Trend sekularny ( tendencja przemian )

( stuletnia, od łacińskiego słowa seculum – wiek )

Tendencja ukierunkowanych przemian biologicznych w kolejnych pokoleniach, międzypokoleniowe zmiany fenotypowych wskaźników morfologicznych i funkcjonalnych zachodzące w populacji ludzkiej.

Przejawami trendu sekularnego są:

* Akceleracja rozwoju – wcześniejsze osiąganie etapów wzrastania i dojrzewania, wcześniejsze na skali wieku kalendarzowego pojawienie się poszczególnych przejawów rozwoju.

* Osiąganie większych ostatecznych rozmiarów ciała.

* Zmiana kolejności niektórych etapów rozwoju.

* Opóźnienie procesów inwolucyjnych.

Akceleracja rozwoju

Zjawisko przyspieszania się naturalnego tempa rozwoju dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach, dotyczy głównie rozwoju fizycznego i przejawia się osiąganiem coraz wcześniejszym wieku określonych etapów rozwojowych i wskaźników dojrzałości ( m.in. wcześniejsze ząbkowanie, szybszy postęp procesów kostnienia, intensywniejszy przyrost wysokości i masy ciała, wcześniejsze dojrzewanie płciowe ), zmiany te obserwowane w wielu krajach, przypisuje się wzrostowi poziomu kultury materialnej i poprawie warunków bytowych społeczeństw, przedmiotem licznych badań i dyskusji jest hipoteza akceleracji rozwoju psychicznego.

Kolejne pokolenia młodzieży są coraz wyższe oraz rosną i dojrzewają szybciej ( przyspieszenie menarche 4 miesiące na dekadę )

Tendencja do zwiększania się wysokości ciała.

1927 r. średnia wysokości ciała poborowych w Polsce – 166, 1 cm.

1930 r. średnia wysokości ciała poborowych w Polsce – 166, 6 cm.

1965 r. średnia wysokości ciała poborowych w Polsce – 170, 5 cm.

W ciągu 38 lat ( 1927-1965 ) zwiększyła się o 4,4 cm a w ostatnim 35-leciu ( 1965-2001 ) wzrosła aż o 7 cm.

Trend ku wysokorosłości – pełniejsza realizacja genetycznie zaprogramowanego potencjału wzrostowego wywołanego poprawą standardu życia ( znaczny awans cywilizacyjny ludności w okresie powojennym w Polsce i okresowych kryzysów, spowolnienie trendu z 2,4 cm do 0,8 cm ). Niemniej utrzymywał się przez cały omawiany czas.

RYSUNEK

RYSUNEK

RYSUNEK

RYSUNEK

Legenda:

- wieś, rolnik, wykształcenie podstawowe.

- wieś rolnik, wykształcenie ponad podstawowe.

- miasta 25-100 tys., robotnik wykwalifikowany, wykształcenie zawodowe.

- miasta pow. 100 tys., robotnik wykwalifikowany, wykształcenie zawodowe.

- miasta pow. 100 tys., pracownik umysłowy, wykształcenie średnie.

- miasta pow. 100 tys., specjaliści, wykształcenie wyższe.

- miasta pow. 100 tys., prywatni właściciele, wykształcenie średnie.

- miasta pow. 100 tys., prywatni właściciele, wykształcenie wyższe.

Mniejsze przyrosty masy ciała w stosunku do wysokości ciała smuklenie sylwetki – leptosomizacja.

Zmiany w proporcjach ciała – dłuższe kończyny dolne.

Obniżanie się sprawności fizycznej i wydolności roboczej – pogarszanie się kondycji fizycznej młodzieży.

Skala tego zjawiska ulega zmianie, w ostatnich latach obserwuje się jego spowolnienie w różnych regionach świata.

W roku 2000 w swojej pracy ‘ Trend sekularny wzrastania dzieci i młodzieży Warszawskiej ‘ Palczewska, Niedźwiecka, Szilagyi-Pągowska i Pawlik porównały dane dotyczące rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej z lat 1976-1979 oraz 1996-1999 i stwierdziły występowanie trendu zwiększania się wysokości ciała. Zjawisko występuje także w populacji dzieci najmłodszych.

Badania przeprowadzone w Poznaniu w latach 1999-2000 wykazały natomiast hamowanie procesu akceleracji rozwoju w ostatnim dziesięcioleciu zwłaszcza w wieku przedszkolnym.

W Szwecji wykazano zwolnienie trendu sekularnego procesów dojrzewania w całej populacji. Także w Japonii ocena przebiegu dojrzałości szkieletowej wskazuje, że jest on odbiciem zmniejszającego się trendu sekularnego we wzrastaniu.

Autorzy węgierscy w długofalowych badaniach również stwierdzili zmniejszanie się trendu sekularnego wzrastania wysokości i masy ciała oraz BMI.

Zmiana kolejności niektórych procesów rozwojowych dotyczących kostnienia i dentycji ( kolejności wyrzynania się zębów )

Retardacja procesów inwolucyjnych:

- Opóźnienie procesów starzenia się ( zmian wstecznych w narządach ruchu, w sprawności fizycznej )

- Późniejszy wiek menopauzy.

Przyczyny zmian sekularnych.

Są to zmiany o charakterze adaptabilnym ( fenotypowa reakcja organizmu na czynniki środowiskowe)

Pewne znaczenie – przypisuje się takim czynnikom jak:

- Wzrost poziomu kultury materialnej.

- Poprawa warunków bytowych społeczeństw.

- Przemianom żywieniowym ( wzrost spożycia białka zwierzęcego, witamin, węglowodanów – ilość i jakość odżywiania )

- Obniżenie zachorowalności i śmiertelności ( ograniczenie chorób w wieku dzieciństwa i pokwitania, szczepienia ochronne )

Skutki zmian sekularnych.

Pozytywne – dorodniejsza młodzież, ładniejsza sylwetka.

Negatywne :w

- większe rozbieżności między wiekiem kalendarzowym a wiekiem rozwojowym.

- przyspieszonemu rozwojowi fizycznemu i dojrzewaniu płciowemu nie towarzyszy przyspieszenie dojrzałości psychicznej i społecznej ( problemy w szkole )

- większa wrażliwość ustroju.

- dezintegracja morfologiczno-funkcjonalna.