwyrodnienie wielonarządowe (nerki,serce)
Śmiertelna dawka koń 30g pies-1g
Leczenie:
Brak specyficznego leczenia, jeśli fenol miał kontakt ze skórą należy ją przemyć wodą i mydłem.
Inne związki będące homologami fenolu
Krezol-mieszanina trzech izomerów orto,meta,para. Toksyczność zależy od stosunków izomerów, działanie krezolu jest podobne do działania fenolu
Kreolina-krezol, fenol, kw siarkowy
Lizol-50%roztwór krezolu, węglan sodu, olej lniany
Saprol-krezol, oleje mineralne
Karbol-krezol, fenol, naftalen, akrydyna, pirydyna, antracen
TOKSYCZNOŚĆ ROZPUSZCZALNIKÓW
Alkohol metylowy CH3OH (metanol)
Powstaje podczas suchej destylacji drewna lub metodą chemiczną z tlenku węgla i wodoru. Znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle. Szybko wchłania się przez skórę, ukł oddechowy i pokarmowy.
Po wniknięciu do krwi przemieszcza się do narządów i tkanek, w których gromadzi się proporcjonalnie do ich uwodornienia.
[Ulega utlenieniu przy udziale dehydrogenazy alkoholowej oraz aldehydowej? Do co2 i h2o.
Szybkość metabolizowania jest 5x mniejsza niż alkoholu etylowego.
Alkohol metylowy nie kumuluje się u ssaków,kumuluje się kwas mrówkowy.
Mechanizm działania związany jest z dwoma metabolitami: aldehydem mrówkowym i kw mrówkowym.
Kw mrówkowy-ciężka kwasica metaboliczna i zmiany zwyrodnieniowe w oku
Formaldehyd-trucizna protoplazmatyczna, zmiany zwyrodnieniowe komórek nerek,wątroby,serca
Alkohol etylowy c2h5oh (etanol)
Rozpuszczalnik,cele konsumpcyjne,środek dezynfekcyjny.
Otrzymuje się go w procesie fermentacji np. skrobi z ziemniaków,żyta,ryżu,a syntetycznie z etylenu i acetylenu
Mechanizm działania jest związany z jego biotransformacją i dużą toksycznością metabolitów ald octowego denaturującego enzymy i białka i kwasu octowego szybko prowadząc do kwasicy metabolicznej.
Działanie depresyjne,narkotyczne,uszkadzające wątrobe.
Litofilny-narusa strukturę i czynności neuronów,przenikając do komórek nerwowych OUN uszkadzając je.
Powoduje stłuszczenie wątroby,ograniczając przyswajanie związków mineralnych, białka,przyspiesza zmiany degeneracyjne prowadząc do marskości.
Jest prokarcynogenem-inicjuje powstawanie nowotworów.
Zatrucia ostre:pobudzenie,wzdęcia,zaburzenia koordynacji ruchowej ,mięśniowej, wydłuża czas reakcji
Zatrucia przewlekłe:głównie dotyczą ludzi;poprzez ocene stanu i czynności wątroby i serca
Chloroform CHCL3
Otrzymuje się go syntetycznie.
Bezbarwna,lotna ciecz o charakterystycznym słodkawym zapachu i smaku.
Kiedyś stosowany do znieczulenia wziewnego.
Do zatrucia dochodzi poprzez wdychanie par chloroformu, rzadko wskutek wchłaniania przez skóre
Jest słabo metabolizowany.Wydalany przez płuca w stanie nie zmienionym.
Toksycznym metabolitem jest fosgen COCl2.
Mechanizm działania-związany z uszkodzeniem wątroby i działaniem narkotycznym.Jest biotransformowany do aktywnych metabolitów o charakterze rodników uszkadzających wątrobę i nabłonek kanalików nerkowych.Prowadzi do nabłoniaka komórek nerek i raka wątroby.
Objawy-pobudzenie,zaburzenia przemiany materii,zaburzenie trawienia,żółtaczka,zaburzenia rytmu serca
Śmierć następuje w wyniki zatrzymania akcji serca!]