Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w tłuszczach i wodzie.
Przy nadmiernej ilości tłuszczu w paszy zostają ograniczone procesy strawności włókna.
Jełczenie tłuszczy powoduje pogorszenie jakości paszy. Powodują to takie czynniki jak: temperatura, światło, wilgoć
Świnie zaliczane do wszystkożerców- występuje u nich miękka słonina
Kwas kaprylowy topi się w temperaturze 16OC
Im dłuższy łańcuch tym wzrasta temperatura topnienia.
Kwas masłowy jest płynny.
ZWIĄZKI MINERALNE
1880r.- naukowiec dowiódł, że zwierzęta nie mogą żyć bez związków mineralnych (Forster)
Są bardzo ważnymi składnikami ciała, biorą udział w procesach trawienia, są wbudowane w produkty: mięso, mleko, jaja.
Niedobór: zaburzenia płodności, uszkodzenia szkieletów
Pasze popularnie stosowane nie pokrywają zapotrzebowania na związki mineralne.
PLEMIKSY- dodatki do pasz: aminokwasy, stymulatory wzrostu, związki mineralne. Można podawać bezpośrednio do żłobu lub wymieszane z innymi składnikami pasz.
Są to związki podstawowe, które muszą być dostarczane z pożywieniem.
Związki mineralne dzielimy na dwie grupy: makro- i mikroelementy.
W mikroelementach znajdują się pierwiastki śladowe (niskie zapotrzebowanie na nie).
Około 13 pierwiastków znajduje się w makro- i mikroelementach.
Koncentracja składników w kilogramie masy ciała: poniżej 50 kg na kg masy ciała- mikroelementy, powyżej- makroelementy.
Makroelementy:
Ca, P, K, Na, Mg, Cl, S
Mikroelementy:
Fe, Mn (mangan), Zn (cynk), Cu (miedź), Co (kobalt), jod, selen, Cr (chrom)
Związki mineralne wchodzą w skład: kości, zębów, płynów ustrojowych, tkanki mięśniowej, płód.
Pełnią one rolę katalizatorów w procesach przemiany materii i energii, służą do przenoszenia bodźców, regulatory procesów trawiennych, regulatory ciśnienia osmotycznego, stanowią część enzymów, potrzebne do rozwoju płodu, procesów rozpłodu.
Przy niedoborze lub nieodpowiednich proporcjach występują różne zaburzenia np. płodności, choroby, jakość zwierząt ulega pogorszeniu, obniżenie ich wydajności.
Wapń, 7-17g w kg masy ciała
99% Ca- będącego w organizmie jest ulokowane w kościach
Pasze:
Mało wapnia jest w: zielonce z traw, sianie i kiszonce, kiszonce z kukurydzy, zbożach.
Bogata w wapń jest lucerna, koniczyna, liście buraków cukrowych, wszystkie pasze pochodzenia zwierzęcego oprócz mączki z krwi.
9,5 kg wapnia jest w ciele krowy
Zastosowanie:
Budulec kości i zębów, w płynach ustrojowych, procesy przemiany materii, krzepnięcie krwi.
Występowanie wapnia w połączeniu z magnezem kieruje funkcjami nerwowymi (porażenie poporodowe)
Przyswajalność u młodych ssących 90%, u starszych 30-40%.
Wysoka zawartość wapnia powoduje, że inne związki są mniej przyswajalne jest to tzw. antagonizm wapnia. Takimi pierwiastkami mniej przyswajalnymi są magnez i cynk.
Witamina D natomiast ułatwia odkładanie wapnia w kościach.
1,5:1- Ca: P
Zaburzenia: wzrost układu kostnego, zjawisko krzywicy (rosnące kości się nie mineralizują, stają się miękkie i pod wpływem ciężaru ciała krzywią się ), przemiana materii
Niedobór wapnia powoduje krzywice u młodych natomiast u dorosłych kości stają się słabe i łamią się i stąd u starych- łamikost, a u młodych- krzywica.
Fosfor, 4-9g na 1 kg masy ciała
Odkłada się w kościach około 80-85% w kośćcu
Fosfor :
Nieorganiczny- odkłada się w kościach i mleku
Organiczny- rośliny część wegetatywna
Fitynowy- ziarna zbóż, nasiona oleiste, rośliny motylkowe
U świń najlepiej przyswajalny jest fosfor nieorganiczny 80-90%, 20-40% fitynowy
Przez bydło i przeżuwacze lepiej przyswajalny jest fosfor organiczny.
Pasze:
Bogate w fosfor są produkty uboczne pochodzenia roślinnego, mączki, makuły
Zastosowanie:
Podstawowy składnik budujący kości i zęby, ważne funkcje materii i energii, wchodzą w skład DNA i RNA
Fosfolipidy- fosfor odgrywa ważną rolę przy regulacji pH krwi i śliny
Parathormon- tarczyca, witamina D- wpływają na stabilizację fosforu w szkielecie.
Nadmiar wapnia powoduje obniżenie przyswajalności fosforu, pierwiastki te usuwane są przez nerki.
U młodocianych 90% przyswajalności
Niedobór:
Obniżenie przyrostu, większa łamliwość kości, zaburzenia w procesie przemiany materii, brak apetytu
Wzrost stężenie fosforu w wodach powoduje zarastanie glonami- zanieczyszcza środowisko
Potas, 1,6-2,3g na kg masy ciała zwierzęcia
Pasze:
Dużo potasu występuje w trawach, kiszonce, burakach, roślinach motylkowych i oleistych, mączce ze śledzia, poroście pastwiskowym.
Zadania potasu:
Występuje w komórkach wpływa na ciśnienie osmotyczne, pobudliwość komórek, bierze udział w różnych reakcjach enzymatycznych, gromadzenie glikogenu w wątrobie, łatwo absorbowany w przyrodzie pokarmowym z pożywienia, wydalany z moczem w przypadku nadmiaru, mogą występować biegunki.
Antagonista w stosunku do magnezu, zmniejszenie wchłaniania.
Sód, w naturze sól kamienna i kuchenna 0,6-1,2 g na kg masy ciała
Pasze:
Pasze roślinne ubogie w sód z wyjątkiem liści buraków i samych buraków, pasze pochodzenia zwierzęcego wszystkie zasobne w sód.
Na ogół poza komórkami, razem z chlorem biorą udział w regulacji ciśnienia osmotycznego poza komórkami, rola buforowa (odpowiednia równowaga między kwasami, a zasadami), regulacja bilansu wodnego organizmów, funkcjonowanie nerwów w mięśniach, łatwo absorbowany i wydzielany razem z moczem, z potem utrata dużej ilości sodu.
Wykorzystanie 80-90%.
Antagonista sodu to potas. Nadmiar sodu powoduje obniżenie przyswajalności potasu.
Skutki: obniżenie wydajności, brak apetytu, chudnięcie, skurcze mięśniowe.
Magnez, 0,3-0,5g na 1 kg masy ciała
W paszach:
Trawy kiszonki posiadają niewielkie ilości lub źle przyswajalne, pozostałe pasze i produkty mączne, śruty poekstrakcyjne, mączka rybna- bogate w magnez.
Wchodzi w skład kości, zębów, mięśni, płynów ustrojowych, w mózgu, w wymianie wapniowo- fosforowej, składnik wielu enzymów. Ważne połączenie magnezu z wapniem.
Organizm nie potrafi go magazynować w większych ilościach.
Przyswajalność u młodych większa, u dorosłych znacznie niższa nawet do 8%, średnio u dorosłych 20-30%.
Jest antagonistą z wapniem.
Niedobór:
Brak apetytu, skurcze mięśniowe, słabość kończyn tylnych, podatność na stres, nadmierna pobudliwość.
Złe wykorzystanie magnezy powoduje na wiosnę tężyczkę pastwiskową.
Żelazo, 60-70mg na kg masy ciała
Wszystkie rośliny są bogate w żelazo, żelazo występujące w zbożach jest źle przyswajalne. Niewielka ilość żelaza w mleku.
Wchodzi w skład hemoglobiny- czerwony barwnik, mioglobiny- w mięśniach
Hemoglobina: tlen, mogą łączyć się z żelazem jako tlenek węgla i tworzą nierozerwalnie wiązania=> zaczadzenie
Niedobór: brak apetytu, charłactwo, blada skóra, anemia
U młodych prosiąt anemia występuje zaraz po urodzeniu, ponieważ w mleku jest mało żelaza, na drugi dzień po urodzeniu strzykawką podaje się żelazo.
Cynk 20-30mg na 1kg masy ciała
Pasze:
W paszach objętościowych, soczystych mało cynku 30- 40mg s. m., bogata natomiast w cynk- śruta poekstrakcyjna.
Zadania:
Komórkowa przemiana materii, hormony, enzymy, szczególna funkcja dla skóry.
Niedobór:
Zaburzenie absorpcji spowodowane antagonizmem Ca, fityny, określonych kwasów tłuszczowych.
Antagonistyczny w stosunku do miedzi, miedź ogranicza cynk.
Uszkodzenie skóry i racic, wypadanie włosów, uszkodzenie wytworów skóry, ograniczenie produkcji mleka
8.Miedź, 1,5-2,5 mg na 1 kg masy ciała
Magazynowany w wątrobie, sercu, nerkach i mózgu
W paszach:
Niewiele w burakach, mleku, średnia wartość w zielonkach, sianach i kiszonkach, bogate w miedź śruty poekstrakcyjne, drożdże piwne, słód
Zadania:
Odgrywa ważną rolę w pogłowiu, z żelazem w produkcji hemoglobiny, budowa szkieletu kości, występuje we włosach i wełnie, wpływ na reprodukcję- wytwarza erytrocyty, różne enzymy.
Zależy od wzajemnych stosunków z molibdenem, wapniem, cynkiem
Trzoda- wpływa stymulująco na wzrost
Przedawkowanie: zatrucie miedzią- owce są wrażliwe
Niedobór:
Utrata apetytu, masy ciała, skłonności do lizawości, zaburzenia w budowie kości, odbarwienie włosów lub pierza u ptaków.