EGZAMIN: praca pisemna + prezentacje, bez możliwości korzystania z podręczników, pytania testowe wielokrotnego wyboru, prawda/fałsz, krótka odpowiedź, 0-1pkt, 55% na zaliczenie, zerówka

LITERATURA:

1. Sławiński: Polityka pieniężna, 2011

2. Pyka: Bank centralny na współczesnym rynku pieniężnym, dyscyplina regulacyjna, skuteczność, instrumenty, 2010

3. Współczesna polityka pieniężna

WYKŁAD 1- 07.10.2014

Geneza bankowości centralnej

• XVIIw.- powstanie pierwszych banków centralnych na świecie

• Bank Szwecji- 1668r (pierwszy bank centralny na świecie)

• 1764r.- Bank Anglii

• 1786r.- Bank Hiszpanii

• 1800r.- Bank Francji

• 1828r.- Bank Polski

• 1876r.- Bank Centralny Niemiec

• 1882r.- Bank Japonii

• 1893r.- Bank Włoch

• 1900r.- funkcjonuje 18 banków centralnych na świecie

• 1906r.- Narodowy Bank Szwajcarii

• 1913r.- System rezerwy Federalnej

• Po pierwszej wojnie światowej powstaje kolejnych 20 banków centralnych

• 1924r.- Bank Polski SA

• 1930r.- Bank Rozrachunków Międzynarodowych

• 1945r.- NBP

• 1957r.- Bundesbank

• Do 1989r.- powstaje kilkanaście kolejnych banków centralnych

• 1989r.- NBP zaczyna działać w gospodarce rynkowej (zmiany transformacyjne)

• Od 1990r. powstają kolejne banki centralne także w wyniku rozpadu niektórych państw, np. ZSRR, Jugosławii, Czechosłowacji

• 1998r.- rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny

• 173 banki centralne

Na uwagę zasługują:

• NBP

• EBC

• Bank Anglii- długoletnie zapewnienie stabilności funta

• Bank centralny Niemiec- doświadczenia w walce z inflacją. Stabilność cen- główny cel polityki pieniężnej. Wzór dla innych banków, także dla EBC, które także przyjęły taki cel finalny

• Bank centralny USA- szczególna pozycja dolara- wpływ na markę i bank centralny Niemiec

Geneza banku centralnego w Polsce- Bank Polski

• 1828-1885r. pierwszy w dziejach Polski bank centralny (minister skarbu Ksawery Drucki-Lubecki)

• Największa instytucja kredytowa Królestwa Polskiego

• Bank państwowy

• Fundusze rządowe

• Cel działania zaspokojenie długu narodowego i rozszerzenie przemysłu i handlu

• Czynności: emisja złotego polskiego, wymienialnego na srebro w 100% (monometalizm). Procent pokrycia biletów srebrem od 10-60%. Od 1842r. rubel, od 1870r. uprawnienia emisyjne zyskał rosyjski Bank Państwa.

• Pozostałe czynności: obsługa długu publicznego, kredyty dla państwa i pozostałych podmiotów, rachunki instytucji publicznych i podmiotów prywatnych, operacje dewizowe, obrót papierami wartościowymi, handel wybranymi towarami, np. zbożem

• Brak dużych banków publicznych i prywatnych

Czas zaborów

• Banki emisyjne Niemiec, Rosji, Austrii

• Waluty obiegowe: marki, ruble, korony

Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa- 1918-1924

• Przejściowa instytucja emisyjna

• Marka polska

• Ogromny deficyt budżetowy, czas dużej emisji i hiperinflacji, niepokoje społeczne i strajki

• Emisją pieniądza zaspokajano potrzeby gospodarki

Bank Polski SA- 1924-1951

• Program Grabskiego (Ustawa o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej)

• Kapitał akcyjny 100mln zł (początkowo 1% w rękach Skarbu Państwa, w latach 30r.-30%)

• Niezależny od rządu i ministra skarbu

• Nacisk na stałą wartość złotego. Ustalono reguły polityki pieniężnej

• Obieg biletów pokryty co najmniej w 30% zapasami złota w monetach i sztabach, zapisami walut zagranicznych o stabilnym kursie oraz zapasem dewiz z opiewających na powyższe waluty (polityka emisyjna zależna od ich zasobów)

• Konserwatywna polityka pieniężna

• Zakres czynności szeroki, jak w banku handlowym, niewielka konkurencja ze strony pozostałych banków

• 1939r. dostosowanie polityki pieniężnej do potrzeb wojny. Opuszczenie Warszawy 05 września 1939r. (Budapeszt, Paryż, Londyn)

NBP 1945-1989

• Instytucja państwowa

• Monobank

• Cel: uregulowanie obiegu pieniężnego i kredytu

• Wysokość emisji pieniądza określała Rada Ministrów

• Ograniczona liczba banków, brak konkurencji i ścisła specjalizacja banków

• Łączenie przez NBP funkcji banku komercyjnego i niektórych funkcji banku centralnego

• Administracyjne ustalanie przez rząd stóp proentrowych, kierunków i wielkości akcji kredytowej (obowiązywał roczny plan kredytowy i plan kasowy)

• Brak przepisów prawnych regulujących działanie systemu bankowego (m.in. norm ostrożnościowych), jak też

NBP od 1989r. gospodarka rynkowa w Polsce i transformacja NBP

• Dwuszczeblowa organizacja systemu bankowego- powstanie nowego systemu prawnego: ustawa o NBP, ustawa Prawo bankowe

• Sprowadzenie roli NBP do roli banku centralnego

• Obok NBP działały przed reformą: Bank Handlowy SA, Pekao SA, BGŻ SA, Bank Rozwoju Eksportu Sal 1663 banki spółdzielcze

• Wyodrębnienie z NBP kas oszczędności i banków komercyjnych:

• 01.01.1988r. wyodrębnienie PKO

• 01.02.1989r. powołanie IX banków państwowych na bazie 430 oddziałów operacyjnych NBP

• 1991r. komercjalizacja banków, następnie ich prywatyzacja

• Możliwość wyboru banku i posiadania rachunków w wielu bankach

• Stosunki klient-bank oparta na umowach

• Samodzielność banków w zakresie kształtowania profilu działalności i wszystkich sprawach związanych ekonomią i finansami banku

• Zagadnienia polityki pieniężnej i nadzoru bankowego oparta na wzorach bankowości zachodniej

• Wprowadzenie instrumentów polityki pieniężnej: rezerw obowiązkowych, kredytów refinansowych i stóp banku centralnego, operacji otwartego rynku

• Określenie wymogów dotyczących licencjonowania banków

• Określenie ogólnych ram prawnych umów rachunku bankowego i zasad udzielania kredytów

• Obowiązek publikacji sprawozdań finansowych banku

• Rozwój rynku międzybankowego i jego instrumentów

• Rozwój nowych produktów i usług bankowych

• Podnoszenie kwalifikacji pracowników

WYKŁAD 2- 28.10.2014

System bankowy – całokształt:

• Instytucji bankowych,

• Regulacji prawnych,

• norm określających ich współpracę (wzajemną i z otoczeniem)

Bankostruktura – instytucjonalna dominacja banków w sektorach finansowych na świecie

Modele sektora finansowego:

• Model anglosaski (banki głównie inwestycyjne, specjalizują się w obsłudze rynku kapitałowego, głównym dostarczycielem kapitału jest giełda)

• Model niemiecko-japoński (tutaj dominują banki, bo jest dostarczycielem kapitału, charakterystyczny dla Polski)

Modele systemu bankowego

• Typowy dla gospodarek centralnie sterowanych – Monobank (w Polsce do 1989r.)

• Gospodarki rynkowej – System polibankowy (w Polsce od 1989)

Monobank:

• Bank centralny

  • Bank emisyjny

  • Bank państwa

  • Bank banków

  • Funkcje komercyjne

• Podmioty gospodarki narodowej

Dwuszczeblowy system bankowy (system polibankowy)

• Bank centralny

• Banki komercyjne (włącznie z bankami spółdzielczymi spełniają funkcje komercyjne; obsługują podmioty gospodarki narodowej)

• Podmioty gospodarki narodowej

Bank - Istota

Specyficzna instytucja finansowa zajmująca się gromadzeniem, przechowywaniem i zagospodarowywaniem środków pieniężnych, działająca na rzecz racjonalizacji zysku i funkcjonująca jako instytucja zaufania publicznego

Bank – definicja prawna

Osoba prawna utworzona zgodne z przepisami ustaw działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Cele działania banków II szczebla:

Dążenie do zaspokajania potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku oraz utrzymania płynności płatniczej i wypłacalności

Funkcje systemu bankowego

• funkcja płatnicza (zapewnia obrót płatniczy w kraju)

• funkcja płynności (sektor bankowy umożliwia zamiany zobowiązań na gotówkę, )

• funkcja oszczędności (sektor bankowy ma nam zapewnić możliwość lokowania wolnych środków pieniężnych)

• funkcja kredytowania (dla podmiotów wymagających zasilenia finansowego)

• funkcja zabezpieczenia przed ryzykiem

• funkcja informacyjna (bank jets zobowiązany udzielić o=informacji o produktach, sprzedaży itp.

Bank jako instytucja zaufania publicznego

„Instytucja, która nas nie oszuka, nie zrobi niczego złego, jej słowa, przekazywane przez nią informacje itp.. sa prawdziwe, posiada umiejętności, zdolności i wiedzę oraz potrfai je odpowiednio wykorzystać”

• dysponowanie środkami klientów

• zapewnienie sprawnego funkcjonowania gospodarki

• świadczenie usług publicznych

• ryzyko bankowe – obowiązek ograniczania

co świadczy o zaufaniu świata do banków?

• Na koniec czerwca 2014r. w polskim systemie bankowym zdeponowanych było 788 mld depozytów od sektora niefinansowego

• Na koniec czerwca 2014r. zadłużenie kredytowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w bankach wynosiło 832 mld zł, co ponad 270 razy przewyższa szacowana na około 3 miliardy zł wartość pożyczek udzielanych przez pozabilansowe firmy pożyczkowe

• Udział aktywów banków w PKB Polski – do 85%

Aktywa sektora bankowego UE stanowią 350% PKB

Sektor bankowy Francji, Holandii, Danii – ponad 400

Sektor bankowy Wlk. Brytanii – ponad 500 % PKB

Irlandii – ponad 800% PKB

Aktywa banków USA – 78% PKB USA

Aktywa banków Japonii – 174 % tego kraju

Wniosek: niektóre banki są nie tylko zbyt duże aby upaść, ale i zbyt duże aby je kontrolować i nimi zarządzać.

„Odbiorcy usług finansowych w przytłaczającej większości nie kierują się wyłącznie chęcią zysku, a dużo większą wagę przykładają do bezpieczeństwa swoich pieniędzy oraz przewidywań i reputacji usługodawcy”

Bezpieczeństwo wynika m.in. z szczegółowych regulacji dotyczących działania banków.

Główne akty prawne regulujące działalność polskiego sektora bankowego:

• ustawa Prawo bankowe

• Ustawa o NBP

• Ustawa z 7 grudnia 2000 r. funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,

• Ustawa z 29 sierpnia 1997r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych

• Ustawa z 21 lipca 2006r. o nadzorze nad ryzykiem finansowym

• Ustawa z 14 grudnia 1994r. o BFG

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012

Ujawnianie informacji przez bank

Zgodnie z CRR banki mogą co najmniej raz na rok ujawnić:

• Cele i strategie w zakresie zarządzania ryzykiem

• Fundusze własne banków i ich składniki

• Stopień adekwatności kapitałowej banku

• Politykę w zakresie wynagrodzeń

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe bank musi ogłaszać:

• Stawki procentowe, prowizji, opłat, okresy kapitalizacji odsetek, kursy walutowe

• Bilans z opinią biegłego,

• Skład zarządu i rady nadzorczej oraz nazwiska osób działających w imieniu banku

• Obszar działania

• Informacje o pośrednikach, mających dostęp do tajemnicy bankowej

Aktywa sektora bankowego – analiza porównawcza na koniec 2014 r.

• Aktywa sektora bankowego UE – 44 816 mld EUR

• Polska 279 mld EUR (najwięcej wśród nowych 10 państw)

• Wielka Brytania ma najwyższe aktywa – 11 143 mld EUR

• Aktywa banków Niemiec – 8 466 mld EUR

• Na kolejnych miejscach są Francja, Hiszpania

Największe w Europie bankowe korporacje transgraniczne: Francja, Wielka Brytania, Szwajcaria, Niemcy, Holandia, Szwecja, Hiszpania.

Aktywa sektora finansowego w Europie – struktura:

• Aktywa sektora finansowego – 2262 mld zł

• Aktywa sektora bankowego – 2407 mld zł (62,2%), w tym udział w aktywach sektora finansowego przypadający bankom komercyjnym

• SKOK – 19 mld zł,

• PTE (aktywa członków – 299 mld zł (zmiany w 2014r.)

• Zakłady ubezpieczeń – 167 mld zł

• Domy maklerskie (aktywa klientów) – 165 mld zł

• TFI 212 mld zł

Kluczowe rola banków dla stabilności sektora finansowego

Sektor bankowy w Polsce – czerwiec 2013r.

• Banki komercyjne – 42

• Banki spółdzielcze – 572

• Oddziały instytucji kredytowych – 28

• Liczba placówek – 15 297

• Zatrudnienie – 174,3 tyś osób

• Udział w aktywach sektora banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych – 63,2%

• Udział w aktywach sektora 5 największych banków – 46,1%

Sektor bankowy – II kw. ?

• Mocna baza kapitałowa

• Dobra płynność bieżąca

• Rekordowe wyniki finansowe w II kw. 2014r. – 8,7 mld zł zysku? Netto sektora (rekordowy wynik odsetkowy)

• Wzrost skali działania banków

• Wzrost kredytowania podmiotów niefinansowych

• Stabilizacja jakości portfela kredytowego

• Znaczny wzrost zobowiązań

• Znaczący wzrost finansowania długoterminowego banków

• Obniżka ryzyka bankowego

Uwarunkowania zewnętrzne:

• Tempo wzrostu PKB w I półroczu 2014 – 3,4% ( w UE nieco ponad 1%)

• Wzrost inwestycji i ożywienie konsumpcji

• Stabilna sytuacja przedsiębiorstw

• Spadająca stopa bezrobocia wg BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności) – Polska 8,7%, UE – 10%. Bezrobocie zarejestrowane w Polsce – 12 %.

• Inflacja w czerwcu 2014r. – Polska 0,3%, obecnie ujemna (deflacja)

• Stabilne finanse publiczne (wg projektu ustawy budżetowej na rok 2015r. deficyt niższy o 20 mld, wyniesie poniżej 30 mld zł, rekordowe dochody podatkowe, zwłaszcza VAT, niskie oprocentowanie papierów skarbowych

• Względnie stabilna sytuacja na rynkach finansowych

• Poprawa nastrojów przedsiębiorstw i konsumentów

Warto pamiętać:

Bank, co prawda, jest instytucją zaufania publicznego, ale w kapitał został wyposażony przez akcjonariuszy, którzy oczekują wysokich stóp zwrotu, ryzyko zatem rożnie, a jego nadmiar doprowadził do kryzysu finansowego XXI w.

Hazard moralny:

• Każda sytuacja, w której jeden podmiot decyduje o tym, jak duże ryzyko podjąć, ale kto inny ponosi koszty, jeśli sprawy pójdą źle,

• Powtarzające się sytuacje, w których podejmowane są decyzje obarczone ryzykiem bez konsekwencji dla podejmujących decyzje.

Łańcuch hazardu moralnego:

• Kredytobiorcy (kredytowani bez wkładu własnego)

• Banki – dochody z prowizji, transfer ryzyka dzięki sekurytyzacji,

• Nadzór, audyt zewnętrzny – pobieranie opłaty od kontroli, utajnianie wyników kontroli, unikanie odpowiedzialności,

• SPV – transfer ryzyka, emisja instrumentów strukturyzowanych, pochodnych,

• Agencje ratingowe - ocena ryzyka inwestycyjnego, nie ponoszą ryzyka

• Nabywcy papierów dłużnych, deponenci – ponoszą koszty

Hazard wbudowany w system UE:

Bankrutujące banki wspierane są przez bankrutujące kraje, które zadłużają się w bankrutujących bankach, które dotuje Europejski Bank Centralny

Odpowiedź polityków – unia banków

GOSPODARKA – PRYWATNE KASY BANKÓW Z WALL STREET

• Winowajca 1: banki i udzielane przez nie pożyczki oraz kredyty hipoteczne, osobom bez zdolności kredytowej,

• kredyty stały się zabezpieczeniem obligacji strukturyzowanych i masowo emitowanych przez SPV (winowajca 2) i sprzedawanych w celach inwestycyjnych i spekulacyjnych

• świadomość ryzyka była niewielka, gdyż trwał wzrost na rynku nieruchomości, a czołowe agencje ratingowe (winowajca 3) wystawiały wysokie oceny emitowanym obligacjom

PRZEWINIENEIA PAŃSTWA (winowajca 4)

• wycofanie z prawa bankowego USA zapisów o zakazie łączenia działalności inwestycyjnej z depozytową i kredytową

• Bill Clinton – naciski na kredytowanie zakupu domu przez osoby słabo zarabiające (amerykański sen)

• Gwarant takich kredytów – Fannie Mae i Freddie Mac oraz rządowa agencja Federal Housing Administration

• George W. Bush – liberalizuje przepisy dotyczące zarządzania ryzykiem bankowym i ubezpieczeniowym. Umożliwia dostęp do kredytu bezrobotnym (kredyt NINJA – no income, na job, no assets), obniżka stawki podatku dochodowego. Cel: pobudzenie gospodarki łatwiejszym dostępem do kredytów

FED (winowajca 5)

• FED i Alan Greenspan: obniżają stopy procentowe, aby podnieść gospodarkę,

• Inflacja zaczyna przewyższać poziom stóp procentowych co powoduje wzrost inwestycji na rynku nieruchomości i przyrost kredytów hipotecznych

• Popularne stało się zarabianie na nieruchomościach za pomocą kredytów. Stopy zwrotu rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu procent. Masowe namnażanie kredytów na kredyty

• Bańka spekulacyjna napędzała wzrost PKB o 2 % rocznie (Alan Greenspan i Ben Bernanke twierdzili, że wzrost cen nieruchomości to odzwierciedlenie wzrostu gospodarki)

• W ciągu jednej tylko dekady zadłużenie amerykańskich gospodarstw domowych wzrosło z poziomu 40% PKB do ponad 100 % PKB.

Skutki prowadzonej polityki kredytowej

• FED widząc przegrzanie gospodarki i rosnącą inflację zaczyna podnosić stopy procentowe. Z 2% do 5.25% w 20??

• Wzrost odsetek przy spadku cen nieruchomości powoduje zaprzestanie obsługi długu przez wiele gospodarstw domowych

• Rezultat: licytacja domów amerykanów

• Chcąc powstrzymać kryzys FED znów obniża stopy procentowe w 2007r. do poziomu 2% (w XII 2008 – 0,25%)

• W połowie 2007 obligacje subprime okazały się papierami śmieciowymi

• We wrześniu 2008 r. upada czwarty co do wielkości bank inwestycyjny Lehmann Brotj=hers

• Upadek największego banku oszczędnościowo-hipotecznego USA, Washington Mutual w Seattle

• FED przejmuje dwie firmy ubezpieczeniowo- pożyczkowe: Fannie MAe i Freddie Mac. Upadłość tych dwóch firm skutkowałby ogromnym kryzysem finansowym na całym świecie.

• Do 2009r. upadło 115 banków USA

• Z tego samego powodu FED, w porozumieniu z ministerstwem skarbu zdecydował dzień po dokapitalizowaniu największego przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego na świecie _ AIG (winowajca 6). Przeznaczono na to kwotę 85 mld dolarów.

Kryzys przenosi się do Europy

• 29 września 2008 rządy państw Beneluksu przejęły kontrolę nad największym bankiem Belgi – Fortis

• Zagrożona upadłością Dexia

• Upadły 3 największe banki w Islandii, których zobowiązania okazały się za duże jak na PKB kraju – Kaupthing, Glitnir i Landsbrankininn,

• W Rosji i na Ukrainie ograniczono wielkość wypływów rachunków bankowych

• Węgry otrzymały znaczną pomoc w MFW i UE

• Do lutego 2009 rządy państw grupy G8 uruchomiły pakiety rachunkowe opiewające łącznie na ponad …. Bln dolarów

• II faza kryzysu – kłopoty państw Grecji, Hiszpanii i Włoch

Zabójcza koncentracja: 15 banków europejskich – właścicielami 43% rynku (pod względem wielkości aktywów) + reprezentuje 150 % PKB UE

OJCOWIE KRYZYSU – KRÓLAMI ŻYCIA

• Prezes Lehman Brothers, Richard Fuld zarobił w banku 529 mln dolarów

• Prezes Bear Stearns, Jimmy Cayene - … mln dolarów (mieszka w wartym 25 mln dolarów apartamencie w hotelu Plaza w NY)

• Citygroup, Charles Prinse, 90 mln + 30 mln odporawy

• Merryill Lynch, Stanley O’Neal – 160 mln odprawy

• Bank of America, Kenneth Lewis – 220 mln, w tym 83 mln odprawy

Menedżerowie i prezesi 25 największych instytucji oferujących kredyty subprime wrócili do działalności kredytowej w firmach kredytowych, które są znacznie mniej regulowane niż banki.

WYKŁAD 3- 04.11.2014

Rodzaje banków komercyjnych:

• Banki uniwersalne

• Banki specjalne (hipoteczne i inwestycyjne) – w Polsce mamy tylko banki hipoteczne – 2

Bank detaliczny a bank hurtowy:

Banki detaliczne (retail banks) – zajmują się obsługą i przyjmowaniem depozytów i udzielaniem kredytów indywidualnym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom. Ich skala i zakres potrzeb finansowych jest umiarkowana.

Bankowość detaliczna (retail banking) – polega na obsłudze klientów detalicznych – niekoniecznie przez bank detaliczny.

Banki hurtowe (wholesale banks) – niekiedy …..

Bank internetowy:

• Bank komercyjny oferujący swoim klientom za pośrednictwem witryny www przynajmniej wgląd w stan ich rachunków,

• Bank realizujący swoją działalność transakcyjna tradycyjnie, za pośrednictwem placówek oraz z użyciem kanału internetowego

Banki wirtualne:

• Nie dysponują pomieszczeniami przeznaczonymi do obsługi n??? personel

• Nie posiada oddziałów fizycznych

• Bank realizuje swoją działalność transakcyjna tylko z użyciem łącza internetowego.

Rodzaje banków w Polsce – ujęcie:

• Banki państwowe – krajowe (najmniej)

• Banki spółdzielcze – krajowe (najliczniejsze)

• Banki akcyjne – krajowe (najpotężniejsze w polskim systemie, liczne oddziały)

• Oddziały instytucji kredytowych

• Oddziały banków zagranicznych

Oddział instytucji kredytowej:

Definicja zgodna z art. 4 ust 1. Pkt 18 Prawa bankowego

• Jednostka organizacyjna instytucji kredytowej wykonująca w jej imieniu i na jej rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego tej instytucji kredytowej,

Wg art. 5pkt. 4 Ustawy o swobodzie działalności..

• Oddział prowadzący działalność gospodarczą poza siedzibą lub głównym miejscem jej wykonania przez instytucje kredytową

Oddział instytucji kredytowej nie ma odrębnej osobowości prawnej.

Bank zagraniczny – bank z siedzibą poza terytorium RP i poza obszarem UE

Bank krajowy – bank z siedzibą na terenie RP

Instytucja kredytowa – bank z siedzibą poza terenem RP, ale na terenie UE (posiada oddział w Polsce)

Bank państwowy:

• Założony przez Rade Ministrów na wniosek Ministra Skarbu po zaopiniowaniu przez KNF (podobnie jak przy likwidacji banku)

• Rozporządzenie Rady Ministrów określa nazwę banku, jego siedzibę, fundusze statutowe oraz zakres jego działalności. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Statut nadawany jest przez Ministra Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów

• Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd – ich działanie określa statut banku

• Rada nadzorcza powoływana na okres 3 lat. Przewodniczący powoływany i odwoływany przez Radę Ministrów. Rada nadzorcza powołuje i odwołuje prezesa zarządu i członków

Banki spółdzielcze – spółdzielnia oferująca produkty i usługi finansowe. Obszar działalności uzależniony jest od wielkości banku (wysokości funduszu własnego)

• Zrzeszone – których kapitał własny wynosi od 1 mln EUR, i mniej niż 5 mln EUR

• Niezrzeszone ­ z kapitałem równym lub wyższym niż 5 mln EUR

Banki zrzeszające – spółka akcyjna, min, kapitał 20 mln EUR, mamy 2 w Polsce

Ograniczenia działania banków spółdzielczych

• Bank spółdzielczy o kapitale 1 mln EUR prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba,

• Bank spółdzielczy posiadający fundusze własne wyższe niż 1 mln EUR, lecz niższe niż równowartość 5 mln EUR, może prowadzić działalność na terenie województwa, w którym znajduje się jego siedziba oraz na terenie powiatów, w którym znajdują się jego placówki wykonujące czynności bankowe,

• Działalność obejmująca inne powiaty niż sąsiadujące wymaga uzyskania zgody KNF,

• Bank spółdzielczy posiadający fundusze własne równe lub wyższe niż równowartość 5 mln EUR może prowadzić działalność na obszarze całego kraju

Organy banku spółdzielczego:

• Rada nadzorcza - co najmniej 5 osób będących członkami tego banku spółdzielczego. Udział pracowników banku będących jego członkami nie może przekroczyć 1/5 jej składu. Osoby zajmujące stanowiska kierownicze w banku nie mogą być członkami rady nadzorczej

• Zarząd – co najmniej 3 osoby. Co najmniej 2 członków zarządu, w tym prezes zarządu banku spółdzielczego powinno posiadać kwalifikacje i doświadczenie zawodowe dające ??? prowadzenia działalności banku z zachowaniem bezpieczeństwa wkładów i lokat w nim zgromadzonych oraz pozostawać w stosunku pracy z tym bankiem związanym z pełnioną funkcją

• Prezes – powołuje i odwołuje go rada nadzorcza, przy czym powołanie następuje za zgoda KNF. Pozostałych członków zarządu banku spółdzielczego powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Powołanie następuje na wniosek prezesa zarządu banku.

Zrzeszanie się banków spółdzielczych

• Banki spółdzielcze zrzeszają się na podstawie umowy zrzeszenia z jednym, samodzielnie wybranym bankiem zrzeszającym

• Bank spółdzielczy zobowiązany jest do posiadania lub nabycia w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy co najmniej jednej akcji banku zrzeszającego

• Bank spółdzielczy może wypowiedzieć umowę zrzeszenia z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia i zawrzeć umowę z innym bankiem zrzeszającym

Czynności banku zrzeszającego:

• Prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych, na których zrzeszone banki spółdzielcze utrzymują rezerwy obowiązkowe oraz przeprowadzają za ich pośrednictwem rozliczenia pieniężne

• Nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową, na którym deponowane są aktywa banków spółdzielczych, stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych

• Wypełnia za zrzeszone z nim banki spółdzielcze obowiązki informacyjne wobec NBP i BFG

• Kontroluje zgodność działalności zrzeszonych banków spółdzielczych z postanowieniami umowy zrzeszenia, przepisami prawa i statutami,

• Reprezentuje zrzeszone banki spółdzielcze w stosunkach zewnętrznych w sprawach wynikających z umowy zrzeszenia

Banki spółdzielcze jako sektor restrukturyzowano po 1989r. na mocy:

• Ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej z 1994r.

• Ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z 2000r.

Banki akcyjne:

• Do ich tworzenia i działalności stosuje się przepisy Prawa bankowego i Kodeksu Spółek Handlowych

• Nadzór pełni rada nadzorcza składająca się z minimum 5 osób fizycznych

• Członków rady powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. O składzie rady jest informowana niezwłocznie KNF

• Rada nadzorcza powołuje i odwołuje zarząd składający się z co najmniej 3 osób fizycznych o składzie nadzoru jest informowana niezwłocznie KNF. Dwóch członków zarządu i prezes powoływani są za zgodą KNF. Komisja odmówi pozwolenia członka zarządu jeśli był on karany, spowodował udokumentowane straty w miejscu pracy, ma zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

• Osoba, która nabyła akcje musi każdorazowo po przekroczeniu następujących progów prosić KNF o prawo głosu: 10%, 20%, 33%, 50%

Konieczne zezwolenia KNF

• Zezwolenie na utworzenie banku

• Zezwolenie na podjęcie działalności przez utworzony bank

Zezwolenie:

• W terminie nieprzekraczającym 3 miesięcy od daty otrzymania wniosku lub jego uzupełnienia KNF wydaje decyzję w przedmiocie zezwolenia na utworzenie banku (w uzasadnionych przypadkach może przedłużyć do 6 miesięcy termin wydania decyzji),

• W zezwoleniu na utworzenie banku KNF określa: nazwę banku, jego siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału założycielskiego, czynności bankowe, do których wykonywania bank jest upoważniony, oraz warunki, po których spełnieniu KNF zezwoli na rozpoczęcie przez bank działalności, a także zatwierdza projekt statutu banku

• Statut banku powinien być zgodny z zezwoleniem na utworzenie banku. Zmiana statutu wymaga zezwolenia KNF, jeżeli dotyczy przedmiotu i terytorialnego zakresu działania banku, uprawnień do reprezentowania, wysokości kapitału lub uprzywilejowania akcji co do prawa głosu

Postępowanie przy tworzeniu banku akcyjnego – wymogi:

1. Zapewnienie w wyposażenia banku w: pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej

2. Założyciele oraz osoby odpowiedzialne do objęcia w banku stanowisk członków zarządu dają rękojmiej ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem

3. Co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenia zawodowe niezbędne do kierowania bankiem, a w przypadku obywateli innych państw również potwierdzoną znajomość języka polskiego

4. Przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku

Zgoda na rozpoczęcie działalności

Po uzyskaniu zezwolenia na utworzenie banku, założyciele go tworzą, może jednak rozpocząć działalność operacyjną dopiero po uzyskaniu zezwolenia KNF na rozpoczęcie działalności (KNF je wydaje po przeprowadzeniu kontroli w utworzonym banku, po sprawdzeniu jego przygotowania do podjęcia działania ji spełnienia wymogów)

Bank centralny - główna instytucja monetarna, odpowiada za politykę pieniężną, wpływa na ilość pieniądza i wolumen kredytów w gospodarce, strażnik stabilności wartości pieniądza i stabilności cen

Podstawowy cel działalności banków centralnych – wiarygodny i stabilny pieniądz, który zapewnia podmiotom krajowym i zagranicznym wysoką sprawność i bezpieczeństwo prowadzonej działalności gospodarczej

Realizacja celu wymaga od banków centralnych:

• W ujęciu przedmiotowym przyjęcia zasad:

  • Emisji znaków pieniężnych,

  • Obiegu pieniężnego,

  • Stosunków pieniężnych z zagranicą,

• W ujęciu podmiotowym określenia sposobu funkcjonowania instytucji monetarnych

Rodzaje oszustw na rynku finansowym:

• Piramidy finansowe

• Nielegalne zarządzanie aktywami

• Nieuprawnione rekomendacje zakupu instrumentów finansowych (kotłowanie) i ich dystrybucja

• Shadow banking (niektóre podmioty, parabanki)

WYKŁAD 4- 25.11.2014

Emisja znaków pieniężnych – uprawnienia banku centralnego:

• Ustala wzory, wartość nominalną banknotów, wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet, wielkość emisji znaków pieniężnych, terminy wprowadzenia ich do obiegu,

• Wycofuje z obiegu określone znaki pieniężne. Po upływie terminu określonego przez prezesa banku centralnego znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym i podlegają wymianie w wyznaczonych bankach,

• Określenie zasad i trybu wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych,

• Ustala, w uzgodnieni z ministrem sprawiedliwości i ministrem spraw wewnętrznych zasady i tryb postępowania przy zatrzymaniu znaków pieniężnych oraz postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi,

• Organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi.

Obieg pieniężny:

• Ruch pieniądza związany z wymianą towarów, usług i innymi płatnościami,

• Ruch pieniądza związanego z realizacją jego funkcji jako funkcji środka cyrkulacji i środka płatniczego,

• Obieg kruszcowy obieg banknotów wymienialnych na kruszce i obieg pieniądza papierowego, niewymienialnego na kruszec,

• Surogaty pieniądza w obrocie: weksle, czeki, przekazy i inne dokumenty, przyjmowane wzajemnie przez uczestników gospodarki pieniężnej w roli środków zapłaty,

• Pieniądz bankowy, zapisy w księgowości banków, reprezentujące depozyty pieniężne klientów. Przenoszenie depozytów z jednego rachunku na drugi jest bardzo rozpowszechnioną formą regulowania płatności, dlatego zalicza się je do obiegu pieniądza.

Obrót gotówkowy i bezgotówkowy:

Rozliczenia pieniężne
Za pośrednictwem banków
Gotówkowe: bezpośrednio - z ręki do ręki, pośrednio – np.: przez pocztę, włazy gotówkowe, np. wpłata gotówki w kasie przez dłużnika dla wierzyciela (otrzyma go na rachunek bankowy)

Instrumenty płatnicze:

Papierowe	Kartowe	Elektroniczne
Gotówkowe (banknoty, wpłata gotówki, przekazy pieniężne i pocztowe, czeki gotówkowe i podróżne) Bezgotówkowe (polecenie przelewu, zlecenia stałe, polecenie zapłaty, czeki rozrachunkowe)	Bezgotówkowe (karty debetowe, karty kredytowe, karty przedpłacone, karty obciążeniowe)	Bezgotówkowe: przelewy elektroniczne (Home banking corporate banking), polecenie zapłaty.

Systemy płatności:

• Detaliczne:

  • Elixir,

  • Expres Eliksir,

  • EuroElixir.

• Wysokokwotowe:

  • Sorbnet,

  • Target z NBP,

• Paneuropejskie (umożliwiające stosunki pieniężne z zagranicą::

  • STEP 2,

  • TARGET 2,

  • SWIFT.

Sposób funkcjonowania instytucji monetarnych:

• Sektor monetarnych instytucji finansowych (bank centralny + pozostałe banki) ma centralne znaczenie w sieci relacji sektorowych. Główny pośrednik zasobów finansowych w gospodarce, główny wierzyciel.

• Powiązany jest z instytucjami pośrednictwa finansowego i pomocniczymi instytucjami finansowymi, przedsiębiorstwami, instytucjami ubezpieczeniowymi, funduszami emerytalnymi, instytucjami rządowymi i samorządowymi, gospodarstwami domowymi i zagranicą. Powiązania: kredyty, depozyty, płatności, waluty, itp.

• Słabe zaangażowanie banków w Polsce na rynku kapitałowym,

• Silne związki sektora z zagranicą,

• Zagraniczne instytucje kredytowe – dominujące wobec banków krajowych (relacja bank matka- bank córka),

• Zasady działania banków: uniwersalizm, samodzielność, samofinansowanie.

• Sposób funkcjonowania banków określają liczne akty prawne.

Zadania banku centralnego:

• Emisja pieniądza gotówkowego i kreacja pieniądza bezgotówkowego,

• Zarządzanie rezerwami walutowymi,

• Współzarządza kursem walutowym ( z rządem),

• Realizacja polityki dewizowej państwa,

• Zapewnianie bezpieczeństwa obiegu pieniądza bankowego,

• Zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego,

• Usług bankowe wobec rządu i jego instytucji.

Rola banku centralnego w gospodarce rynkowej – NBP

Główne funkcje:

• Bank emisyjny,

• Bank państwa,

• Bank banków,

• Uczestniczy w pracach KNF (w ramach nadzór nad działalnością banków). Jest elementem safety net.

Bank emisyjny:

• Emisja pieniądza gotówkowego,

• Wprowadzanie pieniądza do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym.

Bank banków:

• Bank rozliczeniowy banków komercyjnych i innych instytucji finansowych (prowadzi rachunki banków).

• Świadczy usługi depozytowo-kredytowe na rzecz innych banków

• Odpowiada za stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania całego systemu bankowego,

• Tworzy regulacje zapewniające bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego,

• Kształtuje politykę stopy procentowej,

• Prowadzi politykę rezerw obowiązkowych,

• Organizuje system informacyjny dla całego systemu bankowego.

Bank państwa:

• Prowadzi rachunki bieżące instytucji państwowych,

• Prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny. Zakaz finansowania deficytu budżetowego.

• Utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej,

• Reguluje podaż pieniądza w obiegu

• Utrzymuje wewnętrzną wartość pieniądza krajowego (ograniczenie inflacji) i jego wartości zewnętrznej (przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom kursów walut)

Safety net – elementy:

• Bank centralny,

• Nadzór finansowy,

• Instytucje gwarantujące depozyty,

• Międzynarodowe organizacje finansowe (MFW, Bank Światowy, Bank Rozrachunków Międzynarodowych, OECD, EFTA).

MFW:

• Powołany w 1944 roku. Rozpoczął działalność w 1946r. Pierwsze operacje finansowe – 1947r.,

• Międzynarodowa Organizacja, działa w ramach ONZ,

• Przedmiot działalności – stabilizacja ekonomiczna na świecie, udzielanie pomocy finansowej zadłużonym krajów członkowskim, które są zobowiązane do dokonywania reform stabilizujących gospodarkę,

• Polska należała do MFW do 1950r., od 1986r. znów jest członkiem MFW,

• Do MFW nie należą następujące kraje ONZ: Korea Północna, Monako, Kuba, Andora, Nauru, Liechtenstein.

Bank Światowy:

• Element safety net

• Rozpoczął działalność w 1944r., siedziba – Waszyngton,

• Misja Banku – walka z ubóstwem i pomoc krajom w samorealizacji poprzez zapewnianie środków, dzielenie się wiedzą, budowanie potencjału oraz umacnianie partnerstwa w sektorze publicznym i prywatnym,

• Instytucja udziela niskooprocentowanych pożyczek, bezodsetkowych kredytów i dotacji dla krajów rozwijających się na różnorodne cele, które obejmują inwestycje w zakresie edukacji, zdrowia, administracji publicznej, infrastruktury, finansów i rozwoju sektora prywatnego, rolnictwa i ochrony środowiska oraz gospodarowania zasobami naturalnymi.

Grupa banków światowych (BŚ) – organizacja składa się z dwóch wyspecjalizowanych instytucji rozwoju zrzeszających siły krajów członkowskich: Międzynarodowego Banku odbudowy i Rozwoju (IBRO) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (IDA). Celem IBRO jest zmniejszanie ubóstwa krajów o średnim i niskim dochodzie, natomiast IDA koncentruje się na najbiedniejszych krajach świata.

Bank Rozrachunków Międzynarodowych - bank banków centralnych

OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – międzynarodowa, międzyrządowa organizacja gospodarcza skupiająca wysoko rozwinięte państwa, w tym od listopada 1996 Polskę.

Dwa podejścia do rozumienia stabilności finansowej:

• Podejście pierwsze – stabilność finansowa to sytuacja, w której system finansowy prawidłowo spełnia swoje funkcje, czyli zapewnia: sprawny przepływ środków finansowych pomiędzy jego uczestnikami, prawidłową wycenę aktywów, co przejawia się brakiem gwałtownych zmian cen aktywów lub ich przewidywalnymi zmianami, bezpieczny i sprawny przebieg płatności.

• Podejście drugie:

  • Polega na określaniu stabilności finansowej „negatywnie” jako brak kryzysu finansowego, a także jako stan, w którym nie występuje ryzyko systemowe,

  • Zgodnie z takim podejściem, „ze stabilnością systemu finansowego mamy do czynienia momentu „nieprzenoszenia” kłopotów pojedynczych instytucji finansowych czy poszczególnych segmentów rynku finansowego na funkcjonowanie systemu finansowego jako całości.

Ryzyko systemowe:

• Prawdopodobieństwo rozpadu systemu finansowego w wyniku zewnętrznego wstrząsu lub utraty bezpieczeństwa obrotu gospodarczego w rezultacie ataku terrorystycznego albo działań zorganizowanej przestępczości,

• To także zaburzenia w funkcjonowaniu ważnych systemowo instytucji finansowych lub utrata zaufania uczestników rynki finansowego.

Stabilność finansowa wg NBP – stan, w którym system finansowy pełni swoje funkcje w sposób ciągły i efektowny, nawet w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali.

Stabilność finansowa wg EBC: sytuacja, w której wszystkie ogniwa systemu finansowego są zdolne do zapobiegania wstrząsom i do podejmowania odpowiednich działań w sytuacjach zagrożenia.

Cechy stabilności finansowej:

• Zdrowe podstawy ogólnogospodarcze,

• Spójność instrumentów polityki monetarnej i fiskalnej,

• Liberalizacja finansowa,

• Stabilny system prawny,

• Prawidłowe i stabilne zasady rachunkowości,

• Sprawne zarządzanie,

• Właściwa struktura rynku,

• Bezpieczeństwo finansowe – najważniejsze!

Bezpieczeństwo finansowe:

• Bezpieczeństwo instytucji finansowych,

• Bezpieczeństwo transakcji finansowych,

• Bezpieczeństwo segmentów rynku finansowego,

• Bezpieczeństwo klienta rynku finansowego.

Bezpieczeństwo instytucji finansowych, transakcji finansowych oraz poszczególnych segment ów rynku finansowego determinują bezpieczeństwo klienta rynku finansowego.

O bezpieczeństwo dbają elementy safety net

Funkcje poszczególnych sieci bezpieczeństwa:s

Etap	Instrumenty	Bank Centralny	Nadzór	System Gwarantowania depozytów	Rząd
Zapobieganie kryzysom	Regulacje		X		X
	Kontrola		X
	Sankcje		X
	Bezpieczeństwo s. płatniczego	X
	Analiza makroostrożnościowa	X
Zarządzanie kryzysem	Pożyczkodawca ostatniej instancji	X
	Programy naprawcze		X	X
	Wypłata depozytów gwarantowanych			X
	Pomoc publiczna				X

Ustawowe nałożenie na bank centralny w UE funkcji zapewnienia stabilności finansowej:

• Bank Belgii,

• Bank Finlandii

• Bank Hiszpanii,

• Bank Holandii

• Bank Irlandii,

• Bank Portugalii,

• Bank Anglii

• Bank Węgier.

Rola banku centralnego jako elementu safety net:

• Pożyczkodawca ostatniej instancji (ostatniej szansy) – zasila w płynność pojedyncze banki i cały system bankowy w sytuacji wystąpienia zaburzeń powodujących, że tradycyjne źródła finansowania działalności okazują się być niesytarczjące

• Zapewnienie bezpieczeństwa rozliczeń – 3 funkcje:

  • Operacyjna – oznacza budowę i obsługę systemów płatności głównie wysokokwotowych, których bank centralny jest właścicielem

    • W ramach tej funkcji bank centralny może tworzyć i systemy rozrachunków papierów wartościowych

    • W ramach tej funkcji 6 banków UE posiada udziały w podmiotach, które prowadzą systemy rozrachunków papierów wartościowych, 3 banki centralne uczestniczą w pracach takich spółek, a ogółem 19 banków centralnych UE legitymuje się stosunkami umownymi regulującymi świadczenie usług rozrachunku papierów wartościowych

    • NBP w ramach tej funkcji pełni rolę agenta emisji bonów skarbowych, emituje bony pieniężne NBP, organizuje przetargi na obligacje skarbowe, jest agentem rozrachunku pieniężnego dla transakcji rozliczanych za pośrednictwem systemów rozrachunku papierów wartościowych

    • Mamy 2 takie systemy rozrachunków

      • RPW – rejestr papierów wartościowych

      • Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

  • Regulacyjna

    • W tej funkcji bank centralny dba o stworzenie ram prawnych bezpiecznego i efektywnie funkcjonującego systemu płatniczego, czyli opracowuje i konstruuje projekty aktów prawnych z zakresu systemu płatniczego

    • Najważniejsze akty prawne: Polska – ustawa o usługach płatniczych, UE – dyrektywa PSD

  • Nadzorcza,

    • Bank centralny pełni nadzór nad systemami płatności, czyli nadzoruje system płatniczy jako całość a nie operatorów i uczestników

    • Prowadzi analizę funkcji systemu płatniczego

    • Nadzór nad systemem TARGET 2 prowadzi EBC

    • Nadzór nad systemami płatności poszczególnych państw leży w gestii poszczególnych banków centralnych,

    • NBP pełni też nadzór nad systemami rozrachunków papierów wartościowych

• Analizy makroostrożnościowa,

  • Analizuje warunki, wskazuje szanse i zagrożenia systemu

• Prowadzenie polityki informacyjnej

  • dostępne są raporty,

  • bada stabilność systemu finansowego ?

Standardowe instrumenty polityki pieniężnej:

• System rezerw obowiązkowych,

• Operacje otwartego rynku,

• Kredyty refinansowe,

• Depozyty ??(gdy banki mają nadpłynność)

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej:

• Zasilanie w płynność banków w trybie przetargu kwotowego z pełnym przydziałem,

• Rozszerzenie listy aktywów kwalifikowanych dopuszczonych jako zabezpieczenia,

• Zasilenie w płynność w walutach obcych

• Zmiany stopy rezerwy obowiązkowej

• Bezwarunkowy skup określonych papierów dłużnych (mogą to też być papiery skarbowe)

WYKŁAD 5- 02.12.2014

Historia EBC

• 01.06.1998 r. – utworzenie EBC,

• 01.06.1998 r. – powstał Europejski System Banków Centralnych (forma współpracy między EBC i 28 bankami centralnymi wszystkich pastw członkowskich UE),

• 01.01.1999 r. – wprowadzenie euro (elektroniczny środek płatniczy) i powstanie strefy euro (11 z ówczesnych 15 państw członkowskich UE).

• 2002 r. – wprowadzenie banknotów i monet euro

EBC – działania po utworzeniu

• zastąpił waluty krajów strefy euro wspólną walutą,

• wytyczył politykę powstającej strefy euro,

• EBC – instytucja kierująca Eurosystemem (systemem bankowości centralnej Stefy euro)

• Prowadzi politykę pieniężną krajów należących do unii walutowej

Główny cel EBC: (ten sam mają wszystkie banki centralne)

• Utrzymanie w średnim okresie stabilności cen, będącej podstawą zrównoważonego wzrostu gospodarczego i dobrobytu w Europie

• Rada Prezesów EBC dąży do tego, by w średnik okresie utrzymać inflację poniżej, ale blisko 2%.

Tworzenie UGiW – etap I (lipiec 1990-1993)

• Wprowadzenie całkowitej swobody w zakresie transakcji kapitałowych,

• Rozszerzenie współpracy banków centralnych,

• Swoboda stosowania ECU (ang. European Currency Unit – jednostka monetarna, która poprzedziła euro)

• Popraw konwergencji gospodarczej

Konwergencja gospodarcza – ułatwia realizację głównego celu polityki pieniężnej w strefie euro (utrzymanie prawidłowego poziomu cen i utrzymanie siły nabywczej euro)

Kryteria konwergencji:

• Stabilność finansów publicznych:

  • Deficyt nie przekraczający 3% PKB i dług publiczny niższy niż 60% PKB

• Kryteria monetarne:

• Kryteria stabilności cen, a średnia stopa inflacji odnotowana w ciągu jednego roku przed badaniem konwergencji nie może przekraczać o więcej, niż 1,5 punktu procentowego stopy inflacji trzech państw członkowskich o najlepszych wynikach w dziedzinie stabilności cen,

• Długoterminowa nominalna stopa procentowa nie może przekraczać o więcej niż 2 p. proc. Stóp trzech państw członkowskich o najlepszych wynikach w dziedzinie stabilności cen,

• Co najmniej dwa lata przed badaniem konwergencji muszą być przestrzegane, bez poważnych napięć, normalne marginesy wahań w mechanizmie kursowym

• Konwergencja prawna:

  • Zapewnienie zgodności prawodawstwa krajowego, w tym statusu krajowego banku centralnego, z traktatem oraz z ESBC.

II etap (1994-1998)

• Ustanowienie Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW),

• Zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny,

• Zwiększenie koordynacji polityki pieniężnej,

• Wzmocnienie konwergencji gospodarczej,

• Proces prowadzący do zapewnienia niezależności krajowych banków centralnych, który miał zakończyć się najpóźniej do czasu utworzenia ESBC,

• Prace przygotowawcze do trzeciego etapu.

III etap (1999)

• Określenie nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro,

• Wprowadzenie euro,

• Prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych,

• Wejście w życie wewnątrzunijnego mechanizmu kursowego (ERM II)

• Wejście w życie paktu stabilności i wzrostu.

ERM II – poczekalnia przed euro

• Exchange Rate Mechanism II – system kursów walutowych łączący kursy krajowe państw UE z kursem euro. Państwa starające się o przyjęcie wspólnej waluty, musza wcześniej przystąpić do systemu ERM II i przebywać w nim kolejne 2 lata. Celem ERM III jest zapewnienie stabilności kursów walut państw spoza strefy euro.

• Nazywany potocznie wężem walutowym. Wyznaczenie kursu centralnego waluty krajowej wobec euro i dopuszczalnego przedziału wahań wobec tego kursu. Standardowy przedział wahań wobec kursu centralnego wynosi +/- 15%, jednak przedział ten może zostać zmieniony na wniosek państwa członkowskiego.

Członkowsko w UE

• 1952: Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia ( 1952 r. – utworzyły wspólny rynek węgla i stali),

• 1973: Dania, Irlandia, Wielka Brytania – dołączenie do wspólnoty i jej poszerzenie o politykę społeczną, regionalną i ochrony środowiska,

• 1981 i 1986: Grecja, Hiszpania i Portugalia,

• 1995: Austria, Finlandia i Szwecja,

• 2004 (maj): Czechy, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja,

• 2007: Bułgaria i Rumunia,

• 2013: Chorwacja

• Kraje kandydujące: Islandia, Macedonia, Czarnogóra, Serbia i Turcja,

• Potencjalni kandydaci: Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo.

Kraje posiadające walutę Euro:

Korzyści wspólnej waluty:

• Pewność siły nabywczej,

• Brak kosztów transakcyjnych,

• Łatwość porównywania cen,

• Brak ryzyka kursowego.

Siedziba EBC – budynek Eurotower we Frankfurcie nad Menem.

Organy EBC:

• zarząd EBC,

• Rada Prezesów EBC,

• Rada Ogólna.

Zarząd:

• 6 osób – prezes, v-ce prezes, 4 członków,

• Kadencja – 8 lat,

• Członkowie są mianowani przez Radę Europejską, stanowiącą większość kwalifikowaną,

• Prezes Mario Draghi (od końca roku 2011).

Zadania zarządu:

• Przygotowanie posiedzeń Rady Prezesów,

• Zarządzanie bieżącą działalnością EBC,

• Wykonywanie określonych uprawnień przekazywanych Zarządowi w drodze delegacji przez Radę Prezesów, w tym uprawnień o charakterze regulacyjnym,

• Realizacja polityki pieniężnej strefy euro zgodnie z wytycznymi i postanowieniami Rady Prezesów oraz przekazywanie niezbędnych informacji w tym zakresie krajowym bankom centralnym strefy euro,

• Realizacja polityki rezerw obowiązkowych,

• Podejmowanie decyzji dotyczących operacji kredytowych oraz operacji otwartego rynku i przeprowadzanie tych operacji razem z NBC (Narodowymi Bankami Centralnymi),

• Realizacja funkcji emisyjnej,

• Przeprowadzanie razem z NBC operacji zagranicznych oraz administrowanie oficjalną rezerwą dewizową Wspólnoty,

• Zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemów płatności i rozliczeń pieniężnych zarówno w obrębie Unii, jak i w relacjach z państwami trzecimi.

Zadania Rady Prezesów:

• Główny organ decyzyjny EBC,

• Skład: Zarząd + NBC Państw UGiW,

• 18 prezesów; najważniejszy organ

• Uchwalanie wytycznych o podejmowanie decyzji potrzebnych do wykonywania zadań nałożonych na EBC i Eurosystem,

• Formułowanie polityki pieniężnej strefy euro – podejmowanie decyzji dotyczących celów monetarnych, podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz uchwalanie wytycznych w sprawie wykonania tych decyzji,

• W ramach nowych obowiązków EBC związanych z nadzorem bankowym – uchwalanie decyzji dotyczących aktów prawnych, na mocy których podejmowane ssą decyzje nadzorcze oraz uchwalanie (w trybie zatwierdzenia przy braku sprzeciwu) projektów decyzji przedstawianych przez Radę do spraw Nadzoru.

Pozostałe zadania

• uchwalanie regulacji mających na celu zapewnienie efektywności i solidności systemów płatniczych we Wspólnocie;

• realizacja funkcji konsultacyjnych

• uchwalanie regulacji wewnętrznych EBC określając ich organizację wewnętrzną Banku i jego organów kierowniczych

• uchwalanie zaleceń mających na celu ułatwienie narodowym bankom centralnym i państwom członkowskim transakcji posiadanymi rzez nie rezerwami walutowymi

• autoryzowanie emisji banknotów euro i zatwierdzanie wielkości emisji monet euro

• uchwalanie zasad niezbędnych do ujednolicenia procedur księgowych i informacji odnoszących się do operacji przeprowadzonych rzez narodowe banki centralne

2 razy w miesiącu odbywają się posiedzenia Rady? 2 razy w siedzibie EBC. Dlaczego 2?

Na pierwszym posiedzeniu w miesiącu Rada Prezesów ocenia sytuację i podejmuje decyzje w sprawie polityki pieniężnej na dany miesiąc.

2 posiedzenie – ogólne; sprawy nadzorcze omawiane są na osobnych posiedzeniach

Unia bankowa – filary

• Jednolity mechanizm nadzorczy (EBC)

• Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja banków

• Wspólnotowy system gwarancyjny

Wszystkie te filary mają wspólny cel – cele unii bankowej

Cele unii bankowej

• Ochrona Eurosystemu przed kolejnym kryzysem finansowym

• Ochrona państwa, a tym samym podatników, przed ponoszeniem kosztów ratowania i upadłości banków

Zasięg nadzoru EBC

Banki ważne systemowo, czyli:

• grupy bankowe funkcjonujące w co najmniej w trzech krajach Unii Europejskiej

• banki posiadające aktywa ogółem w wysokości przekraczającej 30 mld EUR

• banki, których suma aktywów przekracza 20% PKB kraju macierzystego, (z wyjątkiem banków o aktywach niższych od 5 mld EUR)

Zasięg nadzoru EBC

• Nadzorem EBC mają być objęte także 3 największe banki w danym kraju oraz te, które dostały pomoc publiczną

• Niektóre banki córki z państw poza strefą euro, ze względu na spółki matki, niezależnie czy kraj przystąpi do super nadzoru czy nie i tak mogą być objęte nadzorem EBC

• EBC może objąć nadzorem każdy bank transgraniczny, jeżeli uzna, że są ku temu przesłanki. Może także wydawać instrukcje krajowym nadzorcom w przypadku banków plasujących się poniżej wymienionych progów (EBC będzie obejmował 120 dużych banków***)

EBC w sferze euro będzie nadzorował 120 banków o aktywach równych 82% aktywów strefy euro

Główny cel EBC jako nadzorcy:

• Zapewnienie bezpieczeństwa, stabilności europejskiego systemu bankowego i spójności nadzoru

• Licencjonowanie banków, kontrola wzajemnego finansowania się banków, inwestycji banków, decydowanie o podwyższeniu rezerwy na wypadek turbulencji gospodarczych, sankcjonowanie banków

Rada ds. Nadzoru EBC

• przewodniczący – kadencja 5 lat, nieodnawialna

• wiceprzewodniczący

• czterej przedstawiciele EBC

• po jednym przedstawicielu właściwego organu krajowego z każdego państwa członkowskiego uczestniczącego w jednolitym mechanizmie nadzorczym

Komitet sterujący – skład: przewodniczący rady nadzorczej, wiceprezes, po 1 z 4 przedstawicieli EBC i 5 z pozostałych (rotacja tych członków) = suma 8 osób

Organy nadzoru na szczeblu UE

Nadzór mikroostrożnościowy	Nadzór makroostrożnościowy
EuropeanSupervisoryAuthorities (ESAs): European Banking Authority (EBA) EuropeanInsures and OccupationalPensions Authority (EIOPA) European Securities and Markets Authority (ESMA)	The EuropeanSystemicRisk Board (ESRB)
EBC (zgodnie z unią bankową) od jesieni 2014r.	EBC (zgodnie z unią bankową) od jesieni 2014r.

WYKŁAD 6 - 09.12.2014

Polska nie zadeklarowała jeszcze, czy chce przystąpić do Unii bankowej

Polska a unia bankowa:

1. Z definicji objęcie nadzorem EBC w Polsce będzie ograniczone do trzech największych banków (nadzór fragmentaryczny)

2. Patrząc na strukturę własnościową polskiego sektora bankowego, zakres objęcia unią bankową będzie znacznie szerszy (70% banków jest w rękach inwestorów zagranicznych)

 

Rada ogólna: (28 prezesów)

1. Skład: prezes, wiceprezes zarządu EBC + prezesi NBC wszystkich krajów UE

2. Organ tymczasowy działający do momentu, gdy wszystkie państwa UE wejdą do strefy euro

3. Kompetencje bardzo ograniczone o charakterze administracyjnym

Europejski Instytut Walutowy (EIW)

Miał się przyczynić do realizacji warunków koniecznych do przejścia do III etapu UGW, w szczególności przez:

• Wzmocnienie koordynacji polityki pieniężnej państw członkowskich w celu zapewnienia stabilności cen

• Zapewnienie przygotowania koniecznego do wprowadzenia ESBC prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i przyjęcia jednej waluty podczas trzeciego etapu

• Nadzorowanie rozwoju ECU

W celu przygotowania trzeciego etapu wprowadzania UGW EIW:

• Przygotowuje dokumenty i procedury konieczne do prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej podczas trzeciego etapu

• Wspiera harmonizację, gdzie jest to konieczne, zasad i praktyk rządzących gromadzeniem opracowywaniem i rozpowszechnianiem danych statystycznych w dziedzinach należących do jego kompetencji

• Przygotowuje zasady operacji, które będą podejmowane przez narodowe banki centralne w ramach ESBC

• Przyczynia się do sprawnego przebiegu płatności transgranicznych

• Nadzoruje techniczne przygotowanie banknotów wspólnej waluty

 

Pryncypia polityki pieniężnej NBC UE określone w traktacie z Maastricht:

• Uznanie stabilności cen za podstawowy cel polityki pieniężnej

• Zakaz finansowania wydatków publicznych, także deficytu budżetowego przez BC

• Zapewnienie niezależności BC

 

Rodzaje niezależności BC:

• Instytucjonalnie (zakaz zatwierdzania, znoszenia i odraczania decyzji NBC funkcjonujących w ramach europejskiego systemu bankowego)

• Funkcjonalnie

  • Zdolność do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz wypełniania innych statutowych zadań

  • W tym celu ESBC został wyposażony w odpowiednie uprawnienia decyzyjne i operacyjne, m.in. w dziedzinie polityki emisyjnej, w dziedzinie kredytowej, a także w odniesieniu do polityki rezerw obowiązkowych

• Personalnie

  • Zasada niezależności personalnej ESBC realizuje się w długim okresie kadencji prezesów banków centralnych (wynoszącym minimum 5 lat) oraz członków Zarządu EBC (8lat)

  • Zasadę wzmacnia ustawowe określenie sposobu powoływania i odwoływania członków Zarządu EBC oraz NBC

• Finansowo

  • Zdolność narodowych banków centralnych do samodzielnego zaopatrywania się w środki finansowe niezbędne do prawidłowego wypełniania zadań w ramach ESBC

  • Parlament, ani rząd nie mogą wywierać wpływu na finanse BC

Bank centralny zwolniony jest z podatku, ale musi wracać część należna z zysku do budżetu

Pozostałe zasady działania EBC:

• Przejrzystość (informacje na temat strategii ocen, decyzji, procedur, w sposób otwarty, jasny, terminowy)

• Wiarygodność (np. komunikaty)

• Zdyscyplinowanie (wgląd do założeń i wykonani polityki pieniężnej)

• Przewidywalność (ogłaszanie np. założeń)

• Odpowiedzialność demokratyczna - obowiązek rozliczania się przez BC ze swoich działań, stanowi przewagę dla jego niezależności

 

Niezależność a kontrola nad EBC:

• Kontrolę sądową nad EBC w zakresie zgodności aktów EBC z prawem oraz ochrony jego praw pełni Trybunał Sprawiedliwości UE

• Rozstrzyga on sprawy unormowane w Traktacie, treści nie będące w jego jurysdykcji rozstrzygają sądy krajowe

 

Kontrola EBC:

• Rachunki EBC i KBC są kontrolowane przez niezależnych, zewnętrznych rewidentów, zarekomendowanych przez Radę Prezesów i zatwierdzonych przez Radę UE

• Rewidenci mają uprawnienia do kontroli wszystkich ksiąg i rachunków EBC i KBC oraz do uzyskania pełnej informacji o ich transakcjach

• ESBC prowadzi także działalność publikacyjną z zakresu prowadzonej przez siebie działalności. Opracowuje analizy, informuje społeczeństwo poprzez oficjalne przemówienia i wywiady członków Zarządu i Rady Prezesów

• Niemiecki Federalny Trybunał Konstytucyjny rozpoczął w czerwcu 2013 roku bezprecedensową procedurę sprawdzenia legalności działań EBC

• Jest to wynik uzasadnionych wątpliwości wobec legitymacji niestandardowych posunięć tego banku podejmowanych w kryzysie strefy euro

• EBC stosował w okresie kryzysu (rozpoczętego w 2008 roku) zarówno działania określane jako standardowe (m.in. Obniżał stopy procentowe), jak i niestandardowe

 

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej EBC: (zaznaczone kursywą nazwy)

Program zakupu obligacji zabezpieczonych

• Uruchomiony w 2009 i 2011 roku

• Cel: dostarczenie płynności do sektora bankowego. EBC obniżył wymogi zabezpieczeń dla obligacji, umożliwiając odkupienie od banków w strefie euro wielu papierów dłużnych o wątpliwej wiarygodności albo zabezpieczonych obligacjami zagrożonych niewypłacalnością państw członkowskich

• EBC bezpośrednio pomagał bankom, a pośrednio stabilizował sytuację na rynku długu publicznego

Skup obligacji państw będących najmocniej dotkniętych kryzysem

• Zainicjowany w 2010 r., zakończony w 2012

• EBC zakupił obligacje na sumę ponad 214 mld euro

• FED skupił obligacje rządowe warte 2,4 biliona dolarów. Odsetki od nich stanowią część zysku FED. FED wpłacił z zysku do budżetu w 2013 r. 77,7 mld euro

• Jeśli NBP zechciałby skupić dług publiczny na skalę amerykańska (ok. 15% PKB), to aktywa NBP powiększyłyby się o obligacje warte 240 mld zł. Licząc ostrożnie, że dałyby one odsetki rzędu 2,5%, to po roku NBP zasiliłby budżet dodatkowymi 6 mld zł

• Cel: obniżenie rentowności obligacji (kosztów obsługi długu publicznego), ochrona państw przed bankructwem

• EBC skupował m.in. obligacje Grecji, Włoch, Irlandii, Hiszpanii i Portugalii

Zmiana ustawy o NBP - propozycje;

Kierunek zmian:

• Możliwość skupu skarbowych papierów wartościowych

• Zwiększanie kompetencji władz państwowych w systemie pieniężnym

 

Wprowadzenie programu nisko-oprocentowanych, trzyletnich pożyczek dla sektora bankowego w strefie euro

• Działanie zostało przeprowadzone dwukrotnie (na przełomie 2011 i 2012 roku) na sumę ponad 1 bln euro

• Cel: dostarczenie płynności do sektora finansowego, a także pobudzenie akcji kredytowej banków wobec realnej gospodarki. Cel zakamuflowany: EBC liczył, że banki wykorzystają część pożyczki do nabycia obligacji państwowych, finansując dług publiczny

Sierpień 2012 - Prezes EBC zapowiedział możliwość nieograniczonego skupu obligacji państw członkowskich na rynku wtórnym

• Podejmowane w sytuacji nadmiernego podwyższenia rentowności obligacji i pod określonymi warunkami politycznymi, które byłoby ustalane w porozumieniu w Europejski Mechanizmem Stabilności

• Cel: ograniczanie kosztów obsługi zadłużenia i obniżenie ryzyka bankructwa państw w strefie euro

W 2013 roku dyskutowane były kolejne niestandardowe działania EBC

• Dotyczyły one m.in. Dalszego obniżenia stóp procentowych, w tym wprowadzenia tzw. Ujemnych stóp (pobieranie opłat za depozyty bankowe), aby deponenci skierowali oszczędności do realnej gospodarki

• Myślano także o kolejnym wprowadzeniu programu skupu obligacji zabezpieczonych, jednak tym razem na znacznie większa skalę

 

Wniosek:

• EBC znacząco zwiększył zakres władzy w strefie euro, przekroczył swój mandat, a nawet naruszył zapisy traktatowe określające jego kompetencje

• EBC nie może ratować przed bankructwem zagrożonych państw, ani nie wolno mu pełnić w strefie euro funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji

• Suma bilansowa EBC w kryzysie systematycznie wzrasta i sięga już 3 bln euro co stanowi ok. 30% PKB w unii walutowej w USA bilans FED wynosi ok.. 20% PKB

• Przejawem działań wzmacniających formalne uprawnienie Banku jest tzw. Unia bankowa. Oprócz ego wzrasta władza EBC wynikająca nie z formalnych regulacji a z praktyki działania w sytuacji kryzysowej

• Wykorzystanie instrumentów niestandardowych wywołuje ryzyko inflacji w długim terminie

• Krytyka działań EBC przez Niemiecki BC i Federalny Trybunał Konstytucyjny z Karlsruhe

 

Dylemat:

Czy wyjątkowość kryzysu uzasadnia przekroczenie mandatu EBC i jego kreatywną interpretację przepisów Traktatu?

WYKŁAD 7 - 16.12.2014

Bank Anglii, Niemiec, FED

Bank Anglii – Bank of England:

• Utworzony w 1694r.

• Początkowe funkcje – bankier rządu, zarzadzanie długiem publicznym,

• Następnie poszerzenie funkcji: funkcja emisyjna, bank banków,

• W ramach funkcji banku banków - pożyczkodawca ostatniej szansy w czasie licznych kryzysów,

• 1931 – odejście od systemu waluty złotej, rezerwy złota i dewiz przekazano do ministerstwa skarbu, Bank Anglii zarządza rezerwami wg wytycznych ministerstwa

• 1946 – nacjonalizacja Banku Anglii, organ doradczy ministerstwa skarbu, zarządzający długiem publicznym,

• Po II wojnie – Bank Anglii całkowicie zależny od rządu ( cel i instrumenty polityki pieniężnej określał rząd)

• 1997 – uzyskanie niezależności operacyjnej (cel inflacyjny określał jednak rząd)

• 1998 – ustawa o Banku Anglii – nowa pozycja Banku Anglii w sprawach decyzyjnych dotyczących polityki pieniężnej

Funkcje banku (obecne; od 1998r.):

• Główna władza monetarna,

• Bank państwa,

• Nadzoruje nad stabilnością finansową banku

Obszary działania Banku Anglii:

• Analiza monetarna i statystyka,

• Rynki (operacje związane z realizacją polityki pieniężnej),

• Stabilność finansowa (identyfikacja źródeł niestabilności, obserwacja ewolucji globalnego rynku finansowego, raporty o stabilności finansowej),

• Usługi bankowe (płatności i rozliczenia)

Organy decyzyjne Banku Anglii:

• Komisja Dyrektorów, Komitet Dyrektorów Niewykonawczych,

• Komitet Polityki Pieniężnej,

• Komitet Audytu, Komitet Polityki Ryzyka

Komisja Dyrektorów – skład i zadania:

SKŁAD:

• Prezes – mianowany przez Królową na 5 lat,

• Dwóch wiceprezesów – mianowani przez Królową na 5 lat,

• 16 Dyrektorów – 3 lata kadencji

ZADANIA:

Prowadzenie bieżących spraw banku, w szczególności ustalanie celów tej instytucji oraz strategii ich realizacji. Brak kompetencji w zakresie określania polityki pieniężnej. Działalność Komisji podlega kontroli i ocenie dokonywanej przez instytucję zewnętrzną

Komitet Dyrektorów Niewykonawczych

SKŁAD:

• Przewodniczący powoływany przez Kanclerza Skarbu

• Wszyscy dyrektorzy niewykonawczy

ZADANIA:

Nadzoruje Bank Anglii w zakresie wykonania nałożonych na niego obowiązków. Dokonuje przeglądu procedur polityki pieniężnej, monitoruje działalność kontroli wewnętrznej, przedstawia finansowy raport roczny Banku Anglii kanclerzowi Skarbu

Komitet Polityki Pieniężnej

SKŁAD:

• Prezes, wiceprezesi, 2 dyrektorów nie wykonawczych, 4 członków mianowanych przez kanclerza skarbu

ZADANIA:

• Określa politykę pieniężną zgodnie z celem ustalonym przez Ministerstwo Skarbu

• Komitet odbywa posiedzenia przynamniej raz w miesiącu przy udziale ministra skarbu, ale bez prawa głosowania, kworum wynosi 6 osób, przy czym dwiema z nich muszą być albo Prezes i Wiceprezes Banku, albo obaj Wiceprezesi

Cel polityki gospodarczej i pieniężnej:

• Polityka rządu nastawiona jest osiąganie wysokiego i stabilnego poziomu wzrostu gospodarczego oraz zatrudnienia,

• Stabilność cen, jako cel polityki pieniężnej (2%), jest warunkiem wstępnym do ich osiągnięcia

• Wniosek: duża zależność Banku Anglii od rządu (niezależność operacyjna, cel określa rząd),

• Pozostałe banki centralne UE są bardziej niezależne

Instrumenty polityki pieniężnej:

• Rezerwa obowiązkowa

• Stopa procentowa

• Operacje otwartego rynku

Bank Niemiec – Deutsche Bundesbank

Niemiecki Bank Federalny:

• 1957 – rozpoczęcie działalności,

• Od 1999 – członek Eurosystemu,

• Zatrudnia 10 000 osób

• Posiada 9 biur regionalnych i 41 oddziałów

• Obszary działalności: stabilność walutowa w strefie euro, stabilność systemu finansowego, stabilność systemu bankowego, bezpieczeństwo płatności

Bank centralny Niemiec – do 2001r. był odpowiedzialny za emisję pieniądza i politykę pieniężną w Niemczech. Wraz z wprowadzeniem waluty euro przekazał swoją niezależność Europejskiemu Bankowi Centralnemu.

Rada Banku Centralnego – organ polityki pieniężnej do czasu wejścia do strefy euro

Skład:

• Dyrektorium, w skład którego wchodzi prezes, wiceprezes i sześciu członków. Byli oni proponowani przez rząd niemiecki

• Dziewięciu prezesów Krajowych Banków Centralnych, proponowani przez Radę Federalną

• Dyrektorium było organem wykonawczym Bundesbanku, podczas gdy wszystkie decyzje dotyczące polityki pieniężnej były podejmowane przez Radę Banku Centralnego

Zarząd – kadencja 8 lat, nie krócej niż 5 lat

• Kieruje i zarządza Bundesbankiem,

• Składa się z prezesa, wiceprezesa i czterech członków

• Prezesa, wiceprezesa i 1 członka nominuje rząd federalny

• Pozostałych 3 członków nominuje Rada Federalna w porozumieniu z rządem federalnym

Prezentacja – System bankowy w USA

Bank rezerwy federalnej SRF (bank centralny) działa od 1914r.

Schemat Systemu Rezerwy Federalnej w USA:

Struktura SRF:

Rada Gubernatorów:

• Jest agencją rządu federalnego i składa się z 7 osób powoływanych przez prezydenta USA i zatwierdzanych przez Senat

• Rade nie musi przedstawiać swych decyzji do zatwierdzenia przez prezydenta czy rząd

• Kadencja członka Rady wynosi 14 lat. Obowiązuje zasada, że co dwa lata wygasa kadencja jednego członka (rotacja). Jest to kadencja nieodnawialna,

• Na czele Rady stoi prezes FED (od 2006r. Ben Bernanke, obecnie Janet Yellen) i wiceprezes (kadencja 4 lata, mogą być ponowie wybrani, póki nie skończy się pełna kadencja).

• Zarabia 202 700 USD rocznie, mniej niż prezes NBP (700 tys. Zł rocznie)

• Radę monitoruje Kongres USA

Uprawnienia rady Gubernatorów:

• Kształtowanie polityki pieniężnej,

• Ustalanie stóp rezerw obowiązkowych,

• Reguluje stopy procentowe

• Określa warunki operacji otwartego rynku realizowanych przez Federalny Komitet Operacji Otwartego Rynku (FOMC)

• Rada reguluje i nadzoruje funkcjonowanie 12 Banków. Do jej kompetencji należy m. in. Zatwierdzanie proponowanych przez te banki zmian stopy dyskontowej

• Rada nadzoruje funkcjonowanie systemu bankowego w Stanach Zjednoczonych

• Rada Gubernatorów publikuje obszerne informacje o działalności RF i sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych, w tym szczegółowe statystyki

Banki regionalne:

• Publiczno-prawne, w formie spółek akcyjnych, akcjonariat to banki komercyjne z okręgu banku regionalnego,

• Realizują na obszarze swego działania politykę pieniężną określoną przez Radę

• Spełniają inne wyznaczone im obowiązki,

• Podlegają nadzorowi Rady,

• Rada zatwierdza budżety roczne banków regionalnych,

• Siedziby banków regionalnych: Boston, Nowy Jork, Filadelfia, Cleveland, Richmond, Atlanta, Chicago, Saint Louis, Minneapolis, Kanas City, Dallas, San Francisco

• Banki regionalne podlegają nadzorowi Kongresu,

• Każdy ………… swoją radę, liczącą 4 9 członków ( sprawdzić)

• Skład rady powinien odzwierciedlać odpowiednio dla danego okręgu interesy rolnictwa, przemysłu, bankowości i handlu

• Przeprowadzają operacje z bankami z okręgu,

• Sprawują bieżący nadzór nad bankami z całego okręgu,

• Emitują i wycofują banknoty i bilon z obiegu

• Zatwierdzają fuzje, udzielają bankom kredytów,

• Prace analityczne na potrzeby prowadzonej polityki pieniężnej

Bank regionalny w Nowym Jorku

• Skupia najwięcej aktywów SRF (ok. 25%)

• Korzystając ze struktur tego banku , SRF przeprowadza operacje otwartego rynku oraz interwencje na rynku walutowym

• Jako jedyny jest bankiem członkowskim Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei

• Zgromadzone są w nim depozyty złota złożone przez banki centralne innych krajów

Federalny Komitet Operacji Otwartego Rynku

SKŁAD:

• 7 członków Rady Gubernatorów SRF oraz 5 z dwunastu prezesów Banków Regionalnych SRF

• Prezes Banku Rezerw Federalnych w Nowym Jorku jest stałym członkiem Komitetu, natomiast pozostali prezesi pełnią w nim swe funkcje przez rok na zasadzie rotacji

• Na czele stoi prezes Rady Gubernatorów SRF

ZADANIA:

• Określa kierunek polityki pieniężnej

Banki Członkowskie:

• Banki krajowe (zgoda rządu federalnego, członkowie SRF z mocy prawa),

• Banki stanowe (banki członkowskie SRF i banki poza SRF, brak obowiązku przynależności do SRF)

Funkcje FED:

• Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej

• Nadzór bankowy

• Utrzymanie stabilności finansowej i ograniczenie ryzyka systemowego

Pozostałe funkcje FED:

• Zapewnienie obsługi finansowej instytucji depozytowych, rządu oraz sprawnego systemu płatniczego,

• Instytucje depozytowe to banki komercyjne, stowarzyszenia oszczędnościowo-pożyczkowe, banki oszczędnościowe, unie kredytowe,

• Wymienione instytucje prowadzą działalność depozytowo-kredytową

Cel polityki pieniężnej FED:

• Efektywne wspieranie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen oraz umiarkowanych długoterminowych stóp procentowych,

• Stabilne ceny są traktowane jako warunek trwałego wysokiego wzrostu gospodarczego, sprzyjającego wzrostowi zatrudnienia,

• Stabilność cen warunkuje także efektywną alokację zasobów w gospodarce, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poziomu życia,

• Sprzyja zwiększaniu oszczędności i inwestycji

• Dzięki zmniejszeniu niepewności przedsiębiorstwa mogą efektywniej wykorzystać swoje zasoby, podjąć działania innowacyjne i zwiększyć wydajność pracy

Cel polityki pieniężnej ESBC a cel FED:

• Jasny cel ESBC, priorytet zachowania stabilności cen,

• FED – stabilność cen wzrost gospodarczy, kolejność niejasna

Instrumenty polityki pieniężnej FED:

• Operacje otwartego rynku

  • Federalny Komitet Operacji Otwartego Rynku

  • Transakcja z odkupem (repo, reverse repo) i definitywne (bezwarunkowe)

  • Najczęściej operacje jednodniowe i 14-dniowe

• Stopa dyskontowa

  • Rada Gubernatorów

  • Dla terminów overnight

  • Kredyt pierwszorzędny, drugorzędny (wyżej oprocentowane, dodatkowe warunki uzyskania), sezonowy

• Rezerwy obowiązkowe

  • Rada Gubernatorów

  • Odprowadzają je wszystkie banki (członkowie i nie SRF)

  • Stopy zróżnicowane w zależności od wartości podstawy ich naliczania

FED a nadzór bankowy

• Doświadczenia: 1929r. – upadło 4036 banków, koniec lat 80, kryzys finansowy XXIw.

• Rada Gubernatorów – nadzór nad bankami stanowymi, będącymi członkami SRF,

• Urząd Kontroli Pieniężnej – nadzór nad bankami krajowymi,

• Federalna Korporacja Ubezpieczenia Depozytów – nadzoruje banki niebędące członkami SRF. Działa od 1934r., gwarantuje depozyty do 100 tys. dolarów

WYKŁAD 8 - 13.01.2015

Polityka finansowa:

1. Polityka monetarna:

• Podmiot odpowiedzialny: bank centralny,

• Cel: regulowanie podaży pieniądza, utrzymywanie stopy inflacji na pożądanym poziomie.

• Rodzaje polityki pieniężnej: ekspansywna i restrykcyjna.

1. Polityka fiskalna

• Podmiot odpowiedzialny: rząd,

• Może być stymulacyjna: (cel - wzrost konsumpcji i inwestycji, efekt - rośnie deficyt budżetowy) lub restrykcyjna (sytuacja odwrotna).

Rodzaje polityki pieniężnej:

1. Polityka restrykcyjna (polityka trudnego pieniądza):

Efekt:

• Ograniczenie podaży pieniądza,

• Ograniczenie inflacji,

• Osłabienie wzrostu gospodarczego,

• Wzrost bezrobocia,

• Zmniejszenie płynności banków.

1. Polityka ekspansywna (polityka taniego pieniądza):

Efekt:

• Zwiększenie podaży pieniądza,

• Wzrost inflacji,

• Pobudzenie wzrostu gospodarczego

• Ograniczenie bezrobocia,

• Zwiększenie płynności banków.

Skuteczność polityki pieniężnej – determinanty: (polityka pieniężna nieważne jaka by była ma być skuteczna!)

• Spójność z polityką fiskalną,

• Cele: jasno określone, mierzalne, kontrolowane przez Bank Centralny,

• Charakter polityki pieniężnej: długookresowy i konsekwentny,

• Bieżący monitoring jej realizacji.

Etapy prowadzonej polityki pieniężnej:

1. Kształtowanie polityki pieniężnej:

   • Identyfikacja i analiza warunków prowadzenia polityki pieniężnej,

   • Określenie celów polityki pieniężnej,

   • Wybór sposobów i narzędzi realizacji celów polityki pieniężnej,

   • Określenie sposobów monitoringu realizacji założeń polityki pieniężnej i reagowania na odchylenia.

2. Realizacja polityki pieniężnej:

   • Wybór i stosowanie instrumentów polityki pieniężnej.

Cele polityki pieniężnej:

1. Cel strategiczny,

2. Cele pośrednie,

3. Cele operacyjne.

Strategiczny cel polityki pieniężnej – cel inflacyjny.

• Reakcja banku centralnego na wyjście stopy wzrostu cen z założonych granic,

• Banki centralne przez stabilność cen rozumieją inflację na tyle niską, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego,

• Stosując odpowiednie narzędzia polityki pieniężnej o bodźce pozwala skutecznie kontrolować zjawiska pieniężne,

• Cel kosztowny dla gospodarki.

Bank centralny nie ma bezpośredniej kontroli nad inflacją, ponieważ nie może bezpośrednio zakazać przedsiębiorstwom prywatnym np. poniesienia cen, ale ma narzędzia wpływu pośredniego, bo w długim okresie stopa inflacji zależy od tempa wzrostu podaży pieniądza, który bank centralny kontroluje w relacji do popytu na pieniądz, o którym decydują podmioty prywatne.

Korzyści przyjmowania CPI za główny cel polityki pieniężnej:

• Ułatwia identyfikację zmian relacji między nimi,

• Zapewnia efektywność wykorzystanych zasobów,*

• Ułatwia utrzymanie stabilności społecznej i finansowej,

• Brak żądań premii za ryzyko inflacji,

• Cel jednoznaczny, czytelny, mierzalny, wygodny dla Banku Centralnego.

* - wiara w utrzymanie stabilności cen sprawia, że podmiot kierują swe oszczędności na cele najbardziej intralne, zamiast zabezpieczać się przed inflacją

Polityka pieniężna EBC – cel główny:

• utrzymanie stabilności cen – w traktacie z Maastricht zapisano, że głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen, ale nie podano definicji tego pojęcia,

• w październiku 1998r. rada prezesów EBC ogłosiła następującą definicję liczbową stabilności cen: „Roczny wzrost zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) dla strefy euro poniżej 2%”. Rada uściśliła tę definicję dodając, że stabilność cen „należy utrzymywać w średnim okresie”. Rada prezesów dąży zatem do utrzymania inflacji na poziomie poniżej, ale blisko 2% w średnim okresie.

• wspieranie celów gospodarczych euro system (bez uszczerbku dla stabilności cen).

Przesłanki wyboru celu inflacyjnego:

1. dziesięcioletnie doświadczenia i wielka liczba opracować ekonomicznych, z których wynika, że właśnie przez zapewnienie trwale stabilnych cen polityka pieniężna może najskuteczniej przyczynić się do poprawy perspektyw gospodarczych i poniesienia standardu życia obywateli.

2. zarówno teoria, jak i praktyka wykazują, że polityka pieniężna faktycznie jest zdolna oddziaływać tylko an poziom cen w gospodarce, a zatem zapewnienie ich stabilności może być jedynym realnym celem wspólnej polityki pieniężnej w perspektywie średniookresowej.

Przykładowe banki centralne i kraje realizujące cel inflacyjny – CIVETS

• Kolumbia – utrzymani niskiej i stabilnej inflacji oraz wspierania długookresowego wzrostu gospodarczego i popieranie popytu wewnętrznego. Bank centralny stosując miarę inflacji wykorzystuje wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych – CPI. Długoterminowy cel inflacyjny w przedziale 2,0% do 4,0%.

• Indonezja – osiągnięcie i utrzymanie stabilności indonezyjskiej rupii, którą definiowana jest stabilność cen towarów i usług. Cel inflacyjny ustanawiany jest przez rząd oraz ma charakter średnioterminowy, od 2013r. ustalany na okres trzech lat. Na lata 2012-2014, stopa 4,5% (+/- punkt procentowy),

• Wietnam – Bank centralny zależny od rządu. Polityka monetarna podlega wytycznym rządu. Cel: zapewnienie stabilności waluty krajowej, wyznaczanej poprzez stopę inflacji oraz stabilizacja gospodarki w skali makroekonomicznej. Zgromadzenie narodowe wyznacza roczne stopy inflacji, mierzonej za pomocą wskaźnika CPI,

• Egipt – od 2003r. stabilność cen. Bank Centralny ma osiągnąć w perspektywie średnioterminowej niską stopę inflacji, co jest niezbędne dla utrzymania wysokiej stopy inwestycji i wzrostu gospodarczego. Rząd zobowiązany do utrzymywania dyscypliny fiskalnej, co ułatwia realizację celu inflacyjnego.

• Turcja – zapewnienie stabilność cen, co wspiera wzrost gospodarczy. Stabilność cen jest mierzona stopą inflacji, która dla okresu 2012-2014 ma wynieść 5%,

• Republika Południowej Afryki – strategia bezpośredniego celu inflacyjnego, co pozwala stworzyć system finansowy i przyśpieszyć rozwój gospodarczy.

FED – cel polityki pieniężnej

DYNAMIKA CEN KONCUMPCYJNYCH NIE WSKAZUJE OKREŚLONEGO POZIOMU INFLACJI.

Plusy wyższej stopy inflacji:

• Zwiększona skłonność do konsumpcji,

• Spadek realnych stóp procentowych,

• Stopy banku centralnego byłyby wyższe, co zwiększa możliwość reakcji Banku Centralnego na spowolnienie.

Minusy wyższej stopy inflacji:

• wyższa inflacja jest mniej przewidywalna, a co za tym idzie, na wyższym poziomie trudno ją ustabilizować,

• redystrybucja dochodów związana z inflacją, zarówno w układzie krajowym (ceny vs płace, długi vs oszczędności) jak i zagranicznym (zmiany poziomów realnych kursów walutowych), utrudnia optymalną alokację zasobów w gospodarce,

• spadek realnej wartości zgromadzonych oszczędności, chociażby tych w systemach emerytalnych w systemie kapitałowym ma negatywny wpływ na poziom życia emerytów, a co za tym idzie na popyt konsumpcyjny).