LOGISTYKA A ROZWÓJ PRZESTRZENNY

Logistyka miejska (regionalna):

• ogół procesów zarządzania przepływami dóbr, środków pieniężnych i informacji zgodnie z potrzebami i w celu rozwoju miast oraz przy uwzględnieniu problemów ochrony środowiska naturalnego. Przy założeniu, że miasto jest organizacją społeczną, której celem jest zaspokojenie potrzeb swoich klientów, mieszkańców miasta,

• stanowi narzędzie rozwiązywania problemów funkcjonowania wysoce zurbanizowanych obszarów (aglomeracji miejskich)

• proponuje zastąpienie nieskoordynowanego układu potoku przewozów układem skoordynowanym ( zorientowanym na klienta)

Zadanie logistyki miejskiej jest:
- jest optymalizacja przepływów dóbr materialnych, srodków pieniężnych, osób i informacji

Zadanie to sprowadza się do:

• identyfikacji, analizy i stworzenia hierarchii potrzeb podmiotów tworzących system logistyczny

• identyfikacji przepływów generowanych przez podmioty w toku realizacji ich potrzeb

• znalezienie rozwiązań optymalizujących te przepływy oraz metody środków ich realizacji.

Potrzeby miasta stanowią sumę potrzeb mieszkańców i użytkowników:

- potrzeba mobilności

W logistyce miejskiej uwzględnia się następujące obszary stanowiące przedmiot jej badań:

- organizacja przestrzenna transportu miejskiego, podmiejskiego oraz ruchu tranzytowego

- organizacja transportu dostawczego (towarowego) z uwzględnieniem procesów magazynowania

-zapotrzebowanie miast w wodę, gaz, energię elektryczną, ciepło

-problematykę wywozu i utylizacji odpadów komunalnych oraz oczyszczanie ścieków

-organizację sieci telekomunikacyjnej na terenie miasta

-kształtowanie transportowych powiązań aglomeracyjnych z systemem logistycznym makroregionów

Podstawowe procesy logistyczne w logistyce miejskiej to:

1. transport

   • przewóz osób

   • transport zaopatrzenia

   • wywóz nieczystości

2. Funkcja magazynowania i składowania w logistyce miejskiej odnosi się do kwestii:

   • zaopatrzenie miasta w wodę, gaz, ciepło dotyczy gromadzenia tych mediów w nadmiarze w stosunku do aktualnych potrzeb

   • deponowania i przetwarzania odpadów

3. problemy konfiguracji sieci logistycznej

   • kształtowanie układu dróg poszczególnych gałęzi transportu,

   • lokalizacji węzłów i punktów transportowych w mieście

   • lokalizacji zakładów

   • lokalizacji nowych osiedli

Podstawowa organizacja:

-istniejący układ zagospodarowania przestrzennego miast

-cech infrastruktury (np. kompatybilności)

-ludzie, procedury i normy

Przestrzeń i jej zagospodarowanie:

-planowanie przestrzenne

-struktura miast

Ład Przestrzenny - sposób ukształtowania przestrzeni, który tworzymy harmonijna całość, lad przestrzenny uwzględnia potrzeby społeczne, gospodarcze, przyrodnicze, kulturowe. Jest to uporządkowanie przestrzeni uwzględniające także wymogi kompozycyjne i estetyczne.

Podstawowe instrumenty polityki przestrzennej:

• Koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju (KPZK)

• Plan zagospodarowania przestrzennego województwa

• Stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy

Operacjonalizacja polityki przestrzennej:

1. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

2. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

Najczęściej spotykane układy przestrzenne miast zbliżone są do jednego (lub kliku) modeli:

• Układ rozproszony (rzut prostokątny) rozprzestrzeniane się wzrostu zachodu w sposób niezróżnicowany, bez dominujących ośrodków centralnych powstaje w wyniku krótkookresowych decyzji, podejmowanych w małej skali przez indywidualne przedsiębiorstwa

• Układ pajęczynowy (promienisto – koncentryczny) najczęściej spotykany, wysoka gęstość zaludnienia żywotne centrum i dynamiczny centrum rozwoju obszaru otaczającego

• Rozgwiazda ( układ palcowy) jest odmianą układu pajęczynowego z liniami ( nie mogę odczytać) , których rolą jest organizowanie nowych obszarów

• Układ satelitarny

• Liniowy

• Pierścieniowy

• Galaktyka

• Sieć handlowa(wieloośrodkowa)

Kształt i wielkość obszaru miejskiego są silnie związane ze zmianami dostępności komunikacyjnej poszczególnych jego punktów.

Historyczna w miarę zwiększenia dostępności komunikacyjnej obszar miasta mógłby się powiększyć- było i jest to uwarunkowane przede wszystkim rodzajem stosowanej technologii przewozu.

O strukturze przestrzennej układu komunikacyjnego decyduje:

• Stadium rozwoju miasta

• Charakter miasta

• Uwarunkowania historyczne

Polityka transportowa – zapewnienie jak najkrótszych połączeń i likwidacja ruchu w obszarze centrum, wyłączenie ruchu tranzytowego (obwodnice), dostępność.

Większość miast nie było planowanych, wyjątek np.: Petersburg

Modele sieci transportowych

• Regularne układy geometryczne (układ heksagonalny, trygonalny, pierścieniowy)

2. Układ rozproszony (Łódź) – brak dominujących ośrodków centralnych, powstaje w wyniku krótkookresowych decyzji

3. Układ pajęczynowy (promienisto-koncentryczny) – wysoka gęstość zaludnienia, żywotne centrum, dynamiczny rozwój obszaru otaczającego

4. Rozgwiazda (układ palcowy) – organizowanie nowych obszarów, odmiana układu pajęczynowego z liniami rozchodzącymi się promieniście.

c)

1. Układ satelitarny (metropolie, duże miasta) – dominujący rdzeń (centrum miasta), mniejsze ośrodki rozmieszczone wokół

Duża gęstość -> problem zatłoczenia, wystąpienia kongestii transportowej (dotyczy wszystkich układów)

2. Liniowy

3. Galaktyka

4. Pierścieniowy

h)sieć wieloośrodkowa

Podział miast

• Jednolita koncepcja urbanistyczna i układ sieci transportowej powstały wg planu, trudno przewidywalne w zarządzaniu, miasta stare niepodlegające przebudowom lub zmianom; układ szachownicy

• O poligenetycznym układzie urbanistycznym, ze złożonym układem sieci transportowej

Powierzchnia miasta:

• Miasto o ruchu pieszym – około 12 km²

• Miasta z komunikacją miejską (tramwaj i autobus) – około 76 km²

• Miasto z szybką koleją miejską – około 450 km²

• Miasta o ruchu samochodów osobowych – około 700 km²

Wpływ środka transportu na formę przestrzenną osadnisctwa

1. Komunikacja kolejowa (rysunek pokaże Ci we wtorek)

2. Komunikacja zbiorowa (rysunek pokaże Ci we wtorek)

3. Komunikacja regionalno-zbiorowa (rysunek pokaże Ci we wtorek)

4. Komunikacja indywidualna (rysunek pokaże Ci we wtorek)

Transport

- na koszt logistyczny składa się 75% koszty transportu

• Osoby – 2/3 ruchów transportowych w mieście

• Ładunki – 1/3 ruchów transportowych w mieście

Dostępność – miara łatwości docierania do celu; najważniejsze kryterium oceny funkcjonowania transportu

Cel – zapewnienie dostępności przestrzennej

Transport (przewóz osób, transport zaopatrzeniowy, wywóz odpadów i nieczystości) -> maksymalizacja logistycznego poziomu obsługi klienta lub minimalizacja kosztów przy danym poziomie obsługi

Gałęzie transportu: samochodowy, szynowy (tramwaj, kolej), przesyłowy (wodociągi, gazociągi, ciepło, kanalizacja, informacje, dane), wodny

Bezpośrednim zadaniem systemu transportowego miasta jest zapewnienie mieszkańcom i innym użytkownikom dostępności przestrzennej , czyli możliwości korzystania z różnych obiektów i instytucji umożliwiających ……

Podstawowe gałęzie transportu w logistyce miejskiej:
- transport samochodowy, szynowy, przesyłowy, wodny
- formy alternatywne : transport rowerowy, riksze, bryczki

____________________________________________________________________

Tramwaj jako preferowany środek transportu w mieście:
1. Zalety:

• Linie tramwajowe mogą przebiegać niezależnie od systemu ulic

• Pas ruchu zajmowany przez tramwaj jest węższy od pasa ruchu dla samochodów < bezpieczeństwo

• Tramwaj jest pojazdem długowiecznym, brak kosztów amortyzacji

• Tramwaj jest tańszy w eksploatacji nawet od autobusu(może zwracać energię np. podczas hamowania)

• Tramwaj ma większą pojemność przewozową

• Tramwaj jest mniej wrażliwy na niekorzystne warunki atmosferyczne

• Praca silników elektrycznych jest znacznie cichsza od spalinowych

• Tramwaj jest pojazdem bardzo bezpiecznym, dzięki zastosowaniu czuwaka i hamulców bezpieczeństwa Dostępnych dla pasażerów

Przewaga tramwaju nad koleją:

- mniejsza energochłonność

-krótsza droga hamowania- można częściej lokalizować przystanki

- tramwaj może głęboko penetrować strukturę funkcjonalno- przestrzenną miasta, jest zatem bliżej pasażera niż kolej

-

Poziom rozwoju komunikacji indywidualnej : na przełomie 8lat liczba samochodów wzrosła o 36%, podczas gdy powierzchnia dróg o nawierzchni twardej wzrosła o zaledwie 7 %

Liczba pojazdów

Rok	2001	2005	2009	2012
Liczba	10 503 052	12 339 353	16 494 650	18 000 000

Skutki gwałtownej zmiany liczby posiadaczy samochodów osobowych dla miast:

• ograniczenie pojemności komunikacyjnej

• kongestia

• urban sprawl – rozlewanie się miasta

• degradacja estetyczna miasta i konsekwencje ekonomiczne

• obniżenie poziomu bezpieczeństwa

• wzrost zagrożenia dla zdrowia człowieka

Pojemność komunikacyjną centrów aglomeracji z uwagi na ruc indywidualny można określić:

• liczbą pojazdów, mogących poruszać się swobodnie na obszarze centrum

• liczba pojazdów, które można zaparkować na tym obszarze

KONGESTIA – oznacza skupienie, nagromadzenie, zatłoczenie lub przeciążenie. Wiąże się ją zazwyczaj z dobrami publicznymi, konsumowanymi wspólnie. Kongestia zachodzi tylko w takiej działalności gospodarczej, w toku której nabywcy lub użytkownicy konkretnego dobra wydatkują dla jego uzyskania pewne zasoby. Ilość tych zasobów na jednostkę konsumowanego dobra lub też jakość dobra muszą być ściśle uzależnione od czasu jego nabycia.

Z uwagi na miejsce powstania można wyróżnić dwa rodzaje kongestii transportowej:

• kongestię w środkach transportu, której ulegają pasażerowie i ładunki (może być ona spowodowana kongestią sieci)

• kongestię sieci transportowej:

  • kongestię linii, której ulegają pojazdy, a jej skutków doświadczają właściciele pojazdów i ładunków oraz kierowcy i pasażerowie

  • kongestię w punktach transportowych ( na dworcach, parkingach, (…), której ulegają pojazdy a także bezpośrednio ładunki i pasażerowie)

Wyróżnia się też 3 rodzaje kongestii występujące w miejskiej sieci transportowej:

• bottleneck (wąskie gardło) – wiąże się z powstaniem zatorów w ruchu kierującym się przez dany odcinek sieci

• triggerneck – powstaje gdy bottleneck zaczyna utrudniać ruch na sąsiednich odcinkach

• gridlock (zakleszczenie) oznacza zatrzymanie ruchu na całej sieci ulicznej na danym obszarze, np. w centrum miasta.

Podstawowe przyczyny kongestii:

• układ i zabudowa miasta

• szybkie tempo przyrostu liczby samochodów osobowych

• „model” i poziom wykorzystania pojazdu na jedną osobę

• brak rodzajowego zrównoważenia transportu

• faktyczna priorytetyzacja transportu indywidualnego w polityce miasta

• niedoinwestowanie infrastruktury transportowej

• ograniczona percepcja kosztów transportu indywidualnego i zarazem negatywna percepcja transportu zbiorowego

• konieczność kontroli pojazdów, ładunków, wypadki

• modyfikacje, remonty lub przebudowy ulic

• niezintegrowane dostawy towarów (brak miejskich centrów logistycznych i terminali miejskich)

Kongestia prowadzi do powstawania między innymi następujących kosztów w transporcie miejskim:

• kosztów eksploatacji pojazdów

  • mają największy udział w ogólnych kosztach kongestii i obejmują koszty remontów i konserwacji – w wielkich miastach udział tych kosztów w kosztach eksploatacji pojazdów wynosi 15-20%, a najbardziej obciążonych częściach centrum sięga nawet 30%

  • w strukturze wydatków przeciętnej polskiej rodziny koszty przejazdów stanowią 10-20%

  • w Europie, przeciętny, roczny koszt utrzymania samochodu szacowany jest na około 6000 – 9000 Euro, dla przejechanych 15000 km rocznie samochodem na benzynę lub 25000 km samochodem na olej napędowy, co stanowi od 500 – 660 Euro miesięcznie

• kosztów utrzymania infrastruktury, które gwałtownie rosną, gdy wykorzystanie infrastruktury drogowej w jednostce czasu zbliża się do poziomu dopuszczalnego ze względów technicznych

• strat czasu użytkowników transportu oraz start związanych z uciążliwością podróży, które stanowią największą część kosztów kongestii w transporcie pasażerskim

• start związanych z czasem trwania przewozów i warunkami ich wykonywania, a związanymi ze spadkiem wartości towarów na skutek długiego przewozu i uszkodzeń

• kosztów wypadków

• kosztów strat związanych z niemożliwością zrealizowania przewozu, które są trudne do oszacowania

• koszów zanieczyszczenia środowiska (transport emituje do środowiska naturalnego ok. 30% zanieczyszczeń, natomiast w miastach wskaźnik ten wynosi nawet 70-90%).

Kongestie transportowe można zmniejszyć przez zmiany relacji między efektywnym popytem na przewozy a podażą transportową:

Zmiany te można osiągnąć przez:

• Modyfikację rozkładu czasowego

• Rozbudowę infrastruktury transportowej

• Poprawę efektywności wykorzystania infrastruktury transportowej

• Priorytetyzacja transportu zbiorowego w polityce miasta

• Skuteczna realizacja polityki parkingowej

• Wielorakie rozwiązania administracyjne, np.: oparte na strefach ograniczonego ruchu, rotacyjne zakazy ruchu, karty miejskie

• Rozbudowa infrastruktury transportowej, aby była przyjazna dla użytkownika:

• zintegrowane węzły przesiadkowe,

• integracja systemów transportu zbiorowego (wewnątrz miast integracja typu „park and ride”; z otoczeniem miasta integracja z komunikacja miejską)

• Integracja minimalizuje czas dojazdu na miejsce

• Instrumenty cenowe: podatki za użytkowanie samochodu, system opłat za transport zbiorowy

• Promocja alternatywnych form komunikacji w obszarach zurbanizowanych typu: carpooling (podwożenie znajomych), transport rowerowy

• Polityka marketingowa

• Zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko

• Skuteczna realizacja polityki poprawy jakości (wzrost bezpieczeństwa, poprawa dostępności, regularność)

Zrównoważony system transportowy to taki który:

• zapewnia dostępność celów komunikacyjnych w sposób bezpieczny niezagrażający zdrowiu ludzi i środowisku w sposób równy dla obecnej i następnej generacji

• pozwala funkcjonować efektywnie oferować możliwości wyboru środków transportowego i podtrzymać gospodarkę oraz rozwój regionalny

• ogranicza emisję i odpady w ramach możliwości zaabsorbowania ich przez ziemię, zużywa odnawialne zasoby w ilościach możliwych do ich odtworzenia, zużywa nieodnawialne zasoby w ilościach możliwych do ich zastąpienia przez odnawialne substytuty przy minimalizowaniu zajęcia terenu i hałasu.

Transport, który nie zagraża ludzkiemu zdrowiu i ekosystemowi…

Poprawa efektywności wykorzystania istniejącej infrastruktury transportowej ( poziomu wykorzystania istniejących środków komunikacji zbiorowej, integracja różnych form komunikacji)

Priorytetyzacja form transportu w polityce miasta zwiększa udział transportu zbiorowego, lokalizacja przestrzeni publicznych i ciągów pieszych, lokalizacja alternatywnej atrakcyjnej infrastruktury w stosunku do transportu samochodowego (m. in. Rowerowej) wypychanie ruchu samochodowego z centrum, integracja transportu.

Priorytet w ruchu

Pieszy-rower- komunikacja miejska- samochód

Koszty zewnętrzne

Pieszy< rowerzysta< komunikacja miejska< samochód

Strefa 30

Łatwiej zauważyć co się dzieje na ulicy nie uruchamia się widzenie tunelowe ( 30 km/h to naturalne dla człowieka tempo szybkiego biegu). Drogi w strefach wzbogacające się w zieleń przyuliczną. Drzewa zasadzone blisko dróg powoduje, że droga staje się węższa co zmusza do zwiększenia uwagi. W strefach tempo 30km/h stosuje także usytuowanie parkingów naprzemiennie. Raz z jednej krawędzi a po kilkudziesięciu metrach przy drugiej. Efekt ta sama liczba miejsc parkingowych, kierowcy jadą uważniej.

Karta Brukselska (velo-city 2009 w Brukseli)
Zapisy karty zobowiązują jej sygnatariuszy do:

• zwiększenia do 15% udziału komunikacji rowerowej w ruchu miejskim do 2020roku

• zmniejszenie o 50% ryzyka wypadków rowerowych do 2020r.

• opracowanie systemu parkingów rowerowych oraz polityki przeciwko kradzieży rowerów

• zwiększenie wykorzystania rowerów w dojazdach do szkoły i pracy

ŚLUZA – stawowi obszar zajmujący całą szerokość pasa lub kilku pasów ruchu, usytuowanych między linią zatrzymania a tarczą skrzyżowania, oznaczony odpowiednimi znakami poziomymi, na których rowerzyści oczekiwać mogą na zielone światło. Do śluzy dotrzeć można zazwyczaj pasem rowerowym wyznaczonym na jezdni. Wyznaczenie śluzu dla rowerów sprawia iż po zapaleniu się zielonego światła rowerzyści mają pierwszeństwo.

Priorytet w ruchu

Pieszy >rowerzysta >komunikacja miejska >samochód

Koszty zewnętrzne

Pieszy < rowerzysta< komunikacja miejska< samochód

Integracja infrastruktury transportu zbiorowego tj. rozwój i integrację systemów transportu zbiorowego (wewnątrz miasta – integracja typu: park and ride, bice and ride, park and go; z otoczenia miasta: integracja z komunikacją regionalną; infrastrukturalna, polityka cenowa, marketingowa)

Poziom integracji:

1. Integracja na poziomie usług świadczonych przez różnych przewoźników, np.:

• integracja systemów uiszczania opłat

• integracja taryfy przewozowej

• integracja układu komunikacyjnego np. w zakresie przesiadek, utrzymania lini

1. Integracja systemów transportu zbiorowego o różnym zasięgu, np.:

• integracja infrastruktury

• integracja systemów informacji

• integracja rozkładów jazdy

1. Integracja transportu zbiorowego z indywidualnym, np.:

• wspólna infrastruktura, usługi, system informacji, system zarządzania ruchem
  

>Promocja alternatywnych form komunikacji w obszarach zurbanizowanych typu: carpooling.
> Skuteczna realizacja polityki poprawy jakości transportu zbiorowego, w tym wzrost bezpieczeństwa, poprawa dostępności
> Skuteczna realizacja polityki parkingowej (zasada 9%?) / (parkingi wielopoziomowe, rotacja miejsc parkingowych, ograniczenie miejsc w centrum, opłaty )

Warunki:

-poprawa aktywności transportu zbiorowego

-obniżenie prędkości jazdy do centrum samochodom, ograniczenie ruchu do centrum, ograniczenie miejsc parkingowych i restrykcyjna polityka egzekucyjna w zakresie opłat parkingowych

-szybkie połączenie z centrum miasta (do 1h)

Rozwiązania technologiczne wykorzystujące systemy GPS, automatyczne sterowanie radiem (ITS; zastosowanie telematyki)

Główne kierunki zastosowań ITS:

• automatyczna identyfikacja pojazdów ( w tym pobór opłat, zautomatyzowane, ciągłe pomiary natężeń ruchu, umożliwiające ocenę warunków ruchu w dowolnym momencie)

• zarządzanie flotą pojazdów komunikacji miejskiej i transportu ciężarowego z wykorzystaniem nawigacji satelitarnej pojazdów, umożliwiającej ciągłe przekazywanie danych na temat położenia pojazdów w czasie i przestrzeni z jednoczesnym zapewnieniem łączności z centrum sterowania dyspozytorskiego

• system sterowania ruchem pojazdów

• systemy przeciw-wypadkowe, systemy zarządzania wypadkami i systemy ratownicze

• bieżąca informacja dla kierowców i pasażerów na temat warunków ruchu, czas przejazdu, liczby miejsc parkingowych, czasu przejazdu pojazdów komunikacji miejskiej na kolejne przystanki

Korzyści z zastosowania inteligentnych systemów transportowych :

1. Dla pasażera:
   - skrócenie czasu przejazdu, a tym samym czasu trwania całej podróży ( nawet do 30%), której zasadniczym elementem jest przejazd pojazdem komunikacji miejskiej

-zmniejszenie zmienności czasu trwania podróży – a w ten sposób zwiększenie poczucia wysokiej niezawodności komunikacji miejskiej
- poprawa punktualności oraz regularność kursowania komunikacji miejskiej
- poprawa bezpieczeństwa, szczególnie w obrębie przystanków i w środkach transportu

1. Dla operatorów i organizatorów:
   -zwiększenie przepustowości ciągów komunikacji miejskiej nawet o 30%
   - obniżenie kosztów eksploatacji pojazdów komunikacji miejskiej nawet o 20-50%
   - obniżenie kosztów środowiskowych o 30-50%
   - redukcja kosztów funkcjonowania transportu (25-40%) ,
   - zmiana zachowań komunikacyjnych – zwiększenie liczby i udziału podróży odbywanych komunikacją miejska
   - oszczędność terenów miejskich ze względu na mniejsze zapotrzebowanie na ulice i parkingi

Plan mobilności – z jednej strony zestaw działań promujących ideę proekologicznego przemieszczania, z drugiej zaś szereg środków i rozwiązań, które ideę te urzeczywistniają

• Polityka marketingowa

• Wielorakie rozwiązania marketingowe – oparte na strefach ograniczonego ruchu, rotacyjne zakazy ruchu

• Instrumenty cenowe - takie jak odpowiednio skalkulowane podatki i opłaty za użytkowanie samochodu, motywacyjne systemy opłat za użytkowanie systemów transportu zbiorowego, rotacyjne bezpłatne wjazdy do cetrum

• Elastyczna polityka parkingowa

• Zastosowanie rozwiązań logistycznych w towarowych przewozach miejskich