System plików

(PC Word)

System plików to jeden z fundamentów systemu operacyjnego. Odpowiada za sposób nazywania, przechowywania i organizowania danych na nośnikach pamięci masowych. Dla użytkownika komputera odczytywanie lub zapisywanie pliku to zwykłe niezbyt ciekawe zadanie systemu. Czynności, które musi wykonać Windows, niewiele nas obchodzą. Zainteresowanie rośnie, gdy mowa o wydajności, a przede wszystkim o bezpieczeństwie operacji wejścia-wyjścia. Ciekawe, który z systemów zapewni szybsze działanie komputera i mniejsze ryzyko utraty danych w wypadku utraty zasilania?

Nieco historii

Pierwsze systemy operacyjne Microsoftu wykorzystywały system plików FAT12 oraz FAT16. Dla DOS-u 5.0 czy 6.0 FAT był wystarczająco funkcjonalny i wydajny, ale w miarę rozwoju technologii informatycznych stawał się balastem dla systemu operacyjnego. Dobrą tego ilustracją jest obsługa nazw plików. Standard, w którym nazwa mogła zawierać maksymalnie osiem znaków plus trzy znaki rozszerzenia, przeszkadzał szczególnie w systemach "okienkowych". Obecnie mało kto może zaakceptować stosowanie tak krótkich nazw plików lub katalogów.

W Windows 95 wprowadzono rozszerzenie systemu FAT nazwane VFAT. Obsługiwało długie nazwy plików, ale nie usuwało pozostałych ograniczeń, np. rozmiaru partycji do 2 GB. W następnej wersji Windows 95 (OSR 2) po raz kolejny rozbudowano możliwości systemu plików przez dodanie obsługi FAT32, który "zadomowił się" we wszystkich następcach Windows 95, obsługuje go również Windows XP.

W latach 90. Microsoft wprowadził podział systemów operacyjnych na dwie oddzielnie rozwijane grupy. Pierwszą były systemy przeznaczone do zastosowań domowych, m.in. wspomniany Windows 95 i jego następcy, np. Windows 98 lub Windows 98 SE. Tę linię produktów zakończył Windows Me. Drugą grupę stanowiły systemy przeznaczone do firm. Zapoczątkował je Windows NT. Produkty do przedsiębiorstw muszą spełniać zdecydowanie wyższe wymagania i dlatego powstał projekt nowego rozwiązania. W 1993 roku pojawił się NT 3.1, który zawierał system plików NTFS (New Techology File System). Wczesne wersje NT obsługiwały dodatkowo HPFS (High Performance File System), system plików stosowany w OS/2, ale w wersji 4.0 zakończono jego obsługę. W Windows XP Microsoft połączył linie produktów do firm z linią systemów domowych. XP Home oraz Professional mają te same fundamenty, pochodzące z Windows NT i oba systemy obsługują FAT i NTFS.

Systemy plików w XP

Okno modułu Zarządzanie dyskami pokazuje system plików partycji C: oraz płyty DVD. Windows XP obsługuje cztery systemów plików: FAT (wersje FAT12, FAT16, FAT32), NTFS, CDFS oraz UDF. Co ciekawe, część narzędzi do zarządzania dyskami i partycjami wymienia nazwę FAT, ale nie pozwala na wskazanie jego wersji, co można zaobserwować w czasie instalacji XP. Powodem jest to, że Windows automatycznie dobiera wersję systemu plików do rozmiaru formatowanej partycji lub formatowanego nośnika, np. dyskietki oraz woluminy mniejsze niż 16 MB są automatycznie formatowane w systemie FAT12. Partycje do 2 GB są formatowane w systemie FAT16, a te, których rozmiar mieści się w zakresie od 2 GB do 32 GB, w systemie FAT32. Jeśli chcesz jednoznacznie określić typ systemu plików, posłuż się poleceniem FORMAT z parametrem /FS.

Podstawowym i zalecanym systemem plików Windows XP jest NTFS, często jedyny, który można wybrać, korzystając z dostępnych narzędzi do zarządzania dyskami. W XP wbudowano ograniczenie, które nie pozwala na sformatowanie partycji w systemie FAT w wypadku woluminów liczących ponad 32 GB. Pamiętaj, że nie oznacza to braku obsługi tego systemu plików, a jedynie brak narzędzi do formatowania. Programiści Microsoftu uznali, że korzystanie z FAT na partycji przekraczającej 32 GB jest nieefektywne i przeważnie to prawda. Jeśli chcesz zastosować system FAT na woluminie o wielkości np. 80 GB, musisz użyć narzędzi zewnętrznych, np. Partition Magic.

W celu odczytania danych z płyt CD i DVD obsługiwane są systemy CDFS oraz UDF. Pierwszy jest starszy, a jego główne ograniczenia to maksymalnie 64-znakowe (Unicode) nazwy plików oraz najwyżej ośmiopoziomowa struktura zagnieżdżeń folderów. UDF jest nowszym standardem. To za jego pomocą możesz odczytać dane z płyt DVD, pozwala również na dłuższe nazwy plików i głębszą strukturę folderów. System plików nośnika możesz obejrzeć, posługując się np. modułem Zarządzanie dyskami.

Podstawy działania FAT

Odszukanie klastrów należących do dokumentu cos.txt. Jako użytkownik systemu Windows XP stajesz przed wyborem: posłużyć się systemem FAT czy NTFS. Zanim zdecydujesz, poznaj podstawy działania obu systemów. Zacznijmy od zaawansowanego wiekiem FAT. W celu uzyskania dostępu do danych posługuje się tablicą alokacji plików oraz wpisami katalogowymi. Zawartość tych elementów informuje Windows, gdzie znajduje się plik, który chcesz odczytać lub zmodyfikować.

Tablica alokacji plików to lista wszystkich jednostek alokacji woluminu. Każda jednostka ma przypisany jeden z czterech stanów: nieużywany, klaster zajęty przez plik, klaster uszkodzony i ostatni klaster pliku. Klastry woluminu FAT mają logiczne numery. Liczba klastrów, które może obsłużyć FAT, zależy od jego typu, np. FAT16 ma ograniczenie do 216 klastrów. Ponieważ uszkodzenie struktury tablicy alokacji plików może skutecznie uniemożliwić dostęp do danych, system FAT przechowuje dwie kopie tablicy.

Wpis katalogowy to kolejny istotny element biorący udział w zarządzaniu strukturą danych. Każdy wolumin po sformatowaniu udostępnia katalog główny, niezawierający plików ani folderów. Jeśli po utworzeniu przykładowego woluminu D: w wierszu poleceń wpiszesz DIR, otrzymasz pustą listę. W systemie FAT jest oddzielne miejsce na przechowywanie informacji o wpisach do katalogu głównego. Każdy utworzony plik lub folder otrzymuje oddzielny, 32-bajtowy wypis z takimi informacjami, jak nazwa, opis atrybutów, data i czas utworzenia, data ostatniego dostępu, identyfikator pierwszego klastra i rozmiar pliku. Po utworzeniu nowego dokumentu, np. cos.txt, system doda wpis z wymienionymi wyżej danymi. Jeśli założysz folder, wpis będzie bardzo podobny. Katalogi są rozróżniane według ustawionego odpowiedniego atrybutu. Jedną z ważniejszych informacji w opisie pliku jest adres pierwszego zajmowanego przez niego klastra. Jeśli plik zajmuje 23 KB, a rozmiar jednostki alokacji wynosi 4 KB, to dane pliku są zapisane na sześciu klastrach. Gdy uruchomisz Notatnik w celu edycji dokumentu, system musi pobrać zawartość pliku. W tym celu odnajduje wpis katalogowy i informację o pierwszym klastrze dokumentu. Po uzyskaniu adresu pierwszej jednostki alokacji sięga do tablicy alokacji, skąd pobiera dane o kolejnych klastrach należących do tego dokumentu. Ostatni klaster zawiera identyfikator końca pliku, tzw. łańcuch alokacji plików FAT.

NTFS - podstawy działania

Okno nadawania uprawnień NTFS. Architektura systemu NTFS różni się zdecydowanie od sposobu funkcjonowania systemu FAT, którego najważniejszą zaletą jest prostota. To równocześnie jego największa wada, bo oznacza ograniczone możliwości świadczenia dodatkowych usług. W systemie NTFS informacje potrzebne do zarządzania danymi są przechowywane w grupie plików systemowych zwanych plikami metadanych. Są one tworzone w czasie formatowania woluminu. Przechowywanie informacji o strukturze partycji w plikach systemowych ma wiele zalet: łatwą lokalizację danych, ochronę przez zastosowaniem uprawnień oraz możliwość dynamicznej zmiany lokalizacji metadanych po wykryciu uszkodzenia klastrów.

Najważniejszym elementem struktury systemu NTFS jest tablica MFT (Master File Table). To baza danych zapisana również w postaci pliku i gromadząca informacje o wszystkich plikach i folderach przechowywanych przez wolumin. Rozmiar rekordu opisującego każdy plik wynosi 1 KB. Szesnaście pierwszych rekordów MFT to informacje o samej tablicy oraz o plikach metadanych systemu NTFS. Następne rekordy służą do opisania danych użytkownika. Najczęściej jednemu plikowi odpowiada jeden rekord. Jeśli plik ma wiele atrybutów, informacja o nim może zajmować więcej wierszy w tablicy. Plik odpowiednio mały może być przechowywany w tablicy MFT, a nie w klastrach systemu plików. Podobnie jak FAT, NTFS utrzymuje częściową kopię informacji o strukturze systemu plików. Dane te są umieszczone w pliku metadanych $MFTMirr.

Tablica MFT to główny plik metadanych. Oprócz niego NTFS posługuje się jeszcze dziesięcioma innymi plikami systemowymi, w których gromadzi informacje o zabezpieczeniach, przydziałach dyskowych, odnalezionych uszkodzonych sektorach itd. Wśród nich jest także dziennik operacji woluminu. Windows wykorzystuje go do przywracania spójności systemu plików po awarii.

Czynniki wyboru systemu plików

Rezultat konwersji systemu plików. O wyborze systemu plików powinny decydować wymagania użytkownika. Jeśli wiesz, co jest dla ciebie najważniejsze - wydajność, niezawodność czy funkcjonalność - łatwo wskażesz optymalne rozwiązanie. Możesz również wybrać system, który ma wszystkie wymienione cechy.

O wydajności systemu plików świadczy szybkość ich wyszukania, lokalizacji fragmentu pliku, dostępu do danych, działania na folderach oraz lokalizacji wolnej przestrzeni. Szybkość działania zależy nie tylko od struktury systemu, ma na nią wpływ wiele innych czynników. Najważniejsze to: rozmiar klastra, zasoby sprzętowe (zwłaszcza rozmiar pamięci operacyjnej) oraz obciążające system aplikacje, np. skanery antywirusowe. Sprawność systemu będzie również malała z upływem czasu - przy intensywnej manipulacji danymi wzrasta fragmentacja danych i wydajność gwałtownie spada. Dla wielu osób decydująca jest niezawodność systemu plików. Duża podatność na awarie, możliwość utraty plików lub załamanie się systemu operacyjnego może zniwelować zalety związane z wydajnością.

Ostatnim elementem, na który warto zwrócić uwagę, jest funkcjonalność. Określają ją dodatkowe usługi, które system plików oferuje. Dla części użytkowników będą bardzo przydatne lub wręcz nieocenione. Za przykład niech posłuży wbudowane w NTFS szyfrowanie plików. Oceniając możliwości, trzeba także rozpatrzyć ograniczenia. Jeśli wykorzystujesz komputer do pracy z animacjami, grafiką, filmami itp., ograniczenie wielkości pliku w FAT do 4 GB może sprawić, że inne jego zalety nie będą miały żadnego znaczenia. Natomiast gdy chcesz, żeby starsze systemy miały dostęp do plików umieszczonych na dowolnym woluminie, nie wybierzesz NFTS - po sformatowaniu woluminu w tym systemie Windows 98 i Windows Me przestają widzieć partycję.

Klaster to podstawa

Rozmiar klastra do systemu FAT i NTFS Zarówno FAT, jak i NTFS korzystają z jednostek alokacji powszechnie nazywanych klastrami. Typowe rozmiary klastra to np. 512 bajtów, 4 KB, 16 KB lub 32 KB. Wielkość klastra jest równa wielkości sektora lub stanowi jej wielokrotność. Sektor to jednostka, którą fizyczny dysk wykorzystuje do adresowania danych; z reguły ma 512 bajtów.

Ponieważ klaster zawsze składa się z umieszczonych obok siebie sektorów, NTFS i FAT posługują się tą jednostką, aby efektywniej zarządzać pojemnością dysku. Widać to wyraźnie, jeśli policzysz, że do zarządzania dyskiem o pojemności 80 GB potrzeba ponad 160 milionów sektorów. Przy standardowym w NTFS rozmiarze klastra (4 KB=8 sektorów) liczba jednostek alokacji spada do ok. 20 milionów. Jeśli systemem plików będzie FAT, Windows dobiera odpowiedni rozmiar klastra do rozmiaru woluminu. Na wielkość ma również wpływ typ systemu, FAT16 lub FAT32. Rozkład rozmiarów klastra w stosunku do rozmiaru woluminu oraz typu FAT przedstawia tabela. Jeżeli sformatujesz partycję w NTFS, rozmiar klastra jest także dobierany do wielkości woluminu, ale w porównaniu z FAT domyślny rozmiar jednostki alokacji jest mniejszy. Dla partycji większych niż 2 GB wynosi 4 KB.

Właściwe dobranie wielkości klastra ma bardzo istotne znaczenie. Można powiedzieć, że wydajność odczytu i zapisu zależy od trafnego określenia rozmiaru jednostki alokacji. Aby dokonać właściwego wyboru, należy oszacować przewidywany rozmiar plików przechowywanych przez wolumin. Jeśli przewaga dużych plików (>32 KB) będzie znacząca, możesz zwiększyć rozmiar jednostki alokacji. W FAT i NTFS maksymalny możliwy rozmiar jednostki alokacji to 64 KB. Pamiętaj, że zbyt duży klaster może prowadzić do marnowania przestrzeni dyskowej. Jeśli będziesz zapisywał wiele małych plików, np. liczących 2 - 3 KB, każdy z nich fizycznie zajmie tyle miejsca, ile wynosi rozmiar jednostki alokacji, np. 16 KB lub 32 KB. W NTFS po przekroczeniu 4 KB dla klastra nie można korzystać z wbudowanej kompresji danych.

Pozostałe czynniki wydajności

Porównanie funkcjonalności systemów FAT i NTFS Wielkość klastra jest ważna, ale nie najważniejsza - na wydajność wpływa wiele innych czynników. FAT16 i FAT32 funkcjonują optymalnie na woluminach o małych i średnich rozmiarach. Jeśli założysz oddzielną partycję o rozmiarze 1 GB i przeznaczysz ją wyłącznie na plik wymiany (stronicowania) pagefile.sys, najszybciej obsłuży ją właśnie FAT. Im większy wolumin i mniejszy klaster, tym mniejsza wydajność FAT. Znaczący wpływ na szybkość działania systemów plików ma fragmentacja danych. Wewnętrzne mechanizmy NTFS mają zapobiegać fragmentacji plików, ale warto sprawdzić, czy dane nie są rozproszone. Analizę możesz przeprowadzić po wybraniu przycisku Analizuj w Defragmentatorze dysków. FAT znacznie słabiej opiera się fragmentacji. Jeśli zdecydowałeś się na ten system plików, musisz częściej sięgać po narzędzia scalające pliki.

Ponieważ duża część metadanych NTFS jest przechowywana w pamięci podręcznej, duże znaczenie ma dostateczna ilość pamięci RAM. Obecne systemy komputerowe mają przeważnie więcej niż 64 MB RAM, co na potrzeby NTFS wystarcza. FAT działa wydajnie nawet z mniejszą pamięcią. Im prostsza konstrukcja systemu plików, tym lepiej - w tej opinii jest dużo racji. Jeśli będziesz korzystał z wbudowanych w NTFS mechanizmów kompresji lub szyfrowania plików, wydajność odczytywania i zapisywania danych spadnie. Zmniejszenie szybkości wynika z konieczności dynamicznego kompresowania i dekompresowania lub szyfrowania i deszyfrowania. Na podstawie tego kryterium trudno porównać systemy plików. FAT działa efektywniej tylko dlatego, że nie obsługuje żadnej z tych funkcji.

Bezpieczeństwo operacji

Oceniając wydajność systemu FAT i NTFS, niełatwo rozstrzygnąć, który z nich jest lepszy. W kategorii niezawodności bezapelacyjnie wygrywa NTFS. Jeśli kiedykolwiek program do testowania spójności dysku poinformował cię, że odnalazł zagubione klastry, a następnie seria plików okazała się uszkodzona, łatwo zrozumiesz, co oznacza brak dobrego zabezpieczenia systemu plików. NTFS nie dopuszcza do takich błędów, a usterki są automatycznie naprawiane.

Przypadkowy reset komputera lub nagła przerwa w zasilaniu w czasie zapisywania w systemie FAT wróży niemal pewne kłopoty. Ponieważ zapisanie pliku wprowadza sporo zmian w danych konfiguracyjnych systemu plików, gwałtowna przerwa oznacza niedokończenie modyfikacji. NTFS w celu zapewnienia niezawodności systemu plików stosuje mechanizm transakcyjny. Jeśli interesujesz się bazami danych, znasz ten termin. Transakcja zamyka grupę zmian wprowadzanych do metadanych NTFS w nierozerwalną całość. Po awarii i ponownym uruchomieniu komputera przerwane operacje są wycofywane lub ponawiane. Informacje o działaniach dysku przechowuje jeden z plików metadanych NTFS. Na podstawie jego zawartości Windows ocenia, czy spójność systemu plików została naruszona.

Dodatkową zaletą NTFS jest odporność na uszkodzenie kluczowych sektorów struktury systemu. Najbardziej istotne dane systemu plików o woluminie są dublowane. Jeśli odczytanie jednego z sektorów metadanych zakończy się błędem, system może sięgnąć do jego kopii zapasowej, przechowywanej w innym miejscu dysku.
Dodatkowe funkcje NTFS

Wybierając system plików, możesz się kierować dodatkowymi usługami oferowanymi przez FAT i NTFS. W zasadzie FAT nie oferuje niczego i liczba rozszerzonych możliwości przemawia raczej za NTFS. Czy zawsze? To, co dla jednych jest zaletą, dla innych może być zbędnym obciążeniem Windows. Jeśli nie zamierzasz używać przydziałów dyskowych, szyfrowania, ochrony plików za pomocą uprawnień itp., możesz śmiało sięgać po FAT.

Czy wbudowana w NTFS kompresja danych rzeczywiście przydaje się w Windows XP? W wersji 2000, a zwłaszcza NT była to niewątpliwie atrakcyjna funkcja. W połowie lat dziewięćdziesiątych twarde dyski nie osiągały takiej pojemności jak dziś. Przydatność usługi (oszczędność przestrzeni) połączona z przezroczystością działania (nie musisz zdekompresować pliku, aby go otworzyć), cieszyły wszystkich użytkowników. Ponieważ Windows XP, niezależnie od systemu plików, obsługuje archiwa ZIP, kompresja nie jest "asem w rękawie" NTFS.

Szyfrowanie danych cieszy głównie właścicieli komputerów przenośnych, w systemach domowych jest rzadziej używane, chyba że z komputera korzysta wiele osób. Kolejna przydatna funkcja NTFS to nadawanie uprawnień do plików i folderów. Dzięki temu każdy może tworzyć niedostępne dla innych zasoby albo wyznaczać sposób dostępu do danych. Ze względu na możliwość szczegółowego przyznawania przywilejów odczytywania, zapisywania, usuwania lub uruchamiania plików nadawanie uprawnień jest bardziej elastyczne niż szyfrowanie. NTFS ma jeszcze jedną zaletę: pozwala na zabawę w szpiega. Włączając i konfigurując inspekcję, możesz śledzić sposób dostępu do wskazanych plików. Rezultat monitorowania będzie przekazywany do dziennika Zabezpieczenia. Inspekcję włączasz w module Zasady zabezpieczeń lokalnych, którą znajdziesz w folderze Narzędzia administracyjne. Szczegółowa konfiguracja obserwacji jest ustawiana we właściwościach pliku (karta Zabezpieczenia | Zaawansowane). Pamiętaj, że Windows XP Professional domyślnie ukrywa kartę nadawania uprawnień. Jeśli chcesz zarządzać dostępem do plików, musisz uruchomić Eksplorator Windows i z menu Narzędzia wybrać polecenie Opcje folderów. W nowym oknie przejdź do karty Widok i usuń zaznaczenie opcji Użyj prostego udostępniania plików.

Za przydatną funkcję NTFS należy uznać Przydziały dyskowe, służące do zarządzania wolną przestrzenią woluminów. Pozwolą ci sprawdzać, ile miejsca zajmują dane poszczególnych użytkowników lub ograniczać dostępną dla nich przestrzeń. Gdy skonfigurujesz ograniczenie użycia dysku, określona przez ciebie osoba po przekroczeniu limitu nie będzie mogła zapisać nowych plików. W wypadku komputerów używanych przez jedną osobę przydziały są mało przydatne.

Konwersja z FAT na NTFS

Jeśli w czasie instalacji Windows wskazałeś system plików FAT, a następnie doszedłeś do wniosku, że nie jest to dobry wybór, możesz łatwo rozwiązać problem. Mozolna reinstalacja Windows, połączona ze zmianą systemu plików w trakcie początkowego formatowania wcale nie jest konieczna. Windows XP, podobnie jak jego poprzednicy, zawiera narzędzie do konwersji FAT na NTFS - polecenie CONVERT w najprostszej postaci to CONVERT C: /FS:NTFS. Gdy je wpiszesz w wierszu polecenia, system plików woluminu C: zostanie zamieniony na NTFS.

Stosując polecenie CONVERT, należy pamiętać o kilku ważnych szczegółach. Konwersja wymaga odpowiedniej ilości wolnej przestrzeni dyskowej do utworzenia wymaganej przez NTFS struktury danych. Jeśli miejsca na partycji jest za mało, nie zostanie rozpoczęta. Uwzględniając obecność danych na partycji, konwertowanie wydaje się niebezpieczne, ale Windows przeprowadza je tak, aby zminimalizować ryzyko utraty plików i zwykle nawet przerwa w zasilaniu nie spowoduje katastrofy. Należy pamiętać, że konwersja partycji, do której system nie może uzyskać wyłącznego dostępu (np. partycja z folderem Windows lub z plikiem otwartym przez dowolną aplikację) będzie przeprowadzona podczas następnego uruchamiania systemu operacyjnego. Mimo że prawdopodobieństwo awarii systemu jest niewielkie, przed rozpoczęciem zamiany należy sporządzić zapasową kopię partycji.

Dynamiczna zamiana systemu plików ma jednak słabe strony. Czasem konwersja powoduje spadek wydajności na nowo powstałym woluminie NTFS - powodem jest przydzielenie konwertowanej partycji za małego klastra, najczęściej 512-bajtowego. Jeśli FAT i NTFS posługują się takim samym rozmiarem klastra, funkcja konwersji stara się utrzymać wykrytą wielkość, np. dla 2-kilobajtowego klastra FAT będzie dobrany taki sam klaster NTFS. W wypadku rozbieżności rozmiaru lub gdy partycja została sformatowana innym narzędziem niż dostępne w XP, klaster otrzyma wielkość 512 bajtów. Wówczas lepiej sporządzić kopię zapasową, sformatować partycję w systemie NTFS i przywrócić dane z archiwum. Innym problemem konwersji jest fragmentacja tablicy MFT. W celu uniknięcia rozproszenia metadanych można zastosować standardową defragmentację dysku lub odpowiedni parametr /CVTAREA polecenia CONVERT, który powoduje, że systemowe dane NTFS są zapisywane w nierozproszonym pliku. Plik ten musi się znajdować w głównym katalogu konwertowanej partycji. Można go utworzyć poleceniem FSUTIL FILE CREATENEW NazwaPliku Rozmiar, np. FSUTIL FILE CREATENEW C:\PlikMFT.txt 100 000 000. Rozmiar pliku jest wyrażany w bajtach i powinien wynosić około jednej dziesiątej konwertowanej partycji. Jeśli plik będzie pofragmentowany lub za mały, konwersja się nie powiedzie. W takim wypadku należy uruchomić defragmentator lub zwiększyć rozmiar pliku. Pełna składnia polecenia CONVERT z parametrem CVTAREA wygląda następująco:

CONVERT C:/FS:NTFS/CVTAREA:C:\PlikMFT.txt

Podsumowanie

Microsoft zaleca stosowanie systemu NTFS. Jeśli nie lubisz słuchać dobrych rad, możesz wybrać FAT, ale to nieopłacalne. Oceniając systemy plików z różnych perspektyw, FAT nie oferuje niczego, o co warto się spierać. Przy obecnej wydajności sprzętu i rozmiarach dysków, należy doceniać tak ważne elementy, jak niezawodność. System NTFS jest w tej chwili jedynym sensownym wyborem.